Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / జాతక-అట్ఠకథా • Jātaka-aṭṭhakathā |
[౪౯౦] ౭. పఞ్చుపోసథజాతకవణ్ణనా
[490] 7. Pañcuposathajātakavaṇṇanā
అప్పోస్సుక్కో దాని తువం కపోతాతి ఇదం సత్థా జేతవనే విహరన్తో ఉపోసథికే పఞ్చసతే ఉపాసకే ఆరబ్భ కథేసి. తదా హి సత్థా ధమ్మసభాయం చతుపరిసమజ్ఝే అలఙ్కతబుద్ధాసనే నిసీదిత్వా ముదుచిత్తేన పరిసం ఓలోకేత్వా ‘‘అజ్జ ఉపాసకానం కథం పటిచ్చ దేసనా సముట్ఠహిస్సతీ’’తి ఞత్వా ఉపాసకే ఆమన్తేత్వా ‘‘ఉపోసథికత్థ ఉపాసకా’’తి పుచ్ఛిత్వా ‘‘ఆమ , భన్తే’’తి వుత్తే ‘‘సాధు వో కతం, ఉపోసథో నామేస పోరాణకపణ్డితానం వంసో, పోరాణకపణ్డితా హి రాగాదికిలేసనిగ్గహత్థం ఉపోసథవాసం వసింసూ’’తి వత్వా తేహి యాచితో అతీతం ఆహరి.
Appossukko dāni tuvaṃ kapotāti idaṃ satthā jetavane viharanto uposathike pañcasate upāsake ārabbha kathesi. Tadā hi satthā dhammasabhāyaṃ catuparisamajjhe alaṅkatabuddhāsane nisīditvā muducittena parisaṃ oloketvā ‘‘ajja upāsakānaṃ kathaṃ paṭicca desanā samuṭṭhahissatī’’ti ñatvā upāsake āmantetvā ‘‘uposathikattha upāsakā’’ti pucchitvā ‘‘āma , bhante’’ti vutte ‘‘sādhu vo kataṃ, uposatho nāmesa porāṇakapaṇḍitānaṃ vaṃso, porāṇakapaṇḍitā hi rāgādikilesaniggahatthaṃ uposathavāsaṃ vasiṃsū’’ti vatvā tehi yācito atītaṃ āhari.
అతీతే మగధరట్ఠాదీనం తిణ్ణం రట్ఠానం అన్తరే అటవీ అహోసి. బోధిసత్తో మగధరట్ఠే బ్రాహ్మణమహాసాలకులే నిబ్బత్తిత్వా వయప్పత్తో కామే పహాయ నిక్ఖమిత్వా తం అటవిం పవిసిత్వా అస్సమం కత్వా ఇసిపబ్బజ్జం పబ్బజిత్వా వాసం కప్పేసి. తస్స పన అస్సమస్స అవిదూరే ఏకస్మిం వేళుగహనే అత్తనో భరియాయ సద్ధిం కపోతసకుణో వసతి, ఏకస్మిం వమ్మికే అహి, ఏకస్మిం వనగుమ్బే సిఙ్గాలో, ఏకస్మిం వనగుమ్బే అచ్ఛో. తే చత్తారోపి కాలేన కాలం ఇసిం ఉపసఙ్కమిత్వా ధమ్మం సుణన్తి.
Atīte magadharaṭṭhādīnaṃ tiṇṇaṃ raṭṭhānaṃ antare aṭavī ahosi. Bodhisatto magadharaṭṭhe brāhmaṇamahāsālakule nibbattitvā vayappatto kāme pahāya nikkhamitvā taṃ aṭaviṃ pavisitvā assamaṃ katvā isipabbajjaṃ pabbajitvā vāsaṃ kappesi. Tassa pana assamassa avidūre ekasmiṃ veḷugahane attano bhariyāya saddhiṃ kapotasakuṇo vasati, ekasmiṃ vammike ahi, ekasmiṃ vanagumbe siṅgālo, ekasmiṃ vanagumbe accho. Te cattāropi kālena kālaṃ isiṃ upasaṅkamitvā dhammaṃ suṇanti.
అథేకదివసం కపోతో భరియాయ సద్ధిం కులావకా నిక్ఖమిత్వా గోచరాయ పక్కామి. తస్స పచ్ఛతో గచ్ఛన్తిం కపోతిం ఏకో సేనో గహేత్వా పలాయి. తస్సా విరవసద్దం సుత్వా కపోతో నివత్తిత్వా ఓలోకేన్తో తం తేన హరియమానం పస్సి. సేనోపి నం విరవన్తింయేవ మారేత్వా ఖాది. కపోతో తాయ వియోగేన రాగపరిళాహేన పరిడయ్హమానో చిన్తేసి ‘‘అయం రాగో మం అతివియ కిలమేతి, న ఇదాని ఇమం అనిగ్గహేత్వా గోచరాయ పక్కమిస్సామీ’’తి. సో గోచరపథం పచ్ఛిన్దిత్వా తాపసస్స సన్తికం గన్త్వా రాగనిగ్గహాయ ఉపోసథం సమాదియిత్వా ఏకమన్తం నిపజ్జి.
