| Library / Tipiṭaka / ཏིཔིཊཀ • Tipiṭaka / པཉྩཔཀརཎ-ཨནུཊཱིཀཱ • Pañcapakaraṇa-anuṭīkā |
༧. པཉྷཱཝཱརཝིབྷངྒཝཎྞནཱ
7. Pañhāvāravibhaṅgavaṇṇanā
༤༠༡-༤༠༣. ཏེ པཙྩཡེཏི ཏེ ཧེཏུཨཱདིཀེ པཙྩཡེ། པཊིཔཱཊིཡཱཏི ཨེཏྠ པཙྩཡཔཊིཔཱཊིཡཱ ཀུསལཱདིཔདཔཊིཔཱཊིཡཱ ཝཱཏི ཨཱསངྐཱཡཾ ཨུབྷཡཝསེནཔི ཨཏྠོ ཡུཛྫཏཱིཏི དསྶེནྟོ པཋམཾ ཏཱཝ སནྡྷཱཡཱཧ ‘‘ཡཐཱཀྐམེནཱ’’ཏིཨཱདི། ཏསྶཏྠོ – ‘‘ཧེཏུཔཙྩཡོ ཨཱརམྨཎཔཙྩཡོ’’ཏིཨཱདིནཱ ནཡེན དེསནཱཀྐམེན ཡཱཡ པཊིཔཱཊིཡཱ པཊིཙྩཝཱརེ པཙྩཡཱ ཨཱགཏཱ, ཏདནུརཱུཔཾ ཏེ དསྶེཏུནྟི། དུཏིཡཾ པན དསྶེཏུཾ ‘‘ཀུསལོ ཀུསལསྶཱ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ། སཱ པནཱཡཾ པདཔཊིཔཱཊི ཡསྨཱ ན ཀུསལཔདདསྶནམཏྟེན དསྶིཏཱ ཧོཏི, ཏསྨཱ ཏཾ ཨེཀདེསེན སཀལཾ ནཡཏོ དསྶེནྟོ ཨཱཧ ‘‘ཀུསལོ ཀུསལསྶཱཏི…པེ॰… ཧོཏཱི’’ཏི། ཏེནཱཏི ནིདསྶནམཏྟེན ‘‘ཀུསལོ ཀུསལསྶཱ’’ཏི པདེན། སབྦོ པབྷེདོཏི ཡཾ ཏཏྠ ཏཏྠ པཙྩཡེ ‘‘ཀུསལོ ཀུསལསྶཱ’’ཏིཨཱདིཀོ ཡཏྟཀོ པབྷེདོ ཝིསྶཛྫནཾ ལབྷཏི, སོ སབྦོ པབྷེདོཏི ཨཏྠོ། ཏེ པཙྩཡེ པཊིཔཱཊིཡཱ དསྶེཏུནྟི ཏེ ཧེཏུཨཱདིཔཙྩཡེ ཀུསལཱདིཔདཔཊིཔཱཊིཡཱ དསྶེཏུཾ།
401-403. Tepaccayeti te hetuādike paccaye. Paṭipāṭiyāti ettha paccayapaṭipāṭiyā kusalādipadapaṭipāṭiyā vāti āsaṅkāyaṃ ubhayavasenapi attho yujjatīti dassento paṭhamaṃ tāva sandhāyāha ‘‘yathākkamenā’’tiādi. Tassattho – ‘‘hetupaccayo ārammaṇapaccayo’’tiādinā nayena desanākkamena yāya paṭipāṭiyā paṭiccavāre paccayā āgatā, tadanurūpaṃ te dassetunti. Dutiyaṃ pana dassetuṃ ‘‘kusalo kusalassā’’tiādi vuttaṃ. Sā panāyaṃ padapaṭipāṭi yasmā na kusalapadadassanamattena dassitā hoti, tasmā taṃ ekadesena sakalaṃ nayato dassento āha ‘‘kusalo kusalassāti…pe… hotī’’ti. Tenāti nidassanamattena ‘‘kusalo kusalassā’’ti padena. Sabbo pabhedoti yaṃ tattha tattha paccaye ‘‘kusalo kusalassā’’tiādiko yattako pabhedo vissajjanaṃ labhati, so sabbo pabhedoti attho. Te paccaye paṭipāṭiyā dassetunti te hetuādipaccaye kusalādipadapaṭipāṭiyā dassetuṃ.
༤༠༤. ཕལཝིསེསཾ ཨཱཀངྑནྟཱ པཊིགྒཱཧཀཏོ ཝིཡ དཱཡཀཏོཔི ཡཐཱ དཀྑིཎཱ ཝིསུཛ྄ཛྷཏི, ཨེཝཾ དཱནཾ དེནྟཱིཏི ཨཱཧ ‘‘ཝིསུདྡྷཾ ཀཏྭཱ’’ཏི། ཏེསནྟི ཝཏྟབྦཏཱརཧནྟི ཨིམིནཱ ཝོདཱནསྶ སཀདཱགཱམིཨཱདཱིནཾ ཨཱཝེཎིཀཏཾ དསྶེཏི། ཀཱམཾ ཨགྒམགྒཔུརེཙཱརིཀམྤི ཝོདཱནམེཝ, ཨསེཀྑོ པན ཧུཏྭཱ ཏཾ པཙྩཝེཀྑཏཱིཏི ན ཏཾ ཨིདྷ གཧིཏཾ། ཏནྟི ཝོདཱནཾ། གོཏྲབྷུཙིཏྟནྟི ཨཊྛམཀསྶ ཨུཔྤཛྫནཀཱལེ ‘‘གོཏྲབྷཱུ’’ཏི ཝཏྟབྦཏཱརཧཾ ཙིཏྟཾ། གོཏྲབྷུསདིསནྟི ཝཱ སོཏཱཔནྣཱདིགོཏྲཱབྷིབྷཱཝཱིཏི ཝཱ གོཏྲབྷུཙིཏྟནྟི ཨེཝམེཏྠ ཨཏྠོ ཝེདིཏབྦོ། པཙྩཡུཔྤནྣཾ བྷཱུམིཏོ ཝཝཏྠཔེཏི, ‘‘ཏེབྷཱུམཀཀུསལམེཝཱ’’ཏི ཨེཏྠ ཝིཡ ན པཙྩཡདྷམྨནྟི ཨཏྠོ། དེསནནྟརཏྟཱཏི ‘‘ཀུསལཙིཏྟསམངྒིསྶཱ’’ཏིཨཱདིནཱ པུགྒལཱམསནདེསནཏོ ཨཉྙཏྟཱ, ཨཉྙཐཱ གཧིཏཾ པུན ན གཎྷེཡྻཱཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ།
404. Phalavisesaṃ ākaṅkhantā paṭiggāhakato viya dāyakatopi yathā dakkhiṇā visujjhati, evaṃ dānaṃ dentīti āha ‘‘visuddhaṃ katvā’’ti. Tesanti vattabbatārahanti iminā vodānassa sakadāgāmiādīnaṃ āveṇikataṃ dasseti. Kāmaṃ aggamaggapurecārikampi vodānameva, asekkho pana hutvā taṃ paccavekkhatīti na taṃ idha gahitaṃ. Tanti vodānaṃ. Gotrabhucittanti aṭṭhamakassa uppajjanakāle ‘‘gotrabhū’’ti vattabbatārahaṃ cittaṃ. Gotrabhusadisanti vā sotāpannādigotrābhibhāvīti vā gotrabhucittanti evamettha attho veditabbo. Paccayuppannaṃ bhūmito vavatthapeti, ‘‘tebhūmakakusalamevā’’ti ettha viya na paccayadhammanti attho. Desanantarattāti ‘‘kusalacittasamaṅgissā’’tiādinā puggalāmasanadesanato aññattā, aññathā gahitaṃ puna na gaṇheyyāti adhippāyo.
༤༠༥. རཱགརཧིཏསྶ ཝིཡ སོམནསྶརཧིཏསྶ ཙ རཱགསྶ ན ཨཱརམྨཎེ ཨསྶཱདནཝསེན པཝཏྟི ཨཛ྄ཛྷུཔེཀྑནཏོཏི ཝུཏྟཾ ‘‘ཨསྶཱདནཾ…པེ॰… ཀིཙྩ’’ནྟི། སཧསཱཀཱརཔྤཝཏྟཱཡ ཨུཔྤིལཱཝིཏསབྷཱཝཱཡ པཱིཏིཡཱ ཨཱཧིཏཝིསེསཱཡ ཏཎྷཱཡ ཏཾ ཏཎྷཱབྷིནནྡནནྟི ཝུཙྩཏཱིཏི ཏཾ སནྡྷཱཡཱཧ ‘‘པཱིཏིཀིཙྩསཧིཏཱཡ ཏཎྷཱཡ ཀིཙྩ’’ནྟི། ཡཐཱ ཙ ཡཐཱཝུཏྟཀིཙྩཝིསེསཱཡ པཱིཏིཡཱ ཨཱཧིཏཝིསེསཱ ཏཎྷཱ ཏཎྷཱབྷིནནྡནཱ, ཨེཝཾ དིཊྛཱབྷིནནྡནཱ ཝེདིཏབྦཱ། ཡསྨཱ པན སཱ ཨཏྠཏོ པཙྩཡཝིསེསཝིསིཊྛཱ དིཊྛིཡེཝ, ཏསྨཱ ཝུཏྟཾ ‘‘དིཊྛཱབྷིནནྡནཱ དིཊྛིཡེཝཱ’’ཏི། ཨེཏྠ པནཱཏི ‘‘ཨབྷིནནྡཏཱི’’ཏི པདསྶ ཏཎྷཱདིཊྛིཝསེན ཝུཏྟེསུ ཨེཏེསུ པན དྭཱིསུ ཨཏྠེསུ། ཨབྷིནནྡནྟསྶཱཏི ཨིདཾ དིཊྛཱབྷིནནྡནཾཡེཝ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟནྟི ཨདྷིཔྤཱཡེན ‘‘པཙྪིམཏྠམེཝ གཧེཏྭཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ། ཨབྷིནནྡནྟསྶཱཏི པན ཨཝིསེསཏོ ཝུཏྟཏྟཱ ཏཎྷཱཝསེན དིཊྛིཝསེན ཨབྷིནནྡནྟསྶཱཏི ཨཡམེཏྠ ཨཏྠོ ཨདྷིཔྤེཏོ, ཏསྨཱ ‘‘ཨབྷིནནྡནཱ…པེ॰… ན སཀྐཱ ཝཏྟུ’’ནྟི ཨིདམིདྷ ཝཙནམནོཀཱསཾ། ཀསྨཱ? དིཊྛིརཧིཏེཔི སནྟཱནེ ཨབྷིནནྡནསྶ ཝུཏྟཏྟཱ། ཏཎྷཱཝསེན ནནྡཏཱིཏི ཏཎྷཱབྷིནནྡནཝསེནེཝ ཝུཏྟོ ཨཏྠོ པུརིམོ ཨཏྠོ། དྭཱིསུ པན སོམནསྶསཧགཏཙིཏྟུཔྤཱདེསཱུཏི དིཊྛིརཧིཏཱནི སོམནསྶསཧགཏཙིཏྟཱནི སནྡྷཱཡཱཧ། ཡཐཱཝུཏྟེནཱཏི ‘‘སརཱགསྶ སོམནསྶསྶཱ’’ཏིཨཱདིནཱ ཝུཏྟེན སོམནསྶེན ཨསྶཱདེནྟསྶ, རཱགེན ཙ ཏེསུཡེཝ ཡཐཱཝུཏྟེསུ དྭཱིསུ ཙིཏྟེསུ ཨསྶཱདེནྟསྶ, ཙཏཱུསུཔི སོམནསྶསཧགཏཙིཏྟེསུ སཔྤཱིཏིཀཏཎྷཱཡ ཨབྷིནནྡནྟསྶ, ཙཏཱུསུཔི དིཊྛིསམྤཡུཏྟེསུ དིཊྛཱབྷིནནྡནཱཡ ཨབྷིནནྡནྟསྶ དིཊྛི ཨུཔྤཛྫཏཱིཏི ཨེཝམེཏྠ ཡོཛནཱ ཝེདིཏབྦཱ། ཏེན ཝུཏྟཾ ‘‘ཨིཏིཔི སཀྐཱ ཡོཛེཏུ’’ནྟི། ཡཐཱ དིཊྛཱུཔནིསྶཡཏོ དིཊྛཱབྷིནནྡནཱ སམྦྷཝཏི, ཨེཝཾ ཏཎྷཱུཔནིསྶཡཏོ ཏཎྷཱབྷིནནྡནཱཔི སམྦྷཝཏཱིཏི དཊྛབྦཾ། ‘‘ཨབྷིནནྡཏི རཱགོ ཨུཔྤཛྫཏཱི’’ཏི ཝཙནཏོ སཔྤཱིཏིཀཏཎྷཱཡ ཨབྷིནནྡནྟསྶ རཱགུཔྤཏྟིཔི ཝཏྟབྦཱ, ན ཝཱ ཝཏྟབྦཱ ཏཎྷཱབྷིནནྡནཱཡ ཨེཝ རཱགུཔྤཏྟིཡཱ ཝུཏྟཏྟཱ།
405. Rāgarahitassa viya somanassarahitassa ca rāgassa na ārammaṇe assādanavasena pavatti ajjhupekkhanatoti vuttaṃ ‘‘assādanaṃ…pe… kicca’’nti. Sahasākārappavattāya uppilāvitasabhāvāya pītiyā āhitavisesāya taṇhāya taṃ taṇhābhinandananti vuccatīti taṃ sandhāyāha ‘‘pītikiccasahitāya taṇhāya kicca’’nti. Yathā ca yathāvuttakiccavisesāya pītiyā āhitavisesā taṇhā taṇhābhinandanā, evaṃ diṭṭhābhinandanā veditabbā. Yasmā pana sā atthato paccayavisesavisiṭṭhā diṭṭhiyeva, tasmā vuttaṃ ‘‘diṭṭhābhinandanā diṭṭhiyevā’’ti. Ettha panāti ‘‘abhinandatī’’ti padassa taṇhādiṭṭhivasena vuttesu etesu pana dvīsu atthesu. Abhinandantassāti idaṃ diṭṭhābhinandanaṃyeva sandhāya vuttanti adhippāyena ‘‘pacchimatthameva gahetvā’’ti vuttaṃ. Abhinandantassāti pana avisesato vuttattā taṇhāvasena diṭṭhivasena abhinandantassāti ayamettha attho adhippeto, tasmā ‘‘abhinandanā…pe… na sakkā vattu’’nti idamidha vacanamanokāsaṃ. Kasmā? Diṭṭhirahitepi santāne abhinandanassa vuttattā. Taṇhāvasena nandatīti taṇhābhinandanavaseneva vutto attho purimo attho. Dvīsu pana somanassasahagatacittuppādesūti diṭṭhirahitāni somanassasahagatacittāni sandhāyāha. Yathāvuttenāti ‘‘sarāgassa somanassassā’’tiādinā vuttena somanassena assādentassa, rāgena ca tesuyeva yathāvuttesu dvīsu cittesu assādentassa, catūsupi somanassasahagatacittesu sappītikataṇhāya abhinandantassa, catūsupi diṭṭhisampayuttesu diṭṭhābhinandanāya abhinandantassa diṭṭhi uppajjatīti evamettha yojanā veditabbā. Tena vuttaṃ ‘‘itipi sakkā yojetu’’nti. Yathā diṭṭhūpanissayato diṭṭhābhinandanā sambhavati, evaṃ taṇhūpanissayato taṇhābhinandanāpi sambhavatīti daṭṭhabbaṃ. ‘‘Abhinandati rāgo uppajjatī’’ti vacanato sappītikataṇhāya abhinandantassa rāguppattipi vattabbā, na vā vattabbā taṇhābhinandanāya eva rāguppattiyā vuttattā.
༤༠༦. ‘‘ཏདཱརམྨཎཏཱཡཱ’’ཏི ཝཏྟབྦེ ‘‘ཏདཱརམྨཎཏཱ’’ཏི ཝུཏྟནྟི ཨཱཧ ‘‘ཝིབྷཏྟིལོཔོ ཧེཏྠ ཀཏོ’’ཏི། ཏདཱརམྨཎཏཱཏི ཨེཏྠ ཏཱ-སདྡཱབྷིདྷེཡྻོ ཨཏྠོ བྷཱཝོ ནཱམ, སོ པན ཏདཱརམྨཎསདྡཱབྷིདྷེཡྻཏོ ཨཉྙོ ནཏྠཱིཏི དསྶེནྟོ ཨཱཧ ‘‘བྷཱཝཝནྟཏོ ཝཱ ཨཉྙོ བྷཱཝོ ནཱམ ནཏྠཱི’’ཏི། ཨེཏེན སཀཏྠེ ཨཡཾ ཏཱ-སདྡོཏི དསྶེཏི། ཏེནཱཧ ‘‘ཝིཔཱཀོ ཏདཱརམྨཎབྷཱཝབྷཱུཏོཏི ཨཏྠོ’’ཏི། ཨེཏསྨིཉྩཏྠེ ‘‘ཏདཱརམྨཎཏཱ’’ཏི པཙྩཏྟེཀཝཙནཾ དཊྛབྦཾ། ཝིཉྙཱཎཉྩཱཡཏན…པེ॰… ན ཝུཏྟནྟི ཡདིཔི ཀཱམཱཝཙརཝིཔཱཀཱནམྤི ཀམྨཾ ཨཱརམྨཎཾ ལབྦྷཏི, ཏཾ པན ཝིཉྙཱཎཉྩཱཡཏནནེཝསཉྙཱནཱསཉྙཱཡཏནཝིཔཱཀཱནཾ ཝིཡ ན ཨེཀནྟེན ཨིམསྶ ཝིཔཱཀཙིཏྟསྶ ཨིདཾ ཀམྨཾ ཨཱརམྨཎནྟི ཝཝཏྠིཏཾ ཀཱམཱཝཙརཝིཔཱཀཙིཏྟཱནཾ བཧུབྷེདཏྟཱ, ཏསྨཱ ཏཾ ལབྦྷམཱནམྤི ན ཝུཏྟནྟི ཨཏྠོ། ཡདི ཨེཝཾ ཀིཾ ཏཾ ལབྦྷམཱནམྤི ན དསྶིཏམེཝཱཏི ཨཱསངྐཱཡཾ ཨཱཧ ‘‘ཏདཱརམྨཎེན པནཱ’’ཏིཨཱདི། ཨནུལོམཏོ སམཱཔཛྫནེ ཡེབྷུཡྻེན ཨཱསནྣསམཱཔཏྟིཡཱ ཨཱརམྨཎབྷཱཝོ དསྶིཏོ, ཨཉྙཐཱ ‘‘པཊིལོམཏོ ཝཱ ཨེཀནྟརིཀཝསེན ཝཱ’’ཏི ཝཙནཾ ནིརཏྠཀཾ སིཡཱཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ། བྷཝེཡྻཱཏི ཨནཱསནྣཱཔི སམཱཔཏྟི ཨཱརམྨཎཾ བྷཝེཡྻ, ན སཀྐཱ པཊིཀྑིཔིཏུནྟི ཨཏྠོ། ཏེནེཝ ཧི ‘‘ཡེབྷུཡྻེནཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ། ཨེཝཾ སཏཱིཏི ཡདི ཨཱཝཛྫནཱཡ ཨེཝ ཨཱརམྨཎབྷཱཝེན ཀུསལཱནཾ ཁནྡྷཱནཾ ཨབྱཱཀཏཱརམྨཎཏཱ ཨདྷིཔྤེཏཱ, ཨེཝཾ སནྟེ། ཝཏྟབྦཾ སིཡཱཏི ‘‘ཨིདྡྷིཝིདྷཉཱཎསྶཱ’’ཏི ཙ པཱལི༹ཡཾ ཝཏྟབྦཾ སིཡཱ ཏསྶཱཔི ཨཱཝཛྫནཱཡ ཨཱརམྨཎབྷཱཝཏོ། ཏཾ ན ཝུཏྟནྟི ཏཾ ཨབྱཱཀཏཾ ཨིདྡྷིཝིདྷཉཱཎཾ ‘‘ཀུསལཱ ཁནྡྷཱ ཨིདྡྷིཝིདྷཉཱཎསྶཱ’’ཏི ན ཝུཏྟཾ། ཧོནྟཱིཏི ཨཱརམྨཎཾ ཧོནྟི། ཏཱནཱིཏི ཙེཏོཔརིཡཉཱཎཱདཱིནི། ཡཱཡ ཀཱཡཙཱིཏི ཙེཏོཔརིཡཉཱཎཱདཱིནཾ ཨཉྙེསཉྩ ཀུསལཱནཾ ཨཱརམྨཎཀརཎཝསེན ཨཱཝཛྫནྟིཡཱ།
406. ‘‘Tadārammaṇatāyā’’ti vattabbe ‘‘tadārammaṇatā’’ti vuttanti āha ‘‘vibhattilopo hettha kato’’ti. Tadārammaṇatāti ettha tā-saddābhidheyyo attho bhāvo nāma, so pana tadārammaṇasaddābhidheyyato añño natthīti dassento āha ‘‘bhāvavantato vā añño bhāvo nāma natthī’’ti. Etena sakatthe ayaṃ tā-saddoti dasseti. Tenāha ‘‘vipāko tadārammaṇabhāvabhūtoti attho’’ti. Etasmiñcatthe ‘‘tadārammaṇatā’’ti paccattekavacanaṃ daṭṭhabbaṃ. Viññāṇañcāyatana…pe… na vuttanti yadipi kāmāvacaravipākānampi kammaṃ ārammaṇaṃ labbhati, taṃ pana viññāṇañcāyatananevasaññānāsaññāyatanavipākānaṃ viya na ekantena imassa vipākacittassa idaṃ kammaṃ ārammaṇanti vavatthitaṃ kāmāvacaravipākacittānaṃ bahubhedattā, tasmā taṃ labbhamānampi na vuttanti attho. Yadi evaṃ kiṃ taṃ labbhamānampi na dassitamevāti āsaṅkāyaṃ āha ‘‘tadārammaṇena panā’’tiādi. Anulomato samāpajjane yebhuyyena āsannasamāpattiyā ārammaṇabhāvo dassito, aññathā ‘‘paṭilomato vā ekantarikavasena vā’’ti vacanaṃ niratthakaṃ siyāti adhippāyo. Bhaveyyāti anāsannāpi samāpatti ārammaṇaṃ bhaveyya, na sakkā paṭikkhipitunti attho. Teneva hi ‘‘yebhuyyenā’’ti vuttaṃ. Evaṃ satīti yadi āvajjanāya eva ārammaṇabhāvena kusalānaṃ khandhānaṃ abyākatārammaṇatā adhippetā, evaṃ sante. Vattabbaṃ siyāti ‘‘iddhividhañāṇassā’’ti ca pāḷiyaṃ vattabbaṃ siyā tassāpi āvajjanāya ārammaṇabhāvato. Taṃ na vuttanti taṃ abyākataṃ iddhividhañāṇaṃ ‘‘kusalā khandhā iddhividhañāṇassā’’ti na vuttaṃ. Hontīti ārammaṇaṃ honti. Tānīti cetopariyañāṇādīni. Yāya kāyacīti cetopariyañāṇādīnaṃ aññesañca kusalānaṃ ārammaṇakaraṇavasena āvajjantiyā.
