| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಪಾಚಿತ್ಯಾದಿಯೋಜನಾಪಾಳಿ • Pācityādiyojanāpāḷi |
೪೭. ಪಣ್ಡಕವತ್ಥುಕಥಾ
47. Paṇḍakavatthukathā
೧೦೯. ದಹರತರುಣಸದ್ದಾನಂ ವೇವಚನತ್ತಾ ವುತ್ತಂ ‘‘ದಹರೇ…ಪೇ॰… ತರುಣೇ’’ತಿ। ಮೋಳಿಗಲ್ಲಸದ್ದೋ ಥೂಲಸರೀರವಾಚಕೋ ಅನಿಪ್ಫನ್ನಪಾಟಿಪದಿಕೋತಿ ಆಹ ‘‘ಮೋಳಿಗಲ್ಲೇತಿ ಥೂಲಸರೀರೇ’’ತಿ। ಹತ್ಥಿಭಣ್ಡೇತಿ ಏತ್ಥ ಹತ್ಥಿಸಙ್ಖಾತಂ ಭಣ್ಡಂ ಏತೇಸನ್ತಿ ಹತ್ಥಿಭಣ್ಡಾತಿ ವುತ್ತೇ ಹತ್ಥಿಗೋಪಕಾತಿ ಆಹ ‘‘ಹತ್ಥಿಗೋಪಕೇ’’ತಿ। ಅಭಿಧಾನೇ (ಅಭಿಧಾನಪ್ಪದೀಪಿಕಾಯಂ ೩೬೭ ಗಾಥಾಯಂ) ಪನ ‘‘ಹತ್ಥಿಮೇಣ್ಡೋ’’ತಿ ಪಾಠೋ ಅತ್ಥಿ।
109. Daharataruṇasaddānaṃ vevacanattā vuttaṃ ‘‘dahare…pe… taruṇe’’ti. Moḷigallasaddo thūlasarīravācako anipphannapāṭipadikoti āha ‘‘moḷigalleti thūlasarīre’’ti. Hatthibhaṇḍeti ettha hatthisaṅkhātaṃ bhaṇḍaṃ etesanti hatthibhaṇḍāti vutte hatthigopakāti āha ‘‘hatthigopake’’ti. Abhidhāne (abhidhānappadīpikāyaṃ 367 gāthāyaṃ) pana ‘‘hatthimeṇḍo’’ti pāṭho atthi.
ಪಣ್ಡಕೋತಿ ಪಡತಿ ವಿಕಲಭಾವಂ ಗಚ್ಛತೀತಿ ಪಣ್ಡಕೋ। ಸಂಖೇಪೇನ ವುತ್ತಮತ್ಥಂ ವಿತ್ಥಾರೇನ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ತತ್ಥಾ’’ತಿಆದಿ। ತತ್ಥ ಯಸ್ಸಾತಿ ಪಣ್ಡಕಸ್ಸ। ಅಸುಚಿನಾತಿ ಸಮ್ಭವೇನ। ಆಸಿತ್ತಸ್ಸಾತಿ ಆಸಿಞ್ಚಿತಬ್ಬಸ್ಸ। ಇಮಿನಾ ಅಸುಚಿನಾ ಮುಖೇ ಆಸಿಞ್ಚಿತಬ್ಬೋತಿ ಆಸಿತ್ತೋತಿ ವಚನತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತಿ। ಅಯನ್ತಿ ಪಣ್ಡಕೋ। ಅಜ್ಝಾಚಾರನ್ತಿ ಮೇಥುನಜ್ಝಾಚಾರಂ। ‘‘ಉಸೂಯಾಯ ಉಪ್ಪನ್ನಾಯಾ’’ತಿಇಮಿನಾ ಉಸೂಯತೀತಿ ಉಸೂಯೋತಿ ವಚನತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತಿ। ಉಪಕ್ಕಮೇನಾತಿ ವಾಯಾಮೇನ। ಬೀಜಾನೀತಿ ಅಣ್ಡಾನಿ। ಇಮಿನಾ ಉಪಕ್ಕಮೇನ ಏತಸ್ಮಾ ಬೀಜಾನಿ ಅಪನೀತಾನೀತಿ ಓಪಕ್ಕಮಿಕೋತಿ ವಚನತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತಿ। ಪಕ್ಖೇ ಪವತ್ತೋ ಪಣ್ಡಕೋ ಪಕ್ಖಪಣ್ಡಕೋ, ಪಕ್ಖೇ ಪರಿಳಾಹವೂಪಸಮೋ ಪಣ್ಡಕೋ ಪಕ್ಖಪಣ್ಡಕೋತಿ ವಚನತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಏಕಚ್ಚೋ ಪನಾ’’ತಿಆದಿ। ತತ್ಥ ಪುಬ್ಬವಚನತ್ಥೇ ಪಕ್ಖೇತಿ ಕಾಲಪಕ್ಖೇತಿ ಅತ್ಥೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ। ಪಚ್ಛಿಮವಚನತ್ಥೇ ಪಕ್ಖೇತಿ ಜುಣ್ಹಪಕ್ಖೇತಿ ಅತ್ಥೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ। ‘‘ಅಕುಸಲವಿಪಾಕಾನುಭಾವೇನಾ’’ತಿ ಪದಂ ‘‘ಪಣ್ಡಕೋ ಹೋತೀ’’ತಿಪದೇಯೇವ ಸಮ್ಬನ್ಧಿತಬ್ಬಂ। ಅಸ್ಸಾತಿ ಪಣ್ಡಕಸ್ಸ। ನಪುಂಸಕಪಣ್ಡಕೋತಿ ಪುರಿಸೋ ವಿಯ ಸಾತಿಸಯಂ ಪಚ್ಚಾಮಿತ್ತೇ ನ ಪುಂಸಕೇತಿ ಅಭಿಮದ್ದನಂ ಕಾತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತೀತಿ ನಪುಂಸಕೋ। ನ ಪುಮಾ ನ ಇತ್ಥೀತಿ ನಪುಂಸಕೋತಿ ಕತ್ವಾ ನಪುಮನಇತ್ಥಿಸದ್ದಸ್ಸ ನಿರುತ್ತಿನಯೇನ ನಪುಂಸಕಕರಣಮ್ಪಿ ವದನ್ತಿ। ನಪುಂಸಕೋಯೇವ ಪಣ್ಡಕೋ ನಪುಂಸಕಪಣ್ಡಕೋ। ತೇಸೂತಿ ಪಞ್ಚಸು ಪಣ್ಡಕೇಸು। ತೇಸುಪೀತಿ ಓಪಕ್ಕಮಿಕಾದೀಸು ತೀಸುಪಿ। ‘‘ಯಸ್ಮಿಂ ಪಕ್ಖೇ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಪಕ್ಖೇ ಪಕ್ಖೇ ಪಣ್ಡಕಭಾವಂ ನಿವತ್ತೇತಿ। ಅಸ್ಸಾತಿ ಪಣ್ಡಕಸ್ಸ। ಏತ್ಥಾತಿ ಪಞ್ಚಸು ಪಣ್ಡಕೇಸು। ಸೋಪೀತಿ ಪಣ್ಡಕೋಪಿ। ಇತೋತಿ ಪಣ್ಡಕವಾರತೋ। ‘‘ಏಸೇವ ನಯೋ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಲಿಙ್ಗನಾಸನಮೇವ ಅತಿದಿಸತಿ।
Paṇḍakoti paḍati vikalabhāvaṃ gacchatīti paṇḍako. Saṃkhepena vuttamatthaṃ vitthārena dassento āha ‘‘tatthā’’tiādi. Tattha yassāti paṇḍakassa. Asucināti sambhavena. Āsittassāti āsiñcitabbassa. Iminā asucinā mukhe āsiñcitabboti āsittoti vacanatthaṃ dasseti. Ayanti paṇḍako. Ajjhācāranti methunajjhācāraṃ. ‘‘Usūyāya uppannāyā’’tiiminā usūyatīti usūyoti vacanatthaṃ dasseti. Upakkamenāti vāyāmena. Bījānīti aṇḍāni. Iminā upakkamena etasmā bījāni apanītānīti opakkamikoti vacanatthaṃ dasseti. Pakkhe pavatto paṇḍako pakkhapaṇḍako, pakkhe pariḷāhavūpasamo paṇḍako pakkhapaṇḍakoti vacanatthaṃ dassento āha ‘‘ekacco panā’’tiādi. Tattha pubbavacanatthe pakkheti kālapakkheti attho daṭṭhabbo. Pacchimavacanatthe pakkheti juṇhapakkheti attho daṭṭhabbo. ‘‘Akusalavipākānubhāvenā’’ti padaṃ ‘‘paṇḍako hotī’’tipadeyeva sambandhitabbaṃ. Assāti paṇḍakassa. Napuṃsakapaṇḍakoti puriso viya sātisayaṃ paccāmitte na puṃsaketi abhimaddanaṃ kātuṃ na sakkotīti napuṃsako. Na pumā na itthīti napuṃsakoti katvā napumanaitthisaddassa niruttinayena napuṃsakakaraṇampi vadanti. Napuṃsakoyeva paṇḍako napuṃsakapaṇḍako. Tesūti pañcasu paṇḍakesu. Tesupīti opakkamikādīsu tīsupi. ‘‘Yasmiṃ pakkhe’’ti iminā pakkhe pakkhe paṇḍakabhāvaṃ nivatteti. Assāti paṇḍakassa. Etthāti pañcasu paṇḍakesu. Sopīti paṇḍakopi. Itoti paṇḍakavārato. ‘‘Eseva nayo’’ti iminā liṅganāsanameva atidisati.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ವಿನಯಪಿಟಕ • Vinayapiṭaka / ಮಹಾವಗ್ಗಪಾಳಿ • Mahāvaggapāḷi / ೪೭. ಪಣ್ಡಕವತ್ಥು • 47. Paṇḍakavatthu
ಅಟ್ಠಕಥಾ • Aṭṭhakathā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / ಮಹಾವಗ್ಗ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Mahāvagga-aṭṭhakathā / ಪಣ್ಡಕವತ್ಥುಕಥಾ • Paṇḍakavatthukathā
ಟೀಕಾ • Tīkā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ಸಾರತ್ಥದೀಪನೀ-ಟೀಕಾ • Sāratthadīpanī-ṭīkā / ಪಣ್ಡಕವತ್ಥುಕಥಾವಣ್ಣನಾ • Paṇḍakavatthukathāvaṇṇanā
ಟೀಕಾ • Tīkā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ವಜಿರಬುದ್ಧಿ-ಟೀಕಾ • Vajirabuddhi-ṭīkā / ಪಣ್ಡಕವತ್ಥುಕಥಾವಣ್ಣನಾ • Paṇḍakavatthukathāvaṇṇanā
ಟೀಕಾ • Tīkā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ವಿಮತಿವಿನೋದನೀ-ಟೀಕಾ • Vimativinodanī-ṭīkā / ಪಣ್ಡಕವತ್ಥುಕಥಾವಣ್ಣನಾ • Paṇḍakavatthukathāvaṇṇanā