Athekadivasaṃ kapoto bhariyāya saddhiṃ kulāvakā nikkhamitvā gocarāya pakkāmi. Tassa pacchato gacchantiṃ kapotiṃ eko seno gahetvā palāyi. Tassā viravasaddaṃ sutvā kapoto nivattitvā olokento taṃ tena hariyamānaṃ passi. Senopi naṃ viravantiṃyeva māretvā khādi. Kapoto tāya viyogena rāgapariḷāhena pariḍayhamāno cintesi ‘‘ayaṃ rāgo maṃ ativiya kilameti, na idāni imaṃ aniggahetvā gocarāya pakkamissāmī’’ti. So gocarapathaṃ pacchinditvā tāpasassa santikaṃ gantvā rāganiggahāya uposathaṃ samādiyitvā ekamantaṃ nipajji.
సప్పోపి ‘‘గోచరం పరియేసిస్సామీ’’తి వసనట్ఠానా నిక్ఖమిత్వా పచ్చన్తగామే గావీనం విచరణట్ఠానే గోచరం పరియేసతి. తదా గామభోజకస్స సబ్బసేతో మఙ్గలఉసభో గోచరం గహేత్వా ఏకస్మిం వమ్మికపాదే జణ్ణునా పతిట్ఠాయ సిఙ్గేహి మత్తికం గణ్హన్తో కీళతి, సప్పో గావీనం పదసద్దేన భీతో తం వమ్మికం పవిసితుం పక్కన్తో. అథ నం ఉసభో పాదేన అక్కమి. సో తం కుజ్ఝిత్వా డంసి, ఉసభో తత్థేవ జీవితక్ఖయం పత్తో. గామవాసినో ‘‘ఉసభో కిర మతో’’తి సుత్వా సబ్బే ఏకతో ఆగన్త్వా రోదిత్వా కన్దిత్వా తం గన్ధమాలాదీహి పూజేత్వా ఆవాటే నిఖణిత్వా పక్కమింసు. సప్పో తేసం గతకాలే నిక్ఖమిత్వా ‘‘అహం కోధం నిస్సాయ ఇమం జీవితా వోరోపేత్వా మహాజనస్స హదయే సోకం పవేసేసిం, న దాని ఇమం కోధం అనిగ్గహేత్వా గోచరాయ పక్కమిస్సామీ’’తి చిన్తేత్వా నివత్తిత్వా తం అస్సమం గన్త్వా కోధనిగ్గహాయ ఉపోసథం సమాదియిత్వా ఏకమన్తం నిపజ్జి.
Sappopi ‘‘gocaraṃ pariyesissāmī’’ti vasanaṭṭhānā nikkhamitvā paccantagāme gāvīnaṃ vicaraṇaṭṭhāne gocaraṃ pariyesati. Tadā gāmabhojakassa sabbaseto maṅgalausabho gocaraṃ gahetvā ekasmiṃ vammikapāde jaṇṇunā patiṭṭhāya siṅgehi mattikaṃ gaṇhanto kīḷati, sappo gāvīnaṃ padasaddena bhīto taṃ vammikaṃ pavisituṃ pakkanto. Atha naṃ usabho pādena akkami. So taṃ kujjhitvā ḍaṃsi, usabho tattheva jīvitakkhayaṃ patto. Gāmavāsino ‘‘usabho kira mato’’ti sutvā sabbe ekato āgantvā roditvā kanditvā taṃ gandhamālādīhi pūjetvā āvāṭe nikhaṇitvā pakkamiṃsu. Sappo tesaṃ gatakāle nikkhamitvā ‘‘ahaṃ kodhaṃ nissāya imaṃ jīvitā voropetvā mahājanassa hadaye sokaṃ pavesesiṃ, na dāni imaṃ kodhaṃ aniggahetvā gocarāya pakkamissāmī’’ti cintetvā nivattitvā taṃ assamaṃ gantvā kodhaniggahāya uposathaṃ samādiyitvā ekamantaṃ nipajji.