༤༠༧-༤༠༩. ཨཱདཱིནཝདསྶནེན སབྷཱཝཏོ ཙ ཨནིཊྛཏཱམཏྟཝསེན ཙ དོམནསྶསྶ ཨུཔྤཏྟི ཝེདིཏབྦཱཏི ཡོཛེཏབྦཾ། ཨཱགྷཱཏཝཏྠུཨཱདིབྷེདེན ཨཀྑནྟིབྷེདཱ ཝེདིཏབྦཱ།
407-409. Ādīnavadassanena sabhāvato ca aniṭṭhatāmattavasena ca domanassassa uppatti veditabbāti yojetabbaṃ. Āghātavatthuādibhedena akkhantibhedā veditabbā.
༤༡༠. སབྦསྶཱཏི པཀརཎཔརིཙྪིནྣེ གཡ྄ཧམཱནེ སབྦསྶ ཨབྱཱཀཏསྶ, ཨཏྠནྟརཝསེན པན གཡ྄ཧམཱནེ སབྦསྶ ཉེཡྻསྶཱཏི ཨཏྠོ། ཨསཀྐུཎེཡྻཏྟཱཏི ཨིདཾ ཝཏྟབྦསྶ ཨནནྟཱཔརིམེཡྻཏཱཡ ཝུཏྟཾ, ན ཨཉྙཱཎཔཊིགྷཱཏཏོ།
410. Sabbassāti pakaraṇaparicchinne gayhamāne sabbassa abyākatassa, atthantaravasena pana gayhamāne sabbassa ñeyyassāti attho. Asakkuṇeyyattāti idaṃ vattabbassa anantāparimeyyatāya vuttaṃ, na aññāṇapaṭighātato.
༤༡༧. ཝོདཱནསངྑཱཏཾ ཝུཊྛཱནཾ ཨཔུབྦཏོ ན ཧོཏཱིཏི ཝུཏྟཾ ‘‘ཨཔུབྦཏོ ཙིཏྟསནྟཱནཏོ ཝུཊྛཱནཾ བྷཝངྒམེཝཱ’’ཏི། ཏཉྷི ཡཐཱལདྡྷསྶ ཝིསེསསྶ ཝོདཱཔནཾ པགུཎབྷཱཝཱཔཱདནཾ ཨཔུབྦཾ ནཱམ ན ཧོཏི། ཏཐཱ ཧི ཝུཏྟཾ ‘‘ཧེཊྛིམཾ ཧེཊྛིམཉྷི པགུཎཛ྄ཛྷཱནཾ ཨུཔརིམསྶ ཨུཔརིམསྶ པདཊྛཱནཾ ཧོཏི, ཏསྨཱ ཝོདཱནམྤི ཝུཊྛཱནནྟི ཝུཏྟ’’ནྟི། ཨཝཛྫེཏབྦཏྟཱ ཝཏྟབྦཾ ནཏྠཱིཏི ཀུསལབྷཱཝེན སམཱནཏྟཱ ཝཛྫེཏབྦཏཱཡ ཨབྷཱཝཏོ ཝིབྷཛིཏྭཱ ཝཏྟབྦཾ ནཏྠི, ཏསྨཱ ཡདེཏྠ ཝིསེསནཾ ལབྦྷཏི, ཏཾ དསྶེནྟོ ‘‘ནེཝསཉྙཱནཱསཉྙཱཡཏནཾ…པེ॰… སམཱཔཏྟིཡཱ’’ཏི ཨཱཧ། ཙིཏྟུཔྤཱདཀཎྜེ ཝུཏྟམེཝཱཏི པཊྛཱནེ པན ‘‘ཀུསལེ ནིརུདྡྷེ ཝིཔཱཀོ ཏདཱརམྨཎཏཱ ཨུཔྤཛྫཏཱི’’ཏིཨཱདིནཱ ‘‘ཀིརིཡཱནནྟརཾ ཏདཱརམྨཎབྷཱཝེ’’ཏི ཡཾ ཝཏྟབྦཾ, ཏཾ ཙིཏྟུཔྤཱདཀཎྜཝཎྞནཱཡཾ ཝུཏྟམེཝ།
417. Vodānasaṅkhātaṃ vuṭṭhānaṃ apubbato na hotīti vuttaṃ ‘‘apubbato cittasantānato vuṭṭhānaṃ bhavaṅgamevā’’ti. Tañhi yathāladdhassa visesassa vodāpanaṃ paguṇabhāvāpādanaṃ apubbaṃ nāma na hoti. Tathā hi vuttaṃ ‘‘heṭṭhimaṃ heṭṭhimañhi paguṇajjhānaṃ uparimassa uparimassa padaṭṭhānaṃ hoti, tasmā vodānampi vuṭṭhānanti vutta’’nti. Avajjetabbattā vattabbaṃ natthīti kusalabhāvena samānattā vajjetabbatāya abhāvato vibhajitvā vattabbaṃ natthi, tasmā yadettha visesanaṃ labbhati, taṃ dassento ‘‘nevasaññānāsaññāyatanaṃ…pe… samāpattiyā’’ti āha. Cittuppādakaṇḍe vuttamevāti paṭṭhāne pana ‘‘kusale niruddhe vipāko tadārammaṇatā uppajjatī’’tiādinā ‘‘kiriyānantaraṃ tadārammaṇabhāve’’ti yaṃ vattabbaṃ, taṃ cittuppādakaṇḍavaṇṇanāyaṃ vuttameva.
ཏཱ ཨུབྷོཔཱིཏི ཡཱ ‘‘ཀུསལཝིཔཱཀཱཧེཏུཀསོམནསྶསཧགཏཱ ཨུཔེཀྑཱསཧགཏཱ ཙཱ’’ཏི དྭེ མནོཝིཉྙཱཎདྷཱཏུཡོ ཝུཏྟཱ, ཏཱ ཨུབྷོཔི སོམནསྶསཧགཏམནོཝིཉྙཱཎདྷཱཏུཝསེན ཝུཏྟཱ། ཀསྨཱ? དསནྣཾ ཀཱམཱཝཙརབྷཝངྒཱནཾ ཨཏྟནོ ཏདཱརམྨཎཀཱལེ སནྟཱིརཎཀཱལེ ཙ ཝོཊྛབྦནསྶ ཨནནྟརཔཙྩཡབྷཱཝཏོ། ཨུཔེཀྑཱསཧགཏཱ པན ཡཐཱཝུཏྟཱནཾ དསནྣཾ ཝིཔཱཀཱནཾ མནོཝིཉྙཱཎདྷཱཏཱུནཾ ཨཏྟནོ ཏདཱརམྨཎཱདིཀཱལེ ཝོཊྛབྦནཀིརིཡསྶ སནྟཱིརཎཀཱལེ མནོདྷཱཏུཀིརིཡསྶ བྷཝངྒཀཱལེཏི ཡོཛེཏབྦཾ།
Tā ubhopīti yā ‘‘kusalavipākāhetukasomanassasahagatā upekkhāsahagatā cā’’ti dve manoviññāṇadhātuyo vuttā, tā ubhopi somanassasahagatamanoviññāṇadhātuvasena vuttā. Kasmā? Dasannaṃ kāmāvacarabhavaṅgānaṃ attano tadārammaṇakāle santīraṇakāle ca voṭṭhabbanassa anantarapaccayabhāvato. Upekkhāsahagatā pana yathāvuttānaṃ dasannaṃ vipākānaṃ manoviññāṇadhātūnaṃ attano tadārammaṇādikāle voṭṭhabbanakiriyassa santīraṇakāle manodhātukiriyassa bhavaṅgakāleti yojetabbaṃ.
༤༢༣. པཊིཝིཛ྄ཛྷིཏྭཱཏི ཛཱནིཏྭཱ། དལ༹ྷཾ ན གཧེཏབྦནྟི དལ༹ྷགྒཱཧཾ ན གཧེཏབྦཾ། བལཝཏོ…པེ॰… ཝིཔཙྩནཏོཏི ཨེཏེན བལཝཏཱ དུབྦལཏཱ ཙ ཨཔྤམཱཎཾ, ཀཏོཀཱསཏཱ པམཱཎནྟི དསྶེཏི། ཀཏོཀཱསཏཱ ཙ ཨཝསེསཔཙྩཡསམཝཱཡེ ཝིཔཱཀཱབྷིམུཁཏཱཏི དཊྛབྦཾ། ཡཾ ཀིཉྩཱིཏི ཙ བལཝཾ དུབྦལཾ ཝཱཏི ཨཏྠོ། ཝིཔཱཀཛནཀམྤི ཀིཉྩི ཀམྨཾ ཨུཔནིསྶཡཔཙྩཡོ ན ཧོཏཱིཏི སཀྐཱ ཝཏྟུཾ། སཏི ཧི ཀམྨཨུཔནིསྶཡཔཙྩཡཱནཾ ཨཝིནཱབྷཱཝེ ཝིཔཱཀཏྟིཀེ ཨུཔནིསྶཡཔཙྩཡེ གཧིཏེ ཀམྨཔཙྩཡོ ཝིསུཾ ན ཨུདྡྷརིཏབྦོ སིཡཱ, ཝེདནཱཏྟིཀེ ཙ ཨུཔནིསྶཡེ པཙྩནཱིཡཏོ ཋིཏེ ཀམྨཔཙྩཡེན སདྡྷིཾ ཨཊྛཱཏི ན ཝཏྟབྦཾ སིཡཱཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ། པཙྩཡདྭཡསྶ པན ལབྦྷམཱནཏཔྤརཱཡ དེསནཱཡ ཨུཔནིསྶཡེ གཧིཏེཔི ཀམྨཔཙྩཡོ ཨུདྡྷརིཏབྦོཡེཝཱཏི སཀྐཱ ཝཏྟུཾ། ལབྦྷམཱནསྶ ཧི ཨུདྡྷརཎཾ ཉཱཡཱགཏཾ, ཏཐཱ ཨུཔནིསྶཡེ པཙྩནཱིཡཏོ ཋིཏེཔི ཀམྨཔཙྩཡོ ཝཏྟབྦོཝ ཨུཔནིསྶཡསྶ ཨནེཀབྷེདཏྟཱ, ཝིཔཱཀཾ ཛནེནྟཾ ཀམྨཾ ཝིཔཱཀསྶ ཨུཔནིསྶཡོ ན ཧོཏཱིཏི ན ཝཏྟབྦམེཝཱཏི ཝེདིཏབྦཾ།
423. Paṭivijjhitvāti jānitvā. Daḷhaṃ na gahetabbanti daḷhaggāhaṃ na gahetabbaṃ. Balavato…pe… vipaccanatoti etena balavatā dubbalatā ca appamāṇaṃ, katokāsatā pamāṇanti dasseti. Katokāsatā ca avasesapaccayasamavāye vipākābhimukhatāti daṭṭhabbaṃ. Yaṃ kiñcīti ca balavaṃ dubbalaṃ vāti attho. Vipākajanakampi kiñci kammaṃ upanissayapaccayo na hotīti sakkā vattuṃ. Sati hi kammaupanissayapaccayānaṃ avinābhāve vipākattike upanissayapaccaye gahite kammapaccayo visuṃ na uddharitabbo siyā, vedanāttike ca upanissaye paccanīyato ṭhite kammapaccayena saddhiṃ aṭṭhāti na vattabbaṃ siyāti adhippāyo. Paccayadvayassa pana labbhamānatapparāya desanāya upanissaye gahitepi kammapaccayo uddharitabboyevāti sakkā vattuṃ. Labbhamānassa hi uddharaṇaṃ ñāyāgataṃ, tathā upanissaye paccanīyato ṭhitepi kammapaccayo vattabbova upanissayassa anekabhedattā, vipākaṃ janentaṃ kammaṃ vipākassa upanissayo na hotīti na vattabbamevāti veditabbaṃ.
པརསྶ པཝཏྟཾ ཨོམཱནནྟི པརསནྟཱནེ ཨཏྟཱནཾ ཨུདྡིསྶ པཝཏྟཾ ཨཝམཱནཾ། ཏེསཱུཏི ཡོ ཨནེན པུབྦེ ཧཏོ, ཏསྶ ཉཱཏིམིཏྟེསུ། མཱཏུགྷཱཏནཏྠཾ པཝཏྟིཏཏཱཡ པུརིམཙེཏནཱཡ མཱཏུགྷཱཏཀམྨེན སདིསཏཱ, ཡཐཱ ཙ ཨཱཎཏྟིཡཾ པཧཱརེཔི ཨེསེཝ ནཡོ། ཏེན ཝུཏྟཾ ‘‘ཨེས ནཡོ དྭཱིཧི པཀཱརེཧཱིཏི ཨེཏྠཱཔཱི’’ཏི།
Parassapavattaṃ omānanti parasantāne attānaṃ uddissa pavattaṃ avamānaṃ. Tesūti yo anena pubbe hato, tassa ñātimittesu. Mātughātanatthaṃ pavattitatāya purimacetanāya mātughātakammena sadisatā, yathā ca āṇattiyaṃ pahārepi eseva nayo. Tena vuttaṃ ‘‘esa nayo dvīhi pakārehīti etthāpī’’ti.
ཝཊྚནིསྶིཏོ དཱནཱདིཝསེན སདྡྷཾ ཨུཔྤཱདེནྟོ རཱགཾ ཨུཔནིསྶཱཡ དཱནཱདིཝསེན སདྡྷཾ ཨུཔྤཱདེཏི ནཱམ, ན ཝིཝཊྚནིསྶིཏོ ཨཝིསེསེན ཝུཏྟཏྟཱཏི ཨཱཧ ‘‘ཨིམིནཱ ཨདྷིཔྤཱཡེན ཝདཏཱི’’ཏི། ཨེཏེསནྟི ཀཱཡིཀསུཁདུཀྑཱནཾ། ཨེཀཏོཔཱིཏི ཨིདཾ ཡདིཔི ཨེཀསྨིཾ སནྟཱནེ སུཁདུཀྑཱནཾ ཨེཀསྨིཾ ཁཎེ ཨུཔྤཏྟི ནཏྠི, པཙྩཡསམཱཡོགོ པན ཏེསཾ ཨེཀཛ྄ཛྷམྤི ཧོཏཱིཏི ཀཏྭཱ ཝུཏྟཾ།
Vaṭṭanissito dānādivasena saddhaṃ uppādento rāgaṃ upanissāya dānādivasena saddhaṃ uppādeti nāma, na vivaṭṭanissito avisesena vuttattāti āha ‘‘iminā adhippāyena vadatī’’ti. Etesanti kāyikasukhadukkhānaṃ. Ekatopīti idaṃ yadipi ekasmiṃ santāne sukhadukkhānaṃ ekasmiṃ khaṇe uppatti natthi, paccayasamāyogo pana tesaṃ ekajjhampi hotīti katvā vuttaṃ.
༤༢༥. པུརིམཝཱརེསུ ཝིཡཱཏི པཊིཙྩཝཱརཱདཱིསུ པུརིམེསུ ཝིཡ། ཨིམསྨིནྟི པཉྷཱཝཱརེ། པཙྩཡེན ཨུཔྤཏྟི ཝུཙྩཏཱིཏི ཧེཏུཨཱདིནཱ ཏེན ཏེན པཙྩཡེན ཏཾཏཾཔཙྩཡུཔྤནྣསྶ ཨུཔྤཏྟི ན ཝུཙྩཏི ། ཏེསཾ ཏེསཾ དྷམྨཱནནྟི ཧེཏུཨཱདཱིནཾ ཏེསཾ ཏེསཾ པཙྩཡདྷམྨཱནཾ། ཏཾཏཾཔཙྩཡབྷཱཝོཏི ཧེཏུཨཱདཱིནཾ ཏཾཏཾཔཙྩཡབྷཱཝོ ཝུཙྩཏི། ཏེནེཝ པུརིམེསུ ཚསུ ཝཱརེསུ ‘‘ཀུསལོ དྷམྨོ ཨུཔྤཛྫཏཱི’’ཏིཨཱདིནཱ ཏཏྠ ཏཏྠ ཨུཔྤཱདགྒཧཎཾ ཀཏཾ, ཨིདྷ པན ‘‘ཀུསལསྶ དྷམྨསྶ ཧེཏུཔཙྩཡེན པཙྩཡོ’’ཏིཨཱདིནཱ པཙྩཡབྷཱཝོ གཧིཏོ། ཏེནཱཏི ཨུཔཏྠམྦྷཀཏྟེན པཙྩཡབྷཱཝེན། ཨིདྷཱཏི པཉྷཱཝཱརེ།
425. Purimavāresu viyāti paṭiccavārādīsu purimesu viya. Imasminti pañhāvāre. Paccayena uppatti vuccatīti hetuādinā tena tena paccayena taṃtaṃpaccayuppannassa uppatti na vuccati . Tesaṃ tesaṃ dhammānanti hetuādīnaṃ tesaṃ tesaṃ paccayadhammānaṃ. Taṃtaṃpaccayabhāvoti hetuādīnaṃ taṃtaṃpaccayabhāvo vuccati. Teneva purimesu chasu vāresu ‘‘kusalo dhammo uppajjatī’’tiādinā tattha tattha uppādaggahaṇaṃ kataṃ, idha pana ‘‘kusalassa dhammassa hetupaccayena paccayo’’tiādinā paccayabhāvo gahito. Tenāti upatthambhakattena paccayabhāvena. Idhāti pañhāvāre.
༤༢༧. པཏིཊྛཱབྷཱུཏསྶཱཏི ནིསྶཡབྷཱུཏསྶ། ཀམྨཔཙྩཡོཏི སཧཛཱཏཀམྨཔཙྩཡོ། དུཀམཱུལཀདུཀཱཝསཱནཱཏི ‘‘ཀུསལོ ཙ ཨབྱཱཀཏོ ཙ དྷམྨཱ ཀུསལསྶ ཙ ཨབྱཱཀཏསྶ ཙ དྷམྨསྶཱ’’ཏི ཨེཝཾ དུཀམཱུལཀདུཀཱཝསཱནཱ ཀཏྭཱ ཝུཏྟཔཉྷཱ། ཏཏྠཱཏི པཙྩཡཝཱརེ། ཀུསལོ ཙ ཨབྱཱཀཏོ ཙ དྷམྨཱཏི ཀུསལཱབྱཱཀཏཔྤབྷེདཱ པཙྩཡུཔྤནྣཱ དྷམྨཱ། ཡཏོ ཏཏོ ཝཱཏི པཙྩཡདྷམྨནིཡམཾ ཨཀཏྭཱ ཡཏོ ཏཏོ ཝཱ ཀུསལཱབྱཱཀཏཝསེན ཨུབྷཡཔཙྩཡཏོ ཨུཔྤཏྟིམཏྟམེཝ ཏཏྠ པཙྩཡཝཱརེ ཨདྷིཔྤེཏཾ, ཨུབྷཡསྶ ཡཐཱཝུཏྟསྶ པཙྩཡུཔྤནྣསྶ ཨུབྷིནྣཾ ཡཐཱཝུཏྟཱནཾཡེཝ པཙྩཡདྷམྨཱནཾ པཙྩཡབྷཱཝོ ན ཨདྷིཔྤེཏོ ཨུཔྤཱདཔདྷཱནཏྟཱ ཏསྶཱ དེསནཱཡཱཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ། ནིསྶཡཱདིབྷཱུཏཱཏི ནིསྶཡཨཏྠིཨཝིགཏབྷཱུཏཱ པཙྩཡདྷམྨཱ ན ལབྦྷནྟི, ཏསྨཱ ཀུསལོ ཙ…པེ॰… ན ཝུཏྟནྟི ཡོཛནཱ།
427. Patiṭṭhābhūtassāti nissayabhūtassa. Kammapaccayoti sahajātakammapaccayo. Dukamūlakadukāvasānāti ‘‘kusalo ca abyākato ca dhammā kusalassa ca abyākatassa ca dhammassā’’ti evaṃ dukamūlakadukāvasānā katvā vuttapañhā. Tatthāti paccayavāre. Kusalo ca abyākato ca dhammāti kusalābyākatappabhedā paccayuppannā dhammā. Yato tato vāti paccayadhammaniyamaṃ akatvā yato tato vā kusalābyākatavasena ubhayapaccayato uppattimattameva tattha paccayavāre adhippetaṃ, ubhayassa yathāvuttassa paccayuppannassa ubhinnaṃ yathāvuttānaṃyeva paccayadhammānaṃ paccayabhāvo na adhippeto uppādapadhānattā tassā desanāyāti adhippāyo. Nissayādibhūtāti nissayaatthiavigatabhūtā paccayadhammā na labbhanti, tasmā kusalo ca…pe… na vuttanti yojanā.
པཉྷཱཝཱརཝིབྷངྒཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ།
Pañhāvāravibhaṅgavaṇṇanā niṭṭhitā.
པཉྷཱཝཱརསྶ གྷཊནེ ཨནུལོམགཎནཱ
Pañhāvārassa ghaṭane anulomagaṇanā
༤༣༩. ཨེཏྠཱཏི ཨབྱཱཀཏམཱུལཀེ། ཡདི ཨེཝནྟི ཡདི ཀུསལཱཀུསལམཱུལེཧི ཨལབྦྷམཱནམྤི ལབྦྷཏི, ཨེཝཾ སནྟེ། གཎནམཏྟསཱམཉྙཏོ, ན པཙྩཡསཱམཉྙཏོཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ།
439. Etthāti abyākatamūlake. Yadi evanti yadi kusalākusalamūlehi alabbhamānampi labbhati, evaṃ sante. Gaṇanamattasāmaññato, na paccayasāmaññatoti adhippāyo.
༤༤༠. ནིདསྶནཝསེན དཊྛབྦོ ཡེབྷུཡྻེན ཨིནྡྲིཡམགྒཔཙྩཡཱནཉྩ ཧེཏུཔཙྩཡསྶ ཝིསབྷཱགཏྟཱ། ཨིནྡྲིཡམགྒཔཙྩཡཱ ཙ ཝིསབྷཱགཱཏི ཝིསེསནེན ཡོ ཏཏྠ སབྷཱགབྷཱཝོ, ཏཾ ནིཝཏྟེཏི། ཏཐཱ བྷཱཝཱབྷཱཝཏོཏི ཏསྨིཾ ཧེཏུཔཙྩཡཱཀཱརེ སཏི བྷཱཝཏོ, ཧེཏུདྷམྨཱནཾ ཧེཏུཔཙྩཡབྷཱཝེ སཏི སཧཛཱཏཱདིཔཙྩཡབྷཱཝཏོཏི ཨཏྠོ། ཨདྷིཔཏིཔཙྩཡཱདཱིནནྟི ཨདྷིཔཏིནྡྲིཡམགྒཔཙྩཡཱནཾ། ཝིསབྷཱགཏཱ ཧེཏུཔཙྩཡསྶ། ཀུསལཱདིཧེཏཱུནནྟི ཀུསལཱཀུསལཀིརིཡཱབྱཱཀཏཧེཏཱུནཾ། ཧེཏུཔཙྩཡབྷཱཝེཏི ཧེཏུཔཙྩཡཏྟེ ཧེཏུབྷཱཝེན ཨུཔཀཱརཀཏྟེ། ཝིཔཱཀཔཙྩཡབྷཱཝཱབྷཱཝཏོཏི ཝིཔཱཀཔཙྩཡབྷཱཝསྶ ཨབྷཱཝཏོ། ན ཧི ཝིཔཱཀཱནཾ ཝིཔཱཀཔཙྩཡཏཱ ཨཏྠི། ཝིཔཱཀཧེཏཱུནཾ ཨིཏརཧེཏཱུཧི ཧེཏུཔཙྩཡཏཱཡ ཨཏྠི སབྷཱགཏཱཏི ཨཱཧ ‘‘ཧེཏུཝཛྫཱན’’ནྟི། ཝིཔཱཀཱནཾ ཝིསབྷཱགཏཱཡ བྷཝིཏབྦཾ, ན ཧི ཝིཔཱཀདྷམྨདྷམྨནེཝཝིཔཱཀནཝིཔཱཀདྷམྨདྷམྨཱནཾ ཝིཔཱཀེཧི སབྷཱགཏཱ ཨཏྠི རཱསནྟརབྷཱཝཏོཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ། ཨུབྷཡཔཙྩཡསཧིཏེཏི ཧེཏུཝིཔཱཀཔཙྩཡསཧིཏེ། ཧེཏུཔཙྩཡབྷཱཝེ ཝིཔཱཀམྷཱིཏི ཧེཏུཔཙྩཡབྷཱཝེན ཝཏྟམཱནེ ཝིཔཱཀདྷམྨེ། ཝིཔཱཀཔཙྩཡཏྟཱབྷཱཝཱབྷཱཝཏོཏི ཝིཔཱཀཔཙྩཡབྷཱཝཱབྷཱཝསྶ ཨབྷཱཝཏོ། ན ཧི ཝིཔཱཀོ ཝིཔཱཀསྶ ཝིཔཱཀཔཙྩཡོ ན ཧོཏི, ཏསྨཱ ནཏྠི ཧེཏུཝིཔཱཀཔཙྩཡཱནཾ ཝིསབྷཱགཏཱཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ།
440. Nidassanavasena daṭṭhabbo yebhuyyena indriyamaggapaccayānañca hetupaccayassa visabhāgattā. Indriyamaggapaccayā ca visabhāgāti visesanena yo tattha sabhāgabhāvo, taṃ nivatteti. Tathā bhāvābhāvatoti tasmiṃ hetupaccayākāre sati bhāvato, hetudhammānaṃ hetupaccayabhāve sati sahajātādipaccayabhāvatoti attho. Adhipatipaccayādīnanti adhipatindriyamaggapaccayānaṃ. Visabhāgatā hetupaccayassa. Kusalādihetūnanti kusalākusalakiriyābyākatahetūnaṃ. Hetupaccayabhāveti hetupaccayatte hetubhāvena upakārakatte. Vipākapaccayabhāvābhāvatoti vipākapaccayabhāvassa abhāvato. Na hi vipākānaṃ vipākapaccayatā atthi. Vipākahetūnaṃ itarahetūhi hetupaccayatāya atthi sabhāgatāti āha ‘‘hetuvajjāna’’nti. Vipākānaṃ visabhāgatāya bhavitabbaṃ, na hi vipākadhammadhammanevavipākanavipākadhammadhammānaṃ vipākehi sabhāgatā atthi rāsantarabhāvatoti adhippāyo. Ubhayapaccayasahiteti hetuvipākapaccayasahite. Hetupaccayabhāve vipākamhīti hetupaccayabhāvena vattamāne vipākadhamme. Vipākapaccayattābhāvābhāvatoti vipākapaccayabhāvābhāvassa abhāvato. Na hi vipāko vipākassa vipākapaccayo na hoti, tasmā natthi hetuvipākapaccayānaṃ visabhāgatāti adhippāyo.
ཨིདཱནི ཝུཏྟམེཝཏྠཾ ཨུདཱཧརཎེན སམཏྠེནྟོ ‘‘ཡཐཱ ཧཱི’’ཏིཨཱདིམཱཧ། ཧེཏུསཧཛཱཏཔཙྩཡསཧིཏེཏི ཧེཏུཔཙྩཡསཧཛཱཏཔཙྩཡསཧིཏེ, ཨུབྷཡཔཙྩཡཡུཏྟེཏི ཨཏྠོ། ཧེཏཱུནནྟི ཨིདཾ ‘‘སཧཛཱཏཔཙྩཡཏྟཱབྷཱཝོ’’ཏི ཨིམིནཱཔི སམྦནྡྷིཏབྦཾ། ཧེཏཱུནཉྷི ཧེཏུཔཙྩཡསཧིཏེ རཱསིམྷི ཧེཏུཔཙྩཡབྷཱཝོ ཝིཡ སཧཛཱཏཔཙྩཡབྷཱཝོཔི ཨཏྠཱིཏི། ཏཏྠ ཧེཏུཝཛྫཱནཾ སཧཛཱཏདྷམྨཱནཾ ཧེཏུདྷམྨསྶ ཙ ན སབྷཱགཏཱ ཝུཙྩཏི སཧཛཱཏཔཙྩཡེན སབྷཱགབྷཱཝཏོ། ཨེཝམིདྷཱཔཱིཏི ཡཐཱ ཧེཏུསཧཛཱཏཔཙྩཡེསུ ཝུཏྟཔྤཀཱརེན ནཏྠི ཝིསབྷཱགཏཱ, ཨེཝམིདྷཱཔི ཧེཏུཝིཔཱཀཔཙྩཡེསུ ནཏྠི ཝིསབྷཱགཏཱཏི ཨཏྠོ། ཨེས ནཡོ ཝིཔྤཡུཏྟཔཙྩཡེཔཱིཏི ཡྭཱཡཾ ནཡོ ཧེཏུསཧཛཱཏཔཙྩཡེསུ ཝིསབྷཱགཏཱབྷཱཝོ ཝུཏྟོ, ཨེས ནཡོ ཧེཏུསཧིཏེ ཝིཔྤཡུཏྟཔཙྩཡེཔཱིཏི ཨཏྠོ། ཏཏྠཱཔི ཧི ‘‘ཧེཏུཝིཔྤཡུཏྟཔཙྩཡསཧིཏེ རཱསིམྷཱི’’ཏིཨཱདི སཀྐཱ ཡོཛེཏུནྟི། པཙྩུཔྤནྣོ ཨེཝ པཙྩཡུཔྤནྣོ, པཙྩཡོ པན ཨཏཱིཏོཔི ཨནཱགཏོཔི ཀཱལཝིནིམུཏྟོཔི ཧོཏཱིཏི པཙྩུཔྤནྣཀྑཎེ ཧེཏུཔཙྩཡབྷཱཝེ སཧཛཱཏཱདིཔཙྩཡབྷཱཝཾ སནྡྷཱཡ ཏཐཱབྷཱཝཱབྷཱཝཝསེན སབྷཱགཏཱཡ ཝུཙྩམཱནཱཡ ནཱནཱཀྑཎིཀཱནཾ ཀུསལཱདཱིནཾ ཧེཏཱུནཾ ཝིཔཱཀཱནཉྩ ཝསེན ཝིསབྷཱགཏཱ ཏསྶེཝ ཧེཏུསྶ ན ཝཏྟབྦཱཏི ཨིམམཏྠཾ དསྶེཏི ‘‘ཨཔིཙཱ’’ཏིཨཱདིནཱ།
Idāni vuttamevatthaṃ udāharaṇena samatthento ‘‘yathā hī’’tiādimāha. Hetusahajātapaccayasahiteti hetupaccayasahajātapaccayasahite, ubhayapaccayayutteti attho. Hetūnanti idaṃ ‘‘sahajātapaccayattābhāvo’’ti imināpi sambandhitabbaṃ. Hetūnañhi hetupaccayasahite rāsimhi hetupaccayabhāvo viya sahajātapaccayabhāvopi atthīti. Tattha hetuvajjānaṃ sahajātadhammānaṃ hetudhammassa ca na sabhāgatā vuccati sahajātapaccayena sabhāgabhāvato. Evamidhāpīti yathā hetusahajātapaccayesu vuttappakārena natthi visabhāgatā, evamidhāpi hetuvipākapaccayesu natthi visabhāgatāti attho. Esa nayo vippayuttapaccayepīti yvāyaṃ nayo hetusahajātapaccayesu visabhāgatābhāvo vutto, esa nayo hetusahite vippayuttapaccayepīti attho. Tatthāpi hi ‘‘hetuvippayuttapaccayasahite rāsimhī’’tiādi sakkā yojetunti. Paccuppanno eva paccayuppanno, paccayo pana atītopi anāgatopi kālavinimuttopi hotīti paccuppannakkhaṇe hetupaccayabhāve sahajātādipaccayabhāvaṃ sandhāya tathābhāvābhāvavasena sabhāgatāya vuccamānāya nānākkhaṇikānaṃ kusalādīnaṃ hetūnaṃ vipākānañca vasena visabhāgatā tasseva hetussa na vattabbāti imamatthaṃ dasseti ‘‘apicā’’tiādinā.
ཨགྒཧིཏཝིསེསཏོ སཱམཉྙཏོ ཝིསེསོ ན སུཝིཉྙེཡྻོ ཧོཏཱིཏི ཨདྷིཔྤཱཡེནཱཧ ‘‘ཀུསལཱ ཝཱིམཾསཱདྷིཔཏཱིཏི ཨེཝཾ ཝཏྟབྦ’’ནྟི།
Aggahitavisesato sāmaññato viseso na suviññeyyo hotīti adhippāyenāha ‘‘kusalā vīmaṃsādhipatīti evaṃ vattabba’’nti.
༤༤༡-༤༤༣. ‘‘ཨིཏརཱནི དྭེ ལབྷཏཱི’’ཏི ཨེཝཾ ཝཏྟུཾ ན སཀྐཱ, ཧེཏཱདྷིཔཏིདུཀེཧི དསྶིཏཱནི ཡཱནི ‘‘ཀུསལོ དྷམྨོ ཀུསལསྶ དྷམྨསྶ, ཀུསལོ དྷམྨོ ཨབྱཱཀཏསྶ, ཀུསལོ དྷམྨོ ཀུསལསྶ ཙ ཨབྱཱཀཏསྶ ཙ, ཨབྱཱཀཏོ དྷམྨོ ཨབྱཱཀཏསྶཱ’’ཏི ཙཏྟཱརི ཝིསྶཛྫནཱནི, ཏེསུ ཧེཏུསཧཛཱཏནིསྶཡཨཏྠིཨཝིགཏཨིནྡྲིཡམགྒཔཙྩཡེསུ སམྤཡུཏྟཔཙྩཡེ པཝིཊྛེ ‘‘ཀུསལོ དྷམྨོ ཀུསལསྶ, ཨབྱཱཀཏོ དྷམྨོ ཨབྱཱཀཏསྶཱ’’ཏི ཨིམཱནི དྭེ ལབྷཏི། ཡཾ སནྡྷཱཡ ཨཊྛཀཐཱཡཾ ཝུཏྟཾ ‘‘སཙེ ཏེཧི སདྡྷིཾ…པེ॰… ཏཱནེཝ དྭེ ལབྷཏཱི’’ཏི, ཏེཧི པན ཨིཏརཱནི ནཱམ ‘‘ཀུསལོ དྷམྨོ ཨབྱཱཀཏསྶ, ཀུསལོ དྷམྨོ ཀུསལསྶ ཙ ཨབྱཱཀཏསྶ ཙཱ’’ཏི ཨིམཱནི དྭེཔི སིཡུཾ། ན ཧི ཀུསལོ དྷམྨོ ཀུསལསྶ ཝིཔྤཡུཏྟཔཙྩཡེན པཙྩཡོ ཧོཏི། ཏེན ཝུཏྟཾ ‘‘ཨིཏརཱནི དྭེ ལབྷཏཱིཏི པུརིམཔཱཋོ’’ཏིཨཱདི། ཨིཏརཱནི དྭེཏི ཝཱ ཨཉྙཱནི དྭེ, ཡཱནི སམྤཡུཏྟཔཙྩཡཝསེན དྭེ ཝིསྶཛྫནཱནི, ཝིཔྤཡུཏྟཔཝེསེ པན ཏཏོ ཨཉྙཱནི ཨཉྙཐཱབྷཱུཏཱནི དྭེ ཝིསྶཛྫནཱནི། ཡཱནི སནྡྷཱཡ ཝུཏྟཾ ‘‘ཀུསལོ ཨབྱཱཀཏསྶ, ཨབྱཱཀཏོ ཨབྱཱཀཏསྶཱཏི དྭེ ལབྷཏཱིཏི པཋནྟཱི’’ཏི། ཏེསཱུཏི ཨཱུནཏརགཎནཱཧེཏཱུསུ ཝིཔཱཀཨཉྙམཉྙཱདཱིསུ།
441-443. ‘‘Itarānidve labhatī’’ti evaṃ vattuṃ na sakkā, hetādhipatidukehi dassitāni yāni ‘‘kusalo dhammo kusalassa dhammassa, kusalo dhammo abyākatassa, kusalo dhammo kusalassa ca abyākatassa ca, abyākato dhammo abyākatassā’’ti cattāri vissajjanāni, tesu hetusahajātanissayaatthiavigataindriyamaggapaccayesu sampayuttapaccaye paviṭṭhe ‘‘kusalo dhammo kusalassa, abyākato dhammo abyākatassā’’ti imāni dve labhati. Yaṃ sandhāya aṭṭhakathāyaṃ vuttaṃ ‘‘sace tehi saddhiṃ…pe… tāneva dve labhatī’’ti, tehi pana itarāni nāma ‘‘kusalo dhammo abyākatassa, kusalo dhammo kusalassa ca abyākatassa cā’’ti imāni dvepi siyuṃ. Na hi kusalo dhammo kusalassa vippayuttapaccayena paccayo hoti. Tena vuttaṃ ‘‘itarāni dve labhatīti purimapāṭho’’tiādi. Itarāni dveti vā aññāni dve, yāni sampayuttapaccayavasena dve vissajjanāni, vippayuttapavese pana tato aññāni aññathābhūtāni dve vissajjanāni. Yāni sandhāya vuttaṃ ‘‘kusalo abyākatassa, abyākato abyākatassāti dve labhatīti paṭhantī’’ti. Tesūti ūnataragaṇanāhetūsu vipākaaññamaññādīsu.
ཨནཱམཊྛཝིཔཱཀཱནཱིཏི ཨགྒཧིཏཝིཔཱཀཔཙྩཡཱནི, གྷཊནཾ ཨཔེཀྑིཏྭཱ ཨཡཾ ནཔུཾསཀནིདྡེསོ། ན ཝིཔཱཀཧེཏུརཧིཏཱནི སཱདྷཱརཎཝསེན ཝུཏྟཏྟཱ། ཏེན ཝུཏྟཾ ཨཊྛཀཐཱཡཾ ‘‘སཱམཉྙཏོ ནཝནྣམྤི ཧེཏཱུནཾ ཝསེན ཝུཏྟཱནཱི’’ཏི, ‘‘ཝིཔཱཀཧེཏུཔི ལབྦྷཏཱི’’ཏི ཙ།
Anāmaṭṭhavipākānīti aggahitavipākapaccayāni, ghaṭanaṃ apekkhitvā ayaṃ napuṃsakaniddeso. Na vipākaheturahitāni sādhāraṇavasena vuttattā. Tena vuttaṃ aṭṭhakathāyaṃ ‘‘sāmaññato navannampi hetūnaṃ vasena vuttānī’’ti, ‘‘vipākahetupi labbhatī’’ti ca.
ཏཏྠཱཏི པཉྩམགྷཊནཏོ པཊྛཱཡ པཉྩསུ གྷཊནེསུ། ཏེན ཝིཔཱཀེན སཧ, སམཾ ཝཱ ཨུཊྛཱནཾ ཨེཏསྶཱཏི སམུཊྛཱནནྟི ཨཡམྤི ཨཏྠོ སམྦྷཝཏཱིཏི ཝུཏྟཾ ‘‘པཊིསནྡྷིཡཾ ཀཊཏྟཱརཱུཔམྤི ཏཾསམུཊྛཱནགྒཧཎེནེཝ སངྒཎྷཱཏཱི’’ཏི། ཨེསེཝ ནཡོཏི ཨིམིནཱ ཀཊཏྟཱརཱུཔམྤི ཏཾསམུཊྛཱནགྒཧཎེནེཝ སངྒཎྷཱཏཱིཏི ཨིམམེཝཏྠཾ ཨཏིདིསཏི།
Tatthāti pañcamaghaṭanato paṭṭhāya pañcasu ghaṭanesu. Tena vipākena saha, samaṃ vā uṭṭhānaṃ etassāti samuṭṭhānanti ayampi attho sambhavatīti vuttaṃ ‘‘paṭisandhiyaṃ kaṭattārūpampi taṃsamuṭṭhānaggahaṇeneva saṅgaṇhātī’’ti. Eseva nayoti iminā kaṭattārūpampi taṃsamuṭṭhānaggahaṇeneva saṅgaṇhātīti imamevatthaṃ atidisati.
ཨེཝམྤཱིཏི ‘‘ཨེཏེསུ པནཱ’’ཏིཨཱདིནཱ སངྑེཔཏོ ཝུཏྟཔྤཀཱརེཔཱིཏི ཨཏྠོ། ཏེནཱཧ ‘‘ཨེཏེསུ པན…པེ॰… ཝུཏྟནཡེནཔཱི’’ཏི། ཡོ ཡོ པཙྩཡོཏི ཡོ ཡོ ཧེཏུཨཱདིཔཙྩཡོ མཱུལབྷཱཝེན ཋིཏོ པརེསཾ པཙྩཡཱནཾ། ཏཔྤཙྩཡདྷམྨཱནནྟི ཏེཧི ཧེཏུཨཱདིཔཙྩཡེཧི པཙྩཡབྷཱུཏཱནཾ ཧེཏུཨཱདིདྷམྨཱནཾ། ནིརཝསེསཨཱུནཨཱུནཏརཨཱུནཏམལཱབྷཀྐམེནཱཏི ཏེ དྷམྨཱ ཡེསུ ཝིསྶཛྫནེསུ ཡཐཱརཧཾ ནིརཝསེསཱ ལབྦྷནྟི , ཡེསུ ཨཱུནཱ ཨཱུནཏརཱ ཨཱུནཏམཱ ཙ ལབྦྷནྟི, ཏེན ཀམེན གྷཊནཱཝཙནཏོ པཙྩཡུཔྤནྣཱཔི ཡཐཱཀྐམཾ ནིརཝསེསཱདིཀྐམེནེཝ ལབྦྷནྟི། ཏེནཱཧ ‘‘ནིརཝསེསལཱབྷེ ཙ…པེ॰… ཝེདིཏབྦོ’’ཏི།
Evampīti ‘‘etesu panā’’tiādinā saṅkhepato vuttappakārepīti attho. Tenāha ‘‘etesu pana…pe… vuttanayenapī’’ti. Yo yo paccayoti yo yo hetuādipaccayo mūlabhāvena ṭhito paresaṃ paccayānaṃ. Tappaccayadhammānanti tehi hetuādipaccayehi paccayabhūtānaṃ hetuādidhammānaṃ. Niravasesaūnaūnataraūnatamalābhakkamenāti te dhammā yesu vissajjanesu yathārahaṃ niravasesā labbhanti , yesu ūnā ūnatarā ūnatamā ca labbhanti, tena kamena ghaṭanāvacanato paccayuppannāpi yathākkamaṃ niravasesādikkameneva labbhanti. Tenāha ‘‘niravasesalābhe ca…pe… veditabbo’’ti.
ཧེཏུམཱུལཀཾ ནིཊྛིཏཾ།
Hetumūlakaṃ niṭṭhitaṃ.
༤༤༥. པཉྩམེ ཨེཀནྟི སནིསྶཡཏོ ཨབྱཱཀཏམཱུལཾ ཨཀུསལནྟི ཨིདཾ སནྡྷཱཡཱཧ ‘‘ཝཏྠུཝསེན སནིསྶཡཾ ཝཀྑཏཱི’’ཏི། ན ཨིདནྟི ཨིདཾ ཙཏུཏྠཾ གྷཊནཾ ལབྦྷམཱནསྶཔི ཝཏྠུསྶ ཝསེན གྷཊནཾ ན ཧོཏི ཏསྶ ཝཀྑམཱནཏྟཱ, ཏསྨཱ ‘‘ཨཱརམྨཎཝསེནེཝཱ’’ཏི ཨེཀཾསོ གཧིཏོཏི ཨཏྠཡོཛནཱ།
445. Pañcame ekanti sanissayato abyākatamūlaṃ akusalanti idaṃ sandhāyāha ‘‘vatthuvasena sanissayaṃ vakkhatī’’ti. Na idanti idaṃ catutthaṃ ghaṭanaṃ labbhamānassapi vatthussa vasena ghaṭanaṃ na hoti tassa vakkhamānattā, tasmā ‘‘ārammaṇavasenevā’’ti ekaṃso gahitoti atthayojanā.
༤༤༦. སཧཛཱཏཔུརེཛཱཏཱ ཨེཀོ ནིསྶཡཔཙྩཡོཏི ཨིམིནཱ སཏིཔི པཙྩཡདྷམྨབྷེདེ པཙྩཡབྷཱཝབྷེདོ ནཏྠཱིཏི དསྶེཏི, ཏཐཱ ‘‘ཨཏྠིཔཙྩཡོ’’ཏི ཨིམིནཱཔི། ཨཝིགཏཔཙྩཡོཔེཏྠ ཨཏྠིཔཙྩཡེནེཝ སངྒཧིཏོཏི དཊྛབྦོ། ‘‘ཨཏྠིཨཝིགཏཔཙྩཡོ’’ཏི པཱཋོ། སཧཛཱཏཱརམྨཎཱདྷིཔཏི པན ན ཀེཝལཾ པཙྩཡདྷམྨཔྤབྷེདོཝ, ཨཐ ཁོ པཙྩཡབྷཱཝབྷེདོཔི ཨཏྠེཝཱཏི ཨཱཧ ‘‘ཨེཝཾ…པེ॰… ཨབྷཱཝཏོ’’ཏི། ཝུཏྟམེཝཏྠཾ པཱཀཊཏརཾ ཀཱཏུཾ ‘‘ནིསྶཡབྷཱཝོ ཧཱི’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ། ཏཏྠ སཧཛཱཏཔུརེཛཱཏནིསྶཡཱདཱིནནྟི སཧཛཱཏནིསྶཡཔུརེཛཱཏནིསྶཡཱདཱིནཾ། ཨཱདི-སདྡེན སཧཛཱཏཔུརེཛཱཏཨཏྠིཨཝིགཏབྷཱཝེ སངྒཎྷཱཏི། ན པནེཝནྟིཨཱདིནཱ ཝུཏྟམེཝཏྠཾ ཝིཝརནྟོ ‘‘སཧཛཱཏོ ཧཱི’’ཏིཨཱདིམཱཧ། བྷིནྣསབྷཱཝཱཏི སམཱནེཔི ཨདྷིཔཏིསདྡཝཙནཱིཡབྷཱཝེ པཙྩཡབྷཱཝཝིསིཊྛེན སབྷཱཝེན བྷིནྣསབྷཱཝཱ, ན ཧེཏུཔཙྩཡཱདཡོ ཝིཡ སབྷཱཝམཏྟེན། ཏེནེཝཱཏི བྷིནྣསབྷཱཝཏྟཱ ཨེཝ། ཨཉྙཐཱ ‘‘ཀུསལོ ཀུསལསྶ སཧཛཱཏཝསེན, ཨབྱཱཀཏོ ཨཱརམྨཎཝསེན ཨདྷིཔཏིཔཙྩཡེན པཙྩཡོ ཧོཏཱི’’ཏི ཏདུབྷཡཾ ཨེཀཛ྄ཛྷཾ ཀཏྭཱ ཝཏྟབྦཾ སིཡཱ, ན ཙ ཝུཏྟནྟི དསྶེནྟོ ཨཱཧ ‘‘པཉྷཱཝཱརཝིབྷངྒེ…པེ॰… ན ཝུཏྟ’’ནྟི།
446. Sahajātapurejātā eko nissayapaccayoti iminā satipi paccayadhammabhede paccayabhāvabhedo natthīti dasseti, tathā ‘‘atthipaccayo’’ti imināpi. Avigatapaccayopettha atthipaccayeneva saṅgahitoti daṭṭhabbo. ‘‘Atthiavigatapaccayo’’ti pāṭho. Sahajātārammaṇādhipati pana na kevalaṃ paccayadhammappabhedova, atha kho paccayabhāvabhedopi atthevāti āha ‘‘evaṃ…pe… abhāvato’’ti. Vuttamevatthaṃ pākaṭataraṃ kātuṃ ‘‘nissayabhāvo hī’’tiādi vuttaṃ. Tattha sahajātapurejātanissayādīnanti sahajātanissayapurejātanissayādīnaṃ. Ādi-saddena sahajātapurejātaatthiavigatabhāve saṅgaṇhāti. Na panevantiādinā vuttamevatthaṃ vivaranto ‘‘sahajāto hī’’tiādimāha. Bhinnasabhāvāti samānepi adhipatisaddavacanīyabhāve paccayabhāvavisiṭṭhena sabhāvena bhinnasabhāvā, na hetupaccayādayo viya sabhāvamattena. Tenevāti bhinnasabhāvattā eva. Aññathā ‘‘kusalo kusalassa sahajātavasena, abyākato ārammaṇavasena adhipatipaccayena paccayo hotī’’ti tadubhayaṃ ekajjhaṃ katvā vattabbaṃ siyā, na ca vuttanti dassento āha ‘‘pañhāvāravibhaṅge…pe… na vutta’’nti.
༤༤༧-༤༥༢. སཱདྷཱརཎཝསེནཱཏི ཨདྷིཔཏིནྡྲིཡབྷཱཝསཱམཉྙེན། ཏཐཱ ཙེཝ ཚ གྷཊནཱནི ཡོཛེཏྭཱ དསྶེཏི ‘‘ཨདྷིཔཏཱི’’ཏིཨཱདིནཱ། དྭེ པཙྩཡདྷམྨཱཏི ཝཱིརིཡཝཱིམཾསཱནཾ ཝསེན དྭེ པཙྩཡདྷམྨཱ, ཨེཀོཡེཝ ཙིཏྟཱདྷིཔཏིཝསེན། སམགྒཀཱནི པུབྦེ ཝཏྟབྦཱནི སིཡུཾ ཨདྷིཔཏིཔཊིཔཱཊིཡཱཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ། པཋམཉྷི ཝཱིརིཡཱདྷིཔཏི པཙྪཱ ཙིཏྟཱདྷིཔཏཱིཏི། ཏེསཾ ཨཱཧཱརམགྒཔཙྩཡཱནཾ པཙྪཱ ཝུཏྟཱནི སམགྒཀཱནི། སདིསཏྟཱཏི ཨིདཾ པརཏོ ‘‘ཧེཏུཝསེན ཝུཏྟགྷཊནེཧི སདིསཏྟཱ’’ཏིཨཱདིཝཙནཾ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟཾ།
447-452. Sādhāraṇavasenāti adhipatindriyabhāvasāmaññena. Tathā ceva cha ghaṭanāni yojetvā dasseti ‘‘adhipatī’’tiādinā. Dve paccayadhammāti vīriyavīmaṃsānaṃ vasena dve paccayadhammā, ekoyeva cittādhipativasena. Samaggakāni pubbe vattabbāni siyuṃ adhipatipaṭipāṭiyāti adhippāyo. Paṭhamañhi vīriyādhipati pacchā cittādhipatīti. Tesaṃ āhāramaggapaccayānaṃ pacchā vuttāni samaggakāni. Sadisattāti idaṃ parato ‘‘hetuvasena vuttaghaṭanehi sadisattā’’tiādivacanaṃ sandhāya vuttaṃ.
༤༥༧-༤༦༠. དུམཱུལཀནྟི ཀུསལཱབྱཱཀཏམཱུལཀཾ། ཏཾ ཀུསལམཱུལཀེསུ ཀསྨཱ ཝུཏྟནྟི ཙོདནཱཡཾ ཨཱཧ ‘‘ཨབྱཱཀཏསཧིཏསྶ ཀུསལསྶ པཙྩཡབྷཱཝདསྶནཝསེནཱ’’ཏི། ཨེཏྠཱཏི ཨནུལོམགཎནེ། ཡཐཱཝུཏྟེསཱུཏི ‘‘སཧཛཱཏཨཉྙམཉྙནིསྶཡཝིཔཱཀསམྤཡུཏྟཝིཔྤཡུཏྟཨཏྠིཨཝིགཏམཱུལཀེསཱུ’’ཏི ཨེཝཾ ཝུཏྟེསུ སཧཛཱཏཱདིམཱུལཀེསུ། ཨཏྠིཨཝིགཏམཱུལཀཝཛྫེསཱུཏི ཨཏྠིཨཝིགཏམཱུལཀཱནི ཋཔེཏྭཱ ཨཝསེསེསུ ཨཱཧཱརེན ཨཱཧཱརཔཙྩཡེན གྷཊནཱནི ན ཡོཛིཏཱནཱིཏི སམྦནྡྷོ། ཨདྷིཔཏིནྡྲིཡེཧི ཙ ནིསྶཡཱདིཝཛྫེསུ སཧཛཱཏཱདཱིསུ གྷཊནཱནི ན ཡོཛིཏཱནཱིཏི ཡོཛནཱ། ཏེསཱུཏི ཧེཏུཀམྨཛྷཱནམགྒེསུ ཨཱཧཱརེ ཨདྷིཔཏིནྡྲིཡེསུ ཙ ཏཾཏཾགྷཊནཝསེན ཡཐཱཝུཏྟེསུ ཡོཛིཡམཱནེསུ། ཏེནཱཏི ཧེཏུཨཱདིཨརཱུཔདྷམྨཱནཾཡེཝ ལབྦྷནཏོ། ཏེཧི གྷཊནཱནཱིཏི ཧེཏུཨཱདཱིཧི ཡོཛིཡམཱནཱནི གྷཊནཱནི། རཱུཔམིསྶཀཏྟཱབྷཱཝེནཱཏི ཨིདཾ ཝུཏྟསདིསཏཱཡ ཀཱརཎཝཙནཾ། ཀསྨཱ པནེཏྠ ཨཏྠིཨཝིགཏམཱུལཀཱནི ནིསྶཡཝིཔྤཡུཏྟཨཏྠིཨཝིགཏཱནི ཏེཧི ཝཛྫིཏཱནཱིཏི ཨཱཧ ‘‘ཨཏྠིཨཝིགཏེཧི པནཱ’’ཏིཨཱདི། ནིསྶཡཱདཱིཧི ཡོཛིཡམཱནཱནི ཨདྷིཔཏིནྡྲིཡཱནི རཱུཔམིསྶཀཱནི ཧོནྟཱིཏི ན ཝུཏྟཱནཱིཏི སམྦནྡྷོ། ཡདི ཨེཝཾ ཀསྨཱ ཨཏྠིཨཝིགཏམཱུལཀེསུ ཨཱཧཱརེན, ནིསྶཡཱདིམཱུལཀེསུ ཙ ཨདྷིཔཏིནྡྲིཡེཧི ཡོཛནཱ ཀཏཱཏི ཙོདནཾ སནྡྷཱཡཱཧ ‘‘ཨདྷིཔཏཱཧཱརིནྡྲིཡམཱུལཀེསཱུ’’ཏིཨཱདི།
457-460. Dumūlakanti kusalābyākatamūlakaṃ. Taṃ kusalamūlakesu kasmā vuttanti codanāyaṃ āha ‘‘abyākatasahitassa kusalassa paccayabhāvadassanavasenā’’ti. Etthāti anulomagaṇane. Yathāvuttesūti ‘‘sahajātaaññamaññanissayavipākasampayuttavippayuttaatthiavigatamūlakesū’’ti evaṃ vuttesu sahajātādimūlakesu. Atthiavigatamūlakavajjesūti atthiavigatamūlakāni ṭhapetvā avasesesu āhārena āhārapaccayena ghaṭanāni na yojitānīti sambandho. Adhipatindriyehi ca nissayādivajjesu sahajātādīsu ghaṭanāni na yojitānīti yojanā. Tesūti hetukammajhānamaggesu āhāre adhipatindriyesu ca taṃtaṃghaṭanavasena yathāvuttesu yojiyamānesu. Tenāti hetuādiarūpadhammānaṃyeva labbhanato. Tehi ghaṭanānīti hetuādīhi yojiyamānāni ghaṭanāni. Rūpamissakattābhāvenāti idaṃ vuttasadisatāya kāraṇavacanaṃ. Kasmā panettha atthiavigatamūlakāni nissayavippayuttaatthiavigatāni tehi vajjitānīti āha ‘‘atthiavigatehi panā’’tiādi. Nissayādīhi yojiyamānāni adhipatindriyāni rūpamissakāni hontīti na vuttānīti sambandho. Yadi evaṃ kasmā atthiavigatamūlakesu āhārena, nissayādimūlakesu ca adhipatindriyehi yojanā katāti codanaṃ sandhāyāha ‘‘adhipatāhārindriyamūlakesū’’tiādi.
༤༧༣-༤༧༧. ཨེདིསེསུ ཋཱནེསུ ཁནྡྷ-སདྡོ ཨརཱུཔེསྭེཝ ནིརུལ༹ྷོཏི ཀཏྭཱ ཝུཏྟཾ ‘‘ན པཝཏྟེ ཝིཡ ཁནྡྷཱཡེཝ པཙྩཡུཔྤནྣབྷཱཝེན གཧེཏབྦཱ’’ཏི། ཀཊཏྟཱརཱུཔམྤི པན ལབྦྷཏཱིཏི ཨིམིནཱ ‘‘ཨེཀཀྑཎིཀཀམྨཝསེན ཝུཏྟཱནཱི’’ཏི ཝཙནཾ པཊིཀྑིཔཏི། ཡམཏྠཾ སནྡྷཱཡ ‘‘ཀསྨཱ ན ཝུཏྟ’’ནྟི ཝུཏྟཾ, ཏཾ པཱཀཊཏརཾ ཀརོནྟོ ‘‘ནནཱུ’’ཏིཨཱདིཾ ཝཏྭཱ པུན ཏཾ ཨུདཱཧརཎེན ཝིབྷཱཝེཏུཾ ‘‘ཡཐཱཙཱ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ། ཨཱརམྨཎནིསྶཡཔཙྩཡབྷཱཝེནཱཏི ཨཱརམྨཎཔཙྩཡབྷཱཝེན ནིསྶཡཔཙྩཡབྷཱཝེན ཙ། ཀམྨསྶ ཙ པཙྩཡབྷཱཝོ པཱཀཊོཡེཝཱཏི ཨཱཧ ‘‘ཀམྨམྤི ཨཱརམྨཎཔཙྩཡབྷཱཝེན ཝཏྟབྦ’’ནྟི། དྭིནྣཾ པཙྩཡབྷཱཝཱནནྟི ཀམྨཱརམྨཎཔཙྩཡབྷཱཝཱནཾ། ཨཉྙམཉྙཔཊིཀྑེཔཏོཏི ཨིམིནཱ དྭིནྣཾ པཙྩཡབྷཱཝཱནཾ བྷིནྣཏྟཱ པཝཏྟིཨཱཀཱརསྶ ཨེཀཀྑཎེ ཨེཀསྨིཾ པཙྩཡདྷམྨེ ཨཡུཛྫམཱནཏཾ དསྶེཏི། ཡཐཱདསྶིཏསྶ ནིདསྶིཏབྦེན ཨསམཱནཏཾ དསྶེནྟོ ‘‘པཙྩུཔྤནྣཉྷི…པེ॰… ཡུཏྟཾ ཝཏྟུ’’ནྟི ཨཱཧ། ཀམྨཾ པནཱཏིཨཱདིནཱ ཀམྨཱརམྨཎཔཙྩཡཱནཾ པཝཏྟིཨཱཀཱརསྶ བྷིནྣཏྟཱ ཨེཀཛ྄ཛྷཾ ཧུཏྭཱ ཨཔྤཝཏྟིམེཝ ཝིབྷཱཝེཏི། ཡཏོ ཏེ ཨཉྙམཉྙཾ པཊིཀྑེཔཀཱ ཝུཏྟཱ, ཀསྨཱ པན ཏཾཡེཝ ཝཏྠུ ཨཱརམྨཎཔཙྩཡོ ཧོཏི ནིསྶཡཔཙྩཡོ ཙ, ན ཏཾཡེཝ ཀམྨཾ ཨཱརམྨཎཔཙྩཡོ ཙ ཀམྨཔཙྩཡོ ཙཱཏི? ན ཙོདེཏབྦམེཏཾ, དྷམྨསབྷཱཝོ ཨེསོཏི དསྶེནྟོ ‘‘ཨེས ཙ སབྷཱཝོ’’ཏིཨཱདིམཱཧ། ཏཏྠ ཝཏྟམཱནཱནནྟི པཙྩུཔྤནྣཱནཾ། ཡནྟི ཨིདཾ ‘‘ཝཏྟབྦཏཱ’’ཏི ཨིམིནཱ སམྦནྡྷིཡམཱནཾ ‘‘ཡཱ’’ཏི ཨིཏྠིལིངྒཝསེན ཝིཔརིཎཱམེཏབྦཾ། ཡཐཱཏིཨཱདིནཱ ཏམེཝཏྠཾ ཨུདཱཧརཎདསྶནེན ཝིབྷཱཝེཏི།
473-477. Edisesu ṭhānesu khandha-saddo arūpesveva niruḷhoti katvā vuttaṃ ‘‘na pavatte viya khandhāyeva paccayuppannabhāvena gahetabbā’’ti. Kaṭattārūpampi pana labbhatīti iminā ‘‘ekakkhaṇikakammavasena vuttānī’’ti vacanaṃ paṭikkhipati. Yamatthaṃ sandhāya ‘‘kasmā na vutta’’nti vuttaṃ, taṃ pākaṭataraṃ karonto ‘‘nanū’’tiādiṃ vatvā puna taṃ udāharaṇena vibhāvetuṃ ‘‘yathācā’’tiādi vuttaṃ. Ārammaṇanissayapaccayabhāvenāti ārammaṇapaccayabhāvena nissayapaccayabhāvena ca. Kammassa ca paccayabhāvo pākaṭoyevāti āha ‘‘kammampi ārammaṇapaccayabhāvena vattabba’’nti. Dvinnaṃ paccayabhāvānanti kammārammaṇapaccayabhāvānaṃ. Aññamaññapaṭikkhepatoti iminā dvinnaṃ paccayabhāvānaṃ bhinnattā pavattiākārassa ekakkhaṇe ekasmiṃ paccayadhamme ayujjamānataṃ dasseti. Yathādassitassa nidassitabbena asamānataṃ dassento ‘‘paccuppannañhi…pe… yuttaṃ vattu’’nti āha. Kammaṃ panātiādinā kammārammaṇapaccayānaṃ pavattiākārassa bhinnattā ekajjhaṃ hutvā appavattimeva vibhāveti. Yato te aññamaññaṃ paṭikkhepakā vuttā, kasmā pana taṃyeva vatthu ārammaṇapaccayo hoti nissayapaccayo ca, na taṃyeva kammaṃ ārammaṇapaccayo ca kammapaccayo cāti? Na codetabbametaṃ, dhammasabhāvo esoti dassento ‘‘esa ca sabhāvo’’tiādimāha. Tattha vattamānānanti paccuppannānaṃ. Yanti idaṃ ‘‘vattabbatā’’ti iminā sambandhiyamānaṃ ‘‘yā’’ti itthiliṅgavasena vipariṇāmetabbaṃ. Yathātiādinā tamevatthaṃ udāharaṇadassanena vibhāveti.
༤༧༨-༤༨༣. ཡཾ ཝིཉྙཱཎཾ ཨདྷིཔཏིཔཙྩཡོ ན ཧོཏི, ཏཾ ཨནཱམཊྛཱདྷིཔཏིབྷཱཝཾ དཊྛབྦཾ། ཝཏྠུསྶ ཝསེནཱཏི ཧཱཔེཏབྦསྶ ཝཏྠུསྶ ཝསེན།
478-483. Yaṃ viññāṇaṃ adhipatipaccayo na hoti, taṃ anāmaṭṭhādhipatibhāvaṃ daṭṭhabbaṃ. Vatthussa vasenāti hāpetabbassa vatthussa vasena.
༤༨༤-༤༩༥. ཨརཱུཔིནྡྲིཡཱནི རཱུཔཱནཾ པཙྩཡཏྟེན ལབྦྷནྟཱིཏི ཡོཛནཱ། ཡདིཔི ཨེཝཾ ཝུཏྟཾ རཱུཔིནྡྲིཡཱནཾ ཨརཱུཔཱནཾ པཙྩཡཏྟཉྩ ལབྦྷཏཱིཏི ཨཱཧ ‘‘ཙཀྑཱདཱིནི ཙ པན ཙཀྑུཝིཉྙཱཎཱདཱིནཾ ལབྦྷནྟཱི’’ཏི། ཏཾསམཱནགཏིཀཱཏི ཝཱིརིཡེན སམཱནགཏིཀཱ མགྒཔཙྩཡཏཱཡ།
484-495. Arūpindriyāni rūpānaṃ paccayattena labbhantīti yojanā. Yadipi evaṃ vuttaṃ rūpindriyānaṃ arūpānaṃ paccayattañca labbhatīti āha ‘‘cakkhādīni ca pana cakkhuviññāṇādīnaṃ labbhantī’’ti. Taṃsamānagatikāti vīriyena samānagatikā maggapaccayatāya.
༥༡༡-༥༡༤. ཝིཔྤཡུཏྟམཱུལཀེ ‘‘དསམེ ཀུསལཱདཡོ ཙིཏྟསམུཊྛཱནཱན’’ནྟི ཨིདཾ པཝཏྟིཝསེན ཨཊྛཀཐཱཡཾ ཝུཏྟནྟི ཨཱཧ ‘‘པཊིསནྡྷིཡཾ པན ‘ཁནྡྷཱ ཀཊཏྟཱརཱུཔཱནཾ ཝཏྠུ ཙ ཁནྡྷཱན’ནྟི ཨིདམྤི ལབྦྷཏཱི’’ཏི། ཏསྶ དསྶནཝསེནཱཏི ཏསྶ ཝཏྠུསྶ དསྶནཝསེན, ན ཨནཝསེསཏོ པཙྩཡདྷམྨསྶ དསྶནཝསེན། ཏེནཱཧ ‘‘ཁནྡྷཱ ཙ ཝཏྠུསྶཱཏི ཨིདམྤི པན ལབྦྷཏེཝཱ’’ཏི། ན ཝཛྫེཏབྦཱནཱིཏི ཏེསམྤི པཙྩཡུཔྤནྣབྷཱཝེན ཡོཛེཏབྦཏྟཱ།
511-514. Vippayuttamūlake ‘‘dasame kusalādayo cittasamuṭṭhānāna’’nti idaṃ pavattivasena aṭṭhakathāyaṃ vuttanti āha ‘‘paṭisandhiyaṃ pana ‘khandhā kaṭattārūpānaṃ vatthu ca khandhāna’nti idampi labbhatī’’ti. Tassa dassanavasenāti tassa vatthussa dassanavasena, na anavasesato paccayadhammassa dassanavasena. Tenāha ‘‘khandhā ca vatthussāti idampi pana labbhatevā’’ti. Na vajjetabbānīti tesampi paccayuppannabhāvena yojetabbattā.
༥༡༥-༥༡༨. ཨརཱུཔཝཏྠཱརམྨཎམཧཱབྷཱུཏཨིནྡྲིཡཱཧཱརཱནཾ པཙྩཡདྷམྨཱནནྟི ཨཏྠོ། ‘‘ཨཱཧཱརིནྡྲིཡཔཙྩཡཱ ཙཱ’’ཏིཔི པན ཝཏྟབྦཾ། ཀསྨཱ? ན ཧི ཨིནྡྲིཡཱཧཱརཱནཾ ཝསེན སཧཛཱཏཱདཡོ ལབྦྷནྟི, ཨིནྡྲིཡཱཧཱརཱནཾ པན ཝསེན ཨིནྡྲིཡཱཧཱརཔཙྩཡཱཝ ལབྦྷནྟི། ‘‘སཧཛཱཏཾ པུརེཛཱཏཾ པཙྪཱཛཱཏཾ ཨཱཧཱརཾ ཨིནྡྲིཡ’’ནྟི ཧི ཨུདྡིསིཏྭཱ ཨཏྠིཔཙྩཡོ ཝིབྷཏྟོཏི། ཀེཙི པནེཏྠ ‘‘ཨཱཧཱརགྒཧཎེན ཀབལཱི༹ཀཱརོ ཨཱཧཱརོཝ གཧིཏོ, ཨིནྡྲིཡགྒཧཎེན ཙ རཱུཔཛཱིཝིཏིནྡྲིཡམེཝ, སེསཱཧཱརིནྡྲིཡཱནི སཧཛཱཏཱདཱིསྭེཝ ཨནྟོགདྷཱནི ཀཏཱནི། ཡཱནི ཏདནྟོགདྷཱནི, ཏེ སནྡྷཱཡ ཨཊྛཀཐཱཡཾ ‘ཨརཱུཔཝཏྠཱརམྨཎམཧཱབྷཱུཏཨིནྡྲིཡཱཧཱརཱནཾ ཝསེནཱ’ཏི ཨེཏྠ ཨིནྡྲིཡཱཧཱརགྒཧཎཾ ཀཏནྟི ‘སཧཛཱཏཔུརེཛཱཏཔཙྪཱཛཱཏཔཙྩཡཱ ལབྦྷནྟཱི’ཏི ཝུཏྟ’’ནྟི ཝདནྟི།
515-518. Arūpavatthārammaṇamahābhūtaindriyāhārānaṃ paccayadhammānanti attho. ‘‘Āhārindriyapaccayā cā’’tipi pana vattabbaṃ. Kasmā? Na hi indriyāhārānaṃ vasena sahajātādayo labbhanti, indriyāhārānaṃ pana vasena indriyāhārapaccayāva labbhanti. ‘‘Sahajātaṃ purejātaṃ pacchājātaṃ āhāraṃ indriya’’nti hi uddisitvā atthipaccayo vibhattoti. Keci panettha ‘‘āhāraggahaṇena kabaḷīkāro āhārova gahito, indriyaggahaṇena ca rūpajīvitindriyameva, sesāhārindriyāni sahajātādīsveva antogadhāni katāni. Yāni tadantogadhāni, te sandhāya aṭṭhakathāyaṃ ‘arūpavatthārammaṇamahābhūtaindriyāhārānaṃ vasenā’ti ettha indriyāhāraggahaṇaṃ katanti ‘sahajātapurejātapacchājātapaccayā labbhantī’ti vutta’’nti vadanti.
ཏཏྠ ཨརཱུཔཱནཾ སཧཛཱཏཔཙྪཱཛཱཏཱཧཱརིནྡྲིཡཔཙྩཡབྷཱཝོ ཡཐཱརཧཾ ཝེདིཏབྦོ། ཝཏྠུ སཧཛཱཏཾ པུརེཛཱཏཉྩ, ཨཱརམྨཎཾ པུརེཛཱཏམེཝ, ཨབྷིཉྙཱཉཱཎསྶ པན ཀདཱཙི སཧཛཱཏམྤི ཨཱརམྨཎཔཙྩཡོ ཧོཏིཡེཝ། སཧཛཱཏགྒཧཎེན པནེཏྠ སཧཛཱཏཔཙྩཡབྷཱུཏོཝ གཡ྄ཧཏི, སོ ཙ ཨེཀུཔྤཱདཱདིལཀྑཎཡུཏྟོཝཱཏི ཡོ དྷམྨོ སཧཛཱཏོ ཧུཏྭཱ ཨཱརམྨཎཾ ཧོཏི, ན སོ ཨིདྷ ཨདྷིཔྤེཏོ། ཡདི སཧཛཱཏོཔི ཨཱརམྨཎཾ ཧོཏི, ཀསྨཱ པཱལི༹ཡཾ ཏཐཱ ན ཝིབྷཏྟནྟི? ཨེཀཀལཱཔཔརིཡཱཔནྣསྶ ཨེཀུཔྤཱདཱདིལཀྑཎཡུཏྟསྶ བྷིནྣཀལཱཔཔརིཡཱཔནྣཏོ སངྐརམོཙནཏྠཾ། ཨཔིཙ ཨཔྤཙུརབྷཱཝཏོ ཨཔཱཀཊབྷཱཝཏོ ཙ ཏཾ ན གཧིཏཾ ། ཏཏོཏི ནཝམཏོཏི ཨཏྠོ, ན དསམཏོཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ། ན ཧི ཨེཀཱདསམེ ཨདྷིཔཏི ཨཏྠཱིཏི། ཏཐཱ ཙུདྡསམེཏི ཨེཏྠ ཏཐཱ-སདྡེན ཝཏྠུགྒཧཎེན ཙཀྑཱདིཝཏྠཱུནིཔི གཧིཏཱནཱིཏི ཨིམམཏྠཾ ཨུཔསཾཧརཏི། ཏདེཝཱཏི ཨཱརམྨཎམེཝ།
Tattha arūpānaṃ sahajātapacchājātāhārindriyapaccayabhāvo yathārahaṃ veditabbo. Vatthu sahajātaṃ purejātañca, ārammaṇaṃ purejātameva, abhiññāñāṇassa pana kadāci sahajātampi ārammaṇapaccayo hotiyeva. Sahajātaggahaṇena panettha sahajātapaccayabhūtova gayhati, so ca ekuppādādilakkhaṇayuttovāti yo dhammo sahajāto hutvā ārammaṇaṃ hoti, na so idha adhippeto. Yadi sahajātopi ārammaṇaṃ hoti, kasmā pāḷiyaṃ tathā na vibhattanti? Ekakalāpapariyāpannassa ekuppādādilakkhaṇayuttassa bhinnakalāpapariyāpannato saṅkaramocanatthaṃ. Apica appacurabhāvato apākaṭabhāvato ca taṃ na gahitaṃ . Tatoti navamatoti attho, na dasamatoti adhippāyo. Na hi ekādasame adhipati atthīti. Tathā cuddasameti ettha tathā-saddena vatthuggahaṇena cakkhādivatthūnipi gahitānīti imamatthaṃ upasaṃharati. Tadevāti ārammaṇameva.
༥༡༩. སཧཛཱཏཱནི ཝིཡཱཏི སཧཛཱཏཔཙྩཡསཧིཏཱནི ཝིཡ གྷཊནཱནི། སཧཛཱཏེནཱཏི སཧཛཱཏཔཙྩཡེན། ཏཱནཱིཏི ‘‘པཀིཎྞཀགྷཊནཱནཱི’’ཏི ཝུཏྟགྷཊནཱནི། ཡཱནི ཧི སཧཛཱཏཔཙྩཡེན ན ཡོཛིཏཱནི, ཏཱནེཏྠ པཀིཎྞཀགྷཊནཱནཱིཏི ཝུཏྟཱནི། པུརེཛཱཏ…པེ॰… ཝསེནཱཏི ཨེཏྠ ཨཡཾ ཡོཛནཱ – པུརེཛཱཏསྶ པཙྪཱཛཱཏསྶ ཨཱཧཱརསྶ ཨིནྡྲིཡསྶ ཙ སཧཛཱཏེན ཨཉྙམཉྙཉྩ སཱམཉྙཝསེན, ཏེསཾཡེཝ སཧཛཱཏེན ཨཉྙམཉྙཉྩ ཨསཱམཉྙཝསེན ཙཱཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏི། ཡཐཱ པུརེཛཱཏསྶ པཙྪཱཛཱཏསྶ ཙ སཧཛཱཏེན ཨསཱམཉྙཾ བྷིནྣསབྷཱཝཏྟཱ, ཏཏོ ཨེཝ ཨཱཧཱརིནྡྲིཡཱནམྤི ཏེན ཨསཱམཉྙཾ, ཨེཝཾ པུརེཛཱཏཱདཱིནཾ ཙཏུནྣམྤི ཨཉྙམཉྙཾ ཨསཱམཉྙཾ བྷིནྣསབྷཱཝཏྟཱ། ཨེཝཾ ཨསཱམཉྙཝསེན ཨསམཱནཏཱཝསེན ཡཐཱཝུཏྟཱནི གྷཊནཱནི ཝིཔྤཀིཎྞཱནི། ཡཐཱ པན སཧཛཱཏཔཙྩཡདྷམྨཱ ཨརཱུཔཀྑནྡྷཱདཡོ ཏེནེཝ སཧཛཱཏཔཙྩཡཏཱསངྑཱཏེན མིཐཱུནཾ སམཱནབྷཱཝེན ཨཉྙེཧི ཨསཾཀིཎྞཱ ཨཏྟནོ པཙྩཡུཔྤནྣཱནཾ པཙྩཡོ ཧོནྟཱིཏི ཨསཱམཉྙཝསེན ཏེསཾ པཝཏྟི, ཨེཝཾ པུརེཛཱཏཱདིཔཙྩཡདྷམྨཱཔཱིཏི ཏེསཾ སཧཛཱཏེན ཨཉྙམཉྙཉྩ ཡཐཱཝུཏྟསྶ སཱམཉྙསྶ ཨསཱམཉྙསྶ ཙ ཝསེན ཏཱནི གྷཊནཱནི ཝིཔྤཀིཎྞཱནཱིཏི པཀིཎྞཀཱནི ཝུཏྟཱནི། ཨེཝཾ སནྟེ སཧཛཱཏཱནམྤི གྷཊནཱནཾ པཀིཎྞཀབྷཱཝོ ཨཱཔཛྫཏཱིཏི? ནཱཔཛྫཏི, ཏེསཾ སཧཛཱཏཏཱཡ ཨེཝ ཨཝིཔྤཀིཎྞབྷཱཝསིདྡྷིཏོ། ཏེན ཝུཏྟཾ ‘‘སཧཛཱཏཾ ཨགྒཧེཏྭཱ ཝུཏྟཱནི པཀིཎྞཀཱནི ནཱམཱ’’ཏི།
519. Sahajātāni viyāti sahajātapaccayasahitāni viya ghaṭanāni. Sahajātenāti sahajātapaccayena. Tānīti ‘‘pakiṇṇakaghaṭanānī’’ti vuttaghaṭanāni. Yāni hi sahajātapaccayena na yojitāni, tānettha pakiṇṇakaghaṭanānīti vuttāni. Purejāta…pe… vasenāti ettha ayaṃ yojanā – purejātassa pacchājātassa āhārassa indriyassa ca sahajātena aññamaññañca sāmaññavasena, tesaṃyeva sahajātena aññamaññañca asāmaññavasena cāti vuttaṃ hoti. Yathā purejātassa pacchājātassa ca sahajātena asāmaññaṃ bhinnasabhāvattā, tato eva āhārindriyānampi tena asāmaññaṃ, evaṃ purejātādīnaṃ catunnampi aññamaññaṃ asāmaññaṃ bhinnasabhāvattā. Evaṃ asāmaññavasena asamānatāvasena yathāvuttāni ghaṭanāni vippakiṇṇāni. Yathā pana sahajātapaccayadhammā arūpakkhandhādayo teneva sahajātapaccayatāsaṅkhātena mithūnaṃ samānabhāvena aññehi asaṃkiṇṇā attano paccayuppannānaṃ paccayo hontīti asāmaññavasena tesaṃ pavatti, evaṃ purejātādipaccayadhammāpīti tesaṃ sahajātena aññamaññañca yathāvuttassa sāmaññassa asāmaññassa ca vasena tāni ghaṭanāni vippakiṇṇānīti pakiṇṇakāni vuttāni. Evaṃ sante sahajātānampi ghaṭanānaṃ pakiṇṇakabhāvo āpajjatīti? Nāpajjati, tesaṃ sahajātatāya eva avippakiṇṇabhāvasiddhito. Tena vuttaṃ ‘‘sahajātaṃ aggahetvā vuttāni pakiṇṇakāni nāmā’’ti.
ཏཱནཱིཏི པཀིཎྞཀགྷཊནཱནི། ཀུསལཝིཔཱཀཱཏི ཀུསལཱ ཙ ཝིཔཱཀཱ ཙ, ཡེ ཨབྷིནྣལཀྑཎཱ ཧུཏྭཱ ཀུསལསབྷཱཝཱ ཝིཔཱཀསབྷཱཝཱ ཙཱཏི ཨཏྠོ། ཨེཝཾསབྷཱཝཉྩ ཨེཀཾ ཨཉྙིནྡྲིཡམེཝཱཏི ཨཱཧ ‘‘ཨིདཾ…པེ॰… ལབྦྷཏཱི’’ཏི། ནནུ ཙ སདྡྷིནྡྲིཡཱདིཝསེནཔི ཨཡམཏྠོ ལབྦྷཏཱིཏི? ཏེསཾ ཀིརིཡསབྷཱཝཏཱཔི ཨཏྠེཝཱཏི། དུཀྑནྟི ཙེཏསིཀདུཀྑཾ། ཏེནཱཧ ‘‘ཨཀུསལམེཝཱ’’ཏི། ཝིཔཱཀསྶ དུཀྑསྶཱཏི ཡོཛནཱ། ཏེན ཝུཏྟཾ ‘‘ཨཛྷཱནངྒཏྟཱ’’ཏི། ཨཀུསལཝིཔཱཀཀིརིཡཱཏི ཝིཙིཀིཙྪཱཙིཏྟཔཉྩཝིཉྙཱཎཀིརིཡཱམནོདྷཱཏཱུསུ པཝཏྟནཏོ ཨཀུསལཝིཔཱཀཀིརིཡཱཝ ཧོཏི ཙིཏྟཊྛིཏཱིཏི ཨཏྠོ། ཡསྨཱ ཨཀུསལཝིཔཱཀཱཏི ཨེཝམཏྠེ གཡ྄ཧམཱནེ དུཀྑསྶ ཙིཏྟཊྛིཏིཡཱ ཙ ཝསེན ཡཐཱ ཛྷཱནེསུ, ཨེཝཾ ཨཉྙེསཾ ཝསེན ཨཉྙེསུ ཙ ན ལབྦྷཏི, ཏསྨཱ ཨཀུསལསྶ ཝིཔཱཀཱཏི ཨེཝམཏྠེ གཡ྄ཧམཱནེ དུཀྑིནྡྲིཡསྶ ཝསེན ཨིནྡྲིཡེསུ ལབྦྷཏཱིཏི དསྶེནྟོ ཨཱཧ ‘‘ཨཀུསལསྶ…པེ॰… ལབྦྷེཡྻཱ’’ཏི། ཨིམསྨིཾ ཀུསལཏྟིཀེ ཝིཔཱཀོ ཝིཔཱཀཱབྱཱཀཏམིཙྩེཝ གཡ྄ཧཏི, ན ཨཀུསལཱདིཔདེཧི ཝིསེསེཏྭཱཏི ཨིམམཏྠཾ དསྶེནྟོ ‘‘ཀུསལཝིཔཱཀཱ…པེ॰… ནཏྠཱི’’ཏི ཨཱཧ།
Tānīti pakiṇṇakaghaṭanāni. Kusalavipākāti kusalā ca vipākā ca, ye abhinnalakkhaṇā hutvā kusalasabhāvā vipākasabhāvā cāti attho. Evaṃsabhāvañca ekaṃ aññindriyamevāti āha ‘‘idaṃ…pe… labbhatī’’ti. Nanu ca saddhindriyādivasenapi ayamattho labbhatīti? Tesaṃ kiriyasabhāvatāpi atthevāti. Dukkhanti cetasikadukkhaṃ. Tenāha ‘‘akusalamevā’’ti. Vipākassa dukkhassāti yojanā. Tena vuttaṃ ‘‘ajhānaṅgattā’’ti. Akusalavipākakiriyāti vicikicchācittapañcaviññāṇakiriyāmanodhātūsu pavattanato akusalavipākakiriyāva hoti cittaṭṭhitīti attho. Yasmā akusalavipākāti evamatthe gayhamāne dukkhassa cittaṭṭhitiyā ca vasena yathā jhānesu, evaṃ aññesaṃ vasena aññesu ca na labbhati, tasmā akusalassa vipākāti evamatthe gayhamāne dukkhindriyassa vasena indriyesu labbhatīti dassento āha ‘‘akusalassa…pe… labbheyyā’’ti. Imasmiṃ kusalattike vipāko vipākābyākatamicceva gayhati, na akusalādipadehi visesetvāti imamatthaṃ dassento ‘‘kusalavipākā…pe… natthī’’ti āha.
པཉྷཱཝཱརསྶ གྷཊནེ ཨནུལོམགཎནཱ ནིཊྛིཏཱ།
Pañhāvārassa ghaṭane anulomagaṇanā niṭṭhitā.
པཙྩནཱིཡུདྡྷཱརཝཎྞནཱ
Paccanīyuddhāravaṇṇanā
༥༢༧. ནཧེཏུཔཙྩཡེནཱཏི ཨེཏྠ ན-ཀཱརོ ཨཉྙཏྠོཏི དསྶེནྟོ ‘‘ཧེཏུཔཙྩཡཏོ ཨཉྙེན པཙྩཡེནཱ’’ཏི ཨཱཧ། ཨགྒཧིཏགྒཧཎེནཱཧི སཧཛཱཏཱདིསངྒཧཝསེན ཨགྒཧིཏཱནཾ གཧཎེན། ཨཊྛ ཧོནྟཱིཏི ཨིམིསྶཱ པཱལི༹ཡཱ ཨཱགཏཱ ཨཱརམྨཎཱདཡོ ཨཊྛ པཙྩཡཱ ཧོནྟི། ཏེསཱུཏི ཨཊྛསུ པཙྩཡེསུ། ཏཱིཧཱིཏི ཨཱརམྨཎསཧཛཱཏཨུཔནིསྶཡཔཙྩཡེཧི། དྭཱིཧཱིཏི ཨཱརམྨཎཔཙྩཡཨུཔནིསྶཡཔཙྩཡེཧི། ཏསྨིཾ ཏསྨིཾ པཙྩཡེཏི ཏསྨིཾ ཏསྨིཾ ཧེཏུཨཱདིཀེ པཙྩཡེ། ཏཏོ ཧེཏུཨཱདིཔཙྩཡཏོ། ཡཐཱཡོགཾ ཡོཛེཏབྦཱཏི ཡསྨིཾ པཙྩཡེ པཙྩནཱིཡཏོ ཋིཏེ ཡེ པཙྩཡཱ ཨནུལོམཏོ ཡོཛནཾ ལབྷནྟི, ཏེ ཡོཛེཏབྦཱཏི ཨཏྠོ།
527. Nahetupaccayenāti ettha na-kāro aññatthoti dassento ‘‘hetupaccayato aññena paccayenā’’ti āha. Aggahitaggahaṇenāhi sahajātādisaṅgahavasena aggahitānaṃ gahaṇena. Aṭṭha hontīti imissā pāḷiyā āgatā ārammaṇādayo aṭṭha paccayā honti. Tesūti aṭṭhasu paccayesu. Tīhīti ārammaṇasahajātaupanissayapaccayehi. Dvīhīti ārammaṇapaccayaupanissayapaccayehi. Tasmiṃ tasmiṃ paccayeti tasmiṃ tasmiṃ hetuādike paccaye. Tato hetuādipaccayato. Yathāyogaṃ yojetabbāti yasmiṃ paccaye paccanīyato ṭhite ye paccayā anulomato yojanaṃ labhanti, te yojetabbāti attho.
དྭིནྣནྟི ཨནནྟརཱུཔནིསྶཡསྶ པཀཏཱུཔནིསྶཡསྶཱཏི ཨིམེསཾ དྭིནྣཾ། ཝཏྠུཔུརེཛཱཏསྶ ཝསེན པུརེཛཱཏཾ ཨཱརམྨཎཔུརེཛཱཏསྶ ཨཱརམྨཎེན སངྒཧིཏཏྟཱ། ཨཉྙིསྶཱ ཙེཏནཱཡཱཏི ནཱནཱཀྑཎིཀཀམྨཔཙྩཡབྷཱཝེནེཝ པཝཏྟཱཡ ཙེཏནཱཡ། ཨརཱུཔཱཧཱརཱ ཨཔརིཙྩཏྟསཧཛཱཏབྷཱཝཱ ཨེཝ ཨཱཧཱརཔཙྩཡོ ཧོནྟི, རཱུཔཱཧཱརོ ཋིཏིཔྤཏྟོཡེཝཱཏི ཝུཏྟཾ ‘‘སཧཛཱཏཏོ ཨཉྙསྶ ཀབལཱི༹ཀཱརཱཧཱརསྶ ཝསེན ཨཱཧཱརོ’’ཏི། སཧཛཱཏཏོ ཨཉྙསྶཱཏི ཙ ཨིདཾ ཨརཱུཔཱཧཱརནིཝཏྟནཏྠཾ ཝུཏྟཾ, ན ཀབལཱི༹ཀཱརཱཧཱརཝིསེསནིཝཏྟནཏྠཾ ཏཱདིསསྶེཝ ཏསྶ ཨབྷཱཝཏོ། ན ཧི རཱུཔཱཧཱརོ སཧཛཱཏཔཙྩཡོ ཧོཏི, ནཱཔི པུརེཛཱཏཔཙྩཡོ ཧོཏི ། ཡཐཱ སཧཛཱཏཱནཾ སཧཛཱཏཔཙྩཡོ ན ཧོཏི, ཨེཝཾ པུརེཛཱཏཱནཾ པཙྪཱཛཱཏཔཙྩཡོ ན ཧོཏི, པཙྪཱཛཱཏཱནཉྩ པུརེཛཱཏཔཙྩཡོ ན ཧོཏི། ཀསྨཱ? ཏཱདིསསྶ པཙྩཡལཀྑཎསྶ ཨབྷཱཝཏོ། ཡེསཉྷི ཡོ ཛནཀོ, ན ཏེཧི ཏསྶ སཧཛཱཏཏཱ ཨཏྠི, ནཱཔི པུརེཛཱཏཏཱ པུརེཛཱཏཔཙྩཡལཀྑཎཡུཏྟཱ, པཙྪཱཛཱཏཔཙྩཡཏཱཡ པན ཝཏྟབྦམེཝ ནཏྠི རཱུཔདྷམྨཏྟཱ། ཨུཔཏྠམྦྷཀཏྟེཔི ཨེསེཝ ནཡོ, ཏསྨཱ སཧཛཱཏཱདིཝིདྷུརོ ཨེཝ ཏསྶ པཙྩཡབྷཱཝོ ཝེདིཏབྦོ། ཏེནེཝ ཧི ‘‘སཧཛཱཏཾ པུརེཛཱཏཾ པཙྪཱཛཱཏཾ ཨཱཧཱརཾ ཨིནྡྲིཡ’’ནྟི ཨེཏྠ རཱུཔཛཱིཝིཏིནྡྲིཡཾ ཝིཡ རཱུཔཱཧཱརོ ཝིསུཾ གཧིཏོ། ཏཐཱ ཙཱཧ ‘‘རཱུཔཱཧཱརོ…པེ॰… ཨཱཧཱརཔཙྩཡོཝ ཧོཏཱི’’ཏི། སཧཛཱཏཏོ པུརེཛཱཏཏོ ཙ ཨཉྙསྶ རཱུཔཛཱིཝིཏིནྡྲིཡསྶཱཏི ཨེཏྠ རཱུཔཱཧཱརེ ཝུཏྟནཡེནེཝ ཨཏྠོ ཝེདིཏབྦོ།
Dvinnanti anantarūpanissayassa pakatūpanissayassāti imesaṃ dvinnaṃ. Vatthupurejātassa vasena purejātaṃ ārammaṇapurejātassa ārammaṇena saṅgahitattā. Aññissā cetanāyāti nānākkhaṇikakammapaccayabhāveneva pavattāya cetanāya. Arūpāhārā apariccattasahajātabhāvā eva āhārapaccayo honti, rūpāhāro ṭhitippattoyevāti vuttaṃ ‘‘sahajātato aññassa kabaḷīkārāhārassa vasena āhāro’’ti. Sahajātato aññassāti ca idaṃ arūpāhāranivattanatthaṃ vuttaṃ, na kabaḷīkārāhāravisesanivattanatthaṃ tādisasseva tassa abhāvato. Na hi rūpāhāro sahajātapaccayo hoti, nāpi purejātapaccayo hoti . Yathā sahajātānaṃ sahajātapaccayo na hoti, evaṃ purejātānaṃ pacchājātapaccayo na hoti, pacchājātānañca purejātapaccayo na hoti. Kasmā? Tādisassa paccayalakkhaṇassa abhāvato. Yesañhi yo janako, na tehi tassa sahajātatā atthi, nāpi purejātatā purejātapaccayalakkhaṇayuttā, pacchājātapaccayatāya pana vattabbameva natthi rūpadhammattā. Upatthambhakattepi eseva nayo, tasmā sahajātādividhuro eva tassa paccayabhāvo veditabbo. Teneva hi ‘‘sahajātaṃ purejātaṃ pacchājātaṃ āhāraṃ indriya’’nti ettha rūpajīvitindriyaṃ viya rūpāhāro visuṃ gahito. Tathā cāha ‘‘rūpāhāro…pe… āhārapaccayova hotī’’ti. Sahajātato purejātato ca aññassa rūpajīvitindriyassāti ettha rūpāhāre vuttanayeneva attho veditabbo.
ཨེཝཉྩ ཀཏྭཱཏི པུརིམཔུརིམེཧི ཨསངྒཧིཏསངྒཎྷནཝསེན པཙྪིམཔཙྪིམཱནཾ གཧིཏཏྟཱ ཏཐཱ རཱུཔཱཧཱརསྶ ཛཱིཝིཏིནྡྲིཡསྶ ཙ ཝསེན ཨིདྷ ཨཱཧཱརིནྡྲིཡཔཙྩཡཱནཾ གཧིཏཏྟཱཏི ཨཏྠོ, ཨཉྙཐཱ ‘‘ཨཱཧཱརཔཙྩཡེན པཙྩཡོ, ཨིནྡྲིཡཔཙྩཡེན པཙྩཡོ’’ཏི ཝཏྟབྦཾ སིཡཱཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ། ཏེནེཝཱཧ ‘‘ཨཱརམྨཎ…པེ॰… ཨིཙྩེཝ ཝུཏྟ’’ནྟི། ཏདཉྙཱབྷཱཝཱཏི ཏཏོ ཨཱརམྨཎཱདིཔཙྩཡཏོ ཨཉྙསྶ ཨིདྷཱདྷིཔྤེཏཀམྨཱདིཔཙྩཡསྶ ཀུསལེ ཨབྷཱཝཱ། ཏསྨཱཏི ཡསྨཱ ཨཱརམྨཎཏོ ཨཉྙེསཾ དྭིནྣཾ ཝསེན ཨུཔནིསྶཡོ ཝུཏྟོ, ཏསྨཱ ‘‘ཨཱརམྨཎཱདྷིཔཏི ཨཱརམྨཎཔཙྩཡེ སངྒཧཾ གཙྪཏཱི’’ཏི ཝཏྟབྦཾ, ན ཨཱརམྨཎཱུཔནིསྶཡེཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ། ཡདི ཨེཝཾ ཀསྨཱ པརིཏྟཏྟིཀཔཉྷཱཝཱརཔཙྩནཱིཡེ ཨཱརམྨཎཾ ན ཝུཏྟཾ། ཨུཔནིསྶཡེན ཧི ཨསངྒཧིཏཏྟེ ཏཾ ཝཏྟབྦམེཝ སིཡཱཏི ཙོདནཾ སནྡྷཱཡཱཧ ‘‘ཡཾ པནཱ’’ཏིཨཱདི། ཏཏྠ པུརིམེཧི ཨསངྒཧིཏཝསེན ཝུཏྟཱནནྟི པུརིམེཧི པཙྩཡེཧི ཨསངྒཧིཏཝསེན ཝུཏྟཱནཾ པཙྪིམཱནཾ པཙྩཡཱནཾ། སངྒཧིཏཝིཝཛྫནཱབྷཱཝཏོཏི ཨཏྟནཱ སམཱནལཀྑཎཏཱཡ སངྒཧིཏསྶ པཙྩཡསྶ ཝིཝཛྫནཱབྷཱཝཏོ, ཝིཝཛྫནེ ཀཱརཎཾ ནཏྠཱིཏི ཨཏྠོ། ཨུཔནིསྶཡཏོ ཨཉྙཱརམྨཎཱབྷཱཝཏོཏི ཨཔྤམཱཎོ དྷམྨོ ཨཔྤམཱཎསྶ དྷམྨསྶ ཨཱརམྨཎཾ ཧོནྟོ ཨཱརམྨཎཱུཔནིསྶཡོཝ ཧོཏི ཨཱརམྨཎཱདྷིཔཏིབྷཱཝཏོཏི ཨཏྠོ། ཡཐཱ ཨཱརམྨཎེ གཧིཏེ ཨཱརམྨཎཱུཔནིསྶཡོ གཧིཏོཝ ཧོཏི བལཝཱརམྨཎབྷཱཝཏོ , ཨེཝཾ ཨཱརམྨཎཱུཔནིསྶཡེ གཧིཏེ ཨཱརམྨཎཾ གཧིཏམེཝ ཧོཏི ཏཾསབྷཱཝཏྟཱཏི ཏཏྠ ཏཾ ཝིསུཾ ན ཨུདྡྷཊནྟི དཊྛབྦཾ། ཏེནཱཧ ‘‘ན པན ཨཱརམྨཎཱུཔནིསྶཡསྶ ཨཱརམྨཎེ ཨསངྒཧིཏཏྟཱ’’ཏི།
Evañca katvāti purimapurimehi asaṅgahitasaṅgaṇhanavasena pacchimapacchimānaṃ gahitattā tathā rūpāhārassa jīvitindriyassa ca vasena idha āhārindriyapaccayānaṃ gahitattāti attho, aññathā ‘‘āhārapaccayena paccayo, indriyapaccayena paccayo’’ti vattabbaṃ siyāti adhippāyo. Tenevāha ‘‘ārammaṇa…pe… icceva vutta’’nti. Tadaññābhāvāti tato ārammaṇādipaccayato aññassa idhādhippetakammādipaccayassa kusale abhāvā. Tasmāti yasmā ārammaṇato aññesaṃ dvinnaṃ vasena upanissayo vutto, tasmā ‘‘ārammaṇādhipati ārammaṇapaccaye saṅgahaṃ gacchatī’’ti vattabbaṃ, na ārammaṇūpanissayeti adhippāyo. Yadi evaṃ kasmā parittattikapañhāvārapaccanīye ārammaṇaṃ na vuttaṃ. Upanissayena hi asaṅgahitatte taṃ vattabbameva siyāti codanaṃ sandhāyāha ‘‘yaṃ panā’’tiādi. Tattha purimehi asaṅgahitavasena vuttānanti purimehi paccayehi asaṅgahitavasena vuttānaṃ pacchimānaṃ paccayānaṃ. Saṅgahitavivajjanābhāvatoti attanā samānalakkhaṇatāya saṅgahitassa paccayassa vivajjanābhāvato, vivajjane kāraṇaṃ natthīti attho. Upanissayato aññārammaṇābhāvatoti appamāṇo dhammo appamāṇassa dhammassa ārammaṇaṃ honto ārammaṇūpanissayova hoti ārammaṇādhipatibhāvatoti attho. Yathā ārammaṇe gahite ārammaṇūpanissayo gahitova hoti balavārammaṇabhāvato , evaṃ ārammaṇūpanissaye gahite ārammaṇaṃ gahitameva hoti taṃsabhāvattāti tattha taṃ visuṃ na uddhaṭanti daṭṭhabbaṃ. Tenāha ‘‘na pana ārammaṇūpanissayassa ārammaṇe asaṅgahitattā’’ti.
པཙྪཱཛཱཏཨཱཧཱརཱནནྟི ཨཏྟནོ པཙྩཡུཔྤནྣཏོ པུརེཛཱཏཀཱཡཏོ པཙྪཱཛཱཏཱནཾ ཨརཱུཔཱཧཱརཱནཾ། ཏེ ཧི ཨཏྟནཱ སཧཛཱཏཨརཱུཔདྷམྨཱནཾ ཏཾསམུཊྛཱནརཱུཔདྷམྨཱནམྤི སཧཛཱཏཨཏྠིཔཙྩཡཱ ཧོནྟི, པུརེཛཱཏཱནཾ པན ཝཏྠཱུནཾ པཙྪཱཛཱཏཨཏྠིཔཙྩཡོ། པཙྪཱཛཱཏིནྡྲིཡཱནནྟི པཙྪཱཛཱཏཱནཾ ཨརཱུཔིནྡྲིཡཱནཾ། སེསཾ ཨཱཧཱརེ ཝུཏྟནཡེན ཡོཛེཏབྦཾ། ཡསྨཱ ཨེཏེ ཨཱཧཱརིནྡྲིཡཱ ཡསྨིཾ ཁཎེ པུརེཛཱཏཨཏྠིཔཙྩཡཾ ལབྷནྟི, ཏསྨིཾཡེཝ ཁཎེ ཏཾཏཾཔཙྩཡུཔྤནྣཱནཾ སཧཛཱཏཨཏྠིཔཙྩཡོ པཙྪཱཛཱཏཨཏྠིཔཙྩཡོ ཙ ཧོནྟི, ཏསྨཱ ཝུཏྟཾ ‘‘སཧཱཔི ཨཏྠིཨཝིགཏཔཙྩཡབྷཱཝོ ཧོཏཱི’’ཏི། ཏིཎྞནྟི སཧཛཱཏཱདཱིནཾ ཏིཎྞཾ། ཚཧི བྷེདེཧཱིཏི ཝིསུཾ གཧིཏེཧི སཧཛཱཏཱདཱིཧི པཉྩཧི ཡཐཱརཧཾ ཨེཀཛ྄ཛྷཾ གཧིཏབྷེདེན ཙཱཏི ཚཧི ཨཏྠིཔཙྩཡབྷེདེཧི། ཨེཀེཀཾ སངྒཧེཏྭཱཏི ཨཏྠིཔཙྩཡལཀྑཎཾ ཨཝིགཏཔཙྩཡལཀྑཎཉྩ ཝིསུཾ ཝིསུཾ ཚཧི བྷེདེཧི སངྒཧེཏྭཱ ཝུཏྟཾ།
Pacchājātaāhārānanti attano paccayuppannato purejātakāyato pacchājātānaṃ arūpāhārānaṃ. Te hi attanā sahajātaarūpadhammānaṃ taṃsamuṭṭhānarūpadhammānampi sahajātaatthipaccayā honti, purejātānaṃ pana vatthūnaṃ pacchājātaatthipaccayo. Pacchājātindriyānanti pacchājātānaṃ arūpindriyānaṃ. Sesaṃ āhāre vuttanayena yojetabbaṃ. Yasmā ete āhārindriyā yasmiṃ khaṇe purejātaatthipaccayaṃ labhanti, tasmiṃyeva khaṇe taṃtaṃpaccayuppannānaṃ sahajātaatthipaccayo pacchājātaatthipaccayo ca honti, tasmā vuttaṃ ‘‘sahāpi atthiavigatapaccayabhāvo hotī’’ti. Tiṇṇanti sahajātādīnaṃ tiṇṇaṃ. Chahi bhedehīti visuṃ gahitehi sahajātādīhi pañcahi yathārahaṃ ekajjhaṃ gahitabhedena cāti chahi atthipaccayabhedehi. Ekekaṃ saṅgahetvāti atthipaccayalakkhaṇaṃ avigatapaccayalakkhaṇañca visuṃ visuṃ chahi bhedehi saṅgahetvā vuttaṃ.
ཨཛ྄ཛྷཏྟིཀབཱཧིརབྷེདཏོཏི ཝཏྟབྦཾ ཙཀྑཱདཱིནཾ ཛཱིཝིཏིནྡྲིཡསྶ ཙ ཨདྷིཔྤེཏཏྟཱ, སཔརསནྟཱནིཀཱནཉྩ ཨིནྡྲིཡཱནཾ ཨནདྷིཔྤེཏཏྟཱ། ནིསྶཡཔུརེཛཱཏཝིཔྤཡུཏྟཨཏྠིཨཝིགཏཱནཾ པུརེཛཱཏབྷཱུཏཱནནྟི ཨདྷིཔྤཱཡོ། ཏེསཉྷི པུརེཛཱཏེ སངྒཧོ། ཏདེཀདེསསྶཱཏི ཨཱརམྨཎེཀདེསསྶ, ཨཱརམྨཎཱདྷིཔཏིཨཱརམྨཎཱུཔནིསྶཡཱནནྟི ཨཏྠོ། ཏེསནྟི ནིསྶཡཱདཱིནཾ། ཨུཔནིསྶཡཱདཱིསཱུཏི ཨུཔནིསྶཡཔུརེཛཱཏཔཙྩཡཱདཱིསུ། ཏཾ པན པུརེཛཱཏབྷཱུཏཾ ཨཱརམྨཎཾ། ཏཏྠཱཏི ཨུཔནིསྶཡཔཙྩཡསངྒཧེ། ཡཐཱཝུཏྟནཡོ ཙེཏྠ ཨེཀནྟེན གཧེཏབྦོཏི དསྶེཏུཾ ‘‘ཨཐ པནཱ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ།
Ajjhattikabāhirabhedatoti vattabbaṃ cakkhādīnaṃ jīvitindriyassa ca adhippetattā, saparasantānikānañca indriyānaṃ anadhippetattā. Nissayapurejātavippayuttaatthiavigatānaṃ purejātabhūtānanti adhippāyo. Tesañhi purejāte saṅgaho. Tadekadesassāti ārammaṇekadesassa, ārammaṇādhipatiārammaṇūpanissayānanti attho. Tesanti nissayādīnaṃ. Upanissayādīsūti upanissayapurejātapaccayādīsu. Taṃ pana purejātabhūtaṃ ārammaṇaṃ. Tatthāti upanissayapaccayasaṅgahe. Yathāvuttanayo cettha ekantena gahetabboti dassetuṃ ‘‘atha panā’’tiādi vuttaṃ.
ཨེཝ-སདྡོ ཨཱནེཏྭཱ ཡོཛེཏབྦོ, ཨཉྙཐཱ ཏེསུ པཉྷེསུ ཨེཀསབྷཱཝཏོཝ པཙྩཡསྶ ཨཱགམནཾ ཝུཏྟཾ སིཡཱ། ཏེནཱཏི ‘‘ཨེཀོཝཱ’’ཏི ཨཝདྷཱརཎེན ཨགྒཧིཏེན། ཏེསཱུཏི སཧཛཱཏཔུརེཛཱཏཔཙྩཡེསུ། ཨུཀྐཊྛཝསེནཱཏི ‘‘ཨེཀོ དྭེ’’ཏིཨཱདིནཱ ཝུཏྟཨུཀྐཾསཝསེན། ཏེ ཏེ པཙྩཡེ སངྒཧེཏྭཱཏི ཏེ ཧེཏུཨཱདིཔཙྩཡེ སཧཛཱཏཱདིཔཙྩཡེཧི སངྒཧེཏྭཱ། དསྶིཏཔཙྩཡཔརིཙྪེདོཏི སོལ༹སཱདིབྷེདེན སངྒཧེཏྭཱ དསྶིཏཔཙྩཡཔརིཙྪེདོ།
Eva-saddo ānetvā yojetabbo, aññathā tesu pañhesu ekasabhāvatova paccayassa āgamanaṃ vuttaṃ siyā. Tenāti ‘‘ekovā’’ti avadhāraṇena aggahitena. Tesūti sahajātapurejātapaccayesu. Ukkaṭṭhavasenāti ‘‘eko dve’’tiādinā vuttaukkaṃsavasena. Te te paccaye saṅgahetvāti te hetuādipaccaye sahajātādipaccayehi saṅgahetvā. Dassitapaccayaparicchedoti soḷasādibhedena saṅgahetvā dassitapaccayaparicchedo.
