| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / सम्मोहविनोदनी-अट्ठकथा • Sammohavinodanī-aṭṭhakathā |
२. पञ्हापुच्छकवण्णना
2. Pañhāpucchakavaṇṇanā
२२१. पञ्हापुच्छके सब्बेसम्पि इन्द्रियानं कुसलादिविभागो पाळिनयानुसारेनेव वेदितब्बो।
221. Pañhāpucchake sabbesampi indriyānaṃ kusalādivibhāgo pāḷinayānusāreneva veditabbo.
२२३. आरम्मणत्तिकेसु पन सत्तिन्द्रिया अनारम्मणाति चक्खुसोतघानजिव्हाकायइत्थिपुरिसिन्द्रियानि सन्धाय वुत्तं। जीवितिन्द्रियं पन अरूपमिस्सकत्ता इध अनाभट्ठं। द्विन्द्रियाति द्वे इन्द्रिया; सुखदुक्खद्वयं सन्धायेतं वुत्तं। तञ्हि एकन्तपरित्तारम्मणं। दोमनस्सिन्द्रियं सिया परित्तारम्मणं, सिया महग्गतारम्मणन्ति कामावचरधम्मे आरब्भ पवत्तिकाले परित्तारम्मणं होति , रूपावचरारूपावचरे पन आरब्भ पवत्तिकाले महग्गतारम्मणं, पण्णत्तिं आरब्भ पवत्तिकाले नवत्तब्बारम्मणं। नविन्द्रिया सिया परित्तारम्मणाति मनिन्द्रियजीवितिन्द्रियसोमनस्सिन्द्रियउपेक्खिन्द्रियानि चेव सद्धादिपञ्चकञ्च सन्धाय इदं वुत्तं। जीवितिन्द्रियञ्हि रूपमिस्सकत्ता अनारम्मणेसु रूपधम्मेसु सङ्गहितम्पि अरूपकोट्ठासेन सियापक्खे सङ्गहितं।
223. Ārammaṇattikesu pana sattindriyā anārammaṇāti cakkhusotaghānajivhākāyaitthipurisindriyāni sandhāya vuttaṃ. Jīvitindriyaṃ pana arūpamissakattā idha anābhaṭṭhaṃ. Dvindriyāti dve indriyā; sukhadukkhadvayaṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ. Tañhi ekantaparittārammaṇaṃ. Domanassindriyaṃ siyā parittārammaṇaṃ, siyā mahaggatārammaṇanti kāmāvacaradhamme ārabbha pavattikāle parittārammaṇaṃ hoti , rūpāvacarārūpāvacare pana ārabbha pavattikāle mahaggatārammaṇaṃ, paṇṇattiṃ ārabbha pavattikāle navattabbārammaṇaṃ. Navindriyā siyā parittārammaṇāti manindriyajīvitindriyasomanassindriyaupekkhindriyāni ceva saddhādipañcakañca sandhāya idaṃ vuttaṃ. Jīvitindriyañhi rūpamissakattā anārammaṇesu rūpadhammesu saṅgahitampi arūpakoṭṭhāsena siyāpakkhe saṅgahitaṃ.
चत्तारि इन्द्रियानीति सुखदुक्खदोमनस्सअञ्ञाताविन्द्रियानि। तानि हि मग्गारम्मणत्तिके न भजन्ति। मग्गहेतुकन्ति सहजातहेतुं सन्धाय वुत्तं। वीरियवीमंसाजेट्ठककाले सिया मग्गाधिपति, छन्दचित्तजेट्ठककाले सिया नवत्तब्बा।
Cattāri indriyānīti sukhadukkhadomanassaaññātāvindriyāni. Tāni hi maggārammaṇattike na bhajanti. Maggahetukanti sahajātahetuṃ sandhāya vuttaṃ. Vīriyavīmaṃsājeṭṭhakakāle siyā maggādhipati, chandacittajeṭṭhakakāle siyā navattabbā.
दसिन्द्रिया सिया उप्पन्ना, सिया उप्पादिनोति सत्त रूपिन्द्रियानि तीणि च विपाकिन्द्रियानि सन्धायेतं वुत्तं। दसिन्द्रियानि दोमनस्सेन सद्धिं हेट्ठा वुत्तानेव। तत्थ दोमनस्सिन्द्रियं पण्णत्तिं आरब्भ पवत्तिकाले नवत्तब्बारम्मणं, सेसानि निब्बानपच्चवेक्खणकालेपि। तीणिन्द्रियानि बहिद्धारम्मणानीति तीणि लोकुत्तरिन्द्रियानि। चत्तारीति सुखदुक्खसोमनस्सदोमनस्सानि। तानि हि अज्झत्तधम्मेपि बहिद्धाधम्मेपि आरब्भ पवत्तन्ति। अट्ठिन्द्रियाति मनिन्द्रियजीवितिन्द्रियउपेक्खिन्द्रियानि चेव सद्धादिपञ्चकञ्च। तत्थ आकिञ्चञ्ञायतनकाले नवत्तब्बारम्मणता वेदितब्बा।
Dasindriyāsiyā uppannā, siyā uppādinoti satta rūpindriyāni tīṇi ca vipākindriyāni sandhāyetaṃ vuttaṃ. Dasindriyāni domanassena saddhiṃ heṭṭhā vuttāneva. Tattha domanassindriyaṃ paṇṇattiṃ ārabbha pavattikāle navattabbārammaṇaṃ, sesāni nibbānapaccavekkhaṇakālepi. Tīṇindriyāni bahiddhārammaṇānīti tīṇi lokuttarindriyāni. Cattārīti sukhadukkhasomanassadomanassāni. Tāni hi ajjhattadhammepi bahiddhādhammepi ārabbha pavattanti. Aṭṭhindriyāti manindriyajīvitindriyaupekkhindriyāni ceva saddhādipañcakañca. Tattha ākiñcaññāyatanakāle navattabbārammaṇatā veditabbā.
इति इमस्मिम्पि पञ्हापुच्छके दसिन्द्रियानि कामावचरानि, तीणि लोकुत्तरानि, नव लोकियलोकुत्तरमिस्सकानेव कथितानीति। अयम्पि अभिधम्मभाजनीयेन सद्धिं एकपरिच्छेदोव होति। अयं पन इन्द्रियविभङ्गो द्वेपरिवट्टं नीहरित्वा भाजेत्वा दस्सितोति।
Iti imasmimpi pañhāpucchake dasindriyāni kāmāvacarāni, tīṇi lokuttarāni, nava lokiyalokuttaramissakāneva kathitānīti. Ayampi abhidhammabhājanīyena saddhiṃ ekaparicchedova hoti. Ayaṃ pana indriyavibhaṅgo dveparivaṭṭaṃ nīharitvā bhājetvā dassitoti.
सम्मोहविनोदनिया विभङ्गट्ठकथाय
Sammohavinodaniyā vibhaṅgaṭṭhakathāya
इन्द्रियविभङ्गवण्णना निट्ठिता।
Indriyavibhaṅgavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / अभिधम्मपिटक • Abhidhammapiṭaka / विभङ्गपाळि • Vibhaṅgapāḷi / ५. इन्द्रियविभङ्गो • 5. Indriyavibhaṅgo
टीका • Tīkā / अभिधम्मपिटक (टीका) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / विभङ्ग-मूलटीका • Vibhaṅga-mūlaṭīkā / ५. इन्द्रियविभङ्गो • 5. Indriyavibhaṅgo