సిఙ్గాలోపి గోచరం పరియేసన్తో ఏకం మతహత్థిం దిస్వా ‘‘మహా మే గోచరో లద్ధో’’తి తుట్ఠో గన్త్వా సోణ్డాయం డంసి, థమ్భే దట్ఠకాలో వియ అహోసి. తత్థ అస్సాదం అలభిత్వా దన్తే డంసి, పాసాణే దట్ఠకాలో వియ అహోసి. కుచ్ఛియం డంసి, కుసులే దట్ఠకాలో వియ అహోసి. నఙ్గుట్ఠే డంసి, అయసలాకే దట్ఠకాలో వియ అహోసి. వచ్చమగ్గే డంసి, ఘతపూవే దట్ఠకాలో వియ అహోసి. సో లోభవసేన ఖాదన్తో అన్తోకుచ్ఛియం పావిసి, తత్థ ఛాతకాలే మంసం ఖాదతి, పిపాసితకాలే లోహితం పివతి, నిపజ్జనకాలే అన్తాని చ పప్ఫాసఞ్చ అవత్థరిత్వా నిపజ్జి. సో ‘‘ఇధేవ మే అన్నపానఞ్చ సయనఞ్చ నిప్ఫన్నం, అఞ్ఞత్థ కిం కరిస్సామీ’’తి చిన్తేత్వా తత్థేవ అభిరతో బహి అనిక్ఖమిత్వా అన్తోకుచ్ఛియంయేవ వసి. అపరభాగే వాతాతపేన హత్థికుణపే సుక్ఖన్తే కరీసమగ్గో పిహితో, సిఙ్గాలో అన్తోకుచ్ఛియం నిపజ్జమానో అప్పమంసలోహితో పణ్డుసరీరో హుత్వా నిక్ఖమనమగ్గం న పస్సి. అథేకదివసం అకాలమేఘో వస్సి, కరీసమగ్గో తేమియమానో ముదు హుత్వా వివరం దస్సేసి. సిఙ్గాలో ఛిద్దం దిస్వా ‘‘అతిచిరమ్హి కిలన్తో, ఇమినా ఛిద్దేన పలాయిస్సామీ’’తి కరీసమగ్గం సీసేన పహరి. తస్స సమ్బాధట్ఠానేన వేగేన నిక్ఖన్తస్స సిన్నసరీరస్స సబ్బాని లోమాని కరీసమగ్గే లగ్గాని, తాలకన్దో వియ నిల్లోమసరీరో హుత్వా నిక్ఖమి. సో ‘‘లోభం నిస్సాయ మయా ఇదం దుక్ఖం అనుభూతం, న దాని ఇమం అనిగ్గహేత్వా గోచరం గణ్హిస్సామీ’’తి చిన్తేత్వా తం అస్సమం గన్త్వా లోభనిగ్గహత్థాయ ఉపోసథం సమాదియిత్వా ఏకమన్తం నిపజ్జి.
Siṅgālopi gocaraṃ pariyesanto ekaṃ matahatthiṃ disvā ‘‘mahā me gocaro laddho’’ti tuṭṭho gantvā soṇḍāyaṃ ḍaṃsi, thambhe daṭṭhakālo viya ahosi. Tattha assādaṃ alabhitvā dante ḍaṃsi, pāsāṇe daṭṭhakālo viya ahosi. Kucchiyaṃ ḍaṃsi, kusule daṭṭhakālo viya ahosi. Naṅguṭṭhe ḍaṃsi, ayasalāke daṭṭhakālo viya ahosi. Vaccamagge ḍaṃsi, ghatapūve daṭṭhakālo viya ahosi. So lobhavasena khādanto antokucchiyaṃ pāvisi, tattha chātakāle maṃsaṃ khādati, pipāsitakāle lohitaṃ pivati, nipajjanakāle antāni ca papphāsañca avattharitvā nipajji. So ‘‘idheva me annapānañca sayanañca nipphannaṃ, aññattha kiṃ karissāmī’’ti cintetvā tattheva abhirato bahi anikkhamitvā antokucchiyaṃyeva vasi. Aparabhāge vātātapena hatthikuṇape sukkhante karīsamaggo pihito, siṅgālo antokucchiyaṃ nipajjamāno appamaṃsalohito paṇḍusarīro hutvā nikkhamanamaggaṃ na passi. Athekadivasaṃ akālamegho vassi, karīsamaggo temiyamāno mudu hutvā vivaraṃ dassesi. Siṅgālo chiddaṃ disvā ‘‘aticiramhi kilanto, iminā chiddena palāyissāmī’’ti karīsamaggaṃ sīsena pahari. Tassa sambādhaṭṭhānena vegena nikkhantassa sinnasarīrassa sabbāni lomāni karīsamagge laggāni, tālakando viya nillomasarīro hutvā nikkhami. So ‘‘lobhaṃ nissāya mayā idaṃ dukkhaṃ anubhūtaṃ, na dāni imaṃ aniggahetvā gocaraṃ gaṇhissāmī’’ti cintetvā taṃ assamaṃ gantvā lobhaniggahatthāya uposathaṃ samādiyitvā ekamantaṃ nipajji.
అచ్ఛోపి అరఞ్ఞా నిక్ఖమిత్వా అత్రిచ్ఛాభిభూతో మల్లరట్ఠే పచ్చన్తగామం గతో. గామవాసినో ‘‘అచ్ఛో కిర ఆగతో’’తి ధనుదణ్డాదిహత్థా నిక్ఖమిత్వా తేన పవిట్ఠం గుమ్బం పరివారేసుం. సో మహాజనేన పరివారితభావం ఞత్వా నిక్ఖమిత్వా పలాయి, పలాయన్తమేవ తం ధనూహి చేవ దణ్డాదీహి చ పోథేసుం. సో భిన్నేన సీసేన లోహితేన గలన్తేన అత్తనో వసనట్ఠానం గన్త్వా ‘‘ఇదం దుక్ఖం మమ అత్రిచ్ఛాలోభవసేన ఉప్పన్నం, న దాని ఇమం అనిగ్గహేత్వా గోచరం గణ్హిస్సామీ’’తి చిన్తేత్వా తం అస్సమం గన్త్వా అత్రిచ్ఛానిగ్గహాయ ఉపోసథం సమాదియిత్వా ఏకమన్తం నిపజ్జి.