པབྷེདཔརིཧཱནཱིསཱུཏི སཧཛཱཏཔཙྩཡཱདཱིཧི སངྒཧིཏཔཙྩཡཔྤབྷེདེ ཏཾཏཾཔཙྩཡཔཊིཀྑེཔེ པཉྷཱཔརིཧཱནིཡཉྩཱཏི ཨཏྠོ། ནཧེཏུཔཙྩཡཱཏི ཨིམིནཱ ཧེཏུཔཙྩཡཏོ ཨཉྙེ པཙྩཡཱ གཧིཏཱཏི ཀཏྭཱ ཝུཏྟཾ ‘‘ནཧེཏུཔཙྩཡཱཏི ཨེཏྠ ལབྦྷམཱནཔཙྩཡེ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟ’’ནྟི། ཨེཝཉྩ ཀཏྭཱཏི སབྦཔཙྩནཱིཡསཱདྷཱརཎལཀྑཎཝསེན ཝུཏྟཏྟཱ ཨེཝ ན ཝཏྟབྦཾ སིཡཱ, ན ཧི ཧེཏུཔཙྩཡེ པཙྩནཱིཡཏོ ཋིཏེ ཧེཏུདྷམྨོ ཧེཏུསྶ དྷམྨསྶ སཧཛཱཏཔཙྩཡེན པཙྩཡོཏི སཀྐཱ ཝཏྟུཾ། ཝཱིསཏི པཙྩཡཱཏི ཧེཏུཔཙྩཡེན སདྡྷིཾ ཝཱིསཏི པཙྩཡཱ། པརིཧཱནཱིཡཾ ཝིཏྠཱརཀཐཾ དསྶེནྟོཏི ཡོཛནཱ།
Pabhedaparihānīsūti sahajātapaccayādīhi saṅgahitapaccayappabhede taṃtaṃpaccayapaṭikkhepe pañhāparihāniyañcāti attho. Nahetupaccayāti iminā hetupaccayato aññe paccayā gahitāti katvā vuttaṃ ‘‘nahetupaccayāti ettha labbhamānapaccaye sandhāya vutta’’nti. Evañca katvāti sabbapaccanīyasādhāraṇalakkhaṇavasena vuttattā eva na vattabbaṃ siyā, na hi hetupaccaye paccanīyato ṭhite hetudhammo hetussa dhammassa sahajātapaccayena paccayoti sakkā vattuṃ. Vīsati paccayāti hetupaccayena saddhiṃ vīsati paccayā. Parihānīyaṃ vitthārakathaṃ dassentoti yojanā.
༥༢༨. ཏེཧི ཏེཧི པཙྩཡེཧཱིཏི སཧཛཱཏཔཙྩཡཱདཱིཧི ཏེཧི ཏེཧི སངྒཱཧཀབྷཱུཏེཧི པཙྩཡེཧི། ཏེ ཏེ པཙྩཡཱཏི སངྒཧེཏབྦཱ ཨཉྙམཉྙཔཙྩཡཱདཡོ ཧེཏུཔཙྩཡཱདཡོ ཝཱ ཏེ ཏེ པཙྩཡཱ། ཨཉྙེསཾ ཨབྷཱཝཾ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟཾ, ན ཏེསཾ སབྦེསཾ སམྦྷཝནྟི ཨདྷིཔྤཱཡོ། ཏེནཱཧ ‘‘ན ཧཱི’’ཏིཨཱདི། ཏཏྠ དྭེཡེཝཱཏི ཨཱརམྨཎཱདྷིཔཏིཾ ཨཔནེཏྭཱ ཨཱཧ། ཨབྱཱཀཏསྶཔཱིཏི པི-སདྡེན ན ཀེཝལཾ ཀུསལསྶེཝ, ཨཐ ཁོ ཨབྱཱཀཏསྶཔཱིཏི ཀུསལཾ སམྤིཎྜེཏི།
528. Tehi tehi paccayehīti sahajātapaccayādīhi tehi tehi saṅgāhakabhūtehi paccayehi. Te te paccayāti saṅgahetabbā aññamaññapaccayādayo hetupaccayādayo vā te te paccayā. Aññesaṃ abhāvaṃ sandhāya vuttaṃ, na tesaṃ sabbesaṃ sambhavanti adhippāyo. Tenāha ‘‘na hī’’tiādi. Tattha dveyevāti ārammaṇādhipatiṃ apanetvā āha. Abyākatassapīti pi-saddena na kevalaṃ kusalasseva, atha kho abyākatassapīti kusalaṃ sampiṇḍeti.
༥༣༠. ཏེན སདྡྷིནྟི ཝཏྠུནཱ སདྡྷིཾ། སུདྡྷཱནནྟི ཀེཝལཱནཾ ཝཏྠུནཱ ཝིནཱ ཙ གཧིཏཱནཾ ཀུསལཀྑནྡྷཱནཾ། ཡདིཔི ཝཏྠུནཱ སདྡྷིཾ སཧཛཱཏཊྛོ ནཏྠི, ནིསྶཡཱདིབྷཱཝོ པན ཨཏྠེཝཱཏི དསྶེནྟོ ‘‘ཝཏྠུནཱ པནཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ།
530. Tena saddhinti vatthunā saddhiṃ. Suddhānanti kevalānaṃ vatthunā vinā ca gahitānaṃ kusalakkhandhānaṃ. Yadipi vatthunā saddhiṃ sahajātaṭṭho natthi, nissayādibhāvo pana atthevāti dassento ‘‘vatthunā panā’’tiādimāha.
སཧཛཱཏཔུརེཛཱཏཔཙྪཱཛཱཏཨཱཧཱརིནྡྲིཡཱནཾ ཨཏྠིཔཙྩཡེན སངྒཧེཏབྦཏྟཱ སཧཛཱཏཱདཱིཧི སངྒཧེཏབྦཱནཾ ཏཾསངྒཧོ སུཀརོཏི དསྶེཏུཾ ཨུཔནིསྶཡེན སངྒཧེཏབྦཱནཾ སངྒཧོ ཝུཏྟནཡོ ཨེཝཱཏི ཝུཏྟཾ ‘‘ཙཏཱུསུ སབྦཔཙྩཡེ སངྒཎྷིཏྭཱ’’ཏི། ཀམྨཾ པན སཧཛཱཏཱུཔནིསྶཡེཧི ཨསངྒཧེཏབྦཏཱཔི ཨཏྠཱིཏི སརཱུཔཏོ གཧིཏཾ, ཨཉྙཐཱ ‘‘ཏཱིསུ པཙྩཡེསཱུ’’ཏི ཝཏྟབྦཾ སིཡཱ། མིསྶཀཱམིསྶཀསྶཱཏི སཧཛཱཏཔུརེཛཱཏཱདིབྷཱཝེཧི མིསྶཀསྶ ཏཐཱ ཨམིསྶཀསྶ ཙ། ཝུཏྟམེཝཏྠཾ ཝིཏྠཱརཏོ དསྶེཏུཾ ‘‘ན ཧཱི’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ། ཏེནཱཏི ཨཏྠིཔཙྩཡཝིབྷཱགསངྒཱཧཀཱནཾ སཧཛཱཏཱདཱིནཾ གཧཎེན། སབྦཔཙྩཡཱནཾ…པེ॰… ཧོཏཱིཏི ཨིམིནཱ ‘‘ཨིམསྨིཾ པན པཙྩཡུདྡྷཱརེ’’ཏིཨཱདིནཱ ཝུཏྟོཔི པཙྩཡསངྒཧོ ཨིདྷ ཨཏྠཏོ དསྶིཏོཡེཝཱཏི ཨིམམཏྠཾ དསྶེཏི།
Sahajātapurejātapacchājātaāhārindriyānaṃ atthipaccayena saṅgahetabbattā sahajātādīhi saṅgahetabbānaṃ taṃsaṅgaho sukaroti dassetuṃ upanissayena saṅgahetabbānaṃ saṅgaho vuttanayo evāti vuttaṃ ‘‘catūsu sabbapaccaye saṅgaṇhitvā’’ti. Kammaṃ pana sahajātūpanissayehi asaṅgahetabbatāpi atthīti sarūpato gahitaṃ, aññathā ‘‘tīsu paccayesū’’ti vattabbaṃ siyā. Missakāmissakassāti sahajātapurejātādibhāvehi missakassa tathā amissakassa ca. Vuttamevatthaṃ vitthārato dassetuṃ ‘‘na hī’’tiādi vuttaṃ. Tenāti atthipaccayavibhāgasaṅgāhakānaṃ sahajātādīnaṃ gahaṇena. Sabbapaccayānaṃ…pe… hotīti iminā ‘‘imasmiṃ pana paccayuddhāre’’tiādinā vuttopi paccayasaṅgaho idha atthato dassitoyevāti imamatthaṃ dasseti.
ནིསྶཡོ ཀསྨཱ ན ཝུཏྟོ? སཧཛཱཏནིསྶཡོ པུརེཛཱཏནིསྶཡོཏི ཧི སཀྐཱ ཝིབྷཛིཏུནྟི ཨདྷིཔྤཱཡོ། ཝིཔྤཡུཏྟོ ཝཱ ཀསྨཱ ན ཝུཏྟོ? པུརེཛཱཏཝིཔྤཡུཏྟོ པཙྪཱཛཱཏཝིཔྤཡུཏྟོཏི ཝིབྷཛིཏུཾ སཀྐཱཏི ཨཏྠོ། ཡཾ མིསྶཀཱམིསྶཀབྷཱཝཾ མནསི ཀཏྭཱ ‘‘ཨཝཏྟབྦཏྟཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ, ཏཾ དསྶེནྟོ ‘‘ནིསྶཡོ ཏཱཝཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ། ཝིསེསིཏབྦོ ‘‘ཝིཔྤཡུཏྟཔཙྩཡེན པཙྩཡོ’’ཏི ཨཝིསེསེན པཱལི༹ཡཾ ཝུཏྟཏྟཱ། སོ ཝིཡཱཏི ཨཏྠིཔཙྩཡོ ཝིཡ, ནིསྶཡཔཙྩཡོ ཝིཡ ཝཱ ཨཏྠིཔཙྩཡཝིསེསཱབྷཱཝེན ཝིཔྤཡུཏྟཔཙྩཡོ ན ཝཏྟབྦོཝ། དྭིནྣཾ པཙྩཡཱནཾ ཝིཡ པབྷེདསབྦྷཱཝཏོཏི དསྶེནྟོ ‘‘སཧཛཱཏཔུརེཛཱཏཱནཉྩཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ། ཏཐཱཏིཨཱདིནཱ ཝུཏྟམཏྠཾ པཱལི༹ཡཱ སམཏྠེཏུཾ ‘‘ཝཀྑཏཱི’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ། ཏཏྠ མགྒཕལདྷམྨཱནཾ མགྒཕལཏཾསམུཊྛཱནརཱུཔཝསེན སཧཛཱཏཨཏྠིཔཙྩཡོ ཏེསཾཡེཝ པུརེཛཱཏཙཏུསནྟཏིརཱུཔཝསེན པཙྪཱཛཱཏཨཏྠིཔཙྩཡོ ཝུཏྟོ, ན པན ཝིཔྤཡུཏྟཔཙྩཡབྷཱཝོ ཝཀྑཏཱིཏི ཡོཛནཱ། སོཏི ཝིཔྤཡུཏྟཔཙྩཡོ།
Nissayokasmā na vutto? Sahajātanissayo purejātanissayoti hi sakkā vibhajitunti adhippāyo. Vippayutto vā kasmā na vutto? Purejātavippayutto pacchājātavippayuttoti vibhajituṃ sakkāti attho. Yaṃ missakāmissakabhāvaṃ manasi katvā ‘‘avattabbattā’’ti vuttaṃ, taṃ dassento ‘‘nissayo tāvā’’tiādimāha. Visesitabbo ‘‘vippayuttapaccayena paccayo’’ti avisesena pāḷiyaṃ vuttattā. So viyāti atthipaccayo viya, nissayapaccayo viya vā atthipaccayavisesābhāvena vippayuttapaccayo na vattabbova. Dvinnaṃ paccayānaṃ viya pabhedasabbhāvatoti dassento ‘‘sahajātapurejātānañcā’’tiādimāha. Tathātiādinā vuttamatthaṃ pāḷiyā samatthetuṃ ‘‘vakkhatī’’tiādi vuttaṃ. Tattha maggaphaladhammānaṃ maggaphalataṃsamuṭṭhānarūpavasena sahajātaatthipaccayo tesaṃyeva purejātacatusantatirūpavasena pacchājātaatthipaccayo vutto, na pana vippayuttapaccayabhāvo vakkhatīti yojanā. Soti vippayuttapaccayo.
ཧེཏུཨཱདཱིནཾ སཧཛཱཏནྟོགདྷཏྟཱ ཧེཏུཨཱདཡོ ཏབྦིསེསཱ ཧོནྟཱིཏི ཀཏྭཱ ཝུཏྟཾ ‘‘སཧཛཱཏཔཙྩཡོ ཙ ཧེཏུཨཱདཱིཧི ཝིསེསེཏབྦོ’’ཏི། སོཏི སཧཛཱཏཔཙྩཡོ། ཝིརུདྡྷཔཙྩཡེཧཱིཏི སཧཛཱཏཔུརེཛཱཏསྶ སཧཛཱཏཱདིབྷཱཝེན ཝིརུདྡྷེཧི པཙྩཡེཧི། ཏེནཱཧ ‘‘ཨུཔྤཏྟིཀཱལཝིརུདྡྷེཧི པཙྩཡེཧཱི’’ཏི།
Hetuādīnaṃ sahajātantogadhattā hetuādayo tabbisesā hontīti katvā vuttaṃ ‘‘sahajātapaccayo ca hetuādīhi visesetabbo’’ti. Soti sahajātapaccayo. Viruddhapaccayehīti sahajātapurejātassa sahajātādibhāvena viruddhehi paccayehi. Tenāha ‘‘uppattikālaviruddhehi paccayehī’’ti.
པཙྩནཱིཡུདྡྷཱརཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ།
Paccanīyuddhāravaṇṇanā niṭṭhitā.
པཙྩནཱིཡགཎནཝཎྞནཱ
Paccanīyagaṇanavaṇṇanā
ནཧེཏུམཱུལཀཝཎྞནཱ
Nahetumūlakavaṇṇanā
༥༣༢. ཨདྷིཔཏིཔཙྩཡཱདིབྷཱུཏོ ཨཱརམྨཎཔཙྩཡོཏི ཨཱརམྨཎཨཱརམྨཎཱདྷིཔཏིཨཱརམྨཎཱུཔནིསྶཡེ ཝདཏི། ཏེ ཙ ཡསྨཱ ཨཱརམྨཎསབྷཱཝཱ ཨེཝ, ཏསྨཱ ཝུཏྟཾ ‘‘པརིཧཱཡཏིཡེཝཱ’’ཏི། པནྣརསསཱུཏི དུཏིཡེ སཧཛཱཏཔཙྩཡེ ‘‘ཧེཏུཔཙྩཡོ’’ཏིཨཱདིནཱ ཝུཏྟེསུ པནྣརསསུ། ཨེཀཱདསནྣཾ ཝསེནཱཏི སཧཛཱཏཔཙྩཡོ, སཧཛཱཏཏཱཝིསིཊྛཱ ཨདྷིཔཏིནིསྶཡཀམྨཱཧཱརིནྡྲིཡཏྠིཨཝིགཏཧེཏུཛྷཱནམགྒཱ ཙཱཏི ཨིམེསཾ ཨེཀཱདསནྣཾ ཝསེན། སཧཛཱཏེ ཨནྟོགདྷཱ ཧེཏུཨཱདཡོ། ཏསྨིཾ པཊིཀྑིཏྟེཏི ཏསྨིཾ སཧཛཱཏེ པཊིཀྑིཏྟེ པཙྩནཱིཡཏོ ཋིཏེ། ཨནནྟོགདྷཱ སཧཛཱཏེ , ཀེ པན ཏེཏི ཨཱཧ ‘‘ཨཱརམྨཎཱདྷིཔཏིཔུརེཛཱཏནིསྶཡཱདཡོ’’ཏི། ཨཱརམྨཎཱདིཨཱཀཱརེནཱཏི ཨཱརམྨཎཔུརེཛཱཏནིསྶཡནཱནཱཀྑཎིཀཀམྨཱདིཨཱཀཱརེན།
532. Adhipatipaccayādibhūto ārammaṇapaccayoti ārammaṇaārammaṇādhipatiārammaṇūpanissaye vadati. Te ca yasmā ārammaṇasabhāvā eva, tasmā vuttaṃ ‘‘parihāyatiyevā’’ti. Pannarasasūti dutiye sahajātapaccaye ‘‘hetupaccayo’’tiādinā vuttesu pannarasasu. Ekādasannaṃ vasenāti sahajātapaccayo, sahajātatāvisiṭṭhā adhipatinissayakammāhārindriyatthiavigatahetujhānamaggā cāti imesaṃ ekādasannaṃ vasena. Sahajāte antogadhā hetuādayo. Tasmiṃ paṭikkhitteti tasmiṃ sahajāte paṭikkhitte paccanīyato ṭhite. Anantogadhā sahajāte , ke pana teti āha ‘‘ārammaṇādhipatipurejātanissayādayo’’ti. Ārammaṇādiākārenāti ārammaṇapurejātanissayanānākkhaṇikakammādiākārena.
ཏསྨིཾ པཊིཀྑིཏྟེཏི ཏསྨིཾ སཧཛཱཏཔཙྩཡེ པཊིཀྑིཏྟེ། ཨིམེ ཝཱརཱཏི སཧཛཱཏཾ པུརེཛཱཏནྟི ཝིསྶཛྫིཏཝཱརཱ། ཨེཏེ ནིསྶཡཱདཡོཏི སཧཛཱཏཏཱཝིསིཊྛེ ནིསྶཡཱདིཀེ ཝདཏི, ན ཨིཏརེ། ཏེནཱཧ ‘‘ཡསྨཱ ཙ…པེ॰… པཊིཀྑེཔེན པཊིཀྑིཏྟཱ’’ཏི།
Tasmiṃ paṭikkhitteti tasmiṃ sahajātapaccaye paṭikkhitte. Ime vārāti sahajātaṃ purejātanti vissajjitavārā. Ete nissayādayoti sahajātatāvisiṭṭhe nissayādike vadati, na itare. Tenāha ‘‘yasmā ca…pe… paṭikkhepena paṭikkhittā’’ti.
ནིསྶཡཱདིབྷཱུཏཉྩ སཧཛཱཏཔཙྩཡཾ ཋཔེཏྭཱཏི ཨེཏེན ‘‘ཋཔེཏྭཱ སཧཛཱཏཔཙྩཡ’’ནྟི ཨེཏྠ ཨནྟོགདྷནིསྶཡཱདིབྷཱཝོཡེཝ སཧཛཱཏཔཙྩཡོ གཧིཏོཏི དསྶེཏི། ནིསྶཡཱདཱིཏི ཨཱདི-སདྡེན ཧེཏུཨཱདཱིནཾ སངྒཧོ དཊྛབྦོ། ཨཉྙམཉྙཔཙྩཡདྷམྨཝསེན པཝཏྟིསབྦྷཱཝཏོཏི ཨཉྙམཉྙཔཙྩཡདྷམྨཝསེན སཧཛཱཏཱདཱིཧི པཝཏྟིསབྦྷཱཝཏོ ཨཉྙམཉྙེ པཊིཀྑིཏྟེ ‘‘ཀུསལོ ཀུསལཱབྱཱཀཏསྶཱ’’ཏི ཝཱརོ པརིཧཱཡཏི། ཏེསཾ ཏེསཾ པཙྩཡུཔྤནྣཱནནྟི ཨིདཾ སཱམཉྙཝཙནམྤི ‘‘ཨཉྙམཉྙཔཙྩཡསངྒཧཾ གཏཱ’’ཏི ཝཙནཏོ ཨཉྙམཉྙཔཙྩཡལཱབྷཱིནཾཡེཝ གཧཎཾ སིཡཱཏི ཨཱསངྐཾ ནིཝཏྟེཏུཾ ‘‘ཀུསལོ ཙ ཀུསལསྶཱ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ། སམུདཱཡབྷཱུཏོཏི ཙཏུཀྑནྡྷསམུདཱཡབྷཱུཏོ། ཨེཀདེསབྷཱུཏེཧཱིཏི ཏསྶེཝ ཨེཀདེསབྷཱུཏེཧི། ‘‘ཀུསལོ པནཱ’’ཏིཨཱདི ‘‘ནཨཉྙམཉྙཔཙྩཡེན…པེ॰… པརིཧཱཡཏཱི’’ཏི ཨིམསྶ ཨཊྛཀཐཱཝཙནསྶ སམཱདྷཱནཝཙནཾ།
Nissayādibhūtañca sahajātapaccayaṃ ṭhapetvāti etena ‘‘ṭhapetvā sahajātapaccaya’’nti ettha antogadhanissayādibhāvoyeva sahajātapaccayo gahitoti dasseti. Nissayādīti ādi-saddena hetuādīnaṃ saṅgaho daṭṭhabbo. Aññamaññapaccayadhammavasena pavattisabbhāvatoti aññamaññapaccayadhammavasena sahajātādīhi pavattisabbhāvato aññamaññe paṭikkhitte ‘‘kusalo kusalābyākatassā’’ti vāro parihāyati. Tesaṃ tesaṃ paccayuppannānanti idaṃ sāmaññavacanampi ‘‘aññamaññapaccayasaṅgahaṃ gatā’’ti vacanato aññamaññapaccayalābhīnaṃyeva gahaṇaṃ siyāti āsaṅkaṃ nivattetuṃ ‘‘kusalo ca kusalassā’’tiādi vuttaṃ. Samudāyabhūtoti catukkhandhasamudāyabhūto. Ekadesabhūtehīti tasseva ekadesabhūtehi. ‘‘Kusalo panā’’tiādi ‘‘naaññamaññapaccayena…pe… parihāyatī’’ti imassa aṭṭhakathāvacanassa samādhānavacanaṃ.
རཱུཔཀྑནྡྷེཀདེསོཝ ཧོནྟི རཱུཔཱཧཱརརཱུཔིནྡྲིཡཝསེན, ‘‘ཨེཀནྟེན ཝིཔྤཡུཏྟཔཙྩཡདྷམྨེཧཱི’’ཏི ཝུཏྟདྷམྨཱ ‘‘ཏེ’’ཏི པཙྩཱམཊྛཱཏི ཨཱཧ ‘‘ཏེཏི ཏེ ཝིཔྤཡུཏྟཔཙྩཡདྷམྨཱ’’ཏི།
Rūpakkhandhekadesova honti rūpāhārarūpindriyavasena, ‘‘ekantena vippayuttapaccayadhammehī’’ti vuttadhammā ‘‘te’’ti paccāmaṭṭhāti āha ‘‘teti te vippayuttapaccayadhammā’’ti.
༥༣༣. པཙྩནཱིཡགཎནཾ དསྶེཏུནྟི ཝུཏྟེཔི ནནུ པཙྩཡགཎནམེཝ དསྶིཏཾ ཧོཏཱིཏི ཀསྶཙི ཨཱསངྐཱ སིཡཱཏི ཏཾ ནིཝཏྟེནྟོ ཨཱཧ ‘‘པཙྩནཱིཡཝཱརགཎནཱ ཧི དསྶིཏཱ’’ཏི། བལཝཀམྨཾ ཝིཔཱཀསྶ ཨུཔནིསྶཡོ ཧོཏི, ཨིཏརཾ ཀམྨཔཙྩཡོ ཨེཝཱཏི ཨཱཧ ‘‘ཝིཔཱཀསྶཔི པན…པེ॰… ཀམྨཔཙྩཡོ ཧོཏཱི’’ཏི།
533. Paccanīyagaṇanaṃ dassetunti vuttepi nanu paccayagaṇanameva dassitaṃ hotīti kassaci āsaṅkā siyāti taṃ nivattento āha ‘‘paccanīyavāragaṇanā hi dassitā’’ti. Balavakammaṃ vipākassa upanissayo hoti, itaraṃ kammapaccayo evāti āha ‘‘vipākassapi pana…pe… kammapaccayo hotī’’ti.
ནཧེཏུམཱུལཀཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ།
Nahetumūlakavaṇṇanā niṭṭhitā.
༥༣༤. པརིཙྪིནྣགཎནཱནཱིཏི ཨིདཾ ན གཎནཱཔེཀྑཾ, ཨཐ ཁོ ཝིསྶཛྫནཱཔེཀྑནྟི ཨཱཧ ‘‘པརིཙྪིནྣགཎནཱནི ཝིསྶཛྫནཱནཱི’’ཏི། པཙྩནཱིཡཏོ ཋིཏོཔི ཧེཏུ ནཡཱནཾ མཱུལབྷཱཝེནེཝ ཋིཏོཏི ཨཱཧ ‘‘ཧེཏུམཱུལཀེ’’ཏི, ཨཊྛཀཐཱཡཾ པན ‘‘ནཧེཏུམཱུལཀ’’མིཙྩེཝ ཝུཏྟཾ།
534. Paricchinnagaṇanānīti idaṃ na gaṇanāpekkhaṃ, atha kho vissajjanāpekkhanti āha ‘‘paricchinnagaṇanāni vissajjanānī’’ti. Paccanīyato ṭhitopi hetu nayānaṃ mūlabhāveneva ṭhitoti āha ‘‘hetumūlake’’ti, aṭṭhakathāyaṃ pana ‘‘nahetumūlaka’’micceva vuttaṃ.
༥༣༨. མཱུལཾ སངྑིཔིཏྭཱཏི སཏྟམཱུལཀཾ ཨཊྛམཱུལཀཾ ནཝམཱུལཀཉྩ སངྑིཔིཏྭཱ། དྭཱིསཱུཏི ‘‘ཏཱིཎཱི’’ཏི ཝུཏྟེསུ ཏཱིསུ ཝིསྶཛྫནེསུ པུརིམེསུ དྭཱིསུ ‘‘ཀུསལོ དྷམྨོ ཨབྱཱཀཏསྶ, ཨཀུསལོ དྷམྨོ ཨབྱཱཀཏསྶཱ’’ཏི ཨིམེསུ། ཏེནཱཧ ‘‘ཝིཔཱཀོ པཙྩཡུཔྤནྣོ ཧོཏཱི’’ཏི། ཏཏིཡེཏི ‘‘ཨབྱཱཀཏོ དྷམྨོ ཨབྱཱཀཏསྶཱ’’ཏི ཨིམསྨིཾ། ཏེསམུཊྛཱནིཀཀཱཡོཏི ཨུཏུཙིཏྟཱཧཱརཱནཾ ཝསེན ཏེསམུཊྛཱནིཀཀཱཡོ།
538. Mūlaṃ saṅkhipitvāti sattamūlakaṃ aṭṭhamūlakaṃ navamūlakañca saṅkhipitvā. Dvīsūti ‘‘tīṇī’’ti vuttesu tīsu vissajjanesu purimesu dvīsu ‘‘kusalo dhammo abyākatassa, akusalo dhammo abyākatassā’’ti imesu. Tenāha ‘‘vipāko paccayuppanno hotī’’ti. Tatiyeti ‘‘abyākato dhammo abyākatassā’’ti imasmiṃ. Tesamuṭṭhānikakāyoti utucittāhārānaṃ vasena tesamuṭṭhānikakāyo.
༥༤༥. ཨེཏཾ དྭཡཾ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟཾ, ཡཐཱ ཨརཱུཔཾ ཨརཱུཔསྶ, ཨེཝཾ རཱུཔམྤི རཱུཔསྶ ཝིཔྤཡུཏྟཔཙྩཡོ ན ཧོཏཱིཏི། རཱུཔཱབྱཱཀཏོ ཨརཱུཔཱབྱཱཀཏསྶཱཏི ཨིདཾ ཝཏྠུཁནྡྷེ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟཾ། ཨརཱུཔཱབྱཱཀཏོ རཱུཔཱབྱཱཀཏསྶཱཏི ཨིདཾ པན ཙིཏྟསམུཊྛཱནརཱུཔཉྩཱཏི ཏེསཾ ཨེཀནྟིཀོ ཝིཔྤཡུཏྟཔཙྩཡབྷཱཝོཏི ཨཱཧ ‘‘སཧཛཱཏ…པེ॰… ཧོཏིཡེཝཱ’’ཏི། སཧཛཱཏཱཧཱརིནྡྲིཡཝསེནཱཏི སཧཛཱཏཨརཱུཔཱཧཱརིནྡྲིཡཝསེན།
545. Etaṃ dvayaṃ sandhāya vuttaṃ, yathā arūpaṃ arūpassa, evaṃ rūpampi rūpassa vippayuttapaccayo na hotīti. Rūpābyākato arūpābyākatassāti idaṃ vatthukhandhe sandhāya vuttaṃ. Arūpābyākato rūpābyākatassāti idaṃ pana cittasamuṭṭhānarūpañcāti tesaṃ ekantiko vippayuttapaccayabhāvoti āha ‘‘sahajāta…pe… hotiyevā’’ti. Sahajātāhārindriyavasenāti sahajātaarūpāhārindriyavasena.
༥༤༦. ཨེཀམཱུལཀེཀཱཝསཱནཱ ཨནནྟརཔཀཏཱུཔནིསྶཡཝསེན ལབྦྷནྟཱིཏི ཨིདཾ ཡཐཱརཧཝསེན ཝུཏྟནྟི ཏཾ ཡཐཱརཧཾ པཊིཀྑེཔཱཔཊིཀྑེཔཝསེནཔི དསྶེཏབྦནྟི ‘‘ཨཏྠིཔཙྩཡེ པནཱ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ། པུརིམེསཱུཏི ནཱརམྨཎཱདཱིསུ། ནཝཱཏི ཨེཀམཱུལཀཱཝསཱནཱ ནཝ། དྭེཡེཝཱཏི ‘‘ཀུསལོ དྷམྨོ ཨབྱཱཀཏསྶ, ཨཀུསལོ དྷམྨོ ཨབྱཱཀཏསྶཱ’’ཏི ཨིམེ དྭེཡེཝ།
546. Ekamūlakekāvasānā anantarapakatūpanissayavasena labbhantīti idaṃ yathārahavasena vuttanti taṃ yathārahaṃ paṭikkhepāpaṭikkhepavasenapi dassetabbanti ‘‘atthipaccaye panā’’tiādi vuttaṃ. Purimesūti nārammaṇādīsu. Navāti ekamūlakāvasānā nava. Dveyevāti ‘‘kusalo dhammo abyākatassa, akusalo dhammo abyākatassā’’ti ime dveyeva.
པཙྩནཱིཡཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ།
Paccanīyavaṇṇanā niṭṭhitā.
ཨནུལོམཔཙྩནཱིཡཝཎྞནཱ
Anulomapaccanīyavaṇṇanā
༥༥༠. ཨིམེཧེཝཱཏི ‘‘ཀུསལོ ཀུསལསྶ, ཨཀུསལོ ཨཀུསལསྶཱ’’ཏི ཨིམེཧི ཨེཝ སམཱནཱ ཧོནྟི ཀུསལཱདིཏཱསཱམཉྙེན། ཏེན ཝུཏྟཾ ‘‘ཨཏྠཱབྷཱཝཏོ པན ན ཨནུརཱུཔཱ’’ཏི། ‘‘ཀུསལོ ཀུསལསྶཱ’’ཏིཨཱདིནཱ སཏིཔི ཨུདྡེསཏོ སཱམཉྙེ ཡེབྷུཡྻེན སིཡཱ ཝིབྷངྒེ ཝིསེསོཏི ཨཱཧ ‘‘ཡཐཱཡོགཾ ནིདྡེསཏོ ཙཱ’’ཏི།
550. Imehevāti ‘‘kusalo kusalassa, akusalo akusalassā’’ti imehi eva samānā honti kusalāditāsāmaññena. Tena vuttaṃ ‘‘atthābhāvato pana na anurūpā’’ti. ‘‘Kusalo kusalassā’’tiādinā satipi uddesato sāmaññe yebhuyyena siyā vibhaṅge visesoti āha ‘‘yathāyogaṃ niddesato cā’’ti.
༥༥༡. ཧེཏུནཱམནྟི ཧེཏུ ཙ ཏཾ ནཱམཉྩཱཏི ཧེཏུནཱམཾ། པཙྩཡནྟི ཏམེཝ པཙྩཡབྷཱུཏཾ སནྡྷཱཡཱཏི ཡོཛནཱ།
551. Hetunāmanti hetu ca taṃ nāmañcāti hetunāmaṃ. Paccayanti tameva paccayabhūtaṃ sandhāyāti yojanā.
༥༥༢. དྭིནྣམྤི ཨདྷིཔཏཱིནནྟི སཧཛཱཏཱརམྨཎཱདྷིཔཏཱིནཾ ཝསེན, ཏཾ ‘‘ཀུསལཾ ཀུསལསྶ སཧཛཱཏཏོ ཙེཝ ཨཱརམྨཎཏོ ཙཱ’’ཏིཨཱདིནཱ ཨཊྛཀཐཱཡཾ ཝུཏྟནཡེནེཝ ཝེདིཏབྦཾ། ནཱརམྨཎེ སཏྟཱཏི སཧཛཱཏཱདྷིཔཏིསྶ ཝསེན ཝུཏྟཾ, ན སཧཛཱཏེ སཏྟཱཏི ཨཱརམྨཎཱདྷིཔཏིསྶ ཝསེན ཝུཏྟནྟི ཡོཛནཱ། ཨེཝནྟི ཡཐཱ ཨདྷིཔཏིམྷི ཝུཏྟཾ, ཨེཝཾ སབྦཏྠ སབྦཔཙྩཡེསུ། ‘‘ཏསྨིཾ ཏསྨིཾ…པེ॰… ཨུདྡྷརིཏབྦཱ’’ཏི ཝཏྭཱ ཏསྶ གཎནུདྡྷཱརསྶ སུཀརཏཾ ཨུཔཱཡཉྩ དསྶེནྟོ ‘‘ཨནུལོམེ…པེ॰… ཝིཉྙཱཏུ’’ནྟི ཨཱཧ།
552. Dvinnampi adhipatīnanti sahajātārammaṇādhipatīnaṃ vasena, taṃ ‘‘kusalaṃ kusalassa sahajātato ceva ārammaṇato cā’’tiādinā aṭṭhakathāyaṃ vuttanayeneva veditabbaṃ. Nārammaṇe sattāti sahajātādhipatissa vasena vuttaṃ, na sahajāte sattāti ārammaṇādhipatissa vasena vuttanti yojanā. Evanti yathā adhipatimhi vuttaṃ, evaṃ sabbattha sabbapaccayesu. ‘‘Tasmiṃ tasmiṃ…pe… uddharitabbā’’ti vatvā tassa gaṇanuddhārassa sukarataṃ upāyañca dassento ‘‘anulome…pe… viññātu’’nti āha.
ཨནུལོམཔཙྩནཱིཡཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ།
Anulomapaccanīyavaṇṇanā niṭṭhitā.
པཙྩནཱིཡཱནུལོམཝཎྞནཱ
Paccanīyānulomavaṇṇanā
༦༣༡. པརིཧཱཔནགཎནཱཡཱཏི པརིཧཱཔེཏབྦགཎནཱཡ སམཱནཏྟཉྩ ན ཨེཀནྟིཀཾ ཨཱུནཏམབྷཱཝསྶཔི སམྦྷཝཏོཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ། ཏེནཱཧ ‘‘ནཧེཏུནཱརམྨཎདུཀསྶཱ’’ཏིཨཱདི། ཏཏྠ སདྡྷིཾ ཡོཛིཡམཱནེན ཨཱུནཏརགཎནེན ཨདྷིཔཏིཔཙྩཡེན པརིཧཱིནཱཔཱིཏི ཡོཛནཱ། སདྡྷིཾ པརིཧཱིནཱཔཱིཏི ཝཱ ཨིམསྨིཾ པཀྑེ ‘‘ཨདྷིཔཏིཔཙྩཡེནཱ’’ཏི ཨིཏྠམྦྷཱུཏལཀྑཎེ ཀརཎཝཙནཾ། ཨེཏནྟི ལཀྑཎཾ།
631. Parihāpanagaṇanāyāti parihāpetabbagaṇanāya samānattañca na ekantikaṃ ūnatamabhāvassapi sambhavatoti adhippāyo. Tenāha ‘‘nahetunārammaṇadukassā’’tiādi. Tattha saddhiṃ yojiyamānena ūnataragaṇanena adhipatipaccayena parihīnāpīti yojanā. Saddhiṃ parihīnāpīti vā imasmiṃ pakkhe ‘‘adhipatipaccayenā’’ti itthambhūtalakkhaṇe karaṇavacanaṃ. Etanti lakkhaṇaṃ.
ཨཊྛཱནནྟི ཨནུལོམཏོ ཨཊྛཱནཾ ཨཏིཊྛནཾ། ཏིཊྛནྟཱིཏི ཨནུལོམཏོཏི ཡོཛནཱ། ཏེསནྟི ཧེཏུཨཱདཱིནཾ། ཨིཏརེསཱུཏི ཡཱདིསཱ ཨདྷིཔྤེཏཱ, ཏེ དསྶེཏུཾ ‘‘ཨདྷིཔཏཱི’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ། ཨིམཱནི དྭེཏི ‘‘ཀུསལཱབྱཱཀཏཱ ཨབྱཱཀཏསྶ, ཨཀུསལཱཨབྱཱཀཏཱ ཨབྱཱཀཏསྶཱ’’ཏི ཨིམཱནི ཙ དྭེ།
Aṭṭhānanti anulomato aṭṭhānaṃ atiṭṭhanaṃ. Tiṭṭhantīti anulomatoti yojanā. Tesanti hetuādīnaṃ. Itaresūti yādisā adhippetā, te dassetuṃ ‘‘adhipatī’’tiādi vuttaṃ. Imāni dveti ‘‘kusalābyākatā abyākatassa, akusalāabyākatā abyākatassā’’ti imāni ca dve.
ནཧེཏུམཱུལཀཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ།
Nahetumūlakavaṇṇanā niṭṭhitā.
༦༣༦. ཧེཏུཡཱ ཝུཏྟེཧི ཏཱིཧཱིཏི ཧེཏུཔཙྩཡཱ ཝུཏྟེཧི ཏཱིཧི ཝིསྶཛྫནེཧི སདྡྷིཾ། ཝཱརསཱམཉྙམེཝ ཝདཏི, ན ཨཏྠསཱམཉྙནྟི ཨདྷིཔྤཱཡོ། ཏཐཱ ཀམྨེ ཏཱིཎཱིཏི ཧེཏུཡཱ ཝུཏྟཱནེཝཱཏི ཙཱཏི ‘‘ཀམྨེ ཏཱིཎཱི’’ཏི ཨེཏྠ ‘‘ཧེཏུཡཱ ཝུཏྟཱནེཝཱ’’ཏི ཨིམསྨིཾ ཨཏྠཝཙནེཔི ཏཐཱ ཝཱརསཱམཉྙམེཝ སནྡྷཱཡ ཝདཏཱིཏི ཨཏྠོ།
636. Hetuyāvuttehi tīhīti hetupaccayā vuttehi tīhi vissajjanehi saddhiṃ. Vārasāmaññameva vadati, na atthasāmaññanti adhippāyo. Tathā kamme tīṇīti hetuyā vuttānevāti cāti ‘‘kamme tīṇī’’ti ettha ‘‘hetuyā vuttānevā’’ti imasmiṃ atthavacanepi tathā vārasāmaññameva sandhāya vadatīti attho.
༦༤༤. ཨེཀེཀམེཝཱཏི ཨེཀེཀམེཝ ཝིསྶཛྫནཾ།
644. Ekekamevāti ekekameva vissajjanaṃ.
༦༥༠. སཀཊྛཱནེཏི ཨཏྟནཱ ཋིཏཊྛཱནེ། ཏཏོ པརེཏརཱཏི ཏཏོ ཨགྒཧིཏཔཙྩཡཏོ པརེཏརཱ པཙྩནཱིཡཏོ། ནཱཧཱརེ…པེ॰… ལཱབྷོ ཧོཏཱིཏི ཨཱཧཱརཔཙྩཡེ པཙྩནཱིཡཏོ ཋིཏེ ཨིནྡྲིཡཔཙྩཡཾ, ཨནུལོམཏོ ཨིནྡྲིཡཔཙྩཡེ ཙ པཙྩནཱིཡཏོ ཋིཏེ ཨཱཧཱརཔཙྩཡཾ ཨནུལོམཏོ ཡོཛེཏྭཱ ཡཐཱ པཉྷོ ལབྦྷཏཱིཏི ཨཏྠོ། ཏེསཱུཏི ཨཱཧཱརིནྡྲིཡེསུ། དྭིདྷཱ བྷིནྣཱནི པཙྩནཱིཡཏོ ཨནུལོམཏོ ཙ ཡོཛེཏབྦབྷཱཝེན།
650. Sakaṭṭhāneti attanā ṭhitaṭṭhāne. Tato paretarāti tato aggahitapaccayato paretarā paccanīyato. Nāhāre…pe… lābho hotīti āhārapaccaye paccanīyato ṭhite indriyapaccayaṃ, anulomato indriyapaccaye ca paccanīyato ṭhite āhārapaccayaṃ anulomato yojetvā yathā pañho labbhatīti attho. Tesūti āhārindriyesu. Dvidhā bhinnāni paccanīyato anulomato ca yojetabbabhāvena.
པཙྩནཱིཡཱནུལོམཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ།
Paccanīyānulomavaṇṇanā niṭṭhitā.
ཀུསལཏྟིཀཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ།
Kusalattikavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ཏིཔིཊཀ (མཱུལ) • Tipiṭaka (Mūla) / ཨབྷིདྷམྨཔིཊཀ • Abhidhammapiṭaka / པཊྛཱནཔཱལི༹ • Paṭṭhānapāḷi / ༡. ཀུསལཏྟིཀཾ • 1. Kusalattikaṃ
ཊཱིཀཱ • Tīkā / ཨབྷིདྷམྨཔིཊཀ (ཊཱིཀཱ) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / པཉྩཔཀརཎ-མཱུལཊཱིཀཱ • Pañcapakaraṇa-mūlaṭīkā / ༧. པཉྷཱཝཱརཝིབྷངྒཝཎྞནཱ • 7. Pañhāvāravibhaṅgavaṇṇanā
