Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / ชาตกปาฬิ • Jātakapāḷi |
๕๑๘. ปณฺฑรนาคราชชาตกํ (๘)
518. Paṇḍaranāgarājajātakaṃ (8)
๒๕๘.
258.
ภยํ ตมเนฺวติ สยํ อโพธํ, นาคํ ยถา ปณฺฑรกํ สุปโณฺณ 5ฯ
Bhayaṃ tamanveti sayaṃ abodhaṃ, nāgaṃ yathā paṇḍarakaṃ supaṇṇo 6.
๒๕๙.
259.
โย คุยฺหมนฺตํ ปริรกฺขเนยฺยํ, โมหา นโร สํสติ หาสมาโน 7;
Yo guyhamantaṃ parirakkhaneyyaṃ, mohā naro saṃsati hāsamāno 8;
ตํ ภินฺนมนฺตํ ภยมเนฺวติ ขิปฺปํ, นาคํ ยถา ปณฺฑรกํ สุปโณฺณฯ
Taṃ bhinnamantaṃ bhayamanveti khippaṃ, nāgaṃ yathā paṇḍarakaṃ supaṇṇo.
๒๖๐.
260.
นานุมิโตฺต ครุํ อตฺถํ, คุยฺหํ เวทิตุมรหติ;
Nānumitto garuṃ atthaṃ, guyhaṃ veditumarahati;
สุมิโตฺต จ อสมฺพุทฺธํ, สมฺพุทฺธํ วา อนตฺถ วาฯ
Sumitto ca asambuddhaṃ, sambuddhaṃ vā anattha vā.
๒๖๑.
261.
วิสฺสาสมาปชฺชิมหํ อเจลํ 9, สมโณ อยํ สมฺมโต ภาวิตโตฺต;
Vissāsamāpajjimahaṃ acelaṃ 10, samaṇo ayaṃ sammato bhāvitatto;
๒๖๒.
262.
ตปฺปกฺขโต หิ ภยมาคตํ มมํ, อตีตมโตฺถ กปณํ รุทามิฯ
Tappakkhato hi bhayamāgataṃ mamaṃ, atītamattho kapaṇaṃ rudāmi.
๒๖๓.
263.
โย เว นโร สุหทํ มญฺญมาโน, คุยฺหมตฺถํ สํสติ ทุกฺกุลีเน;
Yo ve naro suhadaṃ maññamāno, guyhamatthaṃ saṃsati dukkulīne;
๒๖๔.
264.
ติโรกฺขวาโจ อสตํ ปวิโฎฺฐ, โย สงฺคตีสุ มุทีเรติ วากฺยํ;
Tirokkhavāco asataṃ paviṭṭho, yo saṅgatīsu mudīreti vākyaṃ;
อาสีวิโส ทุมฺมุโขตฺยาหุ ตํ นรํ, อารา อารา 23 สํยเม ตาทิสมฺหาฯ
Āsīviso dummukhotyāhu taṃ naraṃ, ārā ārā 24 saṃyame tādisamhā.
๒๖๕.
265.
อนฺนํ ปานํ กาสิก 25 จนฺทนญฺจ, มนาปิตฺถิโย มาลมุจฺฉาทนญฺจ;
Annaṃ pānaṃ kāsika 26 candanañca, manāpitthiyo mālamucchādanañca;
โอหาย คจฺฉามเส สพฺพกาเม, สุปณฺณ ปาณูปคตาว ตฺยมฺหาฯ
Ohāya gacchāmase sabbakāme, supaṇṇa pāṇūpagatāva tyamhā.
๒๖๖.
266.
โก นีธ ติณฺณํ ครหํ อุเปติ, อสฺมิํธ โลเก ปาณภู นาคราช;
Ko nīdha tiṇṇaṃ garahaṃ upeti, asmiṃdha loke pāṇabhū nāgarāja;
สมโณ สุปโณฺณ อถ วา ตฺวเมว, กิํ การณา ปณฺฑรกคฺคหีโตฯ
Samaṇo supaṇṇo atha vā tvameva, kiṃ kāraṇā paṇḍarakaggahīto.
๒๖๗.
267.
สมโณติ เม สมฺมตโตฺต อโหสิ, ปิโย จ เม มนสา ภาวิตโตฺต;
Samaṇoti me sammatatto ahosi, piyo ca me manasā bhāvitatto;
ตสฺสาหมกฺขิํ วิวริํ คุยฺหมตฺถํ, อตีตมโตฺถ กปณํ รุทามิฯ
Tassāhamakkhiṃ vivariṃ guyhamatthaṃ, atītamattho kapaṇaṃ rudāmi.
๒๖๘.
268.
น จตฺถิ สโตฺต อมโร ปถพฺยา, ปญฺญาวิธา นตฺถิ น นินฺทิตพฺพา;
Na catthi satto amaro pathabyā, paññāvidhā natthi na ninditabbā;
สเจฺจน ธเมฺมน ธิติยา 27 ทเมน, อลพฺภมพฺยาหรตี นโร อิธฯ
Saccena dhammena dhitiyā 28 damena, alabbhamabyāharatī naro idha.
๒๖๙.
269.
มาตาปิตา ปรมา พนฺธวานํ, นาสฺส ตติโย อนุกมฺปกตฺถิ;
Mātāpitā paramā bandhavānaṃ, nāssa tatiyo anukampakatthi;
เตสมฺปิ คุยฺหํ ปรมํ น สํเส, มนฺตสฺส เภทํ ปริสงฺกมาโนฯ
Tesampi guyhaṃ paramaṃ na saṃse, mantassa bhedaṃ parisaṅkamāno.
๒๗๐.
270.
มาตาปิตา ภคินี ภาตโร จ, สหายา วา ยสฺส โหนฺติ สปกฺขา;
Mātāpitā bhaginī bhātaro ca, sahāyā vā yassa honti sapakkhā;
เตสมฺปิ คุยฺหํ ปรมํ น สํเส, มนฺตสฺส เภทํ ปริสงฺกมาโนฯ
Tesampi guyhaṃ paramaṃ na saṃse, mantassa bhedaṃ parisaṅkamāno.
๒๗๑.
271.
ภริยา เจ ปุริสํ วชฺชา, โกมารี ปิยภาณินี;
Bhariyā ce purisaṃ vajjā, komārī piyabhāṇinī;
ปุตฺตรูปยสูเปตา , ญาติสงฺฆปุรกฺขตา, ตสฺสาปิ คุยฺหํ ปรมํ น สํเส;
Puttarūpayasūpetā , ñātisaṅghapurakkhatā, tassāpi guyhaṃ paramaṃ na saṃse;
มนฺตสฺส เภทํ ปริสงฺกมาโนฯ
Mantassa bhedaṃ parisaṅkamāno.
๒๗๒.
272.
น คุยฺหมตฺถํ 29 วิวเรยฺย, รเกฺขยฺย นํ ยถา นิธิํ;
Na guyhamatthaṃ 30 vivareyya, rakkheyya naṃ yathā nidhiṃ;
น หิ ปาตุกโต สาธุ, คุโยฺห อโตฺถ ปชานตาฯ
Na hi pātukato sādhu, guyho attho pajānatā.
๒๗๓.
273.
ถิยา คุยฺหํ น สํเสยฺย, อมิตฺตสฺส จ ปณฺฑิโต;
Thiyā guyhaṃ na saṃseyya, amittassa ca paṇḍito;
โย จามิเสน สํหีโร, หทยเตฺถโน จ โย นโรฯ
Yo cāmisena saṃhīro, hadayattheno ca yo naro.
๒๗๔.
274.
คุยฺหมตฺถํ อสมฺพุทฺธํ, สโมฺพธยติ โย นโร;
Guyhamatthaṃ asambuddhaṃ, sambodhayati yo naro;
มนฺตเภทภยา ตสฺส, ทาสภูโต ติติกฺขติฯ
Mantabhedabhayā tassa, dāsabhūto titikkhati.
๒๗๕.
275.
ยาวโนฺต ปุริสสฺสตฺถํ, คุยฺหํ ชานนฺติ มนฺตินํ;
Yāvanto purisassatthaṃ, guyhaṃ jānanti mantinaṃ;
ตาวโนฺต ตสฺส อุเพฺพคา, ตสฺมา คุยฺหํ น วิสฺสเชฯ
Tāvanto tassa ubbegā, tasmā guyhaṃ na vissaje.
๒๗๖.
276.
วิวิจฺจ ภาเสยฺย ทิวา รหสฺสํ, รตฺติํ คิรํ นาติเวลํ ปมุเญฺจ;
Vivicca bhāseyya divā rahassaṃ, rattiṃ giraṃ nātivelaṃ pamuñce;
อุปสฺสุติกา หิ สุณนฺติ มนฺตํ, ตสฺมา มโนฺต ขิปฺปมุเปติ เภทํฯ
Upassutikā hi suṇanti mantaṃ, tasmā manto khippamupeti bhedaṃ.
๒๗๗.
277.
สมนฺตขาตาปริขาอุเปตํ, เอวมฺปิ เม เต อิธ คุยฺหมนฺตาฯ
Samantakhātāparikhāupetaṃ, evampi me te idha guyhamantā.
๒๗๘.
278.
เย คุยฺหมนฺตา อวิกิณฺณวาจา, ทฬฺหา สทเตฺถสุ นรา ทุชิวฺห 35;
Ye guyhamantā avikiṇṇavācā, daḷhā sadatthesu narā dujivha 36;
อารา อมิตฺตา พฺยวชนฺติ เตหิ, อาสีวิสา วา ริว สตฺตุสงฺฆา 37ฯ
Ārā amittā byavajanti tehi, āsīvisā vā riva sattusaṅghā 38.
๒๗๙.
279.
หิตฺวา ฆรํ ปพฺพชิโต อเจโล, นโคฺค มุโณฺฑ จรติ ฆาสเหตุ;
Hitvā gharaṃ pabbajito acelo, naggo muṇḍo carati ghāsahetu;
๒๘๐.
280.
กถํกโร โหติ สุปณฺณราช, กิํสีโล เกน วเตน วตฺตํ;
Kathaṃkaro hoti supaṇṇarāja, kiṃsīlo kena vatena vattaṃ;
สมโณ จรํ หิตฺวา มมายิตานิ, กถํกโร สคฺคมุเปติ ฐานํฯ
Samaṇo caraṃ hitvā mamāyitāni, kathaṃkaro saggamupeti ṭhānaṃ.
๒๘๑.
281.
หิริยา ติติกฺขาย ทเมนุเปโต 43, อโกฺกธโน เปสุณิยํ ปหาย;
Hiriyā titikkhāya damenupeto 44, akkodhano pesuṇiyaṃ pahāya;
สมโณ จรํ หิตฺวา มมายิตานิ, เอวํกโร สคฺคมุเปติ ฐานํฯ
Samaṇo caraṃ hitvā mamāyitāni, evaṃkaro saggamupeti ṭhānaṃ.
๒๘๒.
282.
เอวมฺปิ เม ตฺวํ ปาตุรหุ ทิชินฺท, มาตาว ปุตฺตํ อนุกมฺปมาโนฯ
Evampi me tvaṃ pāturahu dijinda, mātāva puttaṃ anukampamāno.
๒๘๓.
283.
หนฺทชฺช ตฺวํ มุญฺจ 49 วธา ทุชิวฺห, ตโย หิ ปุตฺตา น หิ อโญฺญ อตฺถิ;
Handajja tvaṃ muñca 50 vadhā dujivha, tayo hi puttā na hi añño atthi;
อเนฺตวาสี ทินฺนโก อตฺรโช จ, รชฺชสฺสุ 51 ปุตฺตญฺญตโร เม อโหสิฯ
Antevāsī dinnako atrajo ca, rajjassu 52 puttaññataro me ahosi.
๒๘๔.
284.
อิเจฺจว วากฺยํ วิสชฺชี สุปโณฺณ, ภุมฺยํ ปติฎฺฐาย ทิโช ทุชิวฺหํ;
Icceva vākyaṃ visajjī supaṇṇo, bhumyaṃ patiṭṭhāya dijo dujivhaṃ;
มุตฺตชฺช ตฺวํ สพฺพภยาติวโตฺต, ถลูทเก โหหิ มยาภิคุโตฺตฯ
Muttajja tvaṃ sabbabhayātivatto, thalūdake hohi mayābhigutto.
๒๘๕.
285.
อาตงฺกินํ ยถา กุสโล ภิสโกฺก, ปิปาสิตานํ รหโทว สีโต;
Ātaṅkinaṃ yathā kusalo bhisakko, pipāsitānaṃ rahadova sīto;
เวสฺมํ ยถา หิมสีตฎฺฎิตานํ 53, เอวมฺปิ เต สรณมหํ ภวามิฯ
Vesmaṃ yathā himasītaṭṭitānaṃ 54, evampi te saraṇamahaṃ bhavāmi.
๒๘๖.
286.
สนฺธิํ กตฺวา อมิเตฺตน, อณฺฑเชน ชลาพุช;
Sandhiṃ katvā amittena, aṇḍajena jalābuja;
วิวริย ทาฐํ เสสิ, กุโต ตํ ภยมาคตํฯ
Vivariya dāṭhaṃ sesi, kuto taṃ bhayamāgataṃ.
๒๘๗.
287.
สเงฺกเถว อมิตฺตสฺมิํ, มิตฺตสฺมิมฺปิ น วิสฺสเส;
Saṅketheva amittasmiṃ, mittasmimpi na vissase;
อภยา ภยมุปฺปนฺนํ, อปิ มูลานิ กนฺตติฯ
Abhayā bhayamuppannaṃ, api mūlāni kantati.
๒๘๘.
288.
กถํ นุ วิสฺสเส ตฺยมฺหิ, เยนาสิ กลโห กโต;
Kathaṃ nu vissase tyamhi, yenāsi kalaho kato;
๒๘๙.
289.
ตถา ตถา วิญฺญู ปรกฺกเมยฺย, ยถา ยถา ภาวํ ปโร น ชญฺญาฯ
Tathā tathā viññū parakkameyya, yathā yathā bhāvaṃ paro na jaññā.
๒๙๐.
290.
อุปาคมุํ กรมฺปิยํ 67 อเจลํ, มิสฺสีภูตา อสฺสวาหาว นาคาฯ
Upāgamuṃ karampiyaṃ 68 acelaṃ, missībhūtā assavāhāva nāgā.
๒๙๑.
291.
ตโต หเว ปณฺฑรโก อเจลํ, สยเมวุปาคมฺม อิทํ อโวจ;
Tato have paṇḍarako acelaṃ, sayamevupāgamma idaṃ avoca;
มุตฺตชฺชหํ สพฺพภยาติวโตฺต, น หิ 69 นูน ตุยฺหํ มนโส ปิยมฺหาฯ
Muttajjahaṃ sabbabhayātivatto, na hi 70 nūna tuyhaṃ manaso piyamhā.
๒๙๒.
292.
ปิโย หิ เม อาสิ สุปณฺณราชา, อสํสยํ ปณฺฑรเกน สจฺจํ;
Piyo hi me āsi supaṇṇarājā, asaṃsayaṃ paṇḍarakena saccaṃ;
โส ราครโตฺตว อกาสิเมตํ, ปาปกมฺมํ 71 สมฺปชาโน น โมหาฯ
So rāgarattova akāsimetaṃ, pāpakammaṃ 72 sampajāno na mohā.
๒๙๓.
293.
น เม ปิยํ อปฺปิยํ วาปิ โหติ, สมฺปสฺสโต โลกมิมํ ปรญฺจ;
Na me piyaṃ appiyaṃ vāpi hoti, sampassato lokamimaṃ parañca;
สุสญฺญตานญฺหิ วิยญฺชเนน, อสญฺญโต โลกมิมํ จราสิฯ
Susaññatānañhi viyañjanena, asaññato lokamimaṃ carāsi.
๒๙๔.
294.
อริยาวกาโสสิ อนริโยวาสิ 73, อสญฺญโต สญฺญตสนฺนิกาโส;
Ariyāvakāsosi anariyovāsi 74, asaññato saññatasannikāso;
กณฺหาภิชาติโกสิ อนริยรูโป, ปาปํ พหุํ ทุจฺจริตํ อจาริฯ
Kaṇhābhijātikosi anariyarūpo, pāpaṃ bahuṃ duccaritaṃ acāri.
๒๙๕.
295.
เอเตน สจฺจวเชฺชน, มุทฺธา เต ผลตุ สตฺตธาฯ
Etena saccavajjena, muddhā te phalatu sattadhā.
๒๙๖.
296.
ตสฺมา หิ มิตฺตานํ น ทุพฺภิตพฺพํ, มิตฺตทุพฺภา 77 ปาปิโย นตฺถิ อโญฺญ;
Tasmā hi mittānaṃ na dubbhitabbaṃ, mittadubbhā 78 pāpiyo natthi añño;
อาสิตฺตสโตฺต นิหโต ปถพฺยา, อินฺทสฺส วาเกฺยน หิ สํวโร หโตติฯ
Āsittasatto nihato pathabyā, indassa vākyena hi saṃvaro hatoti.
Footnotes:
Related texts:
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / สุตฺตปิฎก (อฎฺฐกถา) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ขุทฺทกนิกาย (อฎฺฐกถา) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / ชาตก-อฎฺฐกถา • Jātaka-aṭṭhakathā / [๕๑๘] ๘. ปณฺฑรนาคราชชาตกวณฺณนา • [518] 8. Paṇḍaranāgarājajātakavaṇṇanā