| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਪਾਚਿਤ੍ਯਾਦਿਯੋਜਨਾਪਾਲ਼ਿ • Pācityādiyojanāpāḷi |
੪੭. ਪਣ੍ਡਕવਤ੍ਥੁਕਥਾ
47. Paṇḍakavatthukathā
੧੦੯. ਦਹਰਤਰੁਣਸਦ੍ਦਾਨਂ વੇવਚਨਤ੍ਤਾ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਦਹਰੇ…ਪੇ॰… ਤਰੁਣੇ’’ਤਿ। ਮੋਲ਼ਿਗਲ੍ਲਸਦ੍ਦੋ ਥੂਲਸਰੀਰવਾਚਕੋ ਅਨਿਪ੍ਫਨ੍ਨਪਾਟਿਪਦਿਕੋਤਿ ਆਹ ‘‘ਮੋਲ਼ਿਗਲ੍ਲੇਤਿ ਥੂਲਸਰੀਰੇ’’ਤਿ। ਹਤ੍ਥਿਭਣ੍ਡੇਤਿ ਏਤ੍ਥ ਹਤ੍ਥਿਸਙ੍ਖਾਤਂ ਭਣ੍ਡਂ ਏਤੇਸਨ੍ਤਿ ਹਤ੍ਥਿਭਣ੍ਡਾਤਿ વੁਤ੍ਤੇ ਹਤ੍ਥਿਗੋਪਕਾਤਿ ਆਹ ‘‘ਹਤ੍ਥਿਗੋਪਕੇ’’ਤਿ। ਅਭਿਧਾਨੇ (ਅਭਿਧਾਨਪ੍ਪਦੀਪਿਕਾਯਂ ੩੬੭ ਗਾਥਾਯਂ) ਪਨ ‘‘ਹਤ੍ਥਿਮੇਣ੍ਡੋ’’ਤਿ ਪਾਠੋ ਅਤ੍ਥਿ।
109. Daharataruṇasaddānaṃ vevacanattā vuttaṃ ‘‘dahare…pe… taruṇe’’ti. Moḷigallasaddo thūlasarīravācako anipphannapāṭipadikoti āha ‘‘moḷigalleti thūlasarīre’’ti. Hatthibhaṇḍeti ettha hatthisaṅkhātaṃ bhaṇḍaṃ etesanti hatthibhaṇḍāti vutte hatthigopakāti āha ‘‘hatthigopake’’ti. Abhidhāne (abhidhānappadīpikāyaṃ 367 gāthāyaṃ) pana ‘‘hatthimeṇḍo’’ti pāṭho atthi.
ਪਣ੍ਡਕੋਤਿ ਪਡਤਿ વਿਕਲਭਾવਂ ਗਚ੍ਛਤੀਤਿ ਪਣ੍ਡਕੋ। ਸਂਖੇਪੇਨ વੁਤ੍ਤਮਤ੍ਥਂ વਿਤ੍ਥਾਰੇਨ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ਆਹ ‘‘ਤਤ੍ਥਾ’’ਤਿਆਦਿ। ਤਤ੍ਥ ਯਸ੍ਸਾਤਿ ਪਣ੍ਡਕਸ੍ਸ। ਅਸੁਚਿਨਾਤਿ ਸਮ੍ਭવੇਨ। ਆਸਿਤ੍ਤਸ੍ਸਾਤਿ ਆਸਿਞ੍ਚਿਤਬ੍ਬਸ੍ਸ। ਇਮਿਨਾ ਅਸੁਚਿਨਾ ਮੁਖੇ ਆਸਿਞ੍ਚਿਤਬ੍ਬੋਤਿ ਆਸਿਤ੍ਤੋਤਿ વਚਨਤ੍ਥਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਅਯਨ੍ਤਿ ਪਣ੍ਡਕੋ। ਅਜ੍ਝਾਚਾਰਨ੍ਤਿ ਮੇਥੁਨਜ੍ਝਾਚਾਰਂ। ‘‘ਉਸੂਯਾਯ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਾਯਾ’’ਤਿਇਮਿਨਾ ਉਸੂਯਤੀਤਿ ਉਸੂਯੋਤਿ વਚਨਤ੍ਥਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਉਪਕ੍ਕਮੇਨਾਤਿ વਾਯਾਮੇਨ। ਬੀਜਾਨੀਤਿ ਅਣ੍ਡਾਨਿ। ਇਮਿਨਾ ਉਪਕ੍ਕਮੇਨ ਏਤਸ੍ਮਾ ਬੀਜਾਨਿ ਅਪਨੀਤਾਨੀਤਿ ਓਪਕ੍ਕਮਿਕੋਤਿ વਚਨਤ੍ਥਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਪਕ੍ਖੇ ਪવਤ੍ਤੋ ਪਣ੍ਡਕੋ ਪਕ੍ਖਪਣ੍ਡਕੋ, ਪਕ੍ਖੇ ਪਰਿਲ਼ਾਹવੂਪਸਮੋ ਪਣ੍ਡਕੋ ਪਕ੍ਖਪਣ੍ਡਕੋਤਿ વਚਨਤ੍ਥਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ਆਹ ‘‘ਏਕਚ੍ਚੋ ਪਨਾ’’ਤਿਆਦਿ। ਤਤ੍ਥ ਪੁਬ੍ਬવਚਨਤ੍ਥੇ ਪਕ੍ਖੇਤਿ ਕਾਲਪਕ੍ਖੇਤਿ ਅਤ੍ਥੋ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ। ਪਚ੍ਛਿਮવਚਨਤ੍ਥੇ ਪਕ੍ਖੇਤਿ ਜੁਣ੍ਹਪਕ੍ਖੇਤਿ ਅਤ੍ਥੋ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ। ‘‘ਅਕੁਸਲવਿਪਾਕਾਨੁਭਾવੇਨਾ’’ਤਿ ਪਦਂ ‘‘ਪਣ੍ਡਕੋ ਹੋਤੀ’’ਤਿਪਦੇਯੇવ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧਿਤਬ੍ਬਂ। ਅਸ੍ਸਾਤਿ ਪਣ੍ਡਕਸ੍ਸ। ਨਪੁਂਸਕਪਣ੍ਡਕੋਤਿ ਪੁਰਿਸੋ વਿਯ ਸਾਤਿਸਯਂ ਪਚ੍ਚਾਮਿਤ੍ਤੇ ਨ ਪੁਂਸਕੇਤਿ ਅਭਿਮਦ੍ਦਨਂ ਕਾਤੁਂ ਨ ਸਕ੍ਕੋਤੀਤਿ ਨਪੁਂਸਕੋ। ਨ ਪੁਮਾ ਨ ਇਤ੍ਥੀਤਿ ਨਪੁਂਸਕੋਤਿ ਕਤ੍વਾ ਨਪੁਮਨਇਤ੍ਥਿਸਦ੍ਦਸ੍ਸ ਨਿਰੁਤ੍ਤਿਨਯੇਨ ਨਪੁਂਸਕਕਰਣਮ੍ਪਿ વਦਨ੍ਤਿ। ਨਪੁਂਸਕੋਯੇવ ਪਣ੍ਡਕੋ ਨਪੁਂਸਕਪਣ੍ਡਕੋ। ਤੇਸੂਤਿ ਪਞ੍ਚਸੁ ਪਣ੍ਡਕੇਸੁ। ਤੇਸੁਪੀਤਿ ਓਪਕ੍ਕਮਿਕਾਦੀਸੁ ਤੀਸੁਪਿ। ‘‘ਯਸ੍ਮਿਂ ਪਕ੍ਖੇ’’ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਪਕ੍ਖੇ ਪਕ੍ਖੇ ਪਣ੍ਡਕਭਾવਂ ਨਿવਤ੍ਤੇਤਿ। ਅਸ੍ਸਾਤਿ ਪਣ੍ਡਕਸ੍ਸ। ਏਤ੍ਥਾਤਿ ਪਞ੍ਚਸੁ ਪਣ੍ਡਕੇਸੁ। ਸੋਪੀਤਿ ਪਣ੍ਡਕੋਪਿ। ਇਤੋਤਿ ਪਣ੍ਡਕવਾਰਤੋ। ‘‘ਏਸੇવ ਨਯੋ’’ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਲਿਙ੍ਗਨਾਸਨਮੇવ ਅਤਿਦਿਸਤਿ।
Paṇḍakoti paḍati vikalabhāvaṃ gacchatīti paṇḍako. Saṃkhepena vuttamatthaṃ vitthārena dassento āha ‘‘tatthā’’tiādi. Tattha yassāti paṇḍakassa. Asucināti sambhavena. Āsittassāti āsiñcitabbassa. Iminā asucinā mukhe āsiñcitabboti āsittoti vacanatthaṃ dasseti. Ayanti paṇḍako. Ajjhācāranti methunajjhācāraṃ. ‘‘Usūyāya uppannāyā’’tiiminā usūyatīti usūyoti vacanatthaṃ dasseti. Upakkamenāti vāyāmena. Bījānīti aṇḍāni. Iminā upakkamena etasmā bījāni apanītānīti opakkamikoti vacanatthaṃ dasseti. Pakkhe pavatto paṇḍako pakkhapaṇḍako, pakkhe pariḷāhavūpasamo paṇḍako pakkhapaṇḍakoti vacanatthaṃ dassento āha ‘‘ekacco panā’’tiādi. Tattha pubbavacanatthe pakkheti kālapakkheti attho daṭṭhabbo. Pacchimavacanatthe pakkheti juṇhapakkheti attho daṭṭhabbo. ‘‘Akusalavipākānubhāvenā’’ti padaṃ ‘‘paṇḍako hotī’’tipadeyeva sambandhitabbaṃ. Assāti paṇḍakassa. Napuṃsakapaṇḍakoti puriso viya sātisayaṃ paccāmitte na puṃsaketi abhimaddanaṃ kātuṃ na sakkotīti napuṃsako. Na pumā na itthīti napuṃsakoti katvā napumanaitthisaddassa niruttinayena napuṃsakakaraṇampi vadanti. Napuṃsakoyeva paṇḍako napuṃsakapaṇḍako. Tesūti pañcasu paṇḍakesu. Tesupīti opakkamikādīsu tīsupi. ‘‘Yasmiṃ pakkhe’’ti iminā pakkhe pakkhe paṇḍakabhāvaṃ nivatteti. Assāti paṇḍakassa. Etthāti pañcasu paṇḍakesu. Sopīti paṇḍakopi. Itoti paṇḍakavārato. ‘‘Eseva nayo’’ti iminā liṅganāsanameva atidisati.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / વਿਨਯਪਿਟਕ • Vinayapiṭaka / ਮਹਾવਗ੍ਗਪਾਲ਼ਿ • Mahāvaggapāḷi / ੪੭. ਪਣ੍ਡਕવਤ੍ਥੁ • 47. Paṇḍakavatthu
ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Aṭṭhakathā / વਿਨਯਪਿਟਕ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / ਮਹਾવਗ੍ਗ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Mahāvagga-aṭṭhakathā / ਪਣ੍ਡਕવਤ੍ਥੁਕਥਾ • Paṇḍakavatthukathā
ਟੀਕਾ • Tīkā / વਿਨਯਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ਸਾਰਤ੍ਥਦੀਪਨੀ-ਟੀਕਾ • Sāratthadīpanī-ṭīkā / ਪਣ੍ਡਕવਤ੍ਥੁਕਥਾવਣ੍ਣਨਾ • Paṇḍakavatthukathāvaṇṇanā
ਟੀਕਾ • Tīkā / વਿਨਯਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / વਜਿਰਬੁਦ੍ਧਿ-ਟੀਕਾ • Vajirabuddhi-ṭīkā / ਪਣ੍ਡਕવਤ੍ਥੁਕਥਾવਣ੍ਣਨਾ • Paṇḍakavatthukathāvaṇṇanā
ਟੀਕਾ • Tīkā / વਿਨਯਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / વਿਮਤਿવਿਨੋਦਨੀ-ਟੀਕਾ • Vimativinodanī-ṭīkā / ਪਣ੍ਡਕવਤ੍ਥੁਕਥਾવਣ੍ਣਨਾ • Paṇḍakavatthukathāvaṇṇanā