Acchopi araññā nikkhamitvā atricchābhibhūto mallaraṭṭhe paccantagāmaṃ gato. Gāmavāsino ‘‘accho kira āgato’’ti dhanudaṇḍādihatthā nikkhamitvā tena paviṭṭhaṃ gumbaṃ parivāresuṃ. So mahājanena parivāritabhāvaṃ ñatvā nikkhamitvā palāyi, palāyantameva taṃ dhanūhi ceva daṇḍādīhi ca pothesuṃ. So bhinnena sīsena lohitena galantena attano vasanaṭṭhānaṃ gantvā ‘‘idaṃ dukkhaṃ mama atricchālobhavasena uppannaṃ, na dāni imaṃ aniggahetvā gocaraṃ gaṇhissāmī’’ti cintetvā taṃ assamaṃ gantvā atricchāniggahāya uposathaṃ samādiyitvā ekamantaṃ nipajji.
తాపసోపి అత్తనో జాతిం నిస్సాయ మానవసికో హుత్వా ఝానం ఉప్పాదేతుం న సక్కోతి. అథేకో పచ్చేకబుద్ధో తస్స మాననిస్సితభావం ఞత్వా ‘‘అయం న లామకసత్తో, బుద్ధఙ్కురో ఏస, ఇమస్మింయేవ భద్దకప్పే సబ్బఞ్ఞుతం పాపుణిస్సతి, ఇమస్స మాననిగ్గహం కత్వా సమాపత్తినిబ్బత్తనాకారం కరిస్సామీ’’తి తస్మిం పణ్ణసాలాయ నిసిన్నేయేవ ఉత్తరహిమవన్తతో ఆగన్త్వా తస్స పాసాణఫలకే నిసీది. సో నిక్ఖమిత్వా తం అత్తనో ఆసనే నిసిన్నం దిస్వా మాననిస్సితభావేన అనత్తమనో హుత్వా తం ఉపసఙ్కమిత్వా అచ్ఛరం పహరిత్వా ‘‘నస్స, వసల, కాళకణ్ణి, ముణ్డక, సమణక, కిమత్థం మమ నిసిన్నఫలకే నిసిన్నోసీ’’తి ఆహ. అథ నం సో ‘‘సప్పురిస, కస్మా మాననిస్సితోసి, అహం పటివిద్ధపచ్చేకబోధిఞాణో, త్వం ఇమస్మింయేవ భద్దకప్పే సబ్బఞ్ఞుబుద్ధో భవిస్ససి, బుద్ధఙ్కురోసి, పారమియో పూరేత్వా ఆగతో అఞ్ఞం ఏత్తకం నామ కాలం అతిక్కమిత్వా బుద్ధో భవిస్ససి, బుద్ధత్తభావే ఠితో సిద్ధత్థో నామ భవిస్ససీ’’తి నామఞ్చ గోత్తఞ్చ కులఞ్చ అగ్గసావకాదయో చ సబ్బే ఆచిక్ఖిత్వా ‘‘కిమత్థం త్వం మాననిస్సితో హుత్వా ఫరుసో హోసి, నయిదం తవ అనుచ్ఛవిక’’న్తి ఓవాదమదాసి. సో తేన ఏవం వుత్తోపి నేవ నం వన్ది, న చ ‘‘కదాహం బుద్ధో భవిస్సామీ’’తిఆదీని పుచ్ఛి. అథ నం పచ్చేకబుద్ధో ‘‘తవ జాతియా మమ గుణానం మహన్తభావం జాన, సచే సక్కోసి, అహం వియ ఆకాసే విచరాహీ’’తి వత్వా ఆకాసే ఉప్పతిత్వా అత్తనో పాదపంసుం తస్స జటామణ్డలే వికిరన్తో ఉత్తరహిమవన్తమేవ గతో.
Tāpasopi attano jātiṃ nissāya mānavasiko hutvā jhānaṃ uppādetuṃ na sakkoti. Atheko paccekabuddho tassa mānanissitabhāvaṃ ñatvā ‘‘ayaṃ na lāmakasatto, buddhaṅkuro esa, imasmiṃyeva bhaddakappe sabbaññutaṃ pāpuṇissati, imassa mānaniggahaṃ katvā samāpattinibbattanākāraṃ karissāmī’’ti tasmiṃ paṇṇasālāya nisinneyeva uttarahimavantato āgantvā tassa pāsāṇaphalake nisīdi. So nikkhamitvā taṃ attano āsane nisinnaṃ disvā mānanissitabhāvena anattamano hutvā taṃ upasaṅkamitvā accharaṃ paharitvā ‘‘nassa, vasala, kāḷakaṇṇi, muṇḍaka, samaṇaka, kimatthaṃ mama nisinnaphalake nisinnosī’’ti āha. Atha naṃ so ‘‘sappurisa, kasmā mānanissitosi, ahaṃ paṭividdhapaccekabodhiñāṇo, tvaṃ imasmiṃyeva bhaddakappe sabbaññubuddho bhavissasi, buddhaṅkurosi, pāramiyo pūretvā āgato aññaṃ ettakaṃ nāma kālaṃ atikkamitvā buddho bhavissasi, buddhattabhāve ṭhito siddhattho nāma bhavissasī’’ti nāmañca gottañca kulañca aggasāvakādayo ca sabbe ācikkhitvā ‘‘kimatthaṃ tvaṃ mānanissito hutvā pharuso hosi, nayidaṃ tava anucchavika’’nti ovādamadāsi. So tena evaṃ vuttopi neva naṃ vandi, na ca ‘‘kadāhaṃ buddho bhavissāmī’’tiādīni pucchi. Atha naṃ paccekabuddho ‘‘tava jātiyā mama guṇānaṃ mahantabhāvaṃ jāna, sace sakkosi, ahaṃ viya ākāse vicarāhī’’ti vatvā ākāse uppatitvā attano pādapaṃsuṃ tassa jaṭāmaṇḍale vikiranto uttarahimavantameva gato.
తాపసో తస్స గతకాలే సంవేగప్పత్తో హుత్వా ‘‘అయం సమణో ఏవం గరుసరీరో వాతముఖే ఖిత్తతూలపిచు వియ ఆకాసే పక్ఖన్దో, అహం జాతిమానేన ఏవరూపస్స పచ్చేకబుద్ధస్స నేవ పాదే వన్దిం, న చ ‘‘కదాహం బుద్ధో భవిస్సామీ’తి పుచ్ఛిం, జాతి నామేసా కిం కరిస్సతి, ఇమస్మిం లోకే సీలచరణమేవ మహన్తం, అయం ఖో పన మే మానో వడ్ఢన్తో నిరయం ఉపనేస్సతి, న ఇదాని ఇమం మానం అనిగ్గహేత్వా ఫలాఫలత్థాయ గమిస్సామీ’’తి పణ్ణసాలం పవిసిత్వా మాననిగ్గహాయ ఉపోసథం సమాదాయ కట్ఠత్థరికాయ నిసిన్నో మహాఞాణో కులపుత్తో మానం నిగ్గహేత్వా కసిణం వడ్ఢేత్వా అభిఞ్ఞా చ సమాపత్తియో చ నిబ్బత్తేత్వా నిక్ఖమిత్వా చఙ్కమనకోటియం పాసాణఫలకే నిసీది. అథ నం కపోతాదయో ఉపసఙ్కమిత్వా వన్దిత్వా ఏకమన్తం నిసీదింసు. మహాసత్తో కపోతం పుచ్ఛి ‘‘త్వం అఞ్ఞేసు దివసేసు న ఇమాయ వేలాయ ఆగచ్ఛసి, గోచరం పరియేససి, కిం ను ఖో అజ్జ ఉపోసథికో జాతోసీ’’తి? ‘‘ఆమ భన్తే’’తి. అథ నం ‘‘కేన కారణేనా’’తి పుచ్ఛన్తో పఠమం గాథమాహ –
Tāpaso tassa gatakāle saṃvegappatto hutvā ‘‘ayaṃ samaṇo evaṃ garusarīro vātamukhe khittatūlapicu viya ākāse pakkhando, ahaṃ jātimānena evarūpassa paccekabuddhassa neva pāde vandiṃ, na ca ‘‘kadāhaṃ buddho bhavissāmī’ti pucchiṃ, jāti nāmesā kiṃ karissati, imasmiṃ loke sīlacaraṇameva mahantaṃ, ayaṃ kho pana me māno vaḍḍhanto nirayaṃ upanessati, na idāni imaṃ mānaṃ aniggahetvā phalāphalatthāya gamissāmī’’ti paṇṇasālaṃ pavisitvā mānaniggahāya uposathaṃ samādāya kaṭṭhattharikāya nisinno mahāñāṇo kulaputto mānaṃ niggahetvā kasiṇaṃ vaḍḍhetvā abhiññā ca samāpattiyo ca nibbattetvā nikkhamitvā caṅkamanakoṭiyaṃ pāsāṇaphalake nisīdi. Atha naṃ kapotādayo upasaṅkamitvā vanditvā ekamantaṃ nisīdiṃsu. Mahāsatto kapotaṃ pucchi ‘‘tvaṃ aññesu divasesu na imāya velāya āgacchasi, gocaraṃ pariyesasi, kiṃ nu kho ajja uposathiko jātosī’’ti? ‘‘Āma bhante’’ti. Atha naṃ ‘‘kena kāraṇenā’’ti pucchanto paṭhamaṃ gāthamāha –
౧౨౭.
127.
‘‘అప్పోస్సుక్కో దాని తువం కపోత, విహఙ్గమ న తవ భోజనత్థో;
‘‘Appossukko dāni tuvaṃ kapota, vihaṅgama na tava bhojanattho;
ఖుదం పిపాసం అధివాసయన్తో, కస్మా భవంపోసథికో కపోతా’’తి.
Khudaṃ pipāsaṃ adhivāsayanto, kasmā bhavaṃposathiko kapotā’’ti.
తత్థ అప్పోస్సుక్కోతి నిరాలయో. న తవ భోజనత్థోతి కిం అజ్జ తవ భోజనేన అత్థో నత్థి.
Tattha appossukkoti nirālayo. Na tava bhojanatthoti kiṃ ajja tava bhojanena attho natthi.
తం సుత్వా కపోతో ద్వే గాథా అభాసి –
Taṃ sutvā kapoto dve gāthā abhāsi –
౧౨౮.
128.
‘‘అహం పురే గిద్ధిగతో కపోతియా, అస్మిం పదేసస్మిముభో రమామ;
‘‘Ahaṃ pure giddhigato kapotiyā, asmiṃ padesasmimubho ramāma;
అథగ్గహీ సాకుణికో కపోతిం, అకామకో తాయ వినా అహోసిం.
Athaggahī sākuṇiko kapotiṃ, akāmako tāya vinā ahosiṃ.
౧౨౯.
129.
‘‘నానాభవా విప్పయోగేన తస్సా, మనోమయం వేదన వేదయామి;
‘‘Nānābhavā vippayogena tassā, manomayaṃ vedana vedayāmi;
తస్మా అహంపోసథం పాలయామి, రాగో మమం మా పునరాగమాసీ’’తి.
Tasmā ahaṃposathaṃ pālayāmi, rāgo mamaṃ mā punarāgamāsī’’ti.
తత్థ రమామాతి ఇమస్మిం భూమిభాగే కామరతియా రమామ. సాకుణికోతి సేనసకుణో.
Tattha ramāmāti imasmiṃ bhūmibhāge kāmaratiyā ramāma. Sākuṇikoti senasakuṇo.
కపోతేన అత్తనో ఉపోసథకమ్మే వణ్ణితే మహాసత్తో సప్పాదీసు ఏకేకం పుచ్ఛి. తేపి యథాభూతం బ్యాకరింసు –
Kapotena attano uposathakamme vaṇṇite mahāsatto sappādīsu ekekaṃ pucchi. Tepi yathābhūtaṃ byākariṃsu –
౧౩౦.
130.
‘‘అనుజ్జుగామీ ఉరగా దుజివ్హ, దాఠావుధో ఘోరవిసోసి సప్ప;
‘‘Anujjugāmī uragā dujivha, dāṭhāvudho ghoravisosi sappa;
ఖుదం పిపాసం అధివాసయన్తో, కస్మా భవంపోసథికో ను దీఘ.
Khudaṃ pipāsaṃ adhivāsayanto, kasmā bhavaṃposathiko nu dīgha.
౧౩౧.
131.
‘‘ఉసభో అహూ బలవా గామికస్స, చలక్కకూ వణ్ణబలూపపన్నో;
‘‘Usabho ahū balavā gāmikassa, calakkakū vaṇṇabalūpapanno;
సో మం అక్కమి తం కుపితో అడంసిం, దుక్ఖాభితుణ్ణో మరణం ఉపాగా.
So maṃ akkami taṃ kupito aḍaṃsiṃ, dukkhābhituṇṇo maraṇaṃ upāgā.
౧౩౨.
132.
‘‘తతో జనా నిక్ఖమిత్వాన గామా, కన్దిత్వా రోదిత్వా అపక్కమింసు;
‘‘Tato janā nikkhamitvāna gāmā, kanditvā roditvā apakkamiṃsu;
తస్మా అహంపోసథం పాలయామి, కోధో మమం మా పునరాగమాసి.
Tasmā ahaṃposathaṃ pālayāmi, kodho mamaṃ mā punarāgamāsi.
౧౩౩.
133.
‘‘మతాన మంసాని బహూ సుసానే, మనుఞ్ఞరూపం తవ భోజనే తం;
‘‘Matāna maṃsāni bahū susāne, manuññarūpaṃ tava bhojane taṃ;
ఖుదం పిపాసం అధివాసయన్తో, కస్మా భవంపోసథికో సిఙ్గాల.
Khudaṃ pipāsaṃ adhivāsayanto, kasmā bhavaṃposathiko siṅgāla.
౧౩౪.
134.
‘‘పవిసి కుచ్ఛిం మహతో గజస్స, కుణపే రతో హత్థిమంసేసు గిద్ధో;
‘‘Pavisi kucchiṃ mahato gajassa, kuṇape rato hatthimaṃsesu giddho;
ఉణ్హో చ వాతో తిఖిణా చ రస్మియో, తే సోసయుం తస్స కరీసమగ్గం.
Uṇho ca vāto tikhiṇā ca rasmiyo, te sosayuṃ tassa karīsamaggaṃ.
౧౩౫.
135.
‘‘కిసో చ పణ్డూ చ అహం భదన్తే, న మే అహూ నిక్ఖమనాయ మగ్గో;
‘‘Kiso ca paṇḍū ca ahaṃ bhadante, na me ahū nikkhamanāya maggo;
మహా చ మేఘో సహసా పవస్సి, సో తేమయీ తస్స కరీసమగ్గం.
Mahā ca megho sahasā pavassi, so temayī tassa karīsamaggaṃ.
౧౩౬.
136.
‘‘తతో అహం నిక్ఖమిసం భదన్తే, చన్దో యథా రాహుముఖా పముత్తో;
‘‘Tato ahaṃ nikkhamisaṃ bhadante, cando yathā rāhumukhā pamutto;
తస్మా అహంపోసథం పాలయామి, లోభో మమం మా పునరాగమాసి.
Tasmā ahaṃposathaṃ pālayāmi, lobho mamaṃ mā punarāgamāsi.
౧౩౭.
137.
‘‘వమ్మీకథూపస్మిం కిపిల్లికాని, నిప్పోథయన్తో తువం పురే చరాసి;
‘‘Vammīkathūpasmiṃ kipillikāni, nippothayanto tuvaṃ pure carāsi;
ఖుదం పిపాసం అధివాసయన్తో, కస్మా భవంపోసథికో ను అచ్ఛ.
Khudaṃ pipāsaṃ adhivāsayanto, kasmā bhavaṃposathiko nu accha.
౧౩౮.
138.
‘‘సకం నికేతం అతిహీళయానో, అత్రిచ్ఛతా మల్లగామం అగచ్ఛిం;
‘‘Sakaṃ niketaṃ atihīḷayāno, atricchatā mallagāmaṃ agacchiṃ;
తతో జనా నిక్ఖమిత్వాన గామా, కోదణ్డకేన పరిపోథయింసు మం.
Tato janā nikkhamitvāna gāmā, kodaṇḍakena paripothayiṃsu maṃ.
౧౩౯.
139.
‘‘సో భిన్నసీసో రుహిరమక్ఖితఙ్గో, పచ్చాగమాసిం సకం నికేతం;
‘‘So bhinnasīso ruhiramakkhitaṅgo, paccāgamāsiṃ sakaṃ niketaṃ;
తస్మా అహంపోసథం పాలయామి, అత్రిచ్ఛతా మా పునరాగమాసీ’’తి.
Tasmā ahaṃposathaṃ pālayāmi, atricchatā mā punarāgamāsī’’ti.
తత్థ అనుజ్జుగామీతిఆదీహి తం ఆలపతి. చలక్కకూతి చలమానకకుధో. దుక్ఖాభితుణ్ణోతి సో ఉసభో దుక్ఖేన అభితుణ్ణో ఆతురో హుత్వా. బహూతి బహూని. పవిసీతి పావిసిం. రస్మియోతి సూరియరస్మియో. నిక్ఖమిసన్తి నిక్ఖమిం. కిపిల్లికానీతి ఉపచికాయో. నిప్పోథయన్తోతి ఖాదమానో. అతిహీళయానోతి అతిమఞ్ఞన్తో నిన్దన్తో గరహన్తో. కోదణ్డకేనాతి ధనుదణ్డకేహి చేవ ముగ్గరేహి చ.
Tattha anujjugāmītiādīhi taṃ ālapati. Calakkakūti calamānakakudho. Dukkhābhituṇṇoti so usabho dukkhena abhituṇṇo āturo hutvā. Bahūti bahūni. Pavisīti pāvisiṃ. Rasmiyoti sūriyarasmiyo. Nikkhamisanti nikkhamiṃ. Kipillikānīti upacikāyo. Nippothayantoti khādamāno. Atihīḷayānoti atimaññanto nindanto garahanto. Kodaṇḍakenāti dhanudaṇḍakehi ceva muggarehi ca.
ఏవం తే చత్తారోపి అత్తనో ఉపోసథకమ్మం వణ్ణేత్వా ఉట్ఠాయ మహాసత్తం వన్దిత్వా ‘‘భన్తే, తుమ్హే అఞ్ఞేసు దివసేసు ఇమాయ వేలాయ ఫలాఫలత్థాయ గచ్ఛథ, అజ్జ అగన్త్వా కస్మా ఉపోసథికత్థా’’తి పుచ్ఛన్తా గాథమాహంసు –
Evaṃ te cattāropi attano uposathakammaṃ vaṇṇetvā uṭṭhāya mahāsattaṃ vanditvā ‘‘bhante, tumhe aññesu divasesu imāya velāya phalāphalatthāya gacchatha, ajja agantvā kasmā uposathikatthā’’ti pucchantā gāthamāhaṃsu –
౧౪౦.
140.
‘‘యం నో అపుచ్ఛిత్థ తువం భదన్తే, సబ్బేవ బ్యాకరిమ్హ యథాపజానం;
‘‘Yaṃ no apucchittha tuvaṃ bhadante, sabbeva byākarimha yathāpajānaṃ;
మయమ్పి పుచ్ఛామ తువం భదన్తే, కస్మా భవంపోసథికో ను బ్రహ్మే’’తి.
Mayampi pucchāma tuvaṃ bhadante, kasmā bhavaṃposathiko nu brahme’’ti.
సోపి నేసం బ్యాకాసి –
Sopi nesaṃ byākāsi –
౧౪౧.
141.
‘‘అనూపలిత్తో మమ అస్సమమ్హి, పచ్చేకబుద్ధో ముహుత్తం నిసీది;
‘‘Anūpalitto mama assamamhi, paccekabuddho muhuttaṃ nisīdi;
సో మం అవేదీ గతిమాగతిఞ్చ, నామఞ్చ గోత్తం చరణఞ్చ సబ్బం.
So maṃ avedī gatimāgatiñca, nāmañca gottaṃ caraṇañca sabbaṃ.
౧౪౨.
142.
‘‘ఏవమ్పహం న వన్ది తస్స పాదే, న చాపి నం మానగతేన పుచ్ఛిం;
‘‘Evampahaṃ na vandi tassa pāde, na cāpi naṃ mānagatena pucchiṃ;
తస్మా అహంపోసథం పాలయామి, మానో మమం మా పునరాగమాసీ’’తి.
Tasmā ahaṃposathaṃ pālayāmi, māno mamaṃ mā punarāgamāsī’’ti.
తత్థ యం నోతి యం అత్థం త్వం అమ్హే అపుచ్ఛి. యథాపజానన్తి అత్తనో పజానననియామేన తం మయం బ్యాకరిమ్హ. అనూపలిత్తోతి సబ్బకిలేసేహి అలిత్తో. సో మం అవేదీతి సో మమ ఇదాని గన్తబ్బట్ఠానఞ్చ గతట్ఠానఞ్చ ‘‘అనాగతే త్వం ఏవంనామో బుద్ధో భవిస్ససి ఏవంగోత్తో, ఏవరూపం తే సీలచరణం భవిస్సతీ’’తి ఏవం నామఞ్చ గోత్తఞ్చ చరణఞ్చ సబ్బం మం అవేది జానాపేసి, కథేసీతి అత్థో. ఏవమ్పహం న వన్దీతి ఏవం కథేన్తస్సపి తస్స అహం అత్తనో మానం నిస్సాయ పాదే న వన్దిన్తి.
Tattha yaṃ noti yaṃ atthaṃ tvaṃ amhe apucchi. Yathāpajānanti attano pajānananiyāmena taṃ mayaṃ byākarimha. Anūpalittoti sabbakilesehi alitto. So maṃ avedīti so mama idāni gantabbaṭṭhānañca gataṭṭhānañca ‘‘anāgate tvaṃ evaṃnāmo buddho bhavissasi evaṃgotto, evarūpaṃ te sīlacaraṇaṃ bhavissatī’’ti evaṃ nāmañca gottañca caraṇañca sabbaṃ maṃ avedi jānāpesi, kathesīti attho. Evampahaṃ na vandīti evaṃ kathentassapi tassa ahaṃ attano mānaṃ nissāya pāde na vandinti.
ఏవం మహాసత్తో అత్తనో ఉపోసథకారణం కథేత్వా తే ఓవదిత్వా ఉయ్యోజేత్వా పణ్ణసాలం పావిసి, ఇతరేపి యథాట్ఠానాని అగమంసు. మహాసత్తో అపరిహీనజ్ఝానో బ్రహ్మలోకపరాయణో అహోసి, ఇతరే చ తస్సోవాదే ఠత్వా సగ్గపరాయణా అహేసుం.
Evaṃ mahāsatto attano uposathakāraṇaṃ kathetvā te ovaditvā uyyojetvā paṇṇasālaṃ pāvisi, itarepi yathāṭṭhānāni agamaṃsu. Mahāsatto aparihīnajjhāno brahmalokaparāyaṇo ahosi, itare ca tassovāde ṭhatvā saggaparāyaṇā ahesuṃ.
సత్థా ఇమం ధమ్మదేసనం ఆహరిత్వా ‘‘ఏవం ఉపాసకా, ఉపోసథో నామేస పోరాణకపణ్డితానం వంసో, ఉపవసితబ్బో ఉపోసథవాసో’’తి వత్వా జాతకం సమోధానేసి – ‘‘తదా కపోతో అనురుద్ధో అహోసి, అచ్ఛో కస్సపో, సిఙ్గాలో మోగ్గల్లానో, సప్పో సారిపుత్తో, తాపసో పన అహమేవ అహోసి’’న్తి.
Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā ‘‘evaṃ upāsakā, uposatho nāmesa porāṇakapaṇḍitānaṃ vaṃso, upavasitabbo uposathavāso’’ti vatvā jātakaṃ samodhānesi – ‘‘tadā kapoto anuruddho ahosi, accho kassapo, siṅgālo moggallāno, sappo sāriputto, tāpaso pana ahameva ahosi’’nti.
పఞ్చుపోసథజాతకవణ్ణనా సత్తమా.
Pañcuposathajātakavaṇṇanā sattamā.
Related texts:
తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / ఖుద్దకనికాయ • Khuddakanikāya / జాతకపాళి • Jātakapāḷi / ౪౯౦. పఞ్చుపోసథికజాతకం • 490. Pañcuposathikajātakaṃ