| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਪਞ੍ਚਪਕਰਣ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Pañcapakaraṇa-aṭṭhakathā |
੭. ਪਞ੍ਹਾવਾਰવਿਭਙ੍ਗવਣ੍ਣਨਾ
7. Pañhāvāravibhaṅgavaṇṇanā
੪੦੧-੪੦੩. ਪਞ੍ਹਾવਾਰੇ ‘‘ਸਿਯਾ ਕੁਸਲੋ ਧਮ੍ਮੋ ਕੁਸਲਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯੇਨ ਪਚ੍ਚਯੋ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਕੁਸਲਤ੍ਤਿਕੇ ਉਦ੍ਧਰਿਤਬ੍ਬਪੁਚ੍ਛਾਨਂ ਲਬ੍ਭਮਾਨવਸੇਨ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ਕੁਸਲੋ ਧਮ੍ਮੋ ਕੁਸਲਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯੇਨ ਪਚ੍ਚਯੋਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਕੁਸਲੋ ਚ ਨਾਮੇਸ ਸਯਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤੋ ਠਪੇਤ੍વਾ ਪਚ੍ਛਾਜਾਤਞ੍ਚ વਿਪਾਕਞ੍ਚ ਸੇਸੇਹਿ ਦ੍વਾવੀਸਤਿਯਾ ਪਚ੍ਚਯੇਹਿ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ। ਕੁਸਲਸ੍ਸ ਪਚ੍ਚਯੋ ਹੋਨ੍ਤੋ ਠਪੇਤ੍વਾ ਪੁਰੇਜਾਤਪਚ੍ਛਾਜਾਤવਿਪਾਕવਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤੇ ਸੇਸੇਹਿ વੀਸਤਿਯਾ ਪਚ੍ਚਯੇਹਿ ਪਚ੍ਚਯੋ ਹੋਤਿ। ਤਸ੍ਮਾ ਯੇਹਿ ਪਚ੍ਚਯੇਹਿ ਕੁਸਲੋ ਕੁਸਲਸ੍ਸ ਪਚ੍ਚਯੋ ਹੋਤਿ, ਤੇ ਪਚ੍ਚਯੇ ਪਟਿਪਾਟਿਯਾ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯੇਨਾਤਿਆਦਿ ਆਰਦ੍ਧਂ।
401-403. Pañhāvāre ‘‘siyā kusalo dhammo kusalassa dhammassa hetupaccayena paccayo’’tiādinā kusalattike uddharitabbapucchānaṃ labbhamānavasena vissajjanaṃ dassetuṃ kusalo dhammo kusalassa dhammassa hetupaccayena paccayotiādi vuttaṃ. Kusalo ca nāmesa sayaṃ uppajjanto ṭhapetvā pacchājātañca vipākañca sesehi dvāvīsatiyā paccayehi uppajjati. Kusalassa paccayo honto ṭhapetvā purejātapacchājātavipākavippayutte sesehi vīsatiyā paccayehi paccayo hoti. Tasmā yehi paccayehi kusalo kusalassa paccayo hoti, te paccaye paṭipāṭiyā dassetuṃ hetupaccayenātiādi āraddhaṃ.
ਤਤ੍ਥ ਯਾ ਏਸਾ ਪਚ੍ਚਯવਿਭਙ੍ਗવਾਰੇ વਿਯ ‘‘ਹੇਤੁਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਕਾਨਂ ਧਮ੍ਮਾਨ’’ਨ੍ਤਿ ਅਕਤ੍વਾ ‘‘ਹੇਤੂ ਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਕਾਨਂ ਖਨ੍ਧਾਨ’’ਨ੍ਤਿ ਦੇਸਨਾ ਕਤਾ, ਤਸ੍ਸਾ ਏવ ਕਰਣੇ ਇਦਂ ਪਯੋਜਨਂ – ਤਤ੍ਥ ਹਿ ਸੁਞ੍ਞਟ੍ਠਂ ਦੀਪੇਤੁਂ ਧਮ੍ਮਾਨਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਇਧ ਪਚ੍ਚਯਤੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਮਾਨਾ ਧਮ੍ਮਾ ਰਾਸਿਤੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤਿ, ਨ ਏਕੇਕਤੋਤਿ ਰਾਸਟ੍ਠਂ ਦੀਪੇਤੁਂ ਖਨ੍ਧਾਨਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਪਟਿਚ੍ਚવਾਰਾਦੀਸੁ વਾ ਖਨ੍ਧવਸੇਨ ਪਚ੍ਚਯੁਪ੍ਪਨ੍ਨਦੇਸਨਾ ਆਰੁਲ਼੍ਹਾਤਿ ਤੇਨੇવਾਨੁਕ੍ਕਮੇਨ ਇਧਾਪਿ ਆਰੁਲ਼੍ਹਾਤਿ। ਕਸ੍ਮਾ ਪਨੇਤੇਸੁ ਏવਂ ਆਰੁਲ਼੍ਹਾਤਿ? ਅਸਙ੍ਕਰਤੋ વਿਭਾਗਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਂ। ‘‘ਏਕਂ ਧਮ੍ਮਂ ਪਟਿਚ੍ਚ ਸੇਸਾ ਧਮ੍ਮਾ’’ਤਿ ਹਿ ਆਦਿਨਾ ਨਯੇਨ વੁਚ੍ਚਮਾਨੇ ਅਸੁਕਧਮ੍ਮਂ ਨਾਮ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਅਸੁਕਧਮ੍ਮਾਤਿ ਨ ਸਕ੍ਕਾ ਅਸਙ੍ਕਰਤੋ ਪਚ੍ਚਯੇ ਪਚ੍ਚਯੁਪ੍ਪਨ੍ਨੇ ਚ ਜਾਨਿਤੁਂ, ਏવਂ ਸਨ੍ਤੇ ਉਦ੍ਦੇਸਨਿਦ੍ਦੇਸਾ ਨਿਬ੍ਬਿਸੇਸਾ ਸਿਯੁਂ। ਤਸ੍ਮਾ ਅਸਙ੍ਕਰਤੋ વਿਭਾਗਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਂ ਏવਂ ਆਰੁਲ਼੍ਹਾਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਚਿਤ੍ਤਸਮੁਟ੍ਠਾਨਾਨਨ੍ਤਿ ਇਦਂ ਯਸ੍ਸ ਅਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸ ਕੁਸਲੋ ਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯੇਨ ਪਚ੍ਚਯੋ ਹੋਤਿ, ਤਮੇવ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ વੁਤ੍ਤਂ। ਪਚ੍ਚਯવਿਭਙ੍ਗੇ ਪਨ ਕੁਸਲਾਦਿવਸੇਨ વਿਭਾਗਂ ਅਕਤ੍વਾ ਸਾਮਞ੍ਞਤੋ ਸਬ੍ਬੇਸਂ ਹੇਤੂਨਂ વਸੇਨ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਰੂਪਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਂ ਚਿਤ੍ਤਸਮੁਟ੍ਠਾਨਾਨਨ੍ਤਿ ਅવਤ੍વਾ ਤਂਸਮੁਟ੍ਠਾਨਾਨਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਸ੍ਮਾ ਤਤ੍ਥ ਅਬ੍ਯਾਕਤਹੇਤੁਸਮੁਟ੍ਠਾਨਰੂਪਂ, ਓਕ੍ਕਨ੍ਤਿਕ੍ਖਣੇ ਕਟਤ੍ਤਾਰੂਪਮ੍ਪਿ ਸਙ੍ਗਹਂ ਗਤਂ। ਇਮਿਨਾ ਉਪਾਯੇਨ ਸੇਸੇਸੁਪਿ ਏવਰੂਪੇਸੁ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨੇਸੁ ਅਤ੍ਥੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ।
Tattha yā esā paccayavibhaṅgavāre viya ‘‘hetusampayuttakānaṃ dhammāna’’nti akatvā ‘‘hetū sampayuttakānaṃ khandhāna’’nti desanā katā, tassā eva karaṇe idaṃ payojanaṃ – tattha hi suññaṭṭhaṃ dīpetuṃ dhammānanti vuttaṃ. Idha paccayato uppajjamānā dhammā rāsito uppajjanti, na ekekatoti rāsaṭṭhaṃ dīpetuṃ khandhānanti vuttaṃ. Paṭiccavārādīsu vā khandhavasena paccayuppannadesanā āruḷhāti tenevānukkamena idhāpi āruḷhāti. Kasmā panetesu evaṃ āruḷhāti? Asaṅkarato vibhāgadassanatthaṃ. ‘‘Ekaṃ dhammaṃ paṭicca sesā dhammā’’ti hi ādinā nayena vuccamāne asukadhammaṃ nāma nissāya asukadhammāti na sakkā asaṅkarato paccaye paccayuppanne ca jānituṃ, evaṃ sante uddesaniddesā nibbisesā siyuṃ. Tasmā asaṅkarato vibhāgadassanatthaṃ evaṃ āruḷhāti veditabbā. Cittasamuṭṭhānānanti idaṃ yassa abyākatassa kusalo hetupaccayena paccayo hoti, tameva dassetuṃ vuttaṃ. Paccayavibhaṅge pana kusalādivasena vibhāgaṃ akatvā sāmaññato sabbesaṃ hetūnaṃ vasena uppannarūpadassanatthaṃ cittasamuṭṭhānānanti avatvā taṃsamuṭṭhānānanti vuttaṃ. Tasmā tattha abyākatahetusamuṭṭhānarūpaṃ, okkantikkhaṇe kaṭattārūpampi saṅgahaṃ gataṃ. Iminā upāyena sesesupi evarūpesu vissajjanesu attho veditabbo.
੪੦੪. ਦਾਨਂ ਦਤ੍વਾਤਿ ਦੇਯ੍ਯਧਮ੍ਮਂ ਚਜਿਤ੍વਾ। ਯਾਯ વਾ ਚੇਤਨਾਯ ਸੋ ਦਿਯ੍ਯਤਿ, ਸਾ ਚੇਤਨਾ ਦਾਨਂ। ਦਤ੍વਾਤਿ ਤਂ ਚੇਤਨਂ ਪਰਿਯੋਦਾਪੇਤ੍વਾ વਿਸੁਦ੍ਧਂ ਕਤ੍વਾ। ਸੀਲਂ ਸਮਾਦਿਯਿਤ੍વਾਤਿ ਪਞ੍ਚਙ੍ਗਾਦਿવਸੇਨ ਨਿਚ੍ਚਸੀਲਂ ਗਣ੍ਹਿਤ੍વਾ। ਇਮਿਨਾ ਸਮਾਦਾਨવਿਰਤਿਯੇવ ਦਸ੍ਸਿਤਾ। ਸਮ੍ਪਤ੍ਤવਿਰਤਿਸਮੁਚ੍ਛੇਦવਿਰਤਿਯੋ ਪਨ ਲੋਕੇ ਸੀਲਨ੍ਤਿ ਅਪਾਕਟਤ੍ਤਾ ਨ વੁਤ੍ਤਾ। ਕਿਞ੍ਚਾਪਿ ਨ વੁਤ੍ਤਾ, ਆਰਮ੍ਮਣਪਚ੍ਚਯਾ ਪਨ ਹੋਨ੍ਤਿਯੇવ। ਤਤ੍ਥ ਸਮੁਚ੍ਛੇਦવਿਰਤਿ ਸੇਕ੍ਖਾਨਂਯੇવ ਕੁਸਲਸ੍ਸ ਆਰਮ੍ਮਣਂ ਹੋਤਿ, ਨ ਇਤਰੇਸਂ। ਉਪੋਸਥਕਮ੍ਮਂ ਕਤ੍વਾਤਿ ‘‘ਪਾਣਂ ਨ ਹਨੇ, ਨ ਚਾਦਿਨ੍ਨਮਾਦਿਯੇ’’ਤਿ (ਅ॰ ਨਿ॰ ੩.੭੧) ਏવਂ વੁਤ੍ਤਂ ਉਪੋਸਥਦਿવਸੇਸੁ ਅਟ੍ਠਙ੍ਗਉਪੋਸਥਕਿਰਿਯਂ ਕਤ੍વਾ। ਤਂ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਤੀਤਿ ਤਂ ਕੁਸਲਂ ਸੇਕ੍ਖੋਪਿ ਪੁਥੁਜ੍ਜਨੋਪਿ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਤਿ, ਅਰਹਾਪਿ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਤੇવ। ਅਰਹਤੋਪਿ ਹਿ ਪੁਬ੍ਬੇ ਕਤਂ ਕੁਸਲਂ ਕੁਸਲਮੇવ, ਯੇਨ ਪਨ ਚਿਤ੍ਤੇਨ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਤਿ, ਤਂ ਕਿਰਿਯਚਿਤ੍ਤਂ ਨਾਮ ਹੋਤਿ। ਤਸ੍ਮਾ ‘‘ਏਤਂ ਕੁਸਲੋ ਧਮ੍ਮੋ ਕੁਸਲਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸਾ’’ਤਿ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਅਧਿਕਾਰੇ ਨ ਲਬ੍ਭਤਿ। ਪੁਬ੍ਬੇ ਸੁਚਿਣ੍ਣਾਨੀਤਿ ‘‘ਦਤ੍વਾ ਸਮਾਦਿਯਿਤ੍વਾ ਕਤ੍વਾ’’ਤਿ ਹਿ ਆਸਨ੍ਨੇ ਕਤਾਨਿ વੁਤ੍ਤਾਨਿ, ਇਮਾਨਿ ਨ ਆਸਨ੍ਨੇ ਕਤਾਨੀਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾਨਿ। ਦਾਨਾਦੀਹਿ વਾ ਸੇਸਾਨਿ ਕਾਮਾવਚਰਕੁਸਲਾਨਿ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ਇਦਂ વੁਤ੍ਤਂ। ਝਾਨਾ વੁਟ੍ਠਹਿਤ੍વਾਤਿ ਝਾਨਾ વੁਟ੍ਠਹਿਤ੍વਾ। ਅਯਮੇવ વਾ ਪਾਲ਼ਿ। ਸੇਕ੍ਖਾ ਗੋਤ੍ਰਭੁਨ੍ਤਿ ਸੋਤਾਪਨ੍ਨਂ ਸਨ੍ਧਾਯ વੁਤ੍ਤਂ। ਸੋ ਹਿ ਗੋਤ੍ਰਭੁਂ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਤਿ। વੋਦਾਨਨ੍ਤਿ ਇਦਂ ਪਨ ਸਕਦਾਗਾਮਿਅਨਾਗਾਮਿਨੋ ਸਨ੍ਧਾਯ વੁਤ੍ਤਂ। ਤੇਸਞ੍ਹਿ ਤਂ ਚਿਤ੍ਤਂ વੋਦਾਨਂ ਨਾਮ ਹੋਤਿ। ਸੇਕ੍ਖਾਤਿ ਸੋਤਾਪਨ੍ਨਸਕਦਾਗਾਮਿਅਨਾਗਾਮਿਨੋ। ਮਗ੍ਗਾ વੁਟ੍ਠਹਿਤ੍વਾਤਿ ਮਗ੍ਗਫਲਭવਙ੍ਗਾਤਿਕ੍ਕਮવਸੇਨ ਅਤ੍ਤਨਾ ਪਟਿਲਦ੍ਧਾ ਮਗ੍ਗਾ વੁਟ੍ਠਹਿਤ੍વਾ, ਸੁਦ੍ਧਮਗ੍ਗਤੋਯੇવ ਪਨ વੁਟ੍ਠਾਯ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਣਂ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥਿ।
404. Dānaṃdatvāti deyyadhammaṃ cajitvā. Yāya vā cetanāya so diyyati, sā cetanā dānaṃ. Datvāti taṃ cetanaṃ pariyodāpetvā visuddhaṃ katvā. Sīlaṃ samādiyitvāti pañcaṅgādivasena niccasīlaṃ gaṇhitvā. Iminā samādānaviratiyeva dassitā. Sampattaviratisamucchedaviratiyo pana loke sīlanti apākaṭattā na vuttā. Kiñcāpi na vuttā, ārammaṇapaccayā pana hontiyeva. Tattha samucchedavirati sekkhānaṃyeva kusalassa ārammaṇaṃ hoti, na itaresaṃ. Uposathakammaṃ katvāti ‘‘pāṇaṃ na hane, na cādinnamādiye’’ti (a. ni. 3.71) evaṃ vuttaṃ uposathadivasesu aṭṭhaṅgauposathakiriyaṃ katvā. Taṃ paccavekkhatīti taṃ kusalaṃ sekkhopi puthujjanopi paccavekkhati, arahāpi paccavekkhateva. Arahatopi hi pubbe kataṃ kusalaṃ kusalameva, yena pana cittena paccavekkhati, taṃ kiriyacittaṃ nāma hoti. Tasmā ‘‘etaṃ kusalo dhammo kusalassa dhammassā’’ti imasmiṃ adhikāre na labbhati. Pubbe suciṇṇānīti ‘‘datvā samādiyitvā katvā’’ti hi āsanne katāni vuttāni, imāni na āsanne katānīti veditabbāni. Dānādīhi vā sesāni kāmāvacarakusalāni dassetuṃ idaṃ vuttaṃ. Jhānā vuṭṭhahitvāti jhānā vuṭṭhahitvā. Ayameva vā pāḷi. Sekkhā gotrabhunti sotāpannaṃ sandhāya vuttaṃ. So hi gotrabhuṃ paccavekkhati. Vodānanti idaṃ pana sakadāgāmianāgāmino sandhāya vuttaṃ. Tesañhi taṃ cittaṃ vodānaṃ nāma hoti. Sekkhāti sotāpannasakadāgāmianāgāmino. Maggā vuṭṭhahitvāti maggaphalabhavaṅgātikkamavasena attanā paṭiladdhā maggā vuṭṭhahitvā, suddhamaggatoyeva pana vuṭṭhāya paccavekkhaṇaṃ nāma natthi.
ਕੁਸਲਂ ਅਨਿਚ੍ਚਤੋਤਿ ਏਤ੍ਥ વਿਪਸ੍ਸਨੂਪਗਂ ਤੇਭੂਮਕਕੁਸਲਮੇવ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ, વਿਪਸ੍ਸਨਾਕੁਸਲਂ ਪਨ ਕਾਮਾવਚਰਮੇવ। ਚੇਤੋਪਰਿਯਞਾਣੇਨਾਤਿ ਰੂਪਾવਚਰਕੁਸਲਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਆਕਾਸਾਨਞ੍ਚਾਯਤਨਨ੍ਤਿਆਦੀਹਿ ਅਰੂਪਾવਚਰਕੁਸਲਾਰਮ੍ਮਣવਸੇਨ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਮਾਨਂ ਅਰੂਪਾવਚਰਕੁਸਲਮੇવ। ਕੁਸਲਾ ਖਨ੍ਧਾ ਇਦ੍ਧਿવਿਧਞਾਣਸ੍ਸਾਤਿਆਦੀਹਿ ਪੁਗ੍ਗਲਂ ਅਨਾਮਸਿਤ੍વਾ ਧਮ੍ਮવਸੇਨ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਤੇਨੇવੇਤ੍ਥ ਹੇਟ੍ਠਾ ਗਹਿਤਮ੍ਪਿ ਚੇਤੋਪਰਿਯਞਾਣਂ ਪੁਨ વੁਤ੍ਤਂ।
Kusalaṃ aniccatoti ettha vipassanūpagaṃ tebhūmakakusalameva veditabbaṃ, vipassanākusalaṃ pana kāmāvacarameva. Cetopariyañāṇenāti rūpāvacarakusalaṃ dasseti. Ākāsānañcāyatanantiādīhi arūpāvacarakusalārammaṇavasena uppajjamānaṃ arūpāvacarakusalameva. Kusalā khandhā iddhividhañāṇassātiādīhi puggalaṃ anāmasitvā dhammavasena dasseti. Tenevettha heṭṭhā gahitampi cetopariyañāṇaṃ puna vuttaṃ.
੪੦੫. ਅਸ੍ਸਾਦੇਤੀਤਿ ਸੋਮਨਸ੍ਸਸਹਗਤਲੋਭਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਚਿਤ੍ਤੇਹਿ ਅਨੁਭવਤਿ ਚੇવ ਰਜ੍ਜਤਿ ਚ । ਅਭਿਨਨ੍ਦਤੀਤਿ ਸਪ੍ਪੀਤਿਕਤਣ੍ਹਾવਸੇਨ ਨਨ੍ਦਤਿ ਹਟ੍ਠਪਹਟ੍ਠੋ ਹੋਤਿ, ਦਿਟ੍ਠਾਭਿਨਨ੍ਦਨਾਯ વਾ ਅਭਿਨਨ੍ਦਤਿ। ਰਾਗੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤੀਤਿ ਅਸ੍ਸਾਦੇਨ੍ਤਸ੍ਸ ਰਾਗੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ ਨਾਮ। ਇਦਂ ਅਟ੍ਠਪਿ ਲੋਭਸਹਗਤਾਨਿ ਗਹੇਤ੍વਾ વੁਤ੍ਤਂ। ਦਿਟ੍ਠਿ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤੀਤਿ ਅਭਿਨਨ੍ਦਨ੍ਤਸ੍ਸ ਅਤ੍ਤਾ ਅਤ੍ਤਨਿਯਨ੍ਤਿਆਦਿવਸੇਨ ਚਤੂਹਿਪਿ ਚਿਤ੍ਤੇਹਿ ਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਾ ਦਿਟ੍ਠਿ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ। ਅਸਨ੍ਨਿਟ੍ਠਾਨਗਤਸ੍ਸ ਪਨੇਤ੍ਥ વਿਚਿਕਿਚ੍ਛਾ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ। વਿਕ੍ਖੇਪਗਤਸ੍ਸ ਉਦ੍ਧਚ੍ਚਂ, ਅਕਤਂ વਤ ਮੇ ਕਲ੍ਯਾਣਨ੍ਤਿ વਿਪ੍ਪਟਿਸਾਰਿਨੋ ਦੋਮਨਸ੍ਸਂ। ਤਂ ਆਰਬ੍ਭਾਤਿ ਤਾਨਿ ਸੁਚਿਣ੍ਣਾਨਿ ਆਰਮ੍ਮਣਂ ਕਤ੍વਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਬਹੁવਚਨਸ੍ਸ ਹੇਸ ਏਕવਚਨਾਦੇਸੋ, ਜਾਤਿવਸੇਨ વਾ ਏਕવਚਨਮੇવੇਤਂ।
405. Assādetīti somanassasahagatalobhasampayuttacittehi anubhavati ceva rajjati ca . Abhinandatīti sappītikataṇhāvasena nandati haṭṭhapahaṭṭho hoti, diṭṭhābhinandanāya vā abhinandati. Rāgo uppajjatīti assādentassa rāgo uppajjati nāma. Idaṃ aṭṭhapi lobhasahagatāni gahetvā vuttaṃ. Diṭṭhi uppajjatīti abhinandantassa attā attaniyantiādivasena catūhipi cittehi sampayuttā diṭṭhi uppajjati. Asanniṭṭhānagatassa panettha vicikicchā uppajjati. Vikkhepagatassa uddhaccaṃ, akataṃ vata me kalyāṇanti vippaṭisārino domanassaṃ. Taṃ ārabbhāti tāni suciṇṇāni ārammaṇaṃ katvāti attho. Bahuvacanassa hesa ekavacanādeso, jātivasena vā ekavacanamevetaṃ.
੪੦੬. ਅਰਹਾ ਮਗ੍ਗਾ વੁਟ੍ਠਹਿਤ੍વਾਤਿ ਮਗ੍ਗવੀਥਿਯਂ ਫਲਾਨਨ੍ਤਰਸ੍ਸ ਭવਙ੍ਗਸ੍ਸ ਅਤਿਕ੍ਕਮવਸੇਨ વੁਟ੍ਠਹਿਤ੍વਾ। ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਣਚਿਤ੍ਤਾਨਿ ਪਨਸ੍ਸ ਕਿਰਿਯਾਬ੍ਯਾਕਤਾਨਿ। ਏવਂ ਕਿਰਿਯਾਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸ ਆਰਮ੍ਮਣਪਚ੍ਚਯਂ ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ਪੁਨ વਿਪਾਕਾਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ਸੇਕ੍ਖਾ વਾਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਕੁਸਲੇ ਨਿਰੁਦ੍ਧੇਤਿ વਿਪਸ੍ਸਨਾਜવਨવੀਥਿਯਾ ਪਚ੍ਛਿਨ੍ਨਾਯ। વਿਪਾਕੋਤਿ ਕਾਮਾવਚਰવਿਪਾਕੋ। ਤਦਾਰਮ੍ਮਣਤਾਤਿ ਤਦਾਰਮ੍ਮਣਤਾਯ, ਤਂ ਕੁਸਲਸ੍ਸ ਜવਨਸ੍ਸ ਆਰਮ੍ਮਣਭੂਤਂ વਿਪਸ੍ਸਿਤਕੁਸਲਂ ਆਰਮ੍ਮਣਂ ਕਤ੍વਾ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਨ ਕੇવਲਞ੍ਚ ਤਦਾਰਮ੍ਮਣવਸੇਨੇવ, ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਭવਙ੍ਗਚੁਤਿવਸੇਨਾਪਿ। વਿਪਾਕੋ ਹਿ ਕਮ੍ਮਂ ਆਰਮ੍ਮਣਂ ਕਤ੍વਾ ਗਹਿਤਪਟਿਸਨ੍ਧਿਕਸ੍ਸ ਕੁਸਲਾਰਮ੍ਮਣੋ ਹੋਤਿਯੇવ, ਸੋ ਪਨ ਦੁਬ੍ਬਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਤ੍ਤਾ ਇਧ ਨ ਦਸ੍ਸਿਤੋ।
406. Arahā maggā vuṭṭhahitvāti maggavīthiyaṃ phalānantarassa bhavaṅgassa atikkamavasena vuṭṭhahitvā. Paccavekkhaṇacittāni panassa kiriyābyākatāni. Evaṃ kiriyābyākatassa ārammaṇapaccayaṃ dassetvā puna vipākābyākatassa dassetuṃ sekkhā vātiādimāha. Kusale niruddheti vipassanājavanavīthiyā pacchinnāya. Vipākoti kāmāvacaravipāko. Tadārammaṇatāti tadārammaṇatāya, taṃ kusalassa javanassa ārammaṇabhūtaṃ vipassitakusalaṃ ārammaṇaṃ katvā uppajjatīti attho. Na kevalañca tadārammaṇavaseneva, paṭisandhibhavaṅgacutivasenāpi. Vipāko hi kammaṃ ārammaṇaṃ katvā gahitapaṭisandhikassa kusalārammaṇo hotiyeva, so pana dubbiññeyyattā idha na dassito.
ਕੁਸਲਂ ਅਸ੍ਸਾਦੇਤੀਤਿਆਦਿ ਅਕੁਸਲਜવਨਾવਸਾਨੇ ਕੁਸਲਾਰਮ੍ਮਣવਿਪਾਕਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ વੁਤ੍ਤਂ। વਿਞ੍ਞਾਣਞ੍ਚਾਯਤਨવਿਪਾਕਸ੍ਸਾਤਿ ਇਦਂ ਦੁਬ੍ਬਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਮ੍ਪਿ ਸਮਾਨਂ ਮਹਗ੍ਗਤવਿਪਾਕਸ੍ਸ ਤਦਾਰਮ੍ਮਣਭਾવੇਨ ਅਨੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਤੋ ਲਬ੍ਭਮਾਨਕવਸੇਨ વੁਤ੍ਤਂ। ਕਿਰਿਯਸ੍ਸਾਤਿ ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਪਤ੍વਾ ਅਸਮਾਪਨ੍ਨਪੁਬ੍ਬੇ ਆਕਾਸਾਨਞ੍ਚਾਯਤਨੇ ਪਟਿਲੋਮਤੋ વਾ ਏਕਨ੍ਤਰਿਕવਸੇਨ વਾ ਸਮਾਪਨ੍ਨਕਿਰਿਯਾਯ। ਚੇਤੋਪਰਿਯਞਾਣਸ੍ਸਾਤਿਆਦੀਨਿ ਪਰਤੋ ਆવਜ੍ਜਨਾਯ ਯੋਜੇਤਬ੍ਬਾਨਿ। ਯਾ ਏਤੇਸਂ ਆવਜ੍ਜਨਾ, ਤਸ੍ਸਾ ਕੁਸਲਾ ਖਨ੍ਧਾ ਆਰਮ੍ਮਣਪਚ੍ਚਯੇਨ ਪਚ੍ਚਯੋਤਿ ਅਯਞ੍ਹੇਤ੍ਥ ਅਤ੍ਥੋ।
Kusalaṃ assādetītiādi akusalajavanāvasāne kusalārammaṇavipākaṃ dassetuṃ vuttaṃ. Viññāṇañcāyatanavipākassāti idaṃ dubbiññeyyampi samānaṃ mahaggatavipākassa tadārammaṇabhāvena anuppattito labbhamānakavasena vuttaṃ. Kiriyassāti arahattaṃ patvā asamāpannapubbe ākāsānañcāyatane paṭilomato vā ekantarikavasena vā samāpannakiriyāya. Cetopariyañāṇassātiādīni parato āvajjanāya yojetabbāni. Yā etesaṃ āvajjanā, tassā kusalā khandhā ārammaṇapaccayena paccayoti ayañhettha attho.
੪੦੭-੪੦੯. ਰਾਗਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਤਨੋ વਾ ਪਰਸ੍ਸ વਾ ਰਾਗਂ। ਅਤ੍ਤਨੋ ਰਾਗવਸੇਨ ਪਨੇਤ੍ਥ વਣ੍ਣਨਾ ਪਾਕਟਾ ਹੋਤਿ। ਅਸ੍ਸਾਦੇਤੀਤਿਆਦੀਨਿ વੁਤ੍ਤਤ੍ਥਾਨੇવ। વਿਚਿਕਿਚ੍ਛਾਦੀਸੁ ਪਨ ਤੀਸੁ ਅਸ੍ਸਾਦੇਤਬ੍ਬਤਾਯ ਅਭਾવੇਨ ‘‘ਅਸ੍ਸਾਦੇਤੀ’’ਤਿ ਨ વੁਤ੍ਤਂ। ਦਿਟ੍ਠਿ ਪਨੇਤ੍ਥ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ, ਸਾ ਅਸ੍ਸਾਦੇਤੀਤਿ ਪਦਸ੍ਸ ਪਰਿਹੀਨਤ੍ਤਾ ਆਗਤਪਟਿਪਾਟਿਯਾ ਪਠਮਂ ਨ વੁਤ੍ਤਾ। વਿਚਿਕਿਚ੍ਛਾਦੀਸੁਯੇવ ਤਂ ਤਂ ਸਭਾਗਂ ਪਠਮਂ વਤ੍વਾ ਤਸ੍ਸ ਤਸ੍ਸ ਅਨਨ੍ਤਰਾ વੁਤ੍ਤਾ। ਇਮੇਸੁ ਚ ਪਨ ਰਾਗਾਦੀਸੁ ‘‘ਕਿਂ ਮੇ ਪਾਪਧਮ੍ਮਾ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤੀ’’ਤਿ ਅਕ੍ਖਨ੍ਤਿવਸੇਨ વਾ, ‘‘ਕਤਂ ਪਾਪਂ ਕਤਂ ਲੁਦ੍ਧ’’ਨ੍ਤਿ વਿਪ੍ਪਟਿਸਾਰਾਦਿવਸੇਨ વਾ ਦੋਮਨਸ੍ਸੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ।
407-409. Rāganti attano vā parassa vā rāgaṃ. Attano rāgavasena panettha vaṇṇanā pākaṭā hoti. Assādetītiādīni vuttatthāneva. Vicikicchādīsu pana tīsu assādetabbatāya abhāvena ‘‘assādetī’’ti na vuttaṃ. Diṭṭhi panettha uppajjati, sā assādetīti padassa parihīnattā āgatapaṭipāṭiyā paṭhamaṃ na vuttā. Vicikicchādīsuyeva taṃ taṃ sabhāgaṃ paṭhamaṃ vatvā tassa tassa anantarā vuttā. Imesu ca pana rāgādīsu ‘‘kiṃ me pāpadhammā uppajjantī’’ti akkhantivasena vā, ‘‘kataṃ pāpaṃ kataṃ luddha’’nti vippaṭisārādivasena vā domanassuppatti veditabbā.
੪੧੦. ਚਕ੍ਖੁਂ ਅਨਿਚ੍ਚਤੋਤਿ વਿਪਸ੍ਸਨਾਨੁਕ੍ਕਮੇਨ ਓਲ਼ਾਰਿਕਾਯਤਨਾਨਿ વਤ੍ਥੁਰੂਪਞ੍ਚਾਤਿ ਏਕਾਦਸ ਰੂਪਾਨਿ ਪਾਕਟਤ੍ਤਾ ਗਹਿਤਾਨਿ। ਪੁਨ ਰੂਪਾਯਤਨਾਦੀਨਿ ਚਕ੍ਖੁવਿਞ੍ਞਾਣਾਦੀਨਂ ਆਰਮ੍ਮਣਤ੍ਤਾ ਗਹਿਤਾਨਿ। ਯਸ੍ਮਾ ਪਨੇਸਾ વਿਞ੍ਞਾਣਕਾਯવਸੇਨ ਦੇਸਨਾ, ਨ ਧਾਤੁવਸੇਨ, ਤਸ੍ਮਾ ਮਨੋਧਾਤੁ ਨ ਗਹਿਤਾ। ਏવਂ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ ਗਹਿਤਾਗਹਿਤਂ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ।
410. Cakkhuṃ aniccatoti vipassanānukkamena oḷārikāyatanāni vatthurūpañcāti ekādasa rūpāni pākaṭattā gahitāni. Puna rūpāyatanādīni cakkhuviññāṇādīnaṃ ārammaṇattā gahitāni. Yasmā panesā viññāṇakāyavasena desanā, na dhātuvasena, tasmā manodhātu na gahitā. Evaṃ sabbattha gahitāgahitaṃ veditabbaṃ.
੪੧੧. ਫਲਂ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਨ੍ਤਿ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਨ੍ਤੀਤਿ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਣਕੁਸਲਸ੍ਸ ਆਰਮ੍ਮਣਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਂ વੁਤ੍ਤਂ।
411. Phalaṃ paccavekkhanti nibbānaṃ paccavekkhantīti paccavekkhaṇakusalassa ārammaṇadassanatthaṃ vuttaṃ.
੪੧੩-੪੧੬. ਆਰਮ੍ਮਣਾਧਿਪਤਿਨਿਦ੍ਦੇਸੇ ਸੇਕ੍ਖਪੁਥੁਜ੍ਜਨਾਨਂ વਸੇਨ ਚਤੁਭੂਮਕਕੁਸਲਂ ਦਸ੍ਸਿਤਂ, ਤਥਾ ਸਹਜਾਤਾਧਿਪਤਿਨਿਦ੍ਦੇਸੇ। ਅਰਹਤੋ ਉਤ੍ਤਮਧਮ੍ਮਂ ਅਧਿਗਤਤ੍ਤਾ ਲੋਕਿਯਕੁਸਲੇਸੁ ਗਰੁਕਾਰੋ ਨਤ੍ਥੀਤਿ ਅਗ੍ਗਮਗ੍ਗੋવ ਦਸ੍ਸਿਤੋ।
413-416. Ārammaṇādhipatiniddese sekkhaputhujjanānaṃ vasena catubhūmakakusalaṃ dassitaṃ, tathā sahajātādhipatiniddese. Arahato uttamadhammaṃ adhigatattā lokiyakusalesu garukāro natthīti aggamaggova dassito.
੪੧੭. ਅਨਨ੍ਤਰਪਚ੍ਚਯੇ ਪੁਰਿਮਾ ਪੁਰਿਮਾਤਿ ਏਕਭੂਮਕਾਪਿ ਨਾਨਾਭੂਮਕਾਪਿ ਕੁਸਲਾ ਏਕਤੋ ਕਤ੍વਾ વੁਤ੍ਤਾ। ਅਨੁਲੋਮਂ ਗੋਤ੍ਰਭੁਸ੍ਸ, ਅਨੁਲੋਮਂ વੋਦਾਨਸ੍ਸਾਤਿ ਨਾਨਾਰਮ੍ਮਣવਸੇਨ। ਗੋਤ੍ਰਭੁ ਮਗ੍ਗਸ੍ਸ, વੋਦਾਨਂ ਮਗ੍ਗਸ੍ਸਾਤਿ ਨਾਨਾਭੂਮਿવਸੇਨ। ਕੁਸਲਂ વੁਟ੍ਠਾਨਸ੍ਸਾਤਿ ਏਤ੍ਥ ਪਨ ਕੁਸਲਨ੍ਤਿ ਤੇਭੂਮਕਕੁਸਲਂ। વੁਟ੍ਠਾਨਨ੍ਤਿ ਤੇਭੂਮਕવਿਪਾਕਂ। ਤੇਹਿ ਕੁਸਲਜવਨવੀਥਿਤੋ વੁਟ੍ਠਹਨ੍ਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ વੁਟ੍ਠਾਨਨ੍ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਤਂ ਦੁવਿਧਂ ਹੋਤਿ – ਤਦਾਰਮ੍ਮਣਂ ਭવਙ੍ਗਞ੍ਚ। ਤਤ੍ਥ ਕਾਮਾવਚਰਕੁਸਲਸ੍ਸ ਉਭਯਮ੍ਪਿ વੁਟ੍ਠਾਨਂ ਹੋਤਿ, ਮਹਗ੍ਗਤਸ੍ਸ ਭવਙ੍ਗਮੇવ। ਮਗ੍ਗੋ ਫਲਸ੍ਸਾਤਿ ਇਦਂ ਯਸ੍ਮਾ ਲੋਕੁਤ੍ਤਰવਿਪਾਕਂ ਜવਨવੀਥਿਪਰਿਯਾਪਨ੍ਨਤ੍ਤਾ વੁਟ੍ਠਾਨਂ ਨਾਮ ਨ ਹੋਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ વਿਸੁਂ વੁਤ੍ਤਂ। ਅਨੁਲੋਮਂ ਸੇਕ੍ਖਾਯਾਤਿ ਅਸੇਕ੍ਖਾਯ ਕੁਸਲਂ ਅਨਨ੍ਤਰਂ ਨ ਹੋਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ વਿਭਾਗਂ ਕਰੋਤਿ। ਫਲਸਮਾਪਤ੍ਤਿਯਾਤਿ ਸੋਤਾਪਤ੍ਤਿਫਲਸਕਦਾਗਾਮਿਫਲਅਨਾਗਾਮਿਫਲਸਮਾਪਤ੍ਤਿਯਾਪਿ। ਫਲਸਮਾਪਤ੍ਤਿਯਾਤਿ ਅਨਾਗਾਮਿਫਲਸਮਾਪਤ੍ਤਿਯਾ। ਅਕੁਸਲੇ ਦੁવਿਧਮ੍ਪਿ વੁਟ੍ਠਾਨਂ ਲਬ੍ਭਤਿ। વਿਪਾਕਾਬ੍ਯਾਕਤਾ ਕਿਰਿਯਾਬ੍ਯਾਕਤਾਤਿ ਏਤ੍ਥ વਿਪਾਕਾਬ੍ਯਾਕਤਾ વਿਪਾਕਾਬ੍ਯਾਕਤਾਨਂਯੇવ, ਕਿਰਿਯਾਬ੍ਯਾਕਤਾ ਕਿਰਿਯਾਬ੍ਯਾਕਤਾਨਂਯੇવ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਭવਙ੍ਗਂ ਆવਜ੍ਜਨਾਯਾਤਿਆਦਿ વੋਮਿਸ੍ਸਕવਸੇਨ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਤ੍ਥ ਕਿਰਿਯਾਤਿ ਕਾਮਾવਚਰਕਿਰਿਯਾ। ਸਾ ਦੁવਿਧਸ੍ਸਾਪਿ વੁਟ੍ਠਾਨਸ੍ਸ ਅਨਨ੍ਤਰਪਚ੍ਚਯੋ ਹੋਤਿ, ਮਹਗ੍ਗਤਾ ਭવਙ੍ਗਸ੍ਸੇવ। ਇਤਿ ਯੇ ਹੇਟ੍ਠਾ ਪਚ੍ਚਯવਿਭਙ੍ਗਨਿਦ੍ਦੇਸੇ ‘‘ਪੁਰਿਮਾ ਪੁਰਿਮਾ ਕੁਸਲਾ ਧਮ੍ਮਾ ਪਚ੍ਛਿਮਾਨਂ ਪਚ੍ਛਿਮਾਨਂ ਕੁਸਲਾਨਂ ਧਮ੍ਮਾਨਂ ਅਨਨ੍ਤਰਪਚ੍ਚਯੇਨ ਪਚ੍ਚਯੋ’’ਤਿ ਆਰਭਿਤ੍વਾ ਕੁਸਲਂ ਕੁਸਲਸ੍ਸ, ਕੁਸਲਂ ਅਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸ, ਅਕੁਸਲਂ ਅਕੁਸਲਸ੍ਸ, ਅਕੁਸਲਂ ਅਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸ, ਅਬ੍ਯਾਕਤਂ ਅਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸ, ਅਬ੍ਯਾਕਤਂ ਕੁਸਲਸ੍ਸ, ਅਬ੍ਯਾਕਤਂ ਅਕੁਸਲਸ੍ਸਾਤਿ ਸਤ੍ਤ વਾਰਾ ਦਸ੍ਸਿਤਾ; ਤੇਸਂ વਸੇਨ ਇਧ ਸਙ੍ਖੇਪਤੋ ਅਨਨ੍ਤਰਪਚ੍ਚਯੋ વਿਭਤ੍ਤੋ।
417. Anantarapaccaye purimā purimāti ekabhūmakāpi nānābhūmakāpi kusalā ekato katvā vuttā. Anulomaṃ gotrabhussa, anulomaṃ vodānassāti nānārammaṇavasena. Gotrabhu maggassa, vodānaṃ maggassāti nānābhūmivasena. Kusalaṃ vuṭṭhānassāti ettha pana kusalanti tebhūmakakusalaṃ. Vuṭṭhānanti tebhūmakavipākaṃ. Tehi kusalajavanavīthito vuṭṭhahanti, tasmā vuṭṭhānanti vuccati. Taṃ duvidhaṃ hoti – tadārammaṇaṃ bhavaṅgañca. Tattha kāmāvacarakusalassa ubhayampi vuṭṭhānaṃ hoti, mahaggatassa bhavaṅgameva. Maggo phalassāti idaṃ yasmā lokuttaravipākaṃ javanavīthipariyāpannattā vuṭṭhānaṃ nāma na hoti, tasmā visuṃ vuttaṃ. Anulomaṃ sekkhāyāti asekkhāya kusalaṃ anantaraṃ na hoti, tasmā vibhāgaṃ karoti. Phalasamāpattiyāti sotāpattiphalasakadāgāmiphalaanāgāmiphalasamāpattiyāpi. Phalasamāpattiyāti anāgāmiphalasamāpattiyā. Akusale duvidhampi vuṭṭhānaṃ labbhati. Vipākābyākatā kiriyābyākatāti ettha vipākābyākatā vipākābyākatānaṃyeva, kiriyābyākatā kiriyābyākatānaṃyeva veditabbā. Bhavaṅgaṃ āvajjanāyātiādi vomissakavasena vuttaṃ. Tattha kiriyāti kāmāvacarakiriyā. Sā duvidhassāpi vuṭṭhānassa anantarapaccayo hoti, mahaggatā bhavaṅgasseva. Iti ye heṭṭhā paccayavibhaṅganiddese ‘‘purimā purimā kusalā dhammā pacchimānaṃ pacchimānaṃ kusalānaṃ dhammānaṃ anantarapaccayena paccayo’’ti ārabhitvā kusalaṃ kusalassa, kusalaṃ abyākatassa, akusalaṃ akusalassa, akusalaṃ abyākatassa, abyākataṃ abyākatassa, abyākataṃ kusalassa, abyākataṃ akusalassāti satta vārā dassitā; tesaṃ vasena idha saṅkhepato anantarapaccayo vibhatto.
વਿਤ੍ਥਾਰਤੋ ਪਨੇਤ੍ਥ –
Vitthārato panettha –
ਦਸਧਾ ਸਤ੍ਤਰਸਧਾ, ਸਮਸਟ੍ਠਿવਿਧੇਨ ਚ।
Dasadhā sattarasadhā, samasaṭṭhividhena ca;
ਬਹੁਧਾਪਿ ਚ ਨਿਦ੍ਦੇਸਂ, ਸਾਧੁਕਂ ਉਪਲਕ੍ਖਯੇ॥
Bahudhāpi ca niddesaṃ, sādhukaṃ upalakkhaye.
ਅਯਞ੍ਹਿ ਅਨਨ੍ਤਰਪਚ੍ਚਯੋ ਨ ਕੇવਲਂ ਸਤ੍ਤਧਾવ ਨਿਦ੍ਦੇਸਂ ਲਭਤਿ, ਕੁਸਲਂ ਪਨ ਕੁਸਲਸ੍ਸ વਿਪਾਕਸ੍ਸ; ਅਕੁਸਲਂ ਅਕੁਸਲਸ੍ਸ વਿਪਾਕਸ੍ਸ; વਿਪਾਕਂ વਿਪਾਕਸ੍ਸ ਕਿਰਿਯਸ੍ਸ; ਕਿਰਿਯਂ ਕੁਸਲਸ੍ਸ ਅਕੁਸਲਸ੍ਸ વਿਪਾਕਸ੍ਸ ਕਿਰਿਯਸ੍ਸਾਤਿ ਏવਂ ਦਸਧਾਪਿ ਨਿਦ੍ਦੇਸਂ ਲਭਤਿ। ਨ ਕੇવਲਂ ਦਸਧਾਯੇવ, ਕੁਸਲਂ ਪਨ ਕੁਸਲਸ੍ਸ ਕੁਸਲવਿਪਾਕਸ੍ਸ ਅਕੁਸਲવਿਪਾਕਸ੍ਸ; ਅਕੁਸਲਂ ਅਕੁਸਲਸ੍ਸ ਅਕੁਸਲવਿਪਾਕਸ੍ਸ ਕੁਸਲવਿਪਾਕਸ੍ਸ; ਕੁਸਲવਿਪਾਕਂ ਕੁਸਲવਿਪਾਕਸ੍ਸ ਅਕੁਸਲવਿਪਾਕਸ੍ਸ ਕਿਰਿਯਸ੍ਸ; ਅਕੁਸਲવਿਪਾਕਂ ਅਕੁਸਲવਿਪਾਕਸ੍ਸ ਕੁਸਲવਿਪਾਕਸ੍ਸ ਕਿਰਿਯਸ੍ਸ; ਕਿਰਿਯਂ ਕਿਰਿਯਸ੍ਸ ਕੁਸਲਸ੍ਸ ਅਕੁਸਲਸ੍ਸ ਕੁਸਲવਿਪਾਕਸ੍ਸ ਅਕੁਸਲવਿਪਾਕਸ੍ਸਾਤਿ ਏવਂ ਸਤ੍ਤਰਸਧਾ ਨਿਦ੍ਦੇਸਂ ਲਭਤਿ।
Ayañhi anantarapaccayo na kevalaṃ sattadhāva niddesaṃ labhati, kusalaṃ pana kusalassa vipākassa; akusalaṃ akusalassa vipākassa; vipākaṃ vipākassa kiriyassa; kiriyaṃ kusalassa akusalassa vipākassa kiriyassāti evaṃ dasadhāpi niddesaṃ labhati. Na kevalaṃ dasadhāyeva, kusalaṃ pana kusalassa kusalavipākassa akusalavipākassa; akusalaṃ akusalassa akusalavipākassa kusalavipākassa; kusalavipākaṃ kusalavipākassa akusalavipākassa kiriyassa; akusalavipākaṃ akusalavipākassa kusalavipākassa kiriyassa; kiriyaṃ kiriyassa kusalassa akusalassa kusalavipākassa akusalavipākassāti evaṃ sattarasadhā niddesaṃ labhati.
ਨ ਕੇવਲਞ੍ਚ ਸਤ੍ਤਰਸਧਾવ ਸਮਸਟ੍ਠਿવਿਧੇਨਾਪਿ ਨਿਦ੍ਦੇਸਂ ਲਭਤੇવ। ਕਥਂ? ਕਾਮਾવਚਰਕੁਸਲਞ੍ਹਿ ਭੂਮਿਭੇਦੇਨ ਚਤੁਬ੍ਬਿਧਸ੍ਸ ਕੁਸਲਸ੍ਸ ਅਨਨ੍ਤਰਪਚ੍ਚਯੋ ਹੋਤਿ, ਰੂਪਾવਚਰਾਰੂਪਾવਚਰਂ ਸਕਸਕਭੂਮਿਕਸ੍ਸੇવਾਤਿ ਕੁਸਲਂ ਕੁਸਲਸ੍ਸ ਛਬ੍ਬਿਧੇਨ ਅਨਨ੍ਤਰਪਚ੍ਚਯੋ। ਕਾਮਾવਚਰਕੁਸਲਂ ਪਨ ਕਾਮਾવਚਰਕੁਸਲવਿਪਾਕਸ੍ਸ ਅਕੁਸਲવਿਪਾਕਸ੍ਸ ਰੂਪਾવਚਰવਿਪਾਕਸ੍ਸ ਅਰੂਪਾવਚਰવਿਪਾਕਸ੍ਸ ਲੋਕੁਤ੍ਤਰવਿਪਾਕਸ੍ਸ; ਰੂਪਾવਚਰਕੁਸਲਂ ਰੂਪਾવਚਰવਿਪਾਕਸ੍ਸ ਕਾਮਾવਚਰਕੁਸਲવਿਪਾਕਸ੍ਸ; ਅਰੂਪਾવਚਰਕੁਸਲਂ ਕਾਮਾવਚਰਕੁਸਲવਿਪਾਕਸ੍ਸ ਰੂਪਾવਚਰਅਰੂਪਾવਚਰਲੋਕੁਤ੍ਤਰવਿਪਾਕਸ੍ਸ; ਲੋਕੁਤ੍ਤਰਕੁਸਲਂ ਲੋਕੁਤ੍ਤਰવਿਪਾਕਸ੍ਸਾਤਿ ਕੁਸਲਂ વਿਪਾਕਸ੍ਸ ਦ੍વਾਦਸવਿਧੇਨ ਅਨਨ੍ਤਰਪਚ੍ਚਯੋ । ਅਕੁਸਲਂ ਅਕੁਸਲਸ੍ਸ ਅਕੁਸਲવਿਪਾਕਸ੍ਸ ਤੇਭੂਮਕਕੁਸਲવਿਪਾਕਸ੍ਸਾਤਿ ਪਞ੍ਚવਿਧੇਨ ਅਨਨ੍ਤਰਪਚ੍ਚਯੋ।
Na kevalañca sattarasadhāva samasaṭṭhividhenāpi niddesaṃ labhateva. Kathaṃ? Kāmāvacarakusalañhi bhūmibhedena catubbidhassa kusalassa anantarapaccayo hoti, rūpāvacarārūpāvacaraṃ sakasakabhūmikassevāti kusalaṃ kusalassa chabbidhena anantarapaccayo. Kāmāvacarakusalaṃ pana kāmāvacarakusalavipākassa akusalavipākassa rūpāvacaravipākassa arūpāvacaravipākassa lokuttaravipākassa; rūpāvacarakusalaṃ rūpāvacaravipākassa kāmāvacarakusalavipākassa; arūpāvacarakusalaṃ kāmāvacarakusalavipākassa rūpāvacaraarūpāvacaralokuttaravipākassa; lokuttarakusalaṃ lokuttaravipākassāti kusalaṃ vipākassa dvādasavidhena anantarapaccayo . Akusalaṃ akusalassa akusalavipākassa tebhūmakakusalavipākassāti pañcavidhena anantarapaccayo.
ਕਾਮਾવਚਰਕੁਸਲવਿਪਾਕਂ ਕਾਮਾવਚਰਕੁਸਲવਿਪਾਕਸ੍ਸ ਅਕੁਸਲવਿਪਾਕਸ੍ਸ ਰੂਪਾવਚਰવਿਪਾਕਸ੍ਸ ਅਰੂਪਾવਚਰવਿਪਾਕਸ੍ਸਾਤਿ ਕਾਮਾવਚਰਕੁਸਲવਿਪਾਕਂ વਿਪਾਕਸ੍ਸ ਚਤੁਬ੍ਬਿਧੇਨ ਅਨਨ੍ਤਰਪਚ੍ਚਯੋ। ਰੂਪਾવਚਰવਿਪਾਕਂ ਤੇਭੂਮਕਕੁਸਲવਿਪਾਕਸ੍ਸਾਤਿ ਤਿવਿਧੇਨ ਅਨਨ੍ਤਰਪਚ੍ਚਯੋ। ਅਰੂਪਾવਚਰવਿਪਾਕਂ ਅਰੂਪਾવਚਰવਿਪਾਕਸ੍ਸ ਕਾਮਾવਚਰਕੁਸਲવਿਪਾਕਸ੍ਸਾਤਿ ਦੁવਿਧੇਨ ਅਨਨ੍ਤਰਪਚ੍ਚਯੋ। ਲੋਕੁਤ੍ਤਰવਿਪਾਕਂ ਚਤੁਭੂਮਕਕੁਸਲવਿਪਾਕਸ੍ਸਾਤਿ ਚਤੁਬ੍ਬਿਧੇਨ ਅਨਨ੍ਤਰਪਚ੍ਚਯੋ। ਏવਂ ਕੁਸਲવਿਪਾਕਂ વਿਪਾਕਸ੍ਸ ਤੇਰਸਧਾਪਿ ਅਨਨ੍ਤਰਪਚ੍ਚਯੋ। ਅਕੁਸਲવਿਪਾਕਂ ਅਕੁਸਲવਿਪਾਕਸ੍ਸ ਕਾਮਾવਚਰਕੁਸਲવਿਪਾਕਸ੍ਸਾਤਿ ਦੁવਿਧੇਨ ਅਨਨ੍ਤਰਪਚ੍ਚਯੋ। ਏવਂ ਸਬ੍ਬਥਾਪਿ વਿਪਾਕਂ વਿਪਾਕਸ੍ਸ ਪਞ੍ਚਦਸવਿਧੇਨ ਅਨਨ੍ਤਰਪਚ੍ਚਯੋ। ਕਾਮਾવਚਰਕੁਸਲવਿਪਾਕਂ ਪਨ ਕਾਮਾવਚਰਕਿਰਿਯਸ੍ਸ, ਤਥਾ ਅਕੁਸਲવਿਪਾਕਂ, ਤਥਾ ਰੂਪਾવਚਰવਿਪਾਕਂ, ਤਥਾ ਅਰੂਪਾવਚਰવਿਪਾਕਞ੍ਚਾਤਿ વਿਪਾਕਂ ਕਿਰਿਯਸ੍ਸ ਚ ਚਤੁਬ੍ਬਿਧੇਨ ਅਨਨ੍ਤਰਪਚ੍ਚਯੋ।
Kāmāvacarakusalavipākaṃ kāmāvacarakusalavipākassa akusalavipākassa rūpāvacaravipākassa arūpāvacaravipākassāti kāmāvacarakusalavipākaṃ vipākassa catubbidhena anantarapaccayo. Rūpāvacaravipākaṃ tebhūmakakusalavipākassāti tividhena anantarapaccayo. Arūpāvacaravipākaṃ arūpāvacaravipākassa kāmāvacarakusalavipākassāti duvidhena anantarapaccayo. Lokuttaravipākaṃ catubhūmakakusalavipākassāti catubbidhena anantarapaccayo. Evaṃ kusalavipākaṃ vipākassa terasadhāpi anantarapaccayo. Akusalavipākaṃ akusalavipākassa kāmāvacarakusalavipākassāti duvidhena anantarapaccayo. Evaṃ sabbathāpi vipākaṃ vipākassa pañcadasavidhena anantarapaccayo. Kāmāvacarakusalavipākaṃ pana kāmāvacarakiriyassa, tathā akusalavipākaṃ, tathā rūpāvacaravipākaṃ, tathā arūpāvacaravipākañcāti vipākaṃ kiriyassa ca catubbidhena anantarapaccayo.
ਕਾਮਾવਚਰਕਿਰਿਯਂ ਤੇਭੂਮਕਕਿਰਿਯਸ੍ਸ, ਰੂਪਾવਚਰਾਰੂਪਾવਚਰਕਿਰਿਯਂ ਰੂਪਾવਚਰਾਰੂਪਾવਚਰਾਨਞ੍ਞੇવਾਤਿ ਕਿਰਿਯਂ ਕਿਰਿਯਸ੍ਸ ਪਞ੍ਚવਿਧੇਨ ਅਨਨ੍ਤਰਪਚ੍ਚਯੋ। ਕਾਮਾવਚਰਕਿਰਿਯਂ ਅਕੁਸਲવਿਪਾਕਸ੍ਸ ਚੇવ ਚਤੁਭੂਮਕਕੁਸਲવਿਪਾਕਸ੍ਸ ਚ, ਰੂਪਾવਚਰਕਿਰਿਯਂ ਕਾਮਾવਚਰਕੁਸਲવਿਪਾਕਰੂਪਾવਚਰવਿਪਾਕਾਨਂ ਅਰੂਪਾવਚਰਕਿਰਿਯਂ ਚਤੁਭੂਮਕਕੁਸਲવਿਪਾਕਸ੍ਸਾਪੀਤਿ ਕਿਰਿਯਂ વਿਪਾਕਸ੍ਸ ਏਕਾਦਸવਿਧੇਨ ਅਨਨ੍ਤਰਪਚ੍ਚਯੋ। ਕਾਮਾવਚਰਕਿਰਿਯਂ ਪਨ ਕਾਮਾવਚਰਕੁਸਲਸ੍ਸ ਅਕੁਸਲਸ੍ਸਾਤਿ ਕੁਸਲਾਕੁਸਲਾਨਂ ਦੁવਿਧੇਨ ਅਨਨ੍ਤਰਪਚ੍ਚਯੋ ਹੋਤਿ। ਏવਂ ਸਮਸਟ੍ਠਿવਿਧੇਨਾਪਿ ਨਿਦ੍ਦੇਸਂ ਲਭਤਿ।
Kāmāvacarakiriyaṃ tebhūmakakiriyassa, rūpāvacarārūpāvacarakiriyaṃ rūpāvacarārūpāvacarānaññevāti kiriyaṃ kiriyassa pañcavidhena anantarapaccayo. Kāmāvacarakiriyaṃ akusalavipākassa ceva catubhūmakakusalavipākassa ca, rūpāvacarakiriyaṃ kāmāvacarakusalavipākarūpāvacaravipākānaṃ arūpāvacarakiriyaṃ catubhūmakakusalavipākassāpīti kiriyaṃ vipākassa ekādasavidhena anantarapaccayo. Kāmāvacarakiriyaṃ pana kāmāvacarakusalassa akusalassāti kusalākusalānaṃ duvidhena anantarapaccayo hoti. Evaṃ samasaṭṭhividhenāpi niddesaṃ labhati.
ਨ ਕੇવਲਞ੍ਚ ਸਮਸਟ੍ਠਿવਿਧੇਨੇવ, ਬਹੁવਿਧੇਨਾਪਿ ਲਭਤੇવ। ਕਥਂ? ਕਾਮਾવਚਰਪਠਮਮਹਾਕੁਸਲਚਿਤ੍ਤਂ ਤਾવ ਅਤ੍ਤਨੋ, ਚਤੁਨ੍ਨਞ੍ਚ ਰੂਪਾવਚਰਕੁਸਲਾਨਂ ਪਾਦਕਯੋਗੇਨ ਸੋਲ਼ਸਨ੍ਨਂ ਸੋਮਨਸ੍ਸਲੋਕੁਤ੍ਤਰਾਨਨ੍ਤਿ ਏਕવੀਸਤਿਯਾ ਚ ਕੁਸਲਾਨਂ, ਜવਨਪਰਿਯੋਸਾਨੇ ਤਦਾਰਮ੍ਮਣਭવਙ੍ਗવਸੇਨ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਮਾਨਾਨਂ ਏਕਾਦਸਨ੍ਨਂ ਕਾਮਾવਚਰવਿਪਾਕਾਨਂ, ਭવਙ੍ਗવਸੇਨੇવ ਪવਤ੍ਤਾਨਂ ਰੂਪਾવਚਰਾਰੂਪਾવਚਰવਿਪਾਕਾਨਂ, ਫਲਸਮਾਪਤ੍ਤਿવਸੇਨ ਪવਤ੍ਤਾਨਂ ਦ੍વਾਦਸਨ੍ਨਂ ਲੋਕੁਤ੍ਤਰવਿਪਾਕਾਨਨ੍ਤਿ ਏવਂ ਏਕવੀਸਤਿਯਾ ਕੁਸਲਾਨਂ; ਦ੍વਤ੍ਤਿਂਸਾਯ વਿਪਾਕਾਨਨ੍ਤਿ ਤੇਪਞ੍ਞਾਸਾਯ ਚਿਤ੍ਤਾਨਂ ਅਨਨ੍ਤਰਪਚ੍ਚਯੋ ਹੋਤਿ । ਤਥਾ ਦੁਤਿਯਕੁਸਲਚਿਤ੍ਤਂ। ਤਤਿਯਚਤੁਤ੍ਥਾਨਿ ਪਨ ਠਪੇਤ੍વਾ ਉਪਰਿਭੂਮਕਕੁਸਲਾਨਿ ਚ ਲੋਕੁਤ੍ਤਰવਿਪਾਕਾਨਿ ਚ ਸੇਸਏਕવੀਸਤਿਚਿਤ੍ਤਾਨਂ। ਪਞ੍ਚਮਛਟ੍ਠਾਨਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਚ, ਨવਨ੍ਨਞ੍ਚ ਉਪਰਿਭੂਮਕਉਪੇਕ੍ਖਾਕੁਸਲਾਨਂ, ਤੇવੀਸਤਿਯਾ ਚ વਿਪਾਕਾਨਨ੍ਤਿ ਤੇਤ੍ਤਿਂਸਾਯ। ਸਤ੍ਤਮਅਟ੍ਠਮਾਨਿ ਏਕવੀਸਤਿਯਾવ।
Na kevalañca samasaṭṭhividheneva, bahuvidhenāpi labhateva. Kathaṃ? Kāmāvacarapaṭhamamahākusalacittaṃ tāva attano, catunnañca rūpāvacarakusalānaṃ pādakayogena soḷasannaṃ somanassalokuttarānanti ekavīsatiyā ca kusalānaṃ, javanapariyosāne tadārammaṇabhavaṅgavasena uppajjamānānaṃ ekādasannaṃ kāmāvacaravipākānaṃ, bhavaṅgavaseneva pavattānaṃ rūpāvacarārūpāvacaravipākānaṃ, phalasamāpattivasena pavattānaṃ dvādasannaṃ lokuttaravipākānanti evaṃ ekavīsatiyā kusalānaṃ; dvattiṃsāya vipākānanti tepaññāsāya cittānaṃ anantarapaccayo hoti . Tathā dutiyakusalacittaṃ. Tatiyacatutthāni pana ṭhapetvā uparibhūmakakusalāni ca lokuttaravipākāni ca sesaekavīsaticittānaṃ. Pañcamachaṭṭhāni attano ca, navannañca uparibhūmakaupekkhākusalānaṃ, tevīsatiyā ca vipākānanti tettiṃsāya. Sattamaaṭṭhamāni ekavīsatiyāva.
ਪਞ੍ਚ ਰੂਪਾવਚਰਕੁਸਲਾਨਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਚ੍ਛਿਮਾਨਂ ਰੂਪਾવਚਰਕੁਸਲਾਨਂ, ਚਤੁਨ੍ਨਮ੍ਪਿ ਞਾਣਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਮਹਾવਿਪਾਕਾਨਂ, ਪਞ੍ਚਨ੍ਨਂ ਰੂਪਾવਚਰવਿਪਾਕਾਨਞ੍ਚਾਤਿ ਦਸਨ੍ਨਂ। ਏਤੇਨੇવ ਚ ਨਯੇਨ ਅਰੂਪਾવਚਰਕੁਸਲੇਸੁ ਪਠਮਂ ਅਤ੍ਤਨੋ વਿਪਾਕੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਏਕਾਦਸਨ੍ਨਂ, ਦੁਤਿਯਂ ਦ੍વਾਦਸਨ੍ਨਂ, ਤਤਿਯਂ ਤੇਰਸਨ੍ਨਂ, ਚਤੁਤ੍ਥਂ ਚੁਦ੍ਦਸਨ੍ਨਂ ਫਲਸਮਾਪਤ੍ਤਿਯਾ ਚਾਤਿ ਪਨ੍ਨਰਸਨ੍ਨਂ ਲੋਕੁਤ੍ਤਰਕੁਸਲਂ ਅਤ੍ਤਨੋ ਅਤ੍ਤਨੋ વਿਪਾਕਸ੍ਸੇવ। ਅਟ੍ਠਸੁ ਲੋਭਸਹਗਤੇਸੁ ਏਕੇਕਂ ਅਕੁਸਲਂ ਏਕਾਦਸਨ੍ਨਂ ਕਾਮਾવਚਰવਿਪਾਕਮਨੋવਿਞ੍ਞਾਣਧਾਤੂਨਂ ਨવਨ੍ਨਂ, ਮਹਗ੍ਗਤવਿਪਾਕਾਨਂ ਅਤ੍ਤਨੋ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਚ੍ਛਿਮਸ੍ਸ ਚਾਤਿ ਏਕવੀਸਤਿਯਾ। ਦ੍વੇ ਦੋਮਨਸ੍ਸਸਹਗਤਾਨਿ ਉਪੇਕ੍ਖਾਸਹਗਤਾਨਂ ਛਨ੍ਨਂ ਕਾਮਾવਚਰવਿਪਾਕਮਨੋવਿਞ੍ਞਾਣਧਾਤੂਨਂ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਚ੍ਛਿਮਸ੍ਸ ਚਾਤਿ ਸਤ੍ਤਨ੍ਨਂ। વਿਚਿਕਿਚ੍ਛੁਦ੍ਧਚ੍ਚਸਹਗਤਦ੍વਯਂ ਸੋਮਨਸ੍ਸਸਹਗਤਾਹੇਤੁਕવਿਪਾਕੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਏਕਾਦਸਨ੍ਨਂ ਕਾਮਾવਚਰવਿਪਾਕਮਨੋવਿਞ੍ਞਾਣਧਾਤੂਨਂ ਨવਨ੍ਨਂ ਰੂਪਾવਚਰਾਰੂਪਾવਚਰવਿਪਾਕਾਨਂ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਚ੍ਛਿਮਸ੍ਸ ਚਾਤਿ ਏਕવੀਸਤਿਯਾ।
Pañca rūpāvacarakusalāni attano attano pacchimānaṃ rūpāvacarakusalānaṃ, catunnampi ñāṇasampayuttamahāvipākānaṃ, pañcannaṃ rūpāvacaravipākānañcāti dasannaṃ. Eteneva ca nayena arūpāvacarakusalesu paṭhamaṃ attano vipākena saddhiṃ ekādasannaṃ, dutiyaṃ dvādasannaṃ, tatiyaṃ terasannaṃ, catutthaṃ cuddasannaṃ phalasamāpattiyā cāti pannarasannaṃ lokuttarakusalaṃ attano attano vipākasseva. Aṭṭhasu lobhasahagatesu ekekaṃ akusalaṃ ekādasannaṃ kāmāvacaravipākamanoviññāṇadhātūnaṃ navannaṃ, mahaggatavipākānaṃ attano attano pacchimassa cāti ekavīsatiyā. Dve domanassasahagatāni upekkhāsahagatānaṃ channaṃ kāmāvacaravipākamanoviññāṇadhātūnaṃ attano pacchimassa cāti sattannaṃ. Vicikicchuddhaccasahagatadvayaṃ somanassasahagatāhetukavipākena saddhiṃ ekādasannaṃ kāmāvacaravipākamanoviññāṇadhātūnaṃ navannaṃ rūpāvacarārūpāvacaravipākānaṃ attano pacchimassa cāti ekavīsatiyā.
ਕੁਸਲવਿਪਾਕਪਞ੍ਚવਿਞ੍ਞਾਣਾ ਕੁਸਲવਿਪਾਕਮਨੋਧਾਤੁਯਾ, ਮਨੋਧਾਤੁ ਦ੍વਿਨ੍ਨਂ વਿਪਾਕਮਨੋવਿਞ੍ਞਾਣਧਾਤੂਨਂ। ਤਾਸੁ ਦ੍વੀਸੁ ਸੋਮਨਸ੍ਸਸਹਗਤਾ ਦਸਨ੍ਨਂ વਿਪਾਕਮਨੋવਿਞ੍ਞਾਣਧਾਤੂਨਂ ਭવਙ੍ਗਭੂਤਾਨਂ ਤਦਾਰਮ੍ਮਣਕਾਲੇ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਚ੍ਛਿਮਸ੍ਸ વੋਟ੍ਠਬ੍ਬਨਕਿਰਿਯਸ੍ਸ ਚਾਤਿ ਦ੍વਾਦਸਨ੍ਨਂ। ਉਪੇਕ੍ਖਾਸਹਗਤਾਹੇਤੁਕਮਨੋવਿਞ੍ਞਾਣਧਾਤੁ ਪਨ ਆવਜ੍ਜਨਮਨੋਧਾਤੁਯਾ ਦ੍વਿਟ੍ਠਾਨਿਕਾਯ ਆવਜ੍ਜਨਮਨੋવਿਞ੍ਞਾਣਧਾਤੁਯਾ ਦਸਨ੍ਨਞ੍ਚ વਿਪਾਕਮਨੋવਿਞ੍ਞਾਣਧਾਤੂਨਨ੍ਤਿ ਦ੍વਾਦਸਨ੍ਨਮੇવ। ਤਿਹੇਤੁਕਮਹਾવਿਪਾਕਾ ਸੋਮਨਸ੍ਸਸਹਗਤਾਹੇਤੁਕવਜ੍ਜਾਨਂ ਦਸਨ੍ਨਮ੍ਪਿ ਕਾਮਾવਚਰવਿਪਾਕਮਨੋવਿਞ੍ਞਾਣਧਾਤੂਨਂ ਰੂਪਾવਚਰਾਰੂਪਾવਚਰવਿਪਾਕਾਨਂ ਆવਜ੍ਜਨਦ੍વਯਸ੍ਸ ਚਾਤਿ ਏਕવੀਸਤਿਯਾ, ਦੁਹੇਤੁਕવਿਪਾਕਾ ਠਪੇਤ੍વਾ ਮਹਗ੍ਗਤવਿਪਾਕੇ ਸੇਸਾਨਂ ਦ੍વਾਦਸਨ੍ਨਂ। ਪਞ੍ਚ ਰੂਪਾવਚਰવਿਪਾਕਾ ਤੇਭੂਮਕਕੁਸਲવਿਪਾਕਸਹੇਤੁਕਪਟਿਸਨ੍ਧਿਚਿਤ੍ਤਾਨਂ ਸਤ੍ਤਰਸਨ੍ਨਂ ਆવਜ੍ਜਨਦ੍વਯਸ੍ਸ ਚਾਤਿ ਏਕੂਨવੀਸਤਿਯਾ। ਅਰੂਪਾવਚਰવਿਪਾਕੇਸੁ ਪਠਮਂ ਕਾਮਾવਚਰਕੁਸਲવਿਪਾਕਤਿਹੇਤੁਕਪਟਿਸਨ੍ਧਿਚਿਤ੍ਤਾਨਂ, ਚਤੁਨ੍ਨਂ ਅਰੂਪਾવਚਰવਿਪਾਕਚਿਤ੍ਤਾਨਂ ਚਤੁਨ੍ਨਂ ਮਨੋਦ੍વਾਰਾવਜ੍ਜਨਸ੍ਸ ਚਾਤਿ ਨવਨ੍ਨਂ। ਦੁਤਿਯਂ ਹੇਟ੍ਠਿਮવਿਪਾਕਂ વਜ੍ਜੇਤ੍વਾ ਅਟ੍ਠਨ੍ਨਂ, ਤਤਿਯਂ ਦ੍વੇ ਹੇਟ੍ਠਿਮਾਨਿ વਜ੍ਜੇਤ੍વਾ ਸਤ੍ਤਨ੍ਨਂ, ਚਤੁਤ੍ਥਂ ਤੀਣਿ ਹੇਟ੍ਠਿਮਾਨਿ વਜ੍ਜੇਤ੍વਾ ਛਨ੍ਨਂ ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਲੋਕੁਤ੍ਤਰવਿਪਾਕਾਨਿ ਤਿਹੇਤੁਕવਿਪਾਕਾਨਂ ਤੇਰਸਨ੍ਨਂ ਅਤ੍ਤਨੋ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਚ੍ਛਿਮਸ੍ਸ ਚਾਤਿ ਚੁਦ੍ਦਸਨ੍ਨਂ।
Kusalavipākapañcaviññāṇā kusalavipākamanodhātuyā, manodhātu dvinnaṃ vipākamanoviññāṇadhātūnaṃ. Tāsu dvīsu somanassasahagatā dasannaṃ vipākamanoviññāṇadhātūnaṃ bhavaṅgabhūtānaṃ tadārammaṇakāle attano pacchimassa voṭṭhabbanakiriyassa cāti dvādasannaṃ. Upekkhāsahagatāhetukamanoviññāṇadhātu pana āvajjanamanodhātuyā dviṭṭhānikāya āvajjanamanoviññāṇadhātuyā dasannañca vipākamanoviññāṇadhātūnanti dvādasannameva. Tihetukamahāvipākā somanassasahagatāhetukavajjānaṃ dasannampi kāmāvacaravipākamanoviññāṇadhātūnaṃ rūpāvacarārūpāvacaravipākānaṃ āvajjanadvayassa cāti ekavīsatiyā, duhetukavipākā ṭhapetvā mahaggatavipāke sesānaṃ dvādasannaṃ. Pañca rūpāvacaravipākā tebhūmakakusalavipākasahetukapaṭisandhicittānaṃ sattarasannaṃ āvajjanadvayassa cāti ekūnavīsatiyā. Arūpāvacaravipākesu paṭhamaṃ kāmāvacarakusalavipākatihetukapaṭisandhicittānaṃ, catunnaṃ arūpāvacaravipākacittānaṃ catunnaṃ manodvārāvajjanassa cāti navannaṃ. Dutiyaṃ heṭṭhimavipākaṃ vajjetvā aṭṭhannaṃ, tatiyaṃ dve heṭṭhimāni vajjetvā sattannaṃ, catutthaṃ tīṇi heṭṭhimāni vajjetvā channaṃ cattāri lokuttaravipākāni tihetukavipākānaṃ terasannaṃ attano attano pacchimassa cāti cuddasannaṃ.
ਅਕੁਸਲવਿਪਾਕਪਞ੍ਚવਿਞ੍ਞਾਣਾ ਅਕੁਸਲવਿਪਾਕਮਨੋਧਾਤੁਯਾ, ਮਨੋਧਾਤੁ ਅਕੁਸਲવਿਪਾਕਾਹੇਤੁਕਮਨੋવਿਞ੍ਞਾਣਧਾਤੁਯਾ। ਸਾ ਤਦਾਰਮ੍ਮਣਕਾਲੇ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਚ੍ਛਿਮਸ੍ਸ ਚੁਤਿਕਾਲੇ ਪਟਿਸਨ੍ਧਿવਸੇਨ ਭવਙ੍ਗવਸੇਨ ਚ ਪવਤ੍ਤਾਨਂ ਇਤਰੇਸਮ੍ਪਿ ਨવਨ੍ਨਂ ਕਾਮਾવਚਰવਿਪਾਕਾਨਂ ਉਪੇਕ੍ਖਾਸਹਗਤਾਨਂ ਦ੍વਿਨ੍ਨਂ ਪਰਿਤ੍ਤਕਿਰਿਯਾਨਞ੍ਚਾਤਿ ਦ੍વਾਦਸਨ੍ਨਂ। ਕਿਰਿਯਮਨੋਧਾਤੁ ਦਸਨ੍ਨਂ વਿਞ੍ਞਾਣਾਨਂ ਹਸਿਤੁਪ੍ਪਾਦਕਿਰਿਯਾ ਪਞ੍ਚવੋਕਾਰੇ ਭવਙ੍ਗવਸੇਨ ਪવਤ੍ਤਾਨਂ ਨવਨ੍ਨਂ ਤਿਹੇਤੁਕવਿਪਾਕਾਨਂ, ਤਦਾਰਮ੍ਮਣવਸੇਨ ਪવਤ੍ਤਾਨਂ ਪਞ੍ਚਨ੍ਨਂ ਸੋਮਨਸ੍ਸਸਹਗਤવਿਪਾਕਾਨਂ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਚ੍ਛਿਮਸ੍ਸ ਚਾਤਿ ਅਗ੍ਗਹਿਤਗ੍ਗਹਣੇਨ ਤੇਰਸਨ੍ਨਂ। વੋਟ੍ਠਬ੍ਬਨਕਿਰਿਯਾ ਠਪੇਤ੍વਾ ਕਿਰਿਯਮਨੋਧਾਤੁਂ ਦਸਨ੍ਨਂ ਕਾਮਾવਚਰਕਿਰਿਯਾਨਂ, ਕਾਮਾવਚਰਕੁਸਲਾਕੁਸਲਾਨਂ ਪਞ੍ਚવੋਕਾਰੇ ਭવਙ੍ਗવਸੇਨ ਪવਤ੍ਤਾਨਂ ਪਨ੍ਨਰਸਨ੍ਨਂ વਿਪਾਕਚਿਤ੍ਤਾਨਞ੍ਚਾਤਿ ਪਞ੍ਚਚਤ੍ਤਾਲੀਸਾਯ।
Akusalavipākapañcaviññāṇā akusalavipākamanodhātuyā, manodhātu akusalavipākāhetukamanoviññāṇadhātuyā. Sā tadārammaṇakāle attano pacchimassa cutikāle paṭisandhivasena bhavaṅgavasena ca pavattānaṃ itaresampi navannaṃ kāmāvacaravipākānaṃ upekkhāsahagatānaṃ dvinnaṃ parittakiriyānañcāti dvādasannaṃ. Kiriyamanodhātu dasannaṃ viññāṇānaṃ hasituppādakiriyā pañcavokāre bhavaṅgavasena pavattānaṃ navannaṃ tihetukavipākānaṃ, tadārammaṇavasena pavattānaṃ pañcannaṃ somanassasahagatavipākānaṃ attano pacchimassa cāti aggahitaggahaṇena terasannaṃ. Voṭṭhabbanakiriyā ṭhapetvā kiriyamanodhātuṃ dasannaṃ kāmāvacarakiriyānaṃ, kāmāvacarakusalākusalānaṃ pañcavokāre bhavaṅgavasena pavattānaṃ pannarasannaṃ vipākacittānañcāti pañcacattālīsāya.
ਕਾਮਾવਚਰਤਿਹੇਤੁਕਸੋਮਨਸ੍ਸਸਹਗਤਕਿਰਿਯਦ੍વਯਂ ਭવਙ੍ਗવਸੇਨ ਪવਤ੍ਤਾਨਂ ਤੇਰਸਨ੍ਨਂ ਤਿਹੇਤੁਕવਿਪਾਕਾਨਂ ਤਦਾਰਮ੍ਮਣવਸੇਨ ਪਞ੍ਚਨ੍ਨਂ ਸੋਮਨਸ੍ਸਸਹਗਤવਿਪਾਕਾਨਂ ਪਰਿਕਮ੍ਮવਸੇਨ ਪવਤ੍ਤਮਾਨਾਨਂ ਚਤੁਨ੍ਨਂ ਰੂਪਾવਚਰਕਿਰਿਯਾਨਂ ਅਰਹਤ੍ਤਫਲਸਮਾਪਤ੍ਤਿਯਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਚ੍ਛਿਮਸ੍ਸ ਚਾਤਿ ਅਗ੍ਗਹਿਤਗ੍ਗਹਣੇਨ ਦ੍વਾવੀਸਤਿਯਾ ਦੁਹੇਤੁਕਸੋਮਨਸ੍ਸਸਹਗਤਕਿਰਿਯਦ੍વਯਂ ਯਥਾવੁਤ੍ਤਾਨਂ ਤੇਰਸਨ੍ਨਂ ਭવਙ੍ਗਚਿਤ੍ਤਾਨਂ ਪਞ੍ਚਨ੍ਨਂ ਤਦਾਰਮ੍ਮਣਾਨਂ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਚ੍ਛਿਮਸ੍ਸ ਚਾਤਿ ਅਗ੍ਗਹਿਤਗ੍ਗਹਣੇਨ ਸਤ੍ਤਰਸਨ੍ਨਂ। ਕਾਮਾવਚਰਤਿਹੇਤੁਕਉਪੇਕ੍ਖਾਸਹਗਤਕਿਰਿਯਦ੍વਯਂ ਤੇਸਂਯੇવ ਤੇਰਸਨ੍ਨਂ ਭવਙ੍ਗਾਨਂ, ਤਦਾਰਮ੍ਮਣવਸੇਨ ਪવਤ੍ਤਾਨਂ ਛਨ੍ਨਂ ਉਪੇਕ੍ਖਾਸਹਗਤવਿਪਾਕਾਨਂ, ਪਰਿਕਮ੍ਮવਸੇਨ ਪવਤ੍ਤਾਨਂ ਏਕਿਸ੍ਸਾ ਰੂਪਾવਚਰਕਿਰਿਯਾਯ ਚਤੁਨ੍ਨਂ ਅਰੂਪਾવਚਰਕਿਰਿਯਾਨਂ ਅਰਹਤ੍ਤਫਲਸਮਾਪਤ੍ਤਿਯਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਚ੍ਛਿਮਸ੍ਸ ਚਾਤਿ ਅਗ੍ਗਹਿਤਗ੍ਗਹਣੇਨ ਚਤੁવੀਸਤਿਯਾ। ਦੁਹੇਤੁਕਉਪੇਕ੍ਖਾਸਹਗਤਕਿਰਿਯਦ੍વਯਂ ਤੇਸਂਯੇવ ਤੇਰਸਨ੍ਨਂ ਭવਙ੍ਗਾਨਂ ਛਨ੍ਨਂ ਤਦਾਰਮ੍ਮਣਾਨਂ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਚ੍ਛਿਮਸ੍ਸ ਚਾਤਿ ਅਗ੍ਗਹਿਤਗ੍ਗਹਣੇਨ ਅਟ੍ਠਾਰਸਨ੍ਨਂ। ਰੂਪਾવਚਰਕਿਰਿਯੇਸੁ ਏਕੇਕਂ ਨવਨ੍ਨਂ ਪਞ੍ਚવੋਕਾਰੇ ਤਿਹੇਤੁਕਭવਙ੍ਗਾਨਂ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਚ੍ਛਿਮਸ੍ਸ ਚਾਤਿ ਦਸਨ੍ਨਂ। ਅਰੂਪਾવਚਰਕਿਰਿਯੇਸੁ ਪਠਮਂ ਪਞ੍ਚવੋਕਾਰੇ ਨવਨ੍ਨਂ ਭવਙ੍ਗਾਨਂ, ਚਤੁવੋਕਾਰੇ ਏਕਸ੍ਸ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਚ੍ਛਿਮਸ੍ਸ ਚਾਤਿ ਏਕਾਦਸਨ੍ਨਂ। ਦੁਤਿਯਂ ਚਤੁવੋਕਾਰੇ ਦ੍વੇ ਭવਙ੍ਗਾਨਿ ਲਭਤਿ। ਤਤਿਯਂ ਤੀਣਿ, ਚਤੁਤ੍ਥਂ ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਫਲਸਮਾਪਤ੍ਤਿਞ੍ਚਾਤਿ ਤੇਸੁ ਏਕੇਕਂ ਯਥਾਪਟਿਪਾਟਿਯਾ ਏਕਾਦਸਨ੍ਨਂ ਦ੍વਾਦਸਨ੍ਨਂ ਤੇਰਸਨ੍ਨਂ ਪਞ੍ਚਦਸਨ੍ਨਞ੍ਚ ਅਨਨ੍ਤਰਪਚ੍ਚਯੋ ਹੋਤਿ। ਏવਂ ਬਹੁવਿਧੇਨਾਪਿ ਨਿਦ੍ਦੇਸਂ ਲਭਤਿ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ –
Kāmāvacaratihetukasomanassasahagatakiriyadvayaṃ bhavaṅgavasena pavattānaṃ terasannaṃ tihetukavipākānaṃ tadārammaṇavasena pañcannaṃ somanassasahagatavipākānaṃ parikammavasena pavattamānānaṃ catunnaṃ rūpāvacarakiriyānaṃ arahattaphalasamāpattiyā attano pacchimassa cāti aggahitaggahaṇena dvāvīsatiyā duhetukasomanassasahagatakiriyadvayaṃ yathāvuttānaṃ terasannaṃ bhavaṅgacittānaṃ pañcannaṃ tadārammaṇānaṃ attano pacchimassa cāti aggahitaggahaṇena sattarasannaṃ. Kāmāvacaratihetukaupekkhāsahagatakiriyadvayaṃ tesaṃyeva terasannaṃ bhavaṅgānaṃ, tadārammaṇavasena pavattānaṃ channaṃ upekkhāsahagatavipākānaṃ, parikammavasena pavattānaṃ ekissā rūpāvacarakiriyāya catunnaṃ arūpāvacarakiriyānaṃ arahattaphalasamāpattiyā attano pacchimassa cāti aggahitaggahaṇena catuvīsatiyā. Duhetukaupekkhāsahagatakiriyadvayaṃ tesaṃyeva terasannaṃ bhavaṅgānaṃ channaṃ tadārammaṇānaṃ attano pacchimassa cāti aggahitaggahaṇena aṭṭhārasannaṃ. Rūpāvacarakiriyesu ekekaṃ navannaṃ pañcavokāre tihetukabhavaṅgānaṃ attano pacchimassa cāti dasannaṃ. Arūpāvacarakiriyesu paṭhamaṃ pañcavokāre navannaṃ bhavaṅgānaṃ, catuvokāre ekassa attano pacchimassa cāti ekādasannaṃ. Dutiyaṃ catuvokāre dve bhavaṅgāni labhati. Tatiyaṃ tīṇi, catutthaṃ cattāri phalasamāpattiñcāti tesu ekekaṃ yathāpaṭipāṭiyā ekādasannaṃ dvādasannaṃ terasannaṃ pañcadasannañca anantarapaccayo hoti. Evaṃ bahuvidhenāpi niddesaṃ labhati. Tena vuttaṃ –
‘‘ਦਸਧਾ ਸਤ੍ਤਰਸਧਾ, ਸਮਸਟ੍ਠਿવਿਧੇਨ ਚ।
‘‘Dasadhā sattarasadhā, samasaṭṭhividhena ca;
ਬਹੁਧਾਪਿ ਚ ਨਿਦ੍ਦੇਸਂ, ਸਾਧੁਕਂ ਉਪਲਕ੍ਖਯੇ’’ਤਿ॥
Bahudhāpi ca niddesaṃ, sādhukaṃ upalakkhaye’’ti.
ਸਮਨਨ੍ਤਰਪਚ੍ਚਯਾਦਯੋ ਉਤ੍ਤਾਨਤ੍ਥਾਯੇવ।
Samanantarapaccayādayo uttānatthāyeva.
੪੨੩. ਉਪਨਿਸ੍ਸਯੇ ਸਦ੍ਧਂ ਉਪਨਿਸ੍ਸਾਯਾਤਿ ਕਮ੍ਮਕਮ੍ਮਫਲਇਧਲੋਕਪਰਲੋਕਾਦੀਸੁ ਸਦ੍ਧਂ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯਂ ਕਤ੍વਾ। ਯਥਾ ਹਿ ਪੁਰਿਸੋ ਹੇਟ੍ਠਾਪਥવਿਯਂ ਉਦਕਂ ਅਤ੍ਥੀਤਿ ਸਦ੍ਦਹਿਤ੍વਾ ਪਥવਿਂ ਖਨਤਿ, ਏવਂ ਸਦ੍ਧੋ ਕੁਲਪੁਤ੍ਤੋ ਦਾਨਾਦੀਨਂ ਫਲਞ੍ਚ ਆਨਿਸਂਸਞ੍ਚ ਸਦ੍ਦਹਿਤ੍વਾ ਦਾਨਾਦੀਨਿ ਪવਤ੍ਤੇਤਿ। ਤਸ੍ਮਾ ‘‘ਸਦ੍ਧਂ ਉਪਨਿਸ੍ਸਾਯਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ।
423. Upanissaye saddhaṃ upanissāyāti kammakammaphalaidhalokaparalokādīsu saddhaṃ upanissayaṃ katvā. Yathā hi puriso heṭṭhāpathaviyaṃ udakaṃ atthīti saddahitvā pathaviṃ khanati, evaṃ saddho kulaputto dānādīnaṃ phalañca ānisaṃsañca saddahitvā dānādīni pavatteti. Tasmā ‘‘saddhaṃ upanissāyā’’ti vuttaṃ.
ਸੀਲਂ ਉਪਨਿਸ੍ਸਾਯਾਤਿਆਦੀਸੁਪਿ ਇਮੇ ਸੀਲਾਦਯੋ ਧਮ੍ਮੇ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯਂ ਕਤ੍વਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਸੀਲવਾ ਹਿ ਸੀਲਾਨੁਭਾવੇਸੁ ਸੀਲਾਨਿਸਂਸੇਸੁ ਚ ਕੁਸਲੋ ਸੀਲਂ ਉਪਨਿਸ੍ਸਾਯ ਸੀਲવਨ੍ਤਾਨਂ ਦਾਨਂ ਦੇਤਿ, ਉਪਰੂਪਰਿ ਸੀਲਂ ਸਮਾਦਿਯਤਿ ਸੁਪਰਿਸੁਦ੍ਧਂ ਅਖਣ੍ਡਂ, ਚਾਤੁਦ੍ਦਸੀਆਦੀਸੁ ਪਕ੍ਖਦਿવਸੇਸੁ ਉਪੋਸਥਕਮ੍ਮਂ ਕਰੋਤਿ, ਸੀਲਸਮ੍ਪਦਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਝਾਨਾਦੀਨਿ ਉਪ੍ਪਾਦੇਤਿ। ਬਹੁਸ੍ਸੁਤੋਪਿ ਦਾਨਾਦਿਪੁਞ੍ਞਕਿਰਿਯਾਯਤ੍ਤਾ ਸਬ੍ਬਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਯੋ ਦਾਨਾਦੀਨਞ੍ਚ ਸਙ੍ਕਿਲੇਸવੋਦਾਨਾਦਿਭੇਦਂ ਸੁਤਮਯਾਯ ਪਞ੍ਞਾਯ ਪਟਿવਿਜ੍ਝਿਤ੍વਾ ਠਿਤੋ ਸੁਤਂ ਉਪਨਿਸ੍ਸਾਯ ਦਾਨਾਦੀਨਿ ਪવਤ੍ਤੇਤਿ। ਚਾਗવਾਪਿ ਚਾਗਾਧਿਮੁਤ੍ਤੋ ਅਤ੍ਤਨੋ ਚਾਗਸਮ੍ਪਦਂ ਉਪਨਿਸ੍ਸਾਯ ਦਾਨਂ ਦੇਤਿ, ਸੀਲવਨ੍ਤੋ ਹੁਤ੍વਾ ਦਿਨ੍ਨਂ ਮਹਪ੍ਫਲਨ੍ਤਿ ਸੀਲਂ ਸਮਾਦਿਯਤਿ, ਉਪੋਸਥਕਮ੍ਮਂ ਕਰੋਤਿ, ਤਾਯ ਪਟਿਪਤ੍ਤਿਯਾ ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਚਿਤ੍ਤੋ ਝਾਨਾਦੀਨਿ ਉਪ੍ਪਾਦੇਤਿ। ਪਞ੍ਞવਾਪਿ ਇਧਲੋਕਪਰਲੋਕਹਿਤਞ੍ਚੇવ ਲੋਕਸਮਤਿਕ੍ਕਮਨੁਪਾਯਞ੍ਚ ਉਪਪਰਿਕ੍ਖਨ੍ਤੋ ‘‘ਸਕ੍ਕਾ ਇਮਾਯ ਪਟਿਪਤ੍ਤਿਯਾ ਇਧਲੋਕਹਿਤਮ੍ਪਿ ਪਰਲੋਕਹਿਤਮ੍ਪਿ ਲੋਕਸਮਤਿਕ੍ਕਮਨੂਪਾਯਞ੍ਚ ਸਮ੍ਪਾਦੇਤੁ’’ਨ੍ਤਿ ਪਞ੍ਞਂ ਉਪਨਿਸ੍ਸਾਯ ਦਾਨਾਦੀਨਿ ਪવਤ੍ਤੇਤਿ। ਯਸ੍ਮਾ ਪਨ ਨ ਕੇવਲਂ ਸਦ੍ਧਾਦਯੋ ਦਾਨਾਦੀਨਂਯੇવ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯਾ, ਅਤ੍ਤਨੋ ਅਪਰਭਾਗੇ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਮਾਨਾਨਂ ਸਦ੍ਧਾਦੀਨਮ੍ਪਿ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯਾ ਏવ, ਤਸ੍ਮਾ ਸਦ੍ਧਾ ਸੀਲਂ ਸੁਤਂ ਚਾਗੋ ਪਞ੍ਞਾ ਸਦ੍ਧਾਯ ਸੀਲਸ੍ਸ ਸੁਤਸ੍ਸ ਚਾਗਸ੍ਸ ਪਞ੍ਞਾਯਾਤਿ વੁਤ੍ਤਂ।
Sīlaṃ upanissāyātiādīsupi ime sīlādayo dhamme upanissayaṃ katvāti attho. Sīlavā hi sīlānubhāvesu sīlānisaṃsesu ca kusalo sīlaṃ upanissāya sīlavantānaṃ dānaṃ deti, uparūpari sīlaṃ samādiyati suparisuddhaṃ akhaṇḍaṃ, cātuddasīādīsu pakkhadivasesu uposathakammaṃ karoti, sīlasampadaṃ nissāya jhānādīni uppādeti. Bahussutopi dānādipuññakiriyāyattā sabbasampattiyo dānādīnañca saṅkilesavodānādibhedaṃ sutamayāya paññāya paṭivijjhitvā ṭhito sutaṃ upanissāya dānādīni pavatteti. Cāgavāpi cāgādhimutto attano cāgasampadaṃ upanissāya dānaṃ deti, sīlavanto hutvā dinnaṃ mahapphalanti sīlaṃ samādiyati, uposathakammaṃ karoti, tāya paṭipattiyā parisuddhacitto jhānādīni uppādeti. Paññavāpi idhalokaparalokahitañceva lokasamatikkamanupāyañca upaparikkhanto ‘‘sakkā imāya paṭipattiyā idhalokahitampi paralokahitampi lokasamatikkamanūpāyañca sampādetu’’nti paññaṃ upanissāya dānādīni pavatteti. Yasmā pana na kevalaṃ saddhādayo dānādīnaṃyeva upanissayā, attano aparabhāge uppajjamānānaṃ saddhādīnampi upanissayā eva, tasmā saddhā sīlaṃ sutaṃ cāgo paññā saddhāya sīlassa sutassa cāgassa paññāyāti vuttaṃ.
ਪਰਿਕਮ੍ਮਨ੍ਤਿ ਅਨਨ੍ਤਰਂ ਅਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾ ਪੁਬ੍ਬਭਾਗੇ ਪਰਿਕਮ੍ਮਂ ਗਹੇਤਬ੍ਬਂ। ਯਥਾਕਮ੍ਮੂਪਗਞਾਣਸ੍ਸ ਅਨਾਗਤਂਸਞਾਣਸ੍ਸਾਤਿ ਇਮੇਸਂ ਦ੍વਿਨ੍ਨਂ ਦਿਬ੍ਬਚਕ੍ਖੁਪਰਿਕਮ੍ਮਮੇવ, ਪਰਿਕਮ੍ਮਂ વਿਸੁਂ ਨਤ੍ਥਿ। ਦਿਬ੍ਬਚਕ੍ਖੁਸ੍ਸੇવ ਪਰਿਭਣ੍ਡਞਾਣਾਨਿ ਏਤਾਨਿ, ਤਸ੍ਮਿਂ ਇਜ੍ਝਮਾਨੇ ਇਜ੍ਝਨ੍ਤਿ ਏવਂ ਸਨ੍ਤੇਪਿ ਤਦਧਿਮੁਤ੍ਤਤਾਯ ਸਹਿਤਂ ਦਿਬ੍ਬਚਕ੍ਖੁਪਰਿਕਮ੍ਮਂ ਤੇਸਂ ਪਰਿਕਮ੍ਮਨ੍ਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਨ ਹਿ ਏਤਾਨਿ ਸਬ੍ਬੇਸਂ ਦਿਬ੍ਬਚਕ੍ਖੁਕਾਨਂ ਸਮਗਤਿਕਾਨਿ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਤਸ੍ਮਾ ਭવਿਤਬ੍ਬਮੇਤ੍ਥ ਪਰਿਕਮ੍ਮવਿਸੇਸੇਨਾਤਿ। ਦਿਬ੍ਬਚਕ੍ਖੁ ਦਿਬ੍ਬਾਯ ਸੋਤਧਾਤੁਯਾਤਿ ਦੂਰੇ ਰੂਪਾਨਿ ਦਿਸ੍વਾ ਤੇਸਂ ਸਦ੍ਦਂ ਸੋਤੁਕਾਮਸ੍ਸ ਦਿਬ੍ਬਚਕ੍ਖੁ ਸੋਤਧਾਤੁવਿਸੁਦ੍ਧਿਯਾ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯੋ ਹੋਤਿ। ਤੇਸਂ ਪਨ ਸਦ੍ਦਂ ਸੁਤ੍વਾ ਤਤ੍ਥ ਗਨ੍ਤੁਕਾਮਤਾਦਿવਸੇਨ ਦਿਬ੍ਬਸੋਤਧਾਤੁ ਇਦ੍ਧਿવਿਧਞਾਣਸ੍ਸ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯੋ ਹੋਤਿ। ਏવਂ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ ਤਸ੍ਸ ਤਸ੍ਸ ਉਪਕਾਰਕਭਾવવਸੇਨ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯਪਚ੍ਚਯਤਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ।
Parikammanti anantaraṃ aggahetvā pubbabhāge parikammaṃ gahetabbaṃ. Yathākammūpagañāṇassa anāgataṃsañāṇassāti imesaṃ dvinnaṃ dibbacakkhuparikammameva, parikammaṃ visuṃ natthi. Dibbacakkhusseva paribhaṇḍañāṇāni etāni, tasmiṃ ijjhamāne ijjhanti evaṃ santepi tadadhimuttatāya sahitaṃ dibbacakkhuparikammaṃ tesaṃ parikammanti veditabbaṃ. Na hi etāni sabbesaṃ dibbacakkhukānaṃ samagatikāni honti. Tasmā bhavitabbamettha parikammavisesenāti. Dibbacakkhu dibbāya sotadhātuyāti dūre rūpāni disvā tesaṃ saddaṃ sotukāmassa dibbacakkhu sotadhātuvisuddhiyā upanissayo hoti. Tesaṃ pana saddaṃ sutvā tattha gantukāmatādivasena dibbasotadhātu iddhividhañāṇassa upanissayo hoti. Evaṃ sabbattha tassa tassa upakārakabhāvavasena upanissayapaccayatā veditabbā.
ਮਗ੍ਗਂ ਉਪਨਿਸ੍ਸਾਯ ਅਨੁਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਸਮਾਪਤ੍ਤਿਨ੍ਤਿ ਤੇਨ ਤੇਨ ਮਗ੍ਗੇਨ ਸਿਥਿਲੀਕਤਪਾਰਿਪਨ੍ਥਕਤ੍ਤਾ ਪਹੀਨਪਾਰਿਪਨ੍ਥਕਤ੍ਤਾ ਚ ਤਂ ਤਂ ਸਮਾਪਤ੍ਤਿਂ ਉਪ੍ਪਾਦੇਨ੍ਤੀਤਿ ਤੇਸਂ ਮਗ੍ਗੋ ਸਮਾਪਤ੍ਤਿਯਾ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯੋ ਹੋਤਿ। વਿਪਸ੍ਸਨ੍ਤੀਤਿ ਉਪਰੂਪਰਿਮਗ੍ਗਤ੍ਥਾਯ વਿਪਸ੍ਸਨ੍ਤਿ। ਅਤ੍ਥਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾਯਾਤਿਆਦਿ ਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾਨਂ ਮਗ੍ਗਪਟਿਲਾਭੇਨੇવ ਇਜ੍ਝਨਤੋ વੁਤ੍ਤਂ। ਏવਂਇਦ੍ਧਾਨਞ੍ਚ ਪਨੇਤਾਸਂ ਪਚ੍ਛਾ ਤੇਸੁ ਤੇਸੁ ਆਰਮ੍ਮਣੇਸੁ ਪવਤ੍ਤਿਯਾ ਮਗ੍ਗੋવ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯੋ ਨਾਮ ਹੋਤਿ।
Maggaṃ upanissāya anuppannaṃ samāpattinti tena tena maggena sithilīkatapāripanthakattā pahīnapāripanthakattā ca taṃ taṃ samāpattiṃ uppādentīti tesaṃ maggo samāpattiyā upanissayo hoti. Vipassantīti uparūparimaggatthāya vipassanti. Atthapaṭisambhidāyātiādi paṭisambhidānaṃ maggapaṭilābheneva ijjhanato vuttaṃ. Evaṃiddhānañca panetāsaṃ pacchā tesu tesu ārammaṇesu pavattiyā maggova upanissayo nāma hoti.
ਸਦ੍ਧਂ ਉਪਨਿਸ੍ਸਾਯ ਮਾਨਂ ਜਪ੍ਪੇਤੀਤਿ ਅਹਮਸ੍ਮਿ ਸਦ੍ਧੋ ਪਸਨ੍ਨੋਤਿ ਮਾਨਂ ਪવਤ੍ਤੇਤਿ। ਦਿਟ੍ਠਿਂ ਗਣ੍ਹਾਤੀਤਿ ਤਸ੍ਮਿਂ ਤਸ੍ਮਿਂ વਚਨੇ ਸਦ੍ਧਾવਸੇਨੇવ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਪਞ੍ਞਾਯ ਅਤ੍ਥਂ ਅਨੁਪਪਰਿਕ੍ਖਨ੍ਤੋ ‘‘ਅਤ੍ਥਿ ਪੁਗ੍ਗਲੋ’’ਤਿਆਦਿવਸੇਨ ਦਿਟ੍ਠਿਂ ਗਣ੍ਹਾਤਿ। ਸੀਲਂ ਸੁਤਂ ਚਾਗਂ ਪਞ੍ਞਨ੍ਤਿ ਅਹਮਸ੍ਮਿ ਸੀਲવਾ ਸੁਤવਾ ਚਾਗੀ ਪਞ੍ਞਾਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋਤਿ ਮਾਨਂ ਜਪ੍ਪੇਤਿ। ਸੀਲਸੁਤਚਾਗਪਞ੍ਞਾਸੁ ਪਨ ਮਾਨਮਞ੍ਞਨਂ વਿਯ ਦਿਟ੍ਠਿਮਞ੍ਞਨਂ ਉਪ੍ਪਾਦੇਨ੍ਤੋ ਦਿਟ੍ਠਿਂ ਗਣ੍ਹਾਤਿ। ਰਾਗਸ੍ਸਾਤਿਆਦੀਸੁ ਸਦ੍ਧਾਦਿਸਮ੍ਪਦਂ ਉਪਨਿਸ੍ਸਾਯ ਅਤ੍ਤੁਕ੍ਕਂਸਨਕਾਲੇ ਤੇਸੁ ਏਕੇਕੋ ਧਮ੍ਮੋ ਰਾਗਸ੍ਸ, ਪਰવਮ੍ਭਨਕਾਲੇ ਦੋਸਸ੍ਸ, ਉਭਯੇਨ ਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਮੋਹਸ੍ਸ, વੁਤ੍ਤਪ੍ਪਕਾਰਾਨਂ ਮਾਨਦਿਟ੍ਠੀਨਂ, ਸਦ੍ਧਾਦਿਸਮ੍ਪਦਂ ਉਪਨਿਸ੍ਸਾਯ ਭવਭੋਗਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਪਤ੍ਥਨਾਯ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯੋ ਹੋਤਿ। ਏવਮੇਤ੍ਥ ਲੋਕਿਯਕੁਸਲਞ੍ਞੇવ ਦਸ੍ਸਿਤਂ। ਲੋਕੁਤ੍ਤਰਂ ਪਨ ਸਨ੍ਤਂ ਪਣੀਤਂ ਉਤ੍ਤਮਂ ਅਕੁਸਲવਿਦ੍ਧਂਸਨਂ। ਤਸ੍ਮਾ ਚਨ੍ਦੋ વਿਯ ਅਨ੍ਧਕਾਰਤਮਾਨਂ ਨ ਅਕੁਸਲਸ੍ਸ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯੋ ਹੋਤੀਤਿ ਨ ਗਹਿਤਂ।
Saddhaṃ upanissāya mānaṃ jappetīti ahamasmi saddho pasannoti mānaṃ pavatteti. Diṭṭhiṃ gaṇhātīti tasmiṃ tasmiṃ vacane saddhāvaseneva gantvā paññāya atthaṃ anupaparikkhanto ‘‘atthi puggalo’’tiādivasena diṭṭhiṃ gaṇhāti. Sīlaṃ sutaṃ cāgaṃ paññanti ahamasmi sīlavā sutavā cāgī paññāsampannoti mānaṃ jappeti. Sīlasutacāgapaññāsu pana mānamaññanaṃ viya diṭṭhimaññanaṃ uppādento diṭṭhiṃ gaṇhāti. Rāgassātiādīsu saddhādisampadaṃ upanissāya attukkaṃsanakāle tesu ekeko dhammo rāgassa, paravambhanakāle dosassa, ubhayena sampayuttassa mohassa, vuttappakārānaṃ mānadiṭṭhīnaṃ, saddhādisampadaṃ upanissāya bhavabhogasampattipatthanāya upanissayo hoti. Evamettha lokiyakusalaññeva dassitaṃ. Lokuttaraṃ pana santaṃ paṇītaṃ uttamaṃ akusalaviddhaṃsanaṃ. Tasmā cando viya andhakāratamānaṃ na akusalassa upanissayo hotīti na gahitaṃ.
ਆਤਾਪੇਤੀਤਿਆਦਿ ਕਾਯਿਕਦੁਕ੍ਖવਸੇਨ ਅਬ੍ਯਾਕਤਧਮ੍ਮਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਂ વੁਤ੍ਤਂ। ਸਦ੍ਧੋ ਹਿ ਸਦ੍ਧਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਅਤਿਸੀਤਂ ਅਤਿਉਣ੍ਹਨ੍ਤਿ ਅਨੋਸਕ੍ਕਿਤ੍વਾ ਨਾਨਪ੍ਪਕਾਰਾਨਿ ਨવਕਮ੍ਮવੇਯ੍ਯਾવਚ੍ਚਾਦੀਨਿ ਕਰੋਨ੍ਤੋ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਆਤਾਪੇਤਿ ਪਰਿਤਾਪੇਤਿ, ਭੋਗਂ ਉਪ੍ਪਾਦੇਤ੍વਾ ਪੁਞ੍ਞਾਨਿ ਕਰਿਸ੍ਸਾਮੀਤਿ ਪਰਿਯੇਟ੍ਠਿਮੂਲਕਂ ਦੁਕ੍ਖਂ ਪਚ੍ਚਨੁਭੋਤਿ। ਸੀਲવਾਪਿ ਸੀਲਾਨੁਰਕ੍ਖਣਤ੍ਥਂ ਅਬ੍ਭੋਕਾਸਿਕਤ੍ਤਾਦਿવਸੇਨ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਆਤਾਪੇਤਿ ਪਰਿਤਾਪੇਤਿ, ਪਿਣ੍ਡਚਾਰਿਕਤ੍ਤਾਦਿવਸੇਨ ਪਰਿਯੇਟ੍ਠਿਮੂਲਕਂ ਦੁਕ੍ਖਂ ਪਚ੍ਚਨੁਭੋਤਿ। ਸੁਤવਾਪਿ ਬਾਹੁਸ੍ਸਚ੍ਚਾਨੁਰੂਪਂ ਪਟਿਪਤ੍ਤਿਂ ਪਟਿਪਜ੍ਜਿਸ੍ਸਾਮੀਤਿ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ ਪਟਿਪਜ੍ਜਨ੍ਤੋ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਆਤਾਪੇਤਿ ਪਰਿਤਾਪੇਤਿ, ਪਰਿਯੇਟ੍ਠਿਮੂਲਕਂ ਦੁਕ੍ਖਂ ਪਚ੍ਚਨੁਭੋਤਿ। ਚਾਗવਾਪਿ ਚਾਗਾਧਿਮੁਤ੍ਤਤਾਯ ਅਤ੍ਤਨੋ ਯਾਪਨਮਤ੍ਤੇਪਿ ਪਚ੍ਚਯੇ ਅਨવਸੇਸੇਤ੍વਾ ਪਰਿਚ੍ਚਜਨ੍ਤੋ, ਅਙ੍ਗਾਦਿਪਰਿਚ੍ਚਾਗਂ વਾ ਪਨ ਕਰੋਨ੍ਤੋ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਆਤਾਪੇਤਿ ਪਰਿਤਾਪੇਤਿ, ਪਰਿਚ੍ਚਜਿਤਬ੍ਬਸ੍ਸ વਤ੍ਥੁਨੋ ਉਪ੍ਪਾਦਨਤ੍ਥਂ ਪਰਿਯੇਟ੍ਠਿਮੂਲਕਂ ਦੁਕ੍ਖਂ ਪਚ੍ਚਨੁਭੋਤਿ। ਪਞ੍ਞવਾਪਿ ਉਪਰੂਪਰਿ ਪਞ੍ਞਂ વਡ੍ਢੇਸ੍ਸਾਮੀਤਿ ਸਪ੍ਪਞ੍ਞਤਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਸੀਤੁਣ੍ਹਾਦੀਨਿ ਅਗਣੇਤ੍વਾ ਸਜ੍ਝਾਯਮਨਸਿਕਾਰੇਸੁ ਯੋਗਂ ਕਰੋਨ੍ਤੋ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਆਤਾਪੇਤਿ ਪਰਿਤਾਪੇਤਿ, ਮਿਚ੍ਛਾਜੀવੇ ਆਦੀਨવਂ ਸਮ੍ਮਾਜੀવੇ ਚ ਆਨਿਸਂਸਂ ਦਿਸ੍વਾ ਮਿਚ੍ਛਾਜੀવਂ ਪਹਾਯ ਪਰਿਸੁਦ੍ਧੇਨ ਆਜੀવੇਨ ਜੀવਿਤવੁਤ੍ਤਿਂ ਪਰਿਯੇਸਨ੍ਤੋ ਪਰਿਯੇਟ੍ਠਿਮੂਲਕਂ ਦੁਕ੍ਖਂ ਪਚ੍ਚਨੁਭੋਤਿ।
Ātāpetītiādi kāyikadukkhavasena abyākatadhammadassanatthaṃ vuttaṃ. Saddho hi saddhaṃ nissāya atisītaṃ atiuṇhanti anosakkitvā nānappakārāni navakammaveyyāvaccādīni karonto attānaṃ ātāpeti paritāpeti, bhogaṃ uppādetvā puññāni karissāmīti pariyeṭṭhimūlakaṃ dukkhaṃ paccanubhoti. Sīlavāpi sīlānurakkhaṇatthaṃ abbhokāsikattādivasena attānaṃ ātāpeti paritāpeti, piṇḍacārikattādivasena pariyeṭṭhimūlakaṃ dukkhaṃ paccanubhoti. Sutavāpi bāhussaccānurūpaṃ paṭipattiṃ paṭipajjissāmīti vuttanayeneva paṭipajjanto attānaṃ ātāpeti paritāpeti, pariyeṭṭhimūlakaṃ dukkhaṃ paccanubhoti. Cāgavāpi cāgādhimuttatāya attano yāpanamattepi paccaye anavasesetvā pariccajanto, aṅgādipariccāgaṃ vā pana karonto attānaṃ ātāpeti paritāpeti, pariccajitabbassa vatthuno uppādanatthaṃ pariyeṭṭhimūlakaṃ dukkhaṃ paccanubhoti. Paññavāpi uparūpari paññaṃ vaḍḍhessāmīti sappaññataṃ nissāya sītuṇhādīni agaṇetvā sajjhāyamanasikāresu yogaṃ karonto attānaṃ ātāpeti paritāpeti, micchājīve ādīnavaṃ sammājīve ca ānisaṃsaṃ disvā micchājīvaṃ pahāya parisuddhena ājīvena jīvitavuttiṃ pariyesanto pariyeṭṭhimūlakaṃ dukkhaṃ paccanubhoti.
ਕਾਯਿਕਸ੍ਸ ਸੁਖਸ੍ਸਾਤਿ ਸਦ੍ਧਾਦਿਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਂ ਉਪਨਿਸ੍ਸਾਯ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਾਨਿ ਸੁਖੋਪਕਰਣਾਨਿ ਪਰਿਭੁਞ੍ਜਨਕਾਲੇ ਸਦ੍ਧਾਦਿਸਮੁਟ੍ਠਾਨਪਣੀਤਰੂਪਫੁਟਕਾਯਸ੍ਸ ਚ ਤੇਸਂ વਸੇਨ ਅવਿਪ੍ਪਟਿਸਾਰਮੂਲਕਪਾਮੋਜ੍ਜਪੀਤਿਸਮੁਟ੍ਠਾਨਰੂਪਫੁਟਕਾਯਸ੍ਸ ਚ ਸੁਖੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਕਾਲੇ ਤੇਸਂ ਕਟਤ੍ਤਾ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨવਿਪਾਕਸੁਖਕਾਲੇ ਚ ਕਾਯਿਕਸ੍ਸ ਸੁਖਸ੍ਸ, વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ ਦੁਕ੍ਖੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਕਾਲੇ ਸਦ੍ਧਾਦਿਗੁਣਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਂ ਅਸਹਮਾਨੇਹਿ ਪਯੁਤ੍ਤવਧਬਨ੍ਧਨਾਦਿਕਾਲੇ ਚ ਕਾਯਿਕਸ੍ਸ ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸ, ਸਦ੍ਧਾਦਯੋ ਉਪਨਿਸ੍ਸਾਯ ਪવਤ੍ਤਿਤਫਲਸਮਾਪਤ੍ਤਿਕਾਲੇ ਪਨ ਫਲਸਮਾਪਤ੍ਤਿਯਾ ਏਤੇਸੁ ਏਕੇਕੋ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯਪਚ੍ਚਯੇਨ ਪਚ੍ਚਯੋ ਹੋਤੀਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਕੁਸਲਂ ਕਮ੍ਮਨ੍ਤਿ ਕੁਸਲਚੇਤਨਾ ਅਤ੍ਤਨੋ વਿਪਾਕਸ੍ਸ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯਪਚ੍ਚਯੋ, ਸਾ ਪਨ ਬਲવਚੇਤਨਾવ ਲਬ੍ਭਤਿ, ਨ ਦੁਬ੍ਬਲਾ। ਤਤ੍ਰਿਦਂ વਤ੍ਥੁ – ਏਕਾ ਕਿਰ ਇਤ੍ਥੀ ਉਬ੍ਬਨ੍ਧਿਤੁਕਾਮਾ ਰੁਕ੍ਖੇ ਰਜ੍ਜੁਂ ਲਗ੍ਗੇਤ੍વਾ ਸਂવਿਧਾਤਬ੍ਬਂ ਸਂવਿਦਹਤਿ। ਅਥੇਕੋ ਚੋਰੋ ਰਤ੍ਤਿਭਾਗੇ ਤਂ ਗੇਹਂ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ‘‘ਇਮਾਯ ਰਜ੍ਜੁਯਾ ਕਿਞ੍ਚਿਦੇવ ਬਨ੍ਧਿਤ੍વਾ ਹਰਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਸਤ੍ਥੇਨ ਛਿਨ੍ਦਿਤੁਂ ਉਪਗਤੋ। ਅਥ ਸਾ ਰਜ੍ਜੁ ਆਸੀવਿਸੋ ਹੁਤ੍વਾ ਸੁਸੂਤਿ ਅਕਾਸਿ। ਚੋਰੋ ਭੀਤੋ ਅਪਸਕ੍ਕਿ। ਇਤ੍ਥੀ ਅਤ੍ਤਨੋ ਨਿવੇਸਨਾ ਨਿਕ੍ਖਮਿਤ੍વਾ ਰਜ੍ਜੁਪਾਸੇ ਗੀવਂ ਪਟਿਮੁਞ੍ਚਿਤ੍વਾ ਉਬ੍ਬਨ੍ਧਾ ਕਾਲਮਕਾਸਿ। ਏવਂ ਬਲવਚੇਤਨਾ ਅਨ੍ਤਰਾਯੇ ਨਿવਾਰੇਤ੍વਾ ਅਤ੍ਤਨੋ વਿਪਾਕਸ੍ਸ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯੋ ਹੋਤਿ। ਨ ਪਨੇਤਂ ਏਕਨ੍ਤਤੋ ਗਹੇਤਬ੍ਬਂ। ਕਤੋਕਾਸਞ੍ਹਿ ਕਮ੍ਮਂ ਏવ વਿਪਾਕਸ੍ਸ ਅਨ੍ਤਰਾਯਂ ਪਟਿਬਾਹਿਤ੍વਾ વਿਪਚ੍ਚਤਿ, વਿਪਾਕਜਨਕਂ ਪਨ ਕਮ੍ਮਂ વਿਪਾਕਸ੍ਸ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯਪਚ੍ਚਯੋ ਨ ਹੋਤੀਤਿ ਨ વਤ੍ਤਬ੍ਬਂ। ਕਮ੍ਮਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਚਤੁਭੂਮਕਮ੍ਪਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਯਂ ਪਨ ਪਰਤੋ ‘‘ਮਗ੍ਗੋ ਫਲਸਮਾਪਤ੍ਤਿਯਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ, ਤਂ ਅਚੇਤਨਾવਸੇਨ। ਤੇਨੇਤਂ ਦੀਪੇਤਿ – ਯੋ ਕੋਚਿ વਿਪਾਕਜਨਕੋ ਧਮ੍ਮੋ, ਸੋ ਅਤ੍ਤਨੋ વਿਪਾਕਸ੍ਸ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯਪਚ੍ਚਯੋ ਹੋਤੀਤਿ।
Kāyikassa sukhassāti saddhādisampattiṃ upanissāya uppannāni sukhopakaraṇāni paribhuñjanakāle saddhādisamuṭṭhānapaṇītarūpaphuṭakāyassa ca tesaṃ vasena avippaṭisāramūlakapāmojjapītisamuṭṭhānarūpaphuṭakāyassa ca sukhuppattikāle tesaṃ kaṭattā uppannavipākasukhakāle ca kāyikassa sukhassa, vuttanayeneva dukkhuppattikāle saddhādiguṇasampattiṃ asahamānehi payuttavadhabandhanādikāle ca kāyikassa dukkhassa, saddhādayo upanissāya pavattitaphalasamāpattikāle pana phalasamāpattiyā etesu ekeko upanissayapaccayena paccayo hotīti veditabbo. Kusalaṃ kammanti kusalacetanā attano vipākassa upanissayapaccayo, sā pana balavacetanāva labbhati, na dubbalā. Tatridaṃ vatthu – ekā kira itthī ubbandhitukāmā rukkhe rajjuṃ laggetvā saṃvidhātabbaṃ saṃvidahati. Atheko coro rattibhāge taṃ gehaṃ upasaṅkamitvā ‘‘imāya rajjuyā kiñcideva bandhitvā harissāmī’’ti satthena chindituṃ upagato. Atha sā rajju āsīviso hutvā susūti akāsi. Coro bhīto apasakki. Itthī attano nivesanā nikkhamitvā rajjupāse gīvaṃ paṭimuñcitvā ubbandhā kālamakāsi. Evaṃ balavacetanā antarāye nivāretvā attano vipākassa upanissayo hoti. Na panetaṃ ekantato gahetabbaṃ. Katokāsañhi kammaṃ eva vipākassa antarāyaṃ paṭibāhitvā vipaccati, vipākajanakaṃ pana kammaṃ vipākassa upanissayapaccayo na hotīti na vattabbaṃ. Kammanti ettha catubhūmakampi veditabbaṃ. Yaṃ pana parato ‘‘maggo phalasamāpattiyā’’ti vuttaṃ, taṃ acetanāvasena. Tenetaṃ dīpeti – yo koci vipākajanako dhammo, so attano vipākassa upanissayapaccayo hotīti.
ਰਾਗਂ ਉਪਨਿਸ੍ਸਾਯ ਪਾਣਂ ਹਨਤੀਤਿ ਯਸ੍ਮਿਂ વਤ੍ਥੁਸ੍ਮਿਂ ਸਾਰਤ੍ਤੋ ਹੋਤਿ, ਤਸ੍ਮਿਂ વਾ વਿਰੁਦ੍ਧਂ, ਤਸ੍ਸ વਾ ਅਤ੍ਥਾਯ ਪਾਣਂ ਹਨਤਿ। ਅਦਿਨ੍ਨਾਦਾਨਾਦੀਸੁਪਿ ਏਤੇਨੇવੁਪਾਯੇਨ ਅਤ੍ਥੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਸਨ੍ਧਿਂ ਛਿਨ੍ਦਤੀਤਿ ਅਦਿਨ੍ਨਾਦਾਨવਸੇਨ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਤ੍ਥ ਸਨ੍ਧਿਨ੍ਤਿ ਗੇਹਸਨ੍ਧਿਂ। ਨਿਲ੍ਲੋਪਂ ਹਰਤੀਤਿ ਨਿਲੀਯਿਤ੍વਾ ਹਰਤਿ। ਏਕਾਗਾਰਿਕਂ ਕਰੋਤੀਤਿ ਬਹੂਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਏਕਮੇવ ਗੇਹਂ ਪਰਿવਾਰੇਤ੍વਾ વਿਲੁਮ੍ਪਤਿ। ਪਰਿਪਨ੍ਥੇ ਤਿਟ੍ਠਤੀਤਿ ਪਨ੍ਥਦੂਹਨਕਮ੍ਮਂ ਕਰੋਤਿ। ਦੋਸਂ ਉਪਨਿਸ੍ਸਾਯਾਤਿਆਦੀਸੁ ‘‘ਅਨਤ੍ਥਂ ਮੇ ਅਚਰੀ’’ਤਿਆਦਿવਸੇਨ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਦੋਸਂ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯਂ ਕਤ੍વਾ। ਮੋਹਂ ਉਪਨਿਸ੍ਸਾਯਾਤਿ ਪਾਣਾਤਿਪਾਤਾਦੀਸੁ ਆਦੀਨવਪਟਿਚ੍ਛਾਦਕਂ ਮੋਹਂ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯਂ ਕਤ੍વਾ। ਮਾਨਂ ਉਪਨਿਸ੍ਸਾਯਾਤਿ ਅਹਂ ਕਿਂ ਹਨਿਤੁਂ ਨ ਸਕ੍ਕੋਮਿ, ਆਦਾਤੁਂ ਨ ਸਕ੍ਕੋਮੀਤਿ ਮਾਨਂ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯਂ ਕਤ੍વਾ। ਕੇਨਚਿ વਾ ਪਨ ਅવਞ੍ਞਾਤੋ ਹੋਤਿ ਪਰਿਭੂਤੋ ਹੀਲ਼ਿਤੋ, ਤਂ ਓਮਾਨਂ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯਂ ਕਤ੍વਾਤਿਪਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਦਿਟ੍ਠਿਂ ਉਪਨਿਸ੍ਸਾਯਾਤਿ ਯਞ੍ਞਾਦੀਸੁ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾਦਯੋ વਿਯ ਪਾਦਸਿਕਮਿਲਕ੍ਖੁਆਦਯੋ વਿਯ ਚ ਦਿਟ੍ਠਿਂ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯਂ ਕਤ੍વਾ। ਪਤ੍ਥਨਂ ਉਪਨਿਸ੍ਸਾਯਾਤਿ ‘‘ਸਚੇ ਮੇ ਇਦਂ ਨਾਮ ਇਜ੍ਝਿਸ੍ਸਤਿ, ਏવਰੂਪਂ ਤੇ ਬਲਿਕਮ੍ਮਂ ਕਰਿਸ੍ਸਾਮੀਤਿ ਏવਂ ਦੇવਤਾਯਾਚਨਸਙ੍ਖਤਂ વਾ, ਅਸੁਕਂ ਨਾਮ ਮੇ ਘਾਤੇਤ੍વਾ ਦੇਹਿ, ਅਸੁਕਸ੍ਸ ਸਨ੍ਤਕਂ ਆਹਰ, ਏਹਿ વਾ ਮੇ ਏਤਾਨਿ ਕਮ੍ਮਾਨਿ ਕਰੋਨ੍ਤਸ੍ਸ ਸਹਾਯੋ ਹੋਹੀ’’ਤਿ ਏવਮਾਦਿਂ વਾ ਪਤ੍ਥਨਂ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯਂ ਕਤ੍વਾ। ਰਾਗੋ ਦੋਸੋ ਮੋਹੋ ਮਾਨੋ ਦਿਟ੍ਠਿ ਪਤ੍ਥਨਾ ਰਾਗਸ੍ਸਾਤਿ। ਏਤ੍ਥ ਰਾਗੋ ਰਾਗਸ੍ਸਾਪਿ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯੋ ਹੋਤਿ ਦੋਸਾਦੀਨਮ੍ਪਿ। ਦੋਸਾਦੀਸੁਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ।
Rāgaṃupanissāya pāṇaṃ hanatīti yasmiṃ vatthusmiṃ sāratto hoti, tasmiṃ vā viruddhaṃ, tassa vā atthāya pāṇaṃ hanati. Adinnādānādīsupi etenevupāyena attho veditabbo. Sandhiṃ chindatīti adinnādānavasena vuttaṃ. Tattha sandhinti gehasandhiṃ. Nillopaṃ haratīti nilīyitvā harati. Ekāgārikaṃ karotīti bahūhi saddhiṃ ekameva gehaṃ parivāretvā vilumpati. Paripanthe tiṭṭhatīti panthadūhanakammaṃ karoti. Dosaṃ upanissāyātiādīsu ‘‘anatthaṃ me acarī’’tiādivasena uppannaṃ dosaṃ upanissayaṃ katvā. Mohaṃ upanissāyāti pāṇātipātādīsu ādīnavapaṭicchādakaṃ mohaṃ upanissayaṃ katvā. Mānaṃ upanissāyāti ahaṃ kiṃ hanituṃ na sakkomi, ādātuṃ na sakkomīti mānaṃ upanissayaṃ katvā. Kenaci vā pana avaññāto hoti paribhūto hīḷito, taṃ omānaṃ upanissayaṃ katvātipi attho. Diṭṭhiṃ upanissāyāti yaññādīsu brāhmaṇādayo viya pādasikamilakkhuādayo viya ca diṭṭhiṃ upanissayaṃ katvā. Patthanaṃ upanissāyāti ‘‘sace me idaṃ nāma ijjhissati, evarūpaṃ te balikammaṃ karissāmīti evaṃ devatāyācanasaṅkhataṃ vā, asukaṃ nāma me ghātetvā dehi, asukassa santakaṃ āhara, ehi vā me etāni kammāni karontassa sahāyo hohī’’ti evamādiṃ vā patthanaṃ upanissayaṃ katvā. Rāgo doso moho māno diṭṭhi patthanā rāgassāti. Ettha rāgo rāgassāpi upanissayo hoti dosādīnampi. Dosādīsupi eseva nayo.
ਪਾਣਾਤਿਪਾਤੋ ਪਾਣਾਤਿਪਾਤਸ੍ਸਾਤਿ ਪਾਣਾਤਿਪਾਤੀ ਅਸਂવਰੇ ਠਿਤਤ੍ਤਾ ਅਞ੍ਞਮ੍ਪਿ ਪਾਣਂ ਹਨਤਿ। ਯੋ વਾ ਏਤੇਨ ਹਤੋ, ਤਸ੍ਸ ਞਾਤਿਮਿਤ੍ਤੇਹਿ ਉਪਦ੍ਦੁਤੋ ਤੇਸੁ ਅਞ੍ਞਮ੍ਪਿ ਹਨਤਿ। ਏવਂ ਪਾਣਾਤਿਪਾਤੋ ਪਾਣਾਤਿਪਾਤਸ੍ਸ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯਪਚ੍ਚਯੇਨ ਪਚ੍ਚਯੋ। ਭਣ੍ਡਸਾਮਿਕਂ ਪਨ ਗੋਪਕਂ વਾ ਘਾਤੇਤ੍વਾ ਪਰਭਣ੍ਡਹਰਣੇ, ਸਾਮਿਕਂ ਘਾਤੇਤ੍વਾ ਤਸ੍ਸ ਦਾਰਾਤਿਕ੍ਕਮੇ, ਨਾਹਂ ਹਨਾਮੀਤਿ ਮੁਸਾਭਣਨੇ, ਕਤਸ੍ਸ ਪਟਿਚ੍ਛਾਦਨਤ੍ਥਾਯ ਅਕਤਸ੍ਸ વਾ ਕਰਣਤ੍ਥਾਯ ਪੇਸੁਞ੍ਞਂ ਉਪਸਂਹਾਰੇ, ਤੇਨੇવ ਨਯੇਨ ਫਰੁਸવਾਚਾਨਿਚ੍ਛਾਰਣੇ, ਸਮ੍ਫਪ੍ਪਲਾਪਭਣਨੇ, ਪਰਂ ਹਨਿਤ੍વਾ ਅਭਿਜ੍ਝਾਯਿਤਬ੍ਬਪਰવਿਤ੍ਤੂਪਕਰਣਾਭਿਜ੍ਝਾਯਨੇ, ਯੋ ਤੇਨ ਘਾਤਿਤੋ ਹੋਤਿ; ਤਸ੍ਸ ਮਿਤ੍ਤਾਮਚ੍ਚਾ ਉਚ੍ਛਿਜ੍ਜਨ੍ਤੂਤਿਆਦਿਚਿਨ੍ਤਨੇ ‘‘ਏવਂ ਮੇ ਪਾਣਾਤਿਪਾਤੋ ਨਿਜ੍ਜਿਣ੍ਣੋ ਭવਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਦੁਕ੍ਕਰਕਾਰਿਕਾਦਿવਸੇਨ ਦਿਟ੍ਠਿਗ੍ਗਹਣਕਾਲੇ ਪਾਣਾਤਿਪਾਤੋ ਅਦਿਨ੍ਨਾਦਾਨਾਦੀਨਮ੍ਪਿ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯੋ ਹੋਤਿ। ਇਮਿਨਾ ਉਪਾਯੇਨ ਅਦਿਨ੍ਨਾਦਾਨਾਦਿਮੂਲਕੇਸੁਪਿ ਚਕ੍ਕੇਸੁ ਅਤ੍ਥੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ।
Pāṇātipāto pāṇātipātassāti pāṇātipātī asaṃvare ṭhitattā aññampi pāṇaṃ hanati. Yo vā etena hato, tassa ñātimittehi upadduto tesu aññampi hanati. Evaṃ pāṇātipāto pāṇātipātassa upanissayapaccayena paccayo. Bhaṇḍasāmikaṃ pana gopakaṃ vā ghātetvā parabhaṇḍaharaṇe, sāmikaṃ ghātetvā tassa dārātikkame, nāhaṃ hanāmīti musābhaṇane, katassa paṭicchādanatthāya akatassa vā karaṇatthāya pesuññaṃ upasaṃhāre, teneva nayena pharusavācānicchāraṇe, samphappalāpabhaṇane, paraṃ hanitvā abhijjhāyitabbaparavittūpakaraṇābhijjhāyane, yo tena ghātito hoti; tassa mittāmaccā ucchijjantūtiādicintane ‘‘evaṃ me pāṇātipāto nijjiṇṇo bhavissatī’’ti dukkarakārikādivasena diṭṭhiggahaṇakāle pāṇātipāto adinnādānādīnampi upanissayo hoti. Iminā upāyena adinnādānādimūlakesupi cakkesu attho veditabbo.
ਮਾਤੁਘਾਤਿਕਮ੍ਮਂ ਮਾਤੁਘਾਤਿਕਮ੍ਮਸ੍ਸਾਤਿ ਅਞ੍ਞਂ ਮਾਤਰਂ ਹਨਨ੍ਤਂ ਦਿਸ੍વਾ ‘‘વਟ੍ਟਤਿ ਏવਂ ਕਾਤੁ’’ਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਮਾਤਰਂ ਹਨਨ੍ਤਸ੍ਸ વਾ, ਏਕਸ੍ਮਿਂ ਭવੇ ਹਨ੍ਤ੍વਾ ਅਪਰਸ੍ਮਿਮ੍ਪਿ ਹਨਨવਸੇਨ વਾ, ਏਕਸ੍ਮਿਂਯੇવ ਭવੇ ‘‘ਗਚ੍ਛ, ਮੇ ਮਾਤਰਂ ਹਨਾਹੀ’’ਤਿ ਪੁਨਪ੍ਪੁਨਂ ਆਣਾਪਨવਸੇਨ વਾ, ਦ੍વੀਹਿ ਪਹਾਰੇਹਿ ਨਿਯਤਮਰਣਾਯ ਦੁਤਿਯਪਹਾਰਦਾਨવਸੇਨ વਾ ਮਾਤੁਘਾਤਿਕਮ੍ਮਂ ਮਾਤੁਘਾਤਿਕਮ੍ਮਸ੍ਸ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯੋ ਹੋਤਿ। ਸੇਸਾਨਿਪਿ ਯਥਾਯੋਗਂ ਇਮਿਨਾવ ਨਯੇਨ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾਨਿ। ਯਸ੍ਮਾ ਪਨ ਬਲવਾਕੁਸਲਂ ਦੁਬ੍ਬਲਾਕੁਸਲਸ੍ਸ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯੋ ਨ ਹੋਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਕਮ੍ਮਪਥਾਨਨ੍ਤਰਿਯਕਮ੍ਮવਸੇਨੇવ ਦੇਸਨਾ ਕਤਾਤਿ વਦਨ੍ਤਿ। ਤਂ ਨ ਏਕਨ੍ਤਤੋ ਗਹੇਤਬ੍ਬਂ। ਪਾਣਾਤਿਪਾਤਾਦੀਨਿ ਹਿ ਕਤ੍વਾ ‘‘ਕਸ੍ਮਾ ਏવਮਕਾਸੀ’’ਤਿ ਚੋਦਿਯਮਾਨੋ ਕੋਪਮਤ੍ਤਕਮ੍ਪਿ ਕਰੋਤਿ। વਿਪ੍ਪਟਿਸਾਰੀਪਿ ਹੋਤਿ। ਅਪ੍ਪਮਤ੍ਤਕੇਪਿ ਚ ਕਿਲੇਸੇ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੇ ਤਂ વਡ੍ਢੇਤ੍વਾ વੀਤਿਕ੍ਕਮਂ ਕਰੋਤਿ। ਤਸ੍ਮਾ ਬਲવਂ ਦੁਬ੍ਬਲਸ੍ਸ ਦੁਬ੍ਬਲਞ੍ਚ ਬਲવਸ੍ਸਾਪਿ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯੋ ਹੋਤਿਯੇવ। ਯਂ ਪਨ ਪਚ੍ਚਯવਿਭਙ੍ਗਸ੍ਸ ਉਦ੍ਦੇਸવਣ੍ਣਨਾਯਂ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਬਲવਕਾਰਣਟ੍ਠੇਨ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯੋ ਹੋਤੀ’’ਤਿ, ਤਂ ਕਾਰਣਭਾવਸ੍ਸੇવ ਬਲવਤਾਯ વੁਤ੍ਤਂ, ਨ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯਪਚ੍ਚਯਧਮ੍ਮਾਨਂ। ਕਮ੍ਮਕਿਲੇਸਾ ਹਿ ਬਲવਨ੍ਤੋਪਿ ਦੁਬ੍ਬਲਾਪਿ ਬਲવਕਾਰਣਂ ਹੋਨ੍ਤਿਯੇવ।
Mātughātikammaṃ mātughātikammassāti aññaṃ mātaraṃ hanantaṃ disvā ‘‘vaṭṭati evaṃ kātu’’nti attano mātaraṃ hanantassa vā, ekasmiṃ bhave hantvā aparasmimpi hananavasena vā, ekasmiṃyeva bhave ‘‘gaccha, me mātaraṃ hanāhī’’ti punappunaṃ āṇāpanavasena vā, dvīhi pahārehi niyatamaraṇāya dutiyapahāradānavasena vā mātughātikammaṃ mātughātikammassa upanissayo hoti. Sesānipi yathāyogaṃ imināva nayena veditabbāni. Yasmā pana balavākusalaṃ dubbalākusalassa upanissayo na hoti, tasmā kammapathānantariyakammavaseneva desanā katāti vadanti. Taṃ na ekantato gahetabbaṃ. Pāṇātipātādīni hi katvā ‘‘kasmā evamakāsī’’ti codiyamāno kopamattakampi karoti. Vippaṭisārīpi hoti. Appamattakepi ca kilese uppanne taṃ vaḍḍhetvā vītikkamaṃ karoti. Tasmā balavaṃ dubbalassa dubbalañca balavassāpi upanissayo hotiyeva. Yaṃ pana paccayavibhaṅgassa uddesavaṇṇanāyaṃ vuttaṃ ‘‘balavakāraṇaṭṭhena upanissayo hotī’’ti, taṃ kāraṇabhāvasseva balavatāya vuttaṃ, na upanissayapaccayadhammānaṃ. Kammakilesā hi balavantopi dubbalāpi balavakāraṇaṃ hontiyeva.
ਰਾਗਂ ਉਪਨਿਸ੍ਸਾਯ ਦਾਨਂ ਦੇਤੀਤਿਆਦੀਸੁ ਅਹੋ વਤਾਹਂ ਚਾਤੁਮਹਾਰਾਜਿਕਾਨਂ ਦੇવਾਨਂ ਸਹਬ੍ਯਤਂ ਉਪਪਜ੍ਜੇਯ੍ਯਨ੍ਤਿ ਉਪਪਤ੍ਤਿਭવੇ વਾ ਭੋਗੇਸੁ વਾ ਰਾਗਂ ਉਪਨਿਸ੍ਸਾਯ ਦਾਨਂ ਦੇਤਿ। ਸੀਲਸਮਾਦਾਨਉਪੋਸਥਕਮ੍ਮੇਸੁਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਝਾਨਂ ਪਨ ਰਾਗવਿਕ੍ਖਮ੍ਭਨਤ੍ਥਾਯ, વਿਪਸ੍ਸਨਂ ਰਾਗਸ੍ਸ ਪਹਾਨਤ੍ਥਾਯ, ਮਗ੍ਗਂ ਸਮੁਚ੍ਛੇਦਨਤ੍ਥਾਯ ਉਪ੍ਪਾਦੇਨ੍ਤੋ ਰਾਗਂ ਉਪਨਿਸ੍ਸਾਯ ਉਪ੍ਪਾਦੇਤਿ ਨਾਮ। વੀਤਰਾਗਭਾવਤ੍ਥਾਯ ਪਨ ਅਭਿਞ੍ਞਂ ਸਮਾਪਤ੍ਤਿਞ੍ਚ ਉਪ੍ਪਾਦੇਨ੍ਤੋ ਰਾਗਂ ਉਪਨਿਸ੍ਸਾਯ ਉਪ੍ਪਾਦੇਤਿ ਨਾਮ। ਏਤ੍ਤਾવਤਾ ਹਿ વੀਤਰਾਗੋ ਨਾਮ ਹੋਤਿ।
Rāgaṃupanissāya dānaṃ detītiādīsu aho vatāhaṃ cātumahārājikānaṃ devānaṃ sahabyataṃ upapajjeyyanti upapattibhave vā bhogesu vā rāgaṃ upanissāya dānaṃ deti. Sīlasamādānauposathakammesupi eseva nayo. Jhānaṃ pana rāgavikkhambhanatthāya, vipassanaṃ rāgassa pahānatthāya, maggaṃ samucchedanatthāya uppādento rāgaṃ upanissāya uppādeti nāma. Vītarāgabhāvatthāya pana abhiññaṃ samāpattiñca uppādento rāgaṃ upanissāya uppādeti nāma. Ettāvatā hi vītarāgo nāma hoti.
ਸਦ੍ਧਾਯਾਤਿ ਦਾਨਾਦਿવਸੇਨ ਪવਤ੍ਤਸਦ੍ਧਾਯ ਸੀਲਾਦੀਸੁਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਯਥੇવ ਹਿ ਦਾਨਾਦਿવਸੇਨ ਸਦ੍ਧਾਦਯੋ ਉਪ੍ਪਾਦੇਨ੍ਤੋ ਰਾਗਂ ਉਪਨਿਸ੍ਸਾਯ ਉਪ੍ਪਾਦੇਤਿ ਨਾਮ, ਏવਂ ਰਾਗਾਦਯੋਪਿ ਸਦ੍ਧਾਦੀਨਂ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯਪਚ੍ਚਯਾ ਨਾਮ ਹੋਨ੍ਤੀਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਤਸ੍ਸ ਪਟਿਘਾਤਤ੍ਥਾਯਾਤਿ ਤਸ੍ਸ ਪਟਿਬਾਹਨਤ੍ਥਾਯ, વਿਪਾਕੋਕਾਸਸ੍ਸ ਅਨੁਪ੍ਪਦਾਨਤ੍ਥਾਯਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਸਪ੍ਪਟਿਘਾਤੇਸੁ ਤਾવ ਏવਂ ਹੋਤੁ, ਯਾਨਿ ਪਨ ਅਪ੍ਪਟਿਘਾਤਾਨਿ ਆਨਨ੍ਤਰਿਯਕਮ੍ਮਾਨਿ, ਤੇਸੁ ‘‘ਤਸ੍ਸ ਪਟਿਘਾਤਤ੍ਥਾਯਾ’’ਤਿ ਕਸ੍ਮਾ વੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ? ਤਸ੍ਸ ਅਜ੍ਝਾਸਯવਸੇਨ। ਤਪ੍ਪਟਿਘਾਤਤ੍ਥਾਯ ਪવਤ੍ਤੇਮੀਤਿ ਹਿਸ੍ਸ ਅਜ੍ਝਾਸਯੋ, ਤਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਏવਂ વੁਤ੍ਤਂ।
Saddhāyāti dānādivasena pavattasaddhāya sīlādīsupi eseva nayo. Yatheva hi dānādivasena saddhādayo uppādento rāgaṃ upanissāya uppādeti nāma, evaṃ rāgādayopi saddhādīnaṃ upanissayapaccayā nāma hontīti veditabbā. Tassa paṭighātatthāyāti tassa paṭibāhanatthāya, vipākokāsassa anuppadānatthāyāti attho. Sappaṭighātesu tāva evaṃ hotu, yāni pana appaṭighātāni ānantariyakammāni, tesu ‘‘tassa paṭighātatthāyā’’ti kasmā vuttanti? Tassa ajjhāsayavasena. Tappaṭighātatthāya pavattemīti hissa ajjhāsayo, taṃ gahetvā evaṃ vuttaṃ.
ਰਾਗਂ ਉਪਨਿਸ੍ਸਾਯ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਆਤਾਪੇਤੀਤਿ ਯਤ੍ਥ ਰਤ੍ਤੋ, ਤਸ੍ਸ ਦੁਕ੍ਕਰੇਨ ਪਤ੍ਤਿਂ ਸਮ੍ਪਸ੍ਸਨ੍ਤੋ ਏવਂ ਕਰੋਤੀਤਿ ਸਬ੍ਬਂ ਪੁਰਿਮਨਯੇਨੇવ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਕਾਯਿਕਸ੍ਸ ਸੁਖਸ੍ਸਾਤਿ ਰਾਗਾਦਿਸਮਤਿਕ੍ਕਮવਸੇਨ ਕੁਸਲਂ ਕਤ੍વਾ ਪਟਿਲਦ੍ਧਸੁਖਸ੍ਸ વਾ ਰਾਗਾਦਿવਸੇਨ ਅਨਾਦੀਨવਦਸ੍ਸਾવਿਨੋ ਕਾਮੇ ਪਰਿਭੁਞ੍ਜਨવਸੇਨ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਸੁਖਸ੍ਸ વਾ। ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸਾਤਿ ਆਤਾਪਨਾਦਿવਸੇਨ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਸੁਖਸ੍ਸ વਾ ਰਾਗਾਦਿਹੇਤੁ ਪવਤ੍ਤવਧਬਨ੍ਧਨਾਦਿવਸੇਨ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸ વਾ। ਫਲਸਮਾਪਤ੍ਤਿਯਾਤਿ ਰਾਗਾਦਯੋ ਸਮੁਚ੍ਛਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ વਾ ਉਪ੍ਪਾਦਿਤਾਯ ਤੇਹਿ વਾ ਅਟ੍ਟੀਯਮਾਨੇਨ ਸਮਾਪਨ੍ਨਾਯ।
Rāgaṃ upanissāya attānaṃ ātāpetīti yattha ratto, tassa dukkarena pattiṃ sampassanto evaṃ karotīti sabbaṃ purimanayeneva veditabbaṃ. Kāyikassa sukhassāti rāgādisamatikkamavasena kusalaṃ katvā paṭiladdhasukhassa vā rāgādivasena anādīnavadassāvino kāme paribhuñjanavasena uppannasukhassa vā. Dukkhassāti ātāpanādivasena uppannasukhassa vā rāgādihetu pavattavadhabandhanādivasena uppannadukkhassa vā. Phalasamāpattiyāti rāgādayo samucchinditvā vā uppāditāya tehi vā aṭṭīyamānena samāpannāya.
ਕਾਯਿਕਂ ਸੁਖਨ੍ਤਿਆਦੀਸੁ ਸੁਖੇ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੇ ਤਂ ਅਸ੍ਸਾਦੇਤ੍વਾ ਪੁਨਪ੍ਪੁਨਂ ਤਥਾਰੂਪੇਹੇવ ਪਚ੍ਚਯੇਹਿ ਤਂ ਉਪ੍ਪਾਦੇਨ੍ਤਸ੍ਸ ਪੁਰਿਮਂ ਪਚ੍ਛਿਮਸ੍ਸ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯੋ ਹੋਤਿ। ਸੀਤਾਦੀਸੁ ਪਨ ਅਗ੍ਗਿਸਨ੍ਤਾਪਨਾਦੀਨਿ ਅਤਿਸੇવਨ੍ਤਸ੍ਸ ਪੁਬ੍ਬਭਾਗੇ ਸੁਖਂ ਅਪਰਭਾਗੇ ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸ, ‘‘ਸੁਖੋ વਤਿ ਮਿਸ੍ਸਾ ਪਰਿਬ੍ਬਾਜਿਕਾਯ ਤਰੁਣਾਯ ਲੋਮਸਾਯ ਬਾਹਾਯ ਸਮ੍ਫਸ੍ਸੋ’’ਤਿ ਕਾਮੇਸੁ ਪਾਤਬ੍ਯਤਂ ਆਪਜ੍ਜਨ੍ਤਸ੍ਸ ਇਧ ਕਾਯਿਕਂ ਸੁਖਂ ਨੇਰਯਿਕਸ੍ਸ ਕਾਯਿਕਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸ, ਅਰੋਗਭਾવੇਨ ਪਨ ਸੁਖਿਨੋ ਫਲਸਮਾਪਤ੍ਤਿਂ ਸਮਾਪਜ੍ਜਨ੍ਤਸ੍ਸ ਕਾਯਿਕਂ ਸੁਖਂ ਫਲਸਮਾਪਤ੍ਤਿਯਾ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯਪਚ੍ਚਯੋ ਹੋਤਿ। ਦੁਕ੍ਖਪਟਿਘਾਤਾਯ ਪਨ ਸੁਖਂ ਸੇવਨ੍ਤਸ੍ਸ ਦੁਕ੍ਖਪਟਿਘਾਤਾਯ ਚ ਭਗવਤੋ વਿਯ ਆਬਾਧਂ વਿਕ੍ਖਮ੍ਭੇਤ੍વਾ ਫਲਸਮਾਪਤ੍ਤਿਂ ਸਮਾਪਜ੍ਜਨ੍ਤਸ੍ਸ ਕਾਯਿਕਦੁਕ੍ਖਂ ਕਾਯਿਕਸੁਖਸ੍ਸ ਚੇવ ਫਲਸਮਾਪਤ੍ਤਿਯਾ ਚ, ਉਪਨਿਸ੍ਸਯਪਚ੍ਚਯੋ ਹੋਤਿ। ਉਤੁਸਪ੍ਪਾਯੋ ਸੁਖਸ੍ਸ ਚੇવ ਫਲਸਮਾਪਤ੍ਤਿਯਾ ਚ, ਅਸਪ੍ਪਾਯੋ ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸ। ਉਤੁਅਸਪ੍ਪਾਯਂ વਾ ਅਭਿਭવਿਤ੍વਾ ਸਮਾਪਤ੍ਤਿਸਮੁਟ੍ਠਿਤਰੂਪવਸੇਨ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਸੁਖਂ ਅਨੁਭવਿਤੁਕਾਮਸ੍ਸ ਅਸਪ੍ਪਾਯੋਪਿ ਉਤੁ ਫਲਸਮਾਪਤ੍ਤਿਯਾ ਪਚ੍ਚਯੋવ। ਭੋਜਨਸੇਨਾਸਨੇਸੁਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਪੁਨ ਕਾਯਿਕਂ ਸੁਖਨ੍ਤਿਆਦੀਨਿ ਕੇવਲਂ ਏਕਤੋ ਦਸ੍ਸਿਤਾਨਿ। ਹੇਟ੍ਠਾ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ ਪਨੇਸਂ ਪਚ੍ਚਯਭਾવੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਫਲਸਮਾਪਤ੍ਤਿ ਕਾਯਿਕਸ੍ਸ ਸੁਖਸ੍ਸਾਤਿ ਸਮਾਪਤ੍ਤਿਸਮੁਟ੍ਠਾਨਰੂਪવਸੇਨ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਸ੍ਸ ਸੁਖਸ੍ਸ। ਤਂ ਹੇਸ ਸਮਾਪਤ੍ਤਿਤੋ વੁਟ੍ਠਾਯ ਅਨੁਭવਤਿ।
Kāyikaṃ sukhantiādīsu sukhe uppanne taṃ assādetvā punappunaṃ tathārūpeheva paccayehi taṃ uppādentassa purimaṃ pacchimassa upanissayo hoti. Sītādīsu pana aggisantāpanādīni atisevantassa pubbabhāge sukhaṃ aparabhāge dukkhassa, ‘‘sukho vati missā paribbājikāya taruṇāya lomasāya bāhāya samphasso’’ti kāmesu pātabyataṃ āpajjantassa idha kāyikaṃ sukhaṃ nerayikassa kāyikadukkhassa, arogabhāvena pana sukhino phalasamāpattiṃ samāpajjantassa kāyikaṃ sukhaṃ phalasamāpattiyā upanissayapaccayo hoti. Dukkhapaṭighātāya pana sukhaṃ sevantassa dukkhapaṭighātāya ca bhagavato viya ābādhaṃ vikkhambhetvā phalasamāpattiṃ samāpajjantassa kāyikadukkhaṃ kāyikasukhassa ceva phalasamāpattiyā ca, upanissayapaccayo hoti. Utusappāyo sukhassa ceva phalasamāpattiyā ca, asappāyo dukkhassa. Utuasappāyaṃ vā abhibhavitvā samāpattisamuṭṭhitarūpavasena uppannaṃ sukhaṃ anubhavitukāmassa asappāyopi utu phalasamāpattiyā paccayova. Bhojanasenāsanesupi eseva nayo. Puna kāyikaṃ sukhantiādīni kevalaṃ ekato dassitāni. Heṭṭhā vuttanayeneva panesaṃ paccayabhāvo veditabbo. Phalasamāpatti kāyikassa sukhassāti samāpattisamuṭṭhānarūpavasena uppannassa sukhassa. Taṃ hesa samāpattito vuṭṭhāya anubhavati.
ਕਾਯਿਕਂ ਸੁਖਂ ਉਪਨਿਸ੍ਸਾਯ ਦਾਨਨ੍ਤਿਆਦੀਸੁ ‘‘ਅਹੋ વਤ ਮੇ ਇਦਂ ਸੁਖਂ ਨ ਪਰਿਹਾਯੇਯ੍ਯਾ’’ਤਿ ਪਤ੍ਤਸ੍ਸ વਾ ਅਪਰਿਹਾਯਨવਸੇਨ; ‘‘ਅਹੋ વਤਾਹਂ ਆਯਤਿਂ ਏવਰੂਪਂ ਸੁਖਂ ਪਾਪੁਣੇਯ੍ਯ’’ਨ੍ਤਿ ਅਪ੍ਪਤ੍ਤਸ੍ਸ વਾ ਪਤ੍ਤਿવਸੇਨ; ਦੁਕ੍ਖੇਪਿ ‘‘ਅਹੋ વਤ ਮੇ ਦੁਕ੍ਖਂ ਪਰਿਹਾਯੇਯ੍ਯਾ’’ਤਿ ਪਤ੍ਤਸ੍ਸ ਪਰਿਹਾਯਨવਸੇਨ વਾ; ‘‘ਆਯਤਿਂ ਏવਰੂਪਂ ਨੁਪ੍ਪਜ੍ਜੇਯ੍ਯਾ’’ਤਿ ਅਨੁਪ੍ਪਾਦਪਤ੍ਥਨਾવਸੇਨ વਾ ਸੁਖਦੁਕ੍ਖਾਨਂ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯਤਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਉਤੁਭੋਜਨਸੇਨਾਸਨਾਨਿ વੁਤ੍ਤਨਯਾਨੇવ। ਪੁਨ ਕਾਯਿਕਂ ਸੁਖਨ੍ਤਿਆਦੀਸੁ ਯਸ੍ਮਾ ‘‘ਸਾਧੁ ਖੋ, ਮਾਰਿਸ, ਮੋਗ੍ਗਲ੍ਲਾਨ, ਬੁਦ੍ਧਸਰਣਗਮਨਂ ਹੋਤੀ’’ਤਿ ਸੁਖਪ੍ਪਤ੍ਤਾਨਮ੍ਪਿ, ‘‘ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ વਤ, ਸੋ ਭਗવਾ, ਯੋ ਏવਰੂਪਸ੍ਸ ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸ ਪਰਿਞ੍ਞਾਯ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਤੀ’’ਤਿ (ਉਦਾ॰ ੧੮) ਦੁਕ੍ਖਪ੍ਪਤ੍ਤਾਨਮ੍ਪਿ ਸਦ੍ਧਾ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ। ਸੁਖਦੁਕ੍ਖੇਹਿ ਚ ਸਂਯੋਗવਿਯੋਗਤ੍ਥਾਯ ਸੀਲਾਦਿਪਰਿਪੂਰਣਂ ਕਰੇਯ੍ਯ, ਤਸ੍ਮਾ ਸੁਖਦੁਕ੍ਖਾਨਿ ਸਦ੍ਧਾਦੀਨਂ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯਭਾવੇਨ ਦਸ੍ਸਿਤਾਨਿ। ਉਤੁਆਦੀਨਿਪਿ ਯਥਾਯੋਗਂ ਯੋਜੇਤਬ੍ਬਾਨਿ। ਕਾਯਿਕਂ ਸੁਖਂ ਉਪਨਿਸ੍ਸਾਯ ਪਾਣਂ ਹਨਤੀਤਿਆਦੀਸੁਪਿ વੁਤ੍ਤਨਯਾਨੁਸਾਰੇਨੇવ ਸੁਖਾਦੀਨਂ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯਤਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ।
Kāyikaṃ sukhaṃ upanissāya dānantiādīsu ‘‘aho vata me idaṃ sukhaṃ na parihāyeyyā’’ti pattassa vā aparihāyanavasena; ‘‘aho vatāhaṃ āyatiṃ evarūpaṃ sukhaṃ pāpuṇeyya’’nti appattassa vā pattivasena; dukkhepi ‘‘aho vata me dukkhaṃ parihāyeyyā’’ti pattassa parihāyanavasena vā; ‘‘āyatiṃ evarūpaṃ nuppajjeyyā’’ti anuppādapatthanāvasena vā sukhadukkhānaṃ upanissayatā veditabbā. Utubhojanasenāsanāni vuttanayāneva. Puna kāyikaṃ sukhantiādīsu yasmā ‘‘sādhu kho, mārisa, moggallāna, buddhasaraṇagamanaṃ hotī’’ti sukhappattānampi, ‘‘sammāsambuddho vata, so bhagavā, yo evarūpassa dukkhassa pariññāya dhammaṃ desetī’’ti (udā. 18) dukkhappattānampi saddhā uppajjati. Sukhadukkhehi ca saṃyogaviyogatthāya sīlādiparipūraṇaṃ kareyya, tasmā sukhadukkhāni saddhādīnaṃ upanissayabhāvena dassitāni. Utuādīnipi yathāyogaṃ yojetabbāni. Kāyikaṃ sukhaṃ upanissāya pāṇaṃ hanatītiādīsupi vuttanayānusāreneva sukhādīnaṃ upanissayatā veditabbā.
ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਪਨ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯਭਾਜਨੀਯੇ ਕੁਸਲੋ ਕੁਸਲਸ੍ਸ ਤਿવਿਧੇਨਾਪਿ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯੋ, ਅਕੁਸਲਸ੍ਸ ਦੁવਿਧੇਨ, ਅਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸ ਤਿવਿਧੇਨ। ਅਕੁਸਲੋ ਅਕੁਸਲਸ੍ਸ ਤਿવਿਧੇਨ, ਕੁਸਲਸ੍ਸ ਏਕવਿਧੇਨ, ਅਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸ ਦੁવਿਧੇਨ। ਅਬ੍ਯਾਕਤੋਪਿ ਅਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸ ਤਿવਿਧੇਨ, ਤਥਾ ਕੁਸਲਸ੍ਸ, ਤਥਾ ਅਕੁਸਲਸ੍ਸਾਤਿ। ਏવਂ ਕੁਸਲੋ ਅਟ੍ਠવਿਧੇਨ, ਅਕੁਸਲੋ ਛਬ੍ਬਿਧੇਨ, ਅਬ੍ਯਾਕਤੋ ਨવવਿਧੇਨਾਤਿ ਤੇવੀਸਤਿવਿਧੇਨ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯੋ ਭਾਜਿਤੋਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ।
Imasmiṃ pana upanissayabhājanīye kusalo kusalassa tividhenāpi upanissayo, akusalassa duvidhena, abyākatassa tividhena. Akusalo akusalassa tividhena, kusalassa ekavidhena, abyākatassa duvidhena. Abyākatopi abyākatassa tividhena, tathā kusalassa, tathā akusalassāti. Evaṃ kusalo aṭṭhavidhena, akusalo chabbidhena, abyākato navavidhenāti tevīsatividhena upanissayo bhājitoti veditabbo.
੪੨੪. ਪੁਰੇਜਾਤੇ ਚਕ੍ਖਾਦੀਨਿ ਓਲ਼ਾਰਿਕવਸੇਨ વੁਤ੍ਤਾਨਿ। ਆਪੋਧਾਤੁਆਦੀਨਿਪਿ ਪਨ ਪੁਰੇਜਾਤਾਰਮ੍ਮਣਾਨਿ ਹੋਨ੍ਤਿਯੇવ। વਤ੍ਥੁ ਪੁਰੇਜਾਤਂ ਚਕ੍ਖਾਯਤਨਨ੍ਤਿਆਦਿ ਯਂ વਤ੍ਥੁ ਹੁਤ੍વਾ ਪੁਰੇਜਾਤਂ ਹੋਤਿ, ਤਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ વੁਤ੍ਤਂ। વਤ੍ਥੁ વਿਪਾਕਾਬ੍ਯਾਕਤਾਨਨ੍ਤਿ ਪવਤ੍ਤਿਯਂ ਪੁਰੇਜਾਤਪਚ੍ਚਯਂ ਸਨ੍ਧਾਯ વੁਤ੍ਤਂ।
424. Purejāte cakkhādīni oḷārikavasena vuttāni. Āpodhātuādīnipi pana purejātārammaṇāni hontiyeva. Vatthu purejātaṃ cakkhāyatanantiādi yaṃ vatthu hutvā purejātaṃ hoti, taṃ dassetuṃ vuttaṃ. Vatthu vipākābyākatānanti pavattiyaṃ purejātapaccayaṃ sandhāya vuttaṃ.
੪੨੫. ਪਚ੍ਛਾਜਾਤੇ ਇਮਸ੍ਸ ਕਾਯਸ੍ਸਾਤਿ ਚਾਤੁਮਹਾਭੂਤਿਕਕਾਯਸ੍ਸ। ਪਚ੍ਛਾਜਾਤਪਚ੍ਚਯੇਨ ਪਚ੍ਚਯੋਤਿ ਉਪਤ੍ਥਮ੍ਭਨવਸੇਨ ਪਚ੍ਛਾਜਾਤੋ ਹੁਤ੍વਾ ਪਚ੍ਚਯੋ। ਉਪਤ੍ਥਮ੍ਭਕਟ੍ਠੇਨ ਪਚ੍ਚਯਤ੍ਤਾਯੇવ ਹੇਸ ਪਚ੍ਛਾਜਾਤਪਚ੍ਚਯੋਤਿ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਪਞ੍ਹਾવਾਰੇ ਅਨੁਲੋਮਤੋ ਆਗਤੋ।
425. Pacchājāte imassa kāyassāti cātumahābhūtikakāyassa. Pacchājātapaccayena paccayoti upatthambhanavasena pacchājāto hutvā paccayo. Upatthambhakaṭṭhena paccayattāyeva hesa pacchājātapaccayoti imasmiṃ pañhāvāre anulomato āgato.
੪੨੬. ਆਸੇવਨਪਚ੍ਚਯੇ ਅਨੁਲੋਮਂ ਗੋਤ੍ਰਭੁਸ੍ਸਾਤਿਆਦੀਨਂ વਿਸੁਂ ਗਹਣੇ ਹੇਟ੍ਠਾ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ ਕਾਰਣਂ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ।
426. Āsevanapaccaye anulomaṃ gotrabhussātiādīnaṃ visuṃ gahaṇe heṭṭhā vuttanayeneva kāraṇaṃ veditabbaṃ.
੪੨੭. ਕਮ੍ਮਪਚ੍ਚਯੇ ਕੁਸਲਾ ਚੇਤਨਾ ਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਕਾਨਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਸਹਜਾਤਨਾਨਾਕ੍ਖਣਿਕવਿਭਾਗਸ੍ਸ ਅਭਾવਤੋ ਸਹਜਾਤਾਤਿ ਨ વੁਤ੍ਤਾ। ਅਬ੍ਯਾਕਤવਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨੇ ਪਨ ਸੋ વਿਭਾਗੋ ਅਤ੍ਥਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਤਤ੍ਥ વੁਤ੍ਤਾ। ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਗ੍ਗਹਣਂ ਕਟਤ੍ਤਾਰੂਪਾਨਂ વਸੇਨ ਕਤਂ। ਚੇਤਨਾ વਤ੍ਥੁਸ੍ਸਾਤਿ ਕਿਞ੍ਚਾਪਿ ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਕ੍ਖਣੇ વਤ੍ਥੁਪਤਿਟ੍ਠਿਤਾ ਅਰੂਪਧਮ੍ਮਾ વਤ੍ਥੁਪਚ੍ਚਯਾ વਤ੍ਤਨ੍ਤਿ, ਚੇਤਨਾ ਪਨ વਤ੍ਥੁਸ੍ਸਾਪਿ ਪਚ੍ਚਯੋਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ વੁਤ੍ਤਂ।
427. Kammapaccaye kusalā cetanā sampayuttakānanti ettha sahajātanānākkhaṇikavibhāgassa abhāvato sahajātāti na vuttā. Abyākatavissajjane pana so vibhāgo atthi, tasmā tattha vuttā. Paṭisandhiggahaṇaṃ kaṭattārūpānaṃ vasena kataṃ. Cetanā vatthussāti kiñcāpi paṭisandhikkhaṇe vatthupatiṭṭhitā arūpadhammā vatthupaccayā vattanti, cetanā pana vatthussāpi paccayoti dassetuṃ vuttaṃ.
੪੨੮. વਿਪਾਕਪਚ੍ਚਯੇ ਪਟਿਸਨ੍ਧਿવਾਰੇ ਇਮਿਨਾવ ਨਯੇਨ ਅਤ੍ਥੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ।
428. Vipākapaccaye paṭisandhivāre imināva nayena attho veditabbo.
੪੨੯-੪੩੮. ਆਹਾਰਪਚ੍ਚਯੇ ਇਮਸ੍ਸ ਕਾਯਸ੍ਸਾਤਿ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਚਤੁਸਨ੍ਤਤਿવਸੇਨ ਪવਤ੍ਤੇ ਚਾਤੁਮਹਾਭੂਤਿਕਕਾਯੇ ਆਹਾਰਸਮੁਟ੍ਠਾਨਸ੍ਸ ਜਨਕવਸੇਨ, ਸੇਸਸ੍ਸ ਉਪਤ੍ਥਮ੍ਭਕવਸੇਨ ਆਹਾਰਪਚ੍ਚਯੇਨ ਪਚ੍ਚਯੋ। ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਪਚ੍ਚਯਾਦੀਸੁਪਿ ਪਟਿਸਨ੍ਧਿવਾਰੋ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਸੇਸਂ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ ਉਤ੍ਤਾਨਤ੍ਥਮੇવਾਤਿ।
429-438. Āhārapaccaye imassa kāyassāti imasmiṃ catusantativasena pavatte cātumahābhūtikakāye āhārasamuṭṭhānassa janakavasena, sesassa upatthambhakavasena āhārapaccayena paccayo. Indriyapaccayādīsupi paṭisandhivāro vuttanayeneva veditabbo. Sesaṃ sabbattha uttānatthamevāti.
ਪਞ੍ਹਾવਾਰવਿਭਙ੍ਗવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Pañhāvāravibhaṅgavaṇṇanā niṭṭhitā.
ਪਞ੍ਹਾવਾਰਸ੍ਸ ਘਟਨੇ ਅਨੁਲੋਮਗਣਨਾ
Pañhāvārassa ghaṭane anulomagaṇanā
੪੩੯. ਇਦਾਨੇਤ੍ਥ ਯਥਾਲਦ੍ਧਾਨਿ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਾਨਿ ਗਣਨਾવਸੇਨ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ਹੇਤੁਯਾ ਸਤ੍ਤਾਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਤ੍ਥ ਸਤ੍ਤਾਤਿ ਕੁਸਲੇਨ ਕੁਸਲਂ, ਅਬ੍ਯਾਕਤਂ, ਕੁਸਲਾਬ੍ਯਾਕਤਨ੍ਤਿ ਤੀਣਿ। ਤਥਾ ਅਕੁਸਲੇਨ; ਅਬ੍ਯਾਕਤੇਨ ਅਬ੍ਯਾਕਤਮੇવਾਤਿ ਏવਂ ਸਤ੍ਤ। ਆਰਮ੍ਮਣੇ ਨવਾਤਿ ਏਕਮੂਲਕਏਕਾવਸਾਨਾਨਿ ਨવ। ਅਧਿਪਤਿਯਾ ਦਸਾਤਿ ਕੁਸਲਂ ਕੁਸਲਸ੍ਸ ਸਹਜਾਤਤੋ ਚੇવ ਆਰਮ੍ਮਣਤੋ ਚ; ਅਕੁਸਲਸ੍ਸ ਆਰਮ੍ਮਣਤੋવ ਅਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸ ਸਹਜਾਤਤੋ ਚੇવ ਆਰਮ੍ਮਣਤੋ ਚ; ਕੁਸਲਾਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸ ਸਹਜਾਤਤੋવਾਤਿ ਕੁਸਲਮੂਲਕਾਨਿ ਚਤ੍ਤਾਰਿ। ਅਕੁਸਲਂ ਅਕੁਸਲਸ੍ਸ ਸਹਜਾਤਤੋ ਚੇવ ਆਰਮ੍ਮਣਤੋ ਚ; ਅਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸ ਸਹਜਾਤਤੋવ ਤਥਾ ਅਕੁਸਲਾਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸਾਤਿ ਅਕੁਸਲਮੂਲਕਾਨਿ ਤੀਣਿ। ਅਬ੍ਯਾਕਤੋ ਅਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸ ਸਹਜਾਤਤੋ ਚੇવ ਆਰਮ੍ਮਣਤੋ ਚ; ਕੁਸਲਸ੍ਸ ਆਰਮ੍ਮਣਤੋવ ਤਥਾ ਅਕੁਸਲਸ੍ਸਾਤਿ ਅਬ੍ਯਾਕਤਮੂਲਕਾਨਿ ਤੀਣੀਤਿ ਏવਂ ਦਸ। ਏਤ੍ਥ ਪਨ ਆਰਮ੍ਮਣਾਧਿਪਤਿਪਿ ਸਤ੍ਤਧਾ, ਸਹਜਾਤਾਧਿਪਤਿਪਿ ਸਤ੍ਤਧਾવ ਲਬ੍ਭਤਿ।
439. Idānettha yathāladdhāni vissajjanāni gaṇanāvasena dassetuṃ hetuyā sattātiādi vuttaṃ. Tattha sattāti kusalena kusalaṃ, abyākataṃ, kusalābyākatanti tīṇi. Tathā akusalena; abyākatena abyākatamevāti evaṃ satta. Ārammaṇe navāti ekamūlakaekāvasānāni nava. Adhipatiyā dasāti kusalaṃ kusalassa sahajātato ceva ārammaṇato ca; akusalassa ārammaṇatova abyākatassa sahajātato ceva ārammaṇato ca; kusalābyākatassa sahajātatovāti kusalamūlakāni cattāri. Akusalaṃ akusalassa sahajātato ceva ārammaṇato ca; abyākatassa sahajātatova tathā akusalābyākatassāti akusalamūlakāni tīṇi. Abyākato abyākatassa sahajātato ceva ārammaṇato ca; kusalassa ārammaṇatova tathā akusalassāti abyākatamūlakāni tīṇīti evaṃ dasa. Ettha pana ārammaṇādhipatipi sattadhā, sahajātādhipatipi sattadhāva labbhati.
ਅਨਨ੍ਤਰੇ ਸਤ੍ਤਾਤਿ ਕੁਸਲਮੂਲਕਾਨਿ ਦ੍વੇ, ਤਥਾ ਅਕੁਸਲਮੂਲਕਾਨਿ, ਅਬ੍ਯਾਕਤਮੂਲਕਾਨਿ ਤੀਣੀਤਿ ਏવਂ ਸਤ੍ਤ। ਸਮਨਨ੍ਤਰੇਪਿ ਏਤਾਨੇવ। ਸਹਜਾਤੇ ਨવਾਤਿ ਕੁਸਲਮੂਲਕਾਨਿ ਤੀਣਿ, ਅਕੁਸਲਮੂਲਕਾਨਿ ਤੀਣਿ, ਅਬ੍ਯਾਕਤਮੂਲਕਂ ਏਕਂ, ਤਥਾ ਕੁਸਲਾਬ੍ਯਾਕਤਮੂਲਕਂ, ਅਕੁਸਲਾਬ੍ਯਾਕਤਮੂਲਕਞ੍ਚਾਤਿ ਏવਂ ਨવ। ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞੇ ਤੀਣੀਤਿ ਕੁਸਲੇਨ ਕੁਸਲਂ, ਅਕੁਸਲੇਨ ਅਕੁਸਲਂ , ਅਬ੍ਯਾਕਤੇਨ ਅਬ੍ਯਾਕਤਨ੍ਤਿ ਏવਂ ਤੀਣਿ। ਨਿਸ੍ਸਯੇ ਤੇਰਸਾਤਿ ਸਹਜਾਤਤੋવ ਕੁਸਲਮੂਲਕਾਨਿ ਤੀਣਿ, ਤਥਾ ਅਕੁਸਲਮੂਲਕਾਨਿ, ਤਥਾ ਅਬ੍ਯਾਕਤਮੂਲਕਾਨਿ। ਏਤ੍ਥ ਪਨ ਪੁਰੇਜਾਤਮ੍ਪਿ ਲਬ੍ਭਤਿ। ਅਬ੍ਯਾਕਤਞ੍ਹਿ ਅਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸ ਸਹਜਾਤਮ੍ਪਿ ਹੋਤਿ ਪੁਰੇਜਾਤਮ੍ਪਿ; ਕੁਸਲਸ੍ਸ ਪੁਰੇਜਾਤਮੇવ ਤਥਾ ਅਕੁਸਲਸ੍ਸ। ਪੁਨ ਕੁਸਲਾਬ੍ਯਾਕਤੋ ਸਹਜਾਤਪੁਰੇਜਾਤਤੋ ਕੁਸਲਸ੍ਸ, ਸਹਜਾਤਤੋવ ਅਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸ, ਤਥਾ ਅਕੁਸਲਾਬ੍ਯਾਕਤੋਤਿ ਏવਂ ਤੇਰਸ। ਉਪਨਿਸ੍ਸਯੇ ਨવਾਤਿ ਏਕਮੂਲਕੇਕਾવਸਾਨਾ ਨવ। ਤੇਸਂ વਿਭਙ੍ਗੇ ਤੇવੀਸਤਿ ਭੇਦਾ ਦਸ੍ਸਿਤਾ। ਤੇਸੁ ਆਰਮ੍ਮਣੂਪਨਿਸ੍ਸਯੇ ਸਤ੍ਤ, ਅਨਨ੍ਤਰੂਪਨਿਸ੍ਸਯੇ ਸਤ੍ਤ, ਪਕਤੂਪਨਿਸ੍ਸਯੇ ਨવ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਪੁਰੇਜਾਤੇ ਤੀਣੀਤਿ ਅਬ੍ਯਾਕਤੋ ਅਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸ, ਕੁਸਲਸ੍ਸ, ਅਕੁਸਲਸ੍ਸਾਤਿ ਏવਂ ਤੀਣਿ।
Anantare sattāti kusalamūlakāni dve, tathā akusalamūlakāni, abyākatamūlakāni tīṇīti evaṃ satta. Samanantarepi etāneva. Sahajāte navāti kusalamūlakāni tīṇi, akusalamūlakāni tīṇi, abyākatamūlakaṃ ekaṃ, tathā kusalābyākatamūlakaṃ, akusalābyākatamūlakañcāti evaṃ nava. Aññamaññe tīṇīti kusalena kusalaṃ, akusalena akusalaṃ , abyākatena abyākatanti evaṃ tīṇi. Nissaye terasāti sahajātatova kusalamūlakāni tīṇi, tathā akusalamūlakāni, tathā abyākatamūlakāni. Ettha pana purejātampi labbhati. Abyākatañhi abyākatassa sahajātampi hoti purejātampi; kusalassa purejātameva tathā akusalassa. Puna kusalābyākato sahajātapurejātato kusalassa, sahajātatova abyākatassa, tathā akusalābyākatoti evaṃ terasa. Upanissaye navāti ekamūlakekāvasānā nava. Tesaṃ vibhaṅge tevīsati bhedā dassitā. Tesu ārammaṇūpanissaye satta, anantarūpanissaye satta, pakatūpanissaye nava honti. Purejāte tīṇīti abyākato abyākatassa, kusalassa, akusalassāti evaṃ tīṇi.
ਪਚ੍ਛਾਜਾਤੇ ਤੀਣੀਤਿ ਕੁਸਲੋ ਅਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸ, ਅਕੁਸਲੋ ਅਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸ, ਅਬ੍ਯਾਕਤੋ ਅਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸਾਤਿ ਏવਂ ਤੀਣਿ। ਆਸੇવਨੇ ਤੀਣਿ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਸਦਿਸਾਨਿ। ਕਮ੍ਮੇ ਸਤ੍ਤ ਹੇਤੁਸਦਿਸਾਨਿ। ਤਤ੍ਥ ਦ੍વੀਸੁ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨੇਸੁ ਨਾਨਾਕ੍ਖਣਿਕਕਮ੍ਮਮ੍ਪਿ ਆਗਤਂ, ਪਞ੍ਚਸੁ ਸਹਜਾਤਮੇવ। વਿਪਾਕੇ ਏਕਂ ਅਬ੍ਯਾਕਤੇਨ ਅਬ੍ਯਾਕਤਂ। ਆਹਾਰਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਝਾਨਮਗ੍ਗੇਸੁ ਸਤ੍ਤ ਹੇਤੁਸਦਿਸਾਨੇવ। ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ ਪਨੇਤ੍ਥ ਸਹਜਾਤਪੁਰੇਜਾਤવਸੇਨ ਆਗਤਂ। ਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤੇ ਤੀਣਿ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਸਦਿਸਾਨਿ। વਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤੇ ਪਞ੍ਚਾਤਿ ਸਹਜਾਤਪਚ੍ਛਾਜਾਤਤੋ ਕੁਸਲੇਨ ਅਬ੍ਯਾਕਤਂ, ਅਕੁਸਲੇਨ ਅਬ੍ਯਾਕਤਂ, ਸਹਜਾਤਪੁਰੇਜਾਤਪਚ੍ਛਾਜਾਤਤੋ ਅਬ੍ਯਾਕਤੇਨ ਅਬ੍ਯਾਕਤਂ, વਤ੍ਥੁਪੁਰੇਜਾਤਤੋ ਅਬ੍ਯਾਕਤੇਨ ਕੁਸਲਂ, ਤਥਾ ਅਕੁਸਲਨ੍ਤਿ ਏਕਂ ਕੁਸਲਮੂਲਂ, ਏਕਂ ਅਕੁਸਲਮੂਲਂ, ਤੀਣਿ ਅਬ੍ਯਾਕਤਮੂਲਾਨੀਤਿ ਏવਂ ਪਞ੍ਚ।
Pacchājātetīṇīti kusalo abyākatassa, akusalo abyākatassa, abyākato abyākatassāti evaṃ tīṇi. Āsevane tīṇi aññamaññasadisāni. Kamme satta hetusadisāni. Tattha dvīsu vissajjanesu nānākkhaṇikakammampi āgataṃ, pañcasu sahajātameva. Vipāke ekaṃ abyākatena abyākataṃ. Āhāraindriyajhānamaggesu satta hetusadisāneva. Indriyaṃ panettha sahajātapurejātavasena āgataṃ. Sampayutte tīṇi aññamaññasadisāni. Vippayutte pañcāti sahajātapacchājātato kusalena abyākataṃ, akusalena abyākataṃ, sahajātapurejātapacchājātato abyākatena abyākataṃ, vatthupurejātato abyākatena kusalaṃ, tathā akusalanti ekaṃ kusalamūlaṃ, ekaṃ akusalamūlaṃ, tīṇi abyākatamūlānīti evaṃ pañca.
ਅਤ੍ਥਿਯਾ ਤੇਰਸਾਤਿ ਸਹਜਾਤਤੋ ਕੁਸਲੇਨ ਕੁਸਲਂ, ਸਹਜਾਤਪਚ੍ਛਾਜਾਤਤੋ ਕੁਸਲੇਨ ਅਬ੍ਯਾਕਤਂ, ਸਹਜਾਤਤੋવ ਕੁਸਲੇਨ ਕੁਸਲਾਬ੍ਯਾਕਤਨ੍ਤਿ ਕੁਸਲਮੂਲਾਨਿ ਤੀਣਿ, ਤਥਾ ਅਕੁਸਲਮੂਲਾਨਿ, ਸਹਜਾਤਪੁਰੇਜਾਤਪਚ੍ਛਾਜਾਤਾਹਾਰਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਤੋ ਪਨ ਅਬ੍ਯਾਕਤੇਨ ਅਬ੍ਯਾਕਤਂ, વਤ੍ਥਾਰਮ੍ਮਣਪੁਰੇਜਾਤਤੋ ਅਬ੍ਯਾਕਤੇਨ ਕੁਸਲਂ, ਤਥਾ ਅਕੁਸਲਂ, ਸਹਜਾਤਪੁਰੇਜਾਤਤੋ ਕੁਸਲੋ ਚ ਅਬ੍ਯਾਕਤੋ ਚ ਅਕੁਸਲਸ੍ਸ; ਸ੍વੇવ ਅਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸ ਸਹਜਾਤਪਚ੍ਛਾਜਾਤਆਹਾਰਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਤੋ ਸਹਜਾਤਪੁਰੇਜਾਤਤੋ ਚ ਕੁਸਲੋ ਚ ਅਬ੍ਯਾਕਤੋ ਚ ਕੁਸਲਸ੍ਸ; ਸ੍વੇવ ਅਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸ ਸਹਜਾਤਪਚ੍ਛਾਜਾਤਆਹਾਰਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਤੋਤਿ ਏવਂ ਤੇਰਸ। ਨਤ੍ਥਿવਿਗਤੇਸੁ ਸਤ੍ਤ ਅਨਨ੍ਤਰਸਦਿਸਾਨਿ। ਅવਿਗਤੇ ਤੇਰਸ ਅਤ੍ਥਿਸਦਿਸਾਨੀਤਿ। ਏવਮੇਤ੍ਥ ਸਤ੍ਤ ਗਣਨਪਰਿਚ੍ਛੇਦਾ ਏਕਂ ਤੀਣਿ ਪਞ੍ਚ ਸਤ੍ਤ ਨવ ਦਸ ਤੇਰਸਾਤਿ। ਤੇਸੁ વਿਪਾਕવਸੇਨ ਏਕਮੇવ ਏਕਕਂ, ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਪੁਰੇਜਾਤਪਚ੍ਛਾਜਾਤਾਸੇવਨਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤવਸੇਨ ਪਞ੍ਚ ਤਿਕਾ, વਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤવਸੇਨ ਏਕਮੇવ ਪਞ੍ਚਕਂ, ਹੇਤੁਅਨਨ੍ਤਰਸਮਨਨ੍ਤਰਕਮ੍ਮਆਹਾਰਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਝਾਨਮਗ੍ਗਨਤ੍ਥਿવਿਗਤવਸੇਨ ਦਸ ਸਤ੍ਤਕਾ, ਆਰਮ੍ਮਣਸਹਜਾਤਉਪਨਿਸ੍ਸਯવਸੇਨ ਤਯੋ ਨવਕਾ, ਅਧਿਪਤਿવਸੇਨ ਏਕਂ ਦਸਕਂ, ਨਿਸ੍ਸਯਅਤ੍ਥਿਅવਿਗਤવਸੇਨ ਤਯੋ ਤੇਰਸਕਾਤਿ ਏવਂ ਤਸ੍ਮਿਂ ਤਸ੍ਮਿਂ ਪਚ੍ਚਯੇ ਨਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠવਾਰੇ ਗਣਨવਸੇਨ ਸਾਧੁਕਂ ਸਲ੍ਲਕ੍ਖੇਤ੍વਾ ਤੇਸਂ વਸੇਨ ਦੁਕਤਿਕਾਦੀਸੁ ਪਚ੍ਚਯਸਂਸਨ੍ਦਨੇ ਗਣਨਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ।
Atthiyā terasāti sahajātato kusalena kusalaṃ, sahajātapacchājātato kusalena abyākataṃ, sahajātatova kusalena kusalābyākatanti kusalamūlāni tīṇi, tathā akusalamūlāni, sahajātapurejātapacchājātāhārindriyato pana abyākatena abyākataṃ, vatthārammaṇapurejātato abyākatena kusalaṃ, tathā akusalaṃ, sahajātapurejātato kusalo ca abyākato ca akusalassa; sveva abyākatassa sahajātapacchājātaāhārindriyato sahajātapurejātato ca kusalo ca abyākato ca kusalassa; sveva abyākatassa sahajātapacchājātaāhārindriyatoti evaṃ terasa. Natthivigatesu satta anantarasadisāni. Avigate terasa atthisadisānīti. Evamettha satta gaṇanaparicchedā ekaṃ tīṇi pañca satta nava dasa terasāti. Tesu vipākavasena ekameva ekakaṃ, aññamaññapurejātapacchājātāsevanasampayuttavasena pañca tikā, vippayuttavasena ekameva pañcakaṃ, hetuanantarasamanantarakammaāhārindriyajhānamagganatthivigatavasena dasa sattakā, ārammaṇasahajātaupanissayavasena tayo navakā, adhipativasena ekaṃ dasakaṃ, nissayaatthiavigatavasena tayo terasakāti evaṃ tasmiṃ tasmiṃ paccaye niddiṭṭhavāre gaṇanavasena sādhukaṃ sallakkhetvā tesaṃ vasena dukatikādīsu paccayasaṃsandane gaṇanā veditabbā.
੪੪੦. ਯੇ ਪਨ ਪਚ੍ਚਯਾ ਯੇਸਂ ਪਚ੍ਚਯਾਨਂ વਿਸਭਾਗਾ વਾ વਿਰੁਦ੍ਧਾ વਾ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਤੇ ਤੇਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਨ ਯੋਜੇਤਬ੍ਬਾ। ਸੇਯ੍ਯਥਿਦਂ – ਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯਸ੍ਸ ਤਾવ ਆਰਮ੍ਮਣਾਨਨ੍ਤਰਸਮਨਨ੍ਤਰੂਪਨਿਸ੍ਸਯਪੁਰੇਜਾਤਪਚ੍ਛਾਜਾਤਕਮ੍ਮਾਸੇવਨਾਹਾਰਝਾਨਨਤ੍ਥਿવਿਗਤਾ ਅਧਿਪਤਿਪਚ੍ਚਯੇ ਚ ਠਪੇਤ੍વਾ વੀਮਂਸਂ ਸੇਸਾਧਿਪਤਿਨੋ વਿਸਭਾਗਾ, ਸਹਜਾਤਾਦਯੋ ਸਭਾਗਾ। ਕਸ੍ਮਾ? ਤਥਾ ਭਾવਾਭਾવਤੋ। ਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯੋ ਹਿ ਯੇਸਂ ਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯੋ ਹੋਤਿ, ਤੇਸਂ ਸਹਜਾਤਾਦਿਪਚ੍ਚਯੋਪਿ ਹੋਤਿ, ਆਰਮ੍ਮਣਾਦਿਪਚ੍ਚਯੋ ਪਨ ਨ ਹੋਤੀਤਿ ਆਰਮ੍ਮਣਾਦਯੋ ਤਸ੍ਸ વਿਸਭਾਗਾ ਨਾਮ। ਤਸ੍ਮਾ ਸੋ ਤੇਹਿ, ਤੇ વਾ ਤੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ, ਨ ਯੋਜੇਤਬ੍ਬਾ। ਪੁਰੇਜਾਤਪਚ੍ਛਾਜਾਤਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤવਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤਅਤ੍ਥਿਨਤ੍ਥਿવਿਗਤਾવਿਗਤਾ ਚ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞવਿਰੁਦ੍ਧਾ, ਤੇਪਿ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਂ ਨ ਯੋਜੇਤਬ੍ਬਾ। ਤਤ੍ਥ ਅਯੋਜਨੀਯੇ વਜ੍ਜੇਤ੍વਾ ਯੋਜਨੀਯੇਹਿ ਯੋਗੇ ਯੇ વਾਰਾ ਲਬ੍ਭਨ੍ਤਿ, ਤੇ ਸਙ੍ਖੇਪਤੋ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯਾ ਅਧਿਪਤਿਯਾ ਚਤ੍ਤਾਰੀਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ।
440. Ye pana paccayā yesaṃ paccayānaṃ visabhāgā vā viruddhā vā honti, te tehi saddhiṃ na yojetabbā. Seyyathidaṃ – hetupaccayassa tāva ārammaṇānantarasamanantarūpanissayapurejātapacchājātakammāsevanāhārajhānanatthivigatā adhipatipaccaye ca ṭhapetvā vīmaṃsaṃ sesādhipatino visabhāgā, sahajātādayo sabhāgā. Kasmā? Tathā bhāvābhāvato. Hetupaccayo hi yesaṃ hetupaccayo hoti, tesaṃ sahajātādipaccayopi hoti, ārammaṇādipaccayo pana na hotīti ārammaṇādayo tassa visabhāgā nāma. Tasmā so tehi, te vā tena saddhiṃ, na yojetabbā. Purejātapacchājātasampayuttavippayuttaatthinatthivigatāvigatā ca aññamaññaviruddhā, tepi aññamaññaṃ na yojetabbā. Tattha ayojanīye vajjetvā yojanīyehi yoge ye vārā labbhanti, te saṅkhepato dassetuṃ hetupaccayā adhipatiyā cattārītiādi vuttaṃ.
ਤਤ੍ਥ ਕਿਞ੍ਚਾਪਿ ਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯਸ੍ਸ ਅਧਿਪਤਿਨਾ ਸਂਸਨ੍ਦਨੇ ਊਨਤਰਗਣਨવਸੇਨ ਸਤ੍ਤਹਿ વਾਰੇਹਿ ਭવਿਤਬ੍ਬਂ, ਯਸ੍ਮਾ ਪਨ ਅਧਿਪਤੀਸੁ વੀਮਂਸਾવ ਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯੋ, ਨ ਇਤਰੇ, ਤਸ੍ਮਾ વਿਸਭਾਗੇ વਜ੍ਜੇਤ੍વਾ ਸਭਾਗવਸੇਨ ‘‘ਚਤ੍ਤਾਰੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਾਨਿ ਏવਂ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾਨਿ – ਕੁਸਲੋ ਧਮ੍ਮੋ ਕੁਸਲਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯੇਨ ਪਚ੍ਚਯੋ ਅਧਿਪਤਿਪਚ੍ਚਯੇਨ ਪਚ੍ਚਯੋ; ਕੁਸਲਾ વੀਮਂਸਾ ਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਕਾਨਂ ਖਨ੍ਧਾਨਂ, ਕੁਸਲੋ ਧਮ੍ਮੋ ਅਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯੇਨ ਪਚ੍ਚਯੋ ਅਧਿਪਤਿਪਚ੍ਚਯੇਨ ਪਚ੍ਚਯੋ; ਕੁਸਲਾ વੀਮਂਸਾ ਚਿਤ੍ਤਸਮੁਟ੍ਠਾਨਾਨਂ ਰੂਪਾਨਂ, ਕੁਸਲੋ ਧਮ੍ਮੋ ਕੁਸਲਸ੍ਸ ਚ ਅਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸ ਚ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯੇਨ ਪਚ੍ਚਯੋ ਅਧਿਪਤਿਪਚ੍ਚਯੇਨ ਪਚ੍ਚਯੋ; ਕੁਸਲਾ વੀਮਂਸਾ ਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਕਾਨਂ ਖਨ੍ਧਾਨਂ ਚਿਤ੍ਤਸਮੁਟ੍ਠਾਨਾਨਞ੍ਚ ਰੂਪਾਨਂ, ਅਬ੍ਯਾਕਤੋ ਧਮ੍ਮੋ ਅਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯੇਨ ਪਚ੍ਚਯੋ ਅਧਿਪਤਿਪਚ੍ਚਯੇਨ ਪਚ੍ਚਯੋ; વਿਪਾਕਾਬ੍ਯਾਕਤਾ ਕਿਰਿਯਾਬ੍ਯਾਕਤਾ વੀਮਂਸਾ ਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਕਾਨਂ ਖਨ੍ਧਾਨਂ ਚਿਤ੍ਤਸਮੁਟ੍ਠਾਨਾਨਞ੍ਚ ਰੂਪਾਨਨ੍ਤਿ। ਏਤ੍ਥ ਚ વਿਪਾਕਾਬ੍ਯਾਕਤਾ ਲੋਕੁਤ੍ਤਰਤੋવ ਗਹੇਤਬ੍ਬਾ। ਆਰਮ੍ਮਣਪਚ੍ਚਯਅਨਨ੍ਤਰਪਚ੍ਚਯਾਦਯੋ ਪਨ વਿਸਭਾਗਤ੍ਤਾ ਨ ਯੋਜਿਤਾ। ਇਮਿਨਾ ਉਪਾਯੇਨ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ ਲਬ੍ਭਮਾਨਞ੍ਚ ਅਲਬ੍ਭਮਾਨਞ੍ਚ ਞਤ੍વਾ ਲਬ੍ਭਮਾਨવਸੇਨ વਾਰਾ ਉਦ੍ਧਰਿਤਬ੍ਬਾ।
Tattha kiñcāpi hetupaccayassa adhipatinā saṃsandane ūnataragaṇanavasena sattahi vārehi bhavitabbaṃ, yasmā pana adhipatīsu vīmaṃsāva hetupaccayo, na itare, tasmā visabhāge vajjetvā sabhāgavasena ‘‘cattārī’’ti vuttaṃ. Tāni evaṃ veditabbāni – kusalo dhammo kusalassa dhammassa hetupaccayena paccayo adhipatipaccayena paccayo; kusalā vīmaṃsā sampayuttakānaṃ khandhānaṃ, kusalo dhammo abyākatassa dhammassa hetupaccayena paccayo adhipatipaccayena paccayo; kusalā vīmaṃsā cittasamuṭṭhānānaṃ rūpānaṃ, kusalo dhammo kusalassa ca abyākatassa ca dhammassa hetupaccayena paccayo adhipatipaccayena paccayo; kusalā vīmaṃsā sampayuttakānaṃ khandhānaṃ cittasamuṭṭhānānañca rūpānaṃ, abyākato dhammo abyākatassa dhammassa hetupaccayena paccayo adhipatipaccayena paccayo; vipākābyākatā kiriyābyākatā vīmaṃsā sampayuttakānaṃ khandhānaṃ cittasamuṭṭhānānañca rūpānanti. Ettha ca vipākābyākatā lokuttaratova gahetabbā. Ārammaṇapaccayaanantarapaccayādayo pana visabhāgattā na yojitā. Iminā upāyena sabbattha labbhamānañca alabbhamānañca ñatvā labbhamānavasena vārā uddharitabbā.
ਸਹਜਾਤੇ ਸਤ੍ਤਾਤਿ ਹੇਤੁਯਾ ਲਦ੍ਧਾਨੇવ। ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞੇ ਤੀਣੀਤਿ ਸੁਦ੍ਧਿਕਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞੇ ਲਦ੍ਧਾਨੇવ। ਨਿਸ੍ਸਯੇ ਸਤ੍ਤਾਤਿ ਹੇਤੁਯਾ ਲਦ੍ਧਾਨੇવ। વਿਪਾਕੇ ਏਕਨ੍ਤਿ ਸੁਦ੍ਧਿਕવਿਪਾਕੇ ਲਦ੍ਧਮੇવ। ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਮਗ੍ਗੇਸੁ ਚਤ੍ਤਾਰੀਤਿ ਹੇਟ੍ਠਾ વੁਤ੍ਤਨਯਾਨੇવ । ਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤੇ ਤੀਣੀਤਿ ਸੁਦ੍ਧਿਕਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤੇ ਲਦ੍ਧਾਨੇવ। વਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤੇ ਤੀਣੀਤਿ ਕੁਸਲਾਦਿਚਿਤ੍ਤਸਮੁਟ੍ਠਾਨਂ ਰੂਪਂ ਪਚ੍ਚਯੁਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਕਤ੍વਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾਨਿ। ਅਤ੍ਥਿਅવਿਗਤੇਸੁ ਸਤ੍ਤਾਤਿ ਹੇਤੁਯਾ ਲਦ੍ਧਾਨੇવ।
Sahajātesattāti hetuyā laddhāneva. Aññamaññe tīṇīti suddhikaaññamaññe laddhāneva. Nissaye sattāti hetuyā laddhāneva. Vipāke ekanti suddhikavipāke laddhameva. Indriyamaggesu cattārīti heṭṭhā vuttanayāneva . Sampayutte tīṇīti suddhikasampayutte laddhāneva. Vippayutte tīṇīti kusalādicittasamuṭṭhānaṃ rūpaṃ paccayuppannaṃ katvā veditabbāni. Atthiavigatesu sattāti hetuyā laddhāneva.
੪੪੧-੪੪੩. ਏવਂ ਯੇਹਿ ਅਧਿਪਤਿਪਚ੍ਚਯਾਦੀਹਿ ਏਕਾਦਸਹਿ ਪਚ੍ਚਯੇਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯੋ ਯੋਜਨਂ ਲਭਤਿ, ਤੇਸਂ વਸੇਨ ਦੁਮੂਲਕਨਯੇ ਗਣਨਂ ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ਇਦਾਨਿ ਤਿਮੂਲਕਾਦੀਸੁ ਤਸ੍ਸ ਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਂ ਲਕ੍ਖਣਂ ਠਪੇਨ੍ਤੋ ਹੇਤੁਸਹਜਾਤਨਿਸ੍ਸਯਅਤ੍ਥਿਅવਿਗਤਨ੍ਤਿ ਸਤ੍ਤਾਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਪੋਤ੍ਥਕੇਸੁ ਪਨ ਨਿਸ੍ਸਉਪਨਿਸ੍ਸਅਧਿਪਾਤਿ ਏવਂ ਪਰਿਹੀਨਕ੍ਖਰਾਨਿ ਪਚ੍ਚਯਨਾਮਾਨਿ ਲਿਖਨ੍ਤਿ, ਤਂ ਸਞ੍ਞਾਕਰਣਮਤ੍ਤવਸੇਨ ਲਿਖਿਤਂ। ਤਸ੍ਮਾ ਤਾਦਿਸੇਸੁ ਠਾਨੇਸੁ ਪਰਿਪੁਣ੍ਣਾ ਪਾਲ਼ਿ ਕਾਤਬ੍ਬਾ। ਯਂ ਪਨਿਦਂ ਲਕ੍ਖਣਂ ਠਪਿਤਂ, ਤੇਨ ਇਦਂ ਦੀਪੇਤਿ – ਅਯਂ ਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯੋ ਸਹਜਾਤਾਦੀਹਿ ਚਤੂਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਸਂਸਨ੍ਦਨੇ ਅਤ੍ਤਨੋ વਿਭਙ੍ਗੇ ਲਦ੍ਧਾਨਿ ਸਤ੍ਤੇવ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਾਨਿ ਲਭਤਿ। ਸਚੇ ਪਨੇਤ੍ਥ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਪਚ੍ਚਯੋ ਪવਿਸਤਿ, ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞੇ ਲਦ੍ਧਾਨਿ ਤੀਣਿ ਲਭਤਿ। ਸਚੇ ਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਪਚ੍ਚਯੋ ਪવਿਸਤਿ, ਤਾਨੇવ ਤੀਣਿ ਲਭਤਿ। ਸਚੇ વਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤਪਚ੍ਚਯੋ ਪવਿਸਤਿ, ਹੇਤੁવਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤਦੁਕੇ ਲਦ੍ਧਾਨਿ ਤੀਣਿ ਲਭਤਿ। ਸਚੇ વਿਪਾਕਪਚ੍ਚਯੋ ਪવਿਸਤਿ, ਸਬ੍ਬੇਹਿ વਿਪਾਕਸਭਾਗੇਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਸਂਸਨ੍ਦਨੇ ਏવਮੇવ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਂ ਲਭਤਿ। ਸਚੇ ਪਨੇਤ੍ਥ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਮਗ੍ਗਪਚ੍ਚਯਾ ਪવਿਸਨ੍ਤਿ, ਤੇਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਦੁਮੂਲਕੇ ਲਦ੍ਧਾਨਿ ਚਤ੍ਤਾਰਿਯੇવ ਲਭਤਿ। ਸਚੇ ਤੇਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਪਚ੍ਚਯੋ ਪવਿਸਤਿ, ਹੇਤਾਧਿਪਤਿਦੁਕੇ ਦਸ੍ਸਿਤੇਸੁ ਚਤੂਸੁ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨੇਸੁ ‘‘ਕੁਸਲੋ ਧਮ੍ਮੋ ਅਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸ, ਕੁਸਲੋ ਧਮ੍ਮੋ ਕੁਸਲਸ੍ਸ ਚ ਅਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸ ਚਾ’’ਤਿ ਦ੍વੇ ਅਪਨੇਤ੍વਾ ਸੇਸਾਨਿ ਦ੍વੇ ਲਭਤਿ। ਸਚੇਪਿ ਤਤ੍ਥ ਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਪਚ੍ਚਯੋ ਪવਿਸਤਿ, ਤਾਨੇવ ਦ੍વੇ ਲਭਤਿ। ਸਚੇ ਪਨ વਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤਪਚ੍ਚਯੋ ਪવਿਸਤਿ, ਇਤਰਾਨਿ ਦ੍વੇ ਲਭਤਿ। ਸਚੇ ਪਨ ਤੇਸੁ વਿਪਾਕਪਚ੍ਚਯੋ ਪવਿਸਤਿ, ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ ਏਕਮੇવ ਲਭਤਿ। ਅਧਿਪਤਿਨਾ ਪਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਹੇਤਾਧਿਪਤਿਦੁਕਤੋ ਊਨਤਰਗਣਨੇਸੁ ਅਪ੍ਪવਿਸਨ੍ਤੇਸੁ ਚਤ੍ਤਾਰਿਯੇવ ਲਭਤਿ। ਊਨਤਰਗਣਨੇਸੁ ਪવਿਸਨ੍ਤੇਸੁ ਤੇਸਂ વਸੇਨ ਦ੍વੇ ਏਕਨ੍ਤਿ ਲਭਤਿ। ਏવਂ ਤੇਸਂ ਤੇਸਂ ਪਚ੍ਚਯਾਨਂ ਸਮਾਯੋਗੇ ਲਬ੍ਭਮਾਨਂ ਗਣਨਂ વਿਦਿਤ੍વਾ ਤਿਮੂਲਕਾਦੀਸੁ ਗਣਨਾ ਉਦ੍ਧਰਿਤਬ੍ਬਾਤਿ।
441-443. Evaṃ yehi adhipatipaccayādīhi ekādasahi paccayehi saddhiṃ hetupaccayo yojanaṃ labhati, tesaṃ vasena dumūlakanaye gaṇanaṃ dassetvā idāni timūlakādīsu tassa dassanatthaṃ lakkhaṇaṃ ṭhapento hetusahajātanissayaatthiavigatanti sattātiādimāha. Potthakesu pana nissaupanissaadhipāti evaṃ parihīnakkharāni paccayanāmāni likhanti, taṃ saññākaraṇamattavasena likhitaṃ. Tasmā tādisesu ṭhānesu paripuṇṇā pāḷi kātabbā. Yaṃ panidaṃ lakkhaṇaṃ ṭhapitaṃ, tena idaṃ dīpeti – ayaṃ hetupaccayo sahajātādīhi catūhi saddhiṃ saṃsandane attano vibhaṅge laddhāni satteva vissajjanāni labhati. Sace panettha aññamaññapaccayo pavisati, aññamaññe laddhāni tīṇi labhati. Sace sampayuttapaccayo pavisati, tāneva tīṇi labhati. Sace vippayuttapaccayo pavisati, hetuvippayuttaduke laddhāni tīṇi labhati. Sace vipākapaccayo pavisati, sabbehi vipākasabhāgehi saddhiṃ saṃsandane evameva vissajjanaṃ labhati. Sace panettha indriyamaggapaccayā pavisanti, tehi saddhiṃ dumūlake laddhāni cattāriyeva labhati. Sace tehi saddhiṃ aññamaññapaccayo pavisati, hetādhipatiduke dassitesu catūsu vissajjanesu ‘‘kusalo dhammo abyākatassa, kusalo dhammo kusalassa ca abyākatassa cā’’ti dve apanetvā sesāni dve labhati. Sacepi tattha sampayuttapaccayo pavisati, tāneva dve labhati. Sace pana vippayuttapaccayo pavisati, itarāni dve labhati. Sace pana tesu vipākapaccayo pavisati, sabbattha ekameva labhati. Adhipatinā pana saddhiṃ hetādhipatidukato ūnataragaṇanesu appavisantesu cattāriyeva labhati. Ūnataragaṇanesu pavisantesu tesaṃ vasena dve ekanti labhati. Evaṃ tesaṃ tesaṃ paccayānaṃ samāyoge labbhamānaṃ gaṇanaṃ viditvā timūlakādīsu gaṇanā uddharitabbāti.
ਏਤੇਸੁ ਪਨ ਘਟਨੇਸੁ ਸਬ੍ਬਪਠਮਾਨਿ ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਘਟਨਾਨਿ ਸਾਮਞ੍ਞਤੋ ਨવਨ੍ਨਮ੍ਪਿ ਹੇਤੂਨਂ વਸੇਨ વੁਤ੍ਤਾਨਿ ਅવਿਪਾਕਾਨਿ। ਅਬ੍ਯਾਕਤੇਨ ਅਬ੍ਯਾਕਤવਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨੇ ਪਨੇਤ੍ਥ વਿਪਾਕਹੇਤੁਪਿ ਲਬ੍ਭਤਿ।
Etesu pana ghaṭanesu sabbapaṭhamāni cattāri ghaṭanāni sāmaññato navannampi hetūnaṃ vasena vuttāni avipākāni. Abyākatena abyākatavissajjane panettha vipākahetupi labbhati.
ਤਤੋ ਪਰਾਨਿ ਪਞ੍ਚ ਘਟਨਾਨਿ વਿਪਾਕਹੇਤੁવਸੇਨ વੁਤ੍ਤਾਨਿ। ਤਤ੍ਥ ਸਬ੍ਬੇਪਿ ਸਹਜਾਤવਿਪਾਕਾ ਚੇવ વਿਪਾਕਸਹਜਾਤਰੂਪਾ ਚ। ਤੇਸੁ ਪਠਮੇ ਘਟਨੇ વਿਪਾਕਾ ਚੇવ ਤਂਸਮੁਟ੍ਠਾਨਰੂਪਾ ਚ ਲਬ੍ਭਨ੍ਤਿ, ਦੁਤਿਯੇ વਿਪਾਕਾ ਚੇવ ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਯਞ੍ਚ વਤ੍ਥੁਰੂਪਂ। ਤਤਿਯੇ ਅਰੂਪਧਮ੍ਮਾવ। ਚਤੁਤ੍ਥੇ વਿਪਾਕਚਿਤ੍ਤਸਮੁਟ੍ਠਾਨਰੂਪਮੇવ ਲਬ੍ਭਤਿ। ਪਞ੍ਚਮੇ વਤ੍ਥੁਰੂਪਮੇવ।
Tato parāni pañca ghaṭanāni vipākahetuvasena vuttāni. Tattha sabbepi sahajātavipākā ceva vipākasahajātarūpā ca. Tesu paṭhame ghaṭane vipākā ceva taṃsamuṭṭhānarūpā ca labbhanti, dutiye vipākā ceva paṭisandhiyañca vatthurūpaṃ. Tatiye arūpadhammāva. Catutthe vipākacittasamuṭṭhānarūpameva labbhati. Pañcame vatthurūpameva.
ਤਤੋ ਪਰਾਨਿ ਪਞ੍ਚਦਸ ਘਟਨਾਨਿ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਮਗ੍ਗਯੁਤ੍ਤਾਨਿ ਅਮੋਹਹੇਤੁવਸੇਨ વੁਤ੍ਤਾਨਿ। ਤਤ੍ਥ ਪਠਮਾਨਿ ਨવ ਨਿਰਾਧਿਪਤੀਨਿ, ਪਚ੍ਛਿਮਾਨਿ ਛ ਸਾਧਿਪਤੀਨਿ। ਨਿਰਾਧਿਪਤਿਕੇਸੁਪਿ ਪਠਮਾਨਿ ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਸਾਮਞ੍ਞਤੋ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ ਅਮੋਹવਸੇਨ વੁਤ੍ਤਾਨਿ, ਪਚ੍ਛਿਮਾਨਿ ਪਞ੍ਚ વਿਪਾਕਾਮੋਹવਸੇਨ। ਤਤ੍ਥ ਨਿਰਾਧਿਪਤਿਕੇਸੁ ਪਠਮੇ ਚਤ੍ਤਾਰੀਤਿ ਹੇਟ੍ਠਾ ਹੇਤਾਧਿਪਤਿਦੁਕੇ ਦਸ੍ਸਿਤਾਨੇવ। ਦੁਤਿਯੇ ਚਿਤ੍ਤਸਮੁਟ੍ਠਾਨਰੂਪਂ ਪਰਿਹਾਯਤਿ। ਤਤਿਯੇ વਤ੍ਥੁਰੂਪਂ ਪਰਿਹਾਯਤਿ। ਚਤੁਤ੍ਥੇ ਕੁਸਲੋ ਧਮ੍ਮੋ ਚਿਤ੍ਤਸਮੁਟ੍ਠਾਨਾਨਂ, ਅਬ੍ਯਾਕਤੋ ਤਂਸਮੁਟ੍ਠਾਨਾਨਨ੍ਤਿ ਰੂਪਮੇવ ਲਬ੍ਭਤਿ। ਤਤੋ ਪਰਾਨਿ વਿਪਾਕਯੁਤ੍ਤਾਨਿ ਪਞ੍ਚ ਹੇਟ੍ਠਾ વੁਤ੍ਤਨਯਾਨੇવ। ਸਾਧਿਪਤਿਕੇਸੁ ਪਠਮਾਨਿ ਤੀਣਿ ਘਟਨਾਨਿ ਸਾਮਞ੍ਞਤੋ વਿਪਾਕਾવਿਪਾਕਹੇਤੁવਸੇਨ વੁਤ੍ਤਾਨਿ। ਤੇਸੁ ਪਠਮੇ ਚਤ੍ਤਾਰਿ વੁਤ੍ਤਨਯਾਨੇવ। ਦੁਤਿਯੇ ਰੂਪਂ ਪਰਿਹਾਯਤਿ, ਤਤਿਯੇ ਅਰੂਪਂ ਪਰਿਹਾਯਤਿ। ਤਤੋ ਪਰਾਨਿ ਤੀਣਿ વਿਪਾਕਹੇਤੁવਸੇਨ વੁਤ੍ਤਾਨਿ। ਤੇਸੁ ਪਠਮੇ ਰੂਪਾਰੂਪਂ ਲਬ੍ਭਤਿ, ਦੁਤਿਯੇ ਅਰੂਪਮੇવ, ਤਤਿਯੇ ਰੂਪਮੇવ। ਏવਮ੍ਪਿ ਤੇਸਂ ਤੇਸਂ ਪਚ੍ਚਯਾਨਂ ਸਮਾਯੋਗੇ ਲਬ੍ਭਮਾਨਂ ਗਣਨਂ વਿਦਿਤ੍વਾ ਤਿਮੂਲਕਾਦੀਸੁ ਗਣਨਾ ਉਦ੍ਧਰਿਤਬ੍ਬਾਤਿ।
Tato parāni pañcadasa ghaṭanāni indriyamaggayuttāni amohahetuvasena vuttāni. Tattha paṭhamāni nava nirādhipatīni, pacchimāni cha sādhipatīni. Nirādhipatikesupi paṭhamāni cattāri sāmaññato sabbattha amohavasena vuttāni, pacchimāni pañca vipākāmohavasena. Tattha nirādhipatikesu paṭhame cattārīti heṭṭhā hetādhipatiduke dassitāneva. Dutiye cittasamuṭṭhānarūpaṃ parihāyati. Tatiye vatthurūpaṃ parihāyati. Catutthe kusalo dhammo cittasamuṭṭhānānaṃ, abyākato taṃsamuṭṭhānānanti rūpameva labbhati. Tato parāni vipākayuttāni pañca heṭṭhā vuttanayāneva. Sādhipatikesu paṭhamāni tīṇi ghaṭanāni sāmaññato vipākāvipākahetuvasena vuttāni. Tesu paṭhame cattāri vuttanayāneva. Dutiye rūpaṃ parihāyati, tatiye arūpaṃ parihāyati. Tato parāni tīṇi vipākahetuvasena vuttāni. Tesu paṭhame rūpārūpaṃ labbhati, dutiye arūpameva, tatiye rūpameva. Evampi tesaṃ tesaṃ paccayānaṃ samāyoge labbhamānaṃ gaṇanaṃ viditvā timūlakādīsu gaṇanā uddharitabbāti.
ਹੇਤੁਮੂਲਕਂ ਨਿਟ੍ਠਿਤਂ।
Hetumūlakaṃ niṭṭhitaṃ.
੪੪੪. ਆਰਮ੍ਮਣਮੂਲਕੇਪਿ ਅਧਿਪਤਿਪਚ੍ਚਯਾਦਯੋ ਸਤ੍ਤ ਆਰਮ੍ਮਣੇਨ ਸਭਾਗਾ, ਸੇਸਾ ਸੋਲ਼ਸ વਿਸਭਾਗਾਤਿ ਤੇ ਅਯੋਜੇਤ੍વਾ ਸਤ੍ਤੇવ ਯੋਜਿਤਾ। ਤੇਸੁ ਅਧਿਪਤਿਯਾ ਸਤ੍ਤਾਤਿ ਕੁਸਲੋ ਧਮ੍ਮੋ ਕੁਸਲਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸ, ਅਕੁਸਲਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸ, ਅਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸਾਤਿ ਏવਂ ਕੁਸਲਮੂਲਾਨਿ ਤੀਣਿ, ਅਕੁਸਲਮੂਲਂ ਏਕਂ, ਅਬ੍ਯਾਕਤਮੂਲਾਨਿ ਤੀਣੀਤਿ ਸਤ੍ਤ। ਨਿਸ੍ਸਯੇ ਤੀਣੀਤਿ વਤ੍ਥੁવਸੇਨ ਅਬ੍ਯਾਕਤਮੂਲਾਨੇવ। ਉਪਨਿਸ੍ਸਯੇ ਸਤ੍ਤ ਹੇਟ੍ਠਿਮਾਨਿ ਏવ। ਪੁਰੇਜਾਤੇ ਤੀਣੀਤਿ વਤ੍ਥਾਰਮ੍ਮਣવਸੇਨ ਅਬ੍ਯਾਕਤਮੂਲਾਨਿ। વਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤੇ ਤੀਣੀਤਿ વਤ੍ਥੁવਸੇਨੇવ। ਅਤ੍ਥਿਅવਿਗਤੇਸੁ ਤੀਣੀਤਿ વਤ੍ਥਾਰਮ੍ਮਣવਸੇਨ। ਯਥਾ ਪਨ ਹੇਤੁਮੂਲਕੇ ਲਕ੍ਖਣਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਂ ਘਟਨਾਨਿ ਠਪਿਤਾਨਿ, ਤਥਾ ਆਰਮ੍ਮਣਮੂਲਕਾਦੀਸੁਪਿ।
444. Ārammaṇamūlakepi adhipatipaccayādayo satta ārammaṇena sabhāgā, sesā soḷasa visabhāgāti te ayojetvā satteva yojitā. Tesu adhipatiyā sattāti kusalo dhammo kusalassa dhammassa, akusalassa dhammassa, abyākatassāti evaṃ kusalamūlāni tīṇi, akusalamūlaṃ ekaṃ, abyākatamūlāni tīṇīti satta. Nissaye tīṇīti vatthuvasena abyākatamūlāneva. Upanissaye satta heṭṭhimāni eva. Purejāte tīṇīti vatthārammaṇavasena abyākatamūlāni. Vippayutte tīṇīti vatthuvaseneva. Atthiavigatesu tīṇīti vatthārammaṇavasena. Yathā pana hetumūlake lakkhaṇadassanatthaṃ ghaṭanāni ṭhapitāni, tathā ārammaṇamūlakādīsupi.
੪੪੫. ਤਤ੍ਥ ਯਾਨਿ ਤਾવ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਆਰਮ੍ਮਣਮੂਲਕੇ ਪਞ੍ਚ ਘਟਨਾਨਿ ਠਪਿਤਾਨਿ। ਤਤ੍ਥ ਪਠਮਂ ਆਰਮ੍ਮਣਾਧਿਪਤਿવਸੇਨ ਸਾਧਿਪਤਿਕਂ। ਤਤ੍ਥ ਸਤ੍ਤਾਤਿ ਆਰਮ੍ਮਣਾਧਿਪਤਿਦੁਕੇ ਲਦ੍ਧવਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਾਨੇવ। ਦੁਤਿਯਂ ਨਿਰਾਧਿਪਤਿਕਂ। ਤਤ੍ਥ ਤੀਣੀਤਿ વਤ੍ਥਾਰਮ੍ਮਣવਸੇਨ ਆਰਮ੍ਮਣવਸੇਨੇવ વਾ ਅਬ੍ਯਾਕਤਮੂਲਾਨਿ। ਤਤਿਯਂ ਨਿਸ੍ਸਯੇਨ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਤ੍ਥ ਤੀਣੀਤਿ વਤ੍ਥੁવਸੇਨ ਅਬ੍ਯਾਕਤਮੂਲਾਨਿ। ਚਤੁਤ੍ਥਪਞ੍ਚਮਾਨਿ ਸਾਧਿਪਤਿਕਾਨਿ। ਤੇਸੁ ਚਤੁਤ੍ਥੇ ਏਕਨ੍ਤਿ વਤ੍ਥਾਰਮ੍ਮਣવਸੇਨ ਆਰਮ੍ਮਣવਸੇਨੇવ વਾ ਅਬ੍ਯਾਕਤਮੂਲਂ ਅਕੁਸਲਂ। ਪਞ੍ਚਮੇ ਏਕਨ੍ਤਿ ਨਿਸ੍ਸਯਤੋ ਅਬ੍ਯਾਕਤਮੂਲਕਂ ਅਕੁਸਲਂ। ਏવਮਿਧਾਪਿ ਲਬ੍ਭਮਾਨવਸੇਨ ਤਿਕਾਦੀਸੁ ਗਣਨਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਤਥਾ ਅਧਿਪਤਿਮੂਲਕਾਦੀਸੁ। ਆਰਮ੍ਮਣਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯવਿਪਾਕવਸੇਨ વਿਤ੍ਥਾਰਯੋਜਨਂ ਪਨ ਅવਤ੍વਾ ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥ વਤ੍ਤਬ੍ਬਯੁਤ੍ਤਕਮੇવ વਦਾਮਾਤਿ।
445. Tattha yāni tāva imasmiṃ ārammaṇamūlake pañca ghaṭanāni ṭhapitāni. Tattha paṭhamaṃ ārammaṇādhipativasena sādhipatikaṃ. Tattha sattāti ārammaṇādhipatiduke laddhavissajjanāneva. Dutiyaṃ nirādhipatikaṃ. Tattha tīṇīti vatthārammaṇavasena ārammaṇavaseneva vā abyākatamūlāni. Tatiyaṃ nissayena vuttaṃ. Tattha tīṇīti vatthuvasena abyākatamūlāni. Catutthapañcamāni sādhipatikāni. Tesu catutthe ekanti vatthārammaṇavasena ārammaṇavaseneva vā abyākatamūlaṃ akusalaṃ. Pañcame ekanti nissayato abyākatamūlakaṃ akusalaṃ. Evamidhāpi labbhamānavasena tikādīsu gaṇanā veditabbā. Tathā adhipatimūlakādīsu. Ārammaṇaindriyavipākavasena vitthārayojanaṃ pana avatvā tattha tattha vattabbayuttakameva vadāmāti.
੪੪੬. ਅਧਿਪਤਿਮੂਲਕੇ ਸਹਜਾਤੇ ਸਤ੍ਤਾਤਿ ਸਹਜਾਤਾਧਿਪਤਿવਸੇਨ ਕੁਸਲਮੂਲਾਨਿ ਤੀਣਿ, ਅਕੁਸਲਮੂਲਾਨਿ ਤੀਣਿ, ਅਬ੍ਯਾਕਤਮੂਲਂ ਏਕਂ। ਸਹਜਾਤੇਨ ਪਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਆਰਮ੍ਮਣਾਧਿਪਤਿ, ਆਰਮ੍ਮਣਾਧਿਪਤਿਨਾ ਚ ਸਦ੍ਧਿਂ ਸਹਜਾਤਂ ਨ ਲਬ੍ਭਤਿ। ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞੇ ਤੀਣੀਤਿ ਸਹਜਾਤਾਧਿਪਤਿવਸੇਨੇવ। ਨਿਸ੍ਸਯੇ ਅਟ੍ਠਾਤਿ ਕੁਸਲਮੂਲਾਨਿ ਤੀਣਿ, ਅਕੁਸਲਮੂਲਾਨਿ ਤੀਣਿ, ਅਬ੍ਯਾਕਤਮੂਲਾਨਿ ਦ੍વੇ। ਅਬ੍ਯਾਕਤੋ ਹਿ ਅਧਿਪਤਿ ਅਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸ ਸਹਜਾਤਤੋ ਚੇવ ਆਰਮ੍ਮਣਤੋ ਚ ਨਿਸ੍ਸਯੋ ਹੋਤਿ, ਅਕੁਸਲਸ੍ਸ ਆਰਮ੍ਮਣਤੋવ। ਕੁਸਲਸ੍ਸ ਪਨ ਉਭਯਥਾਪਿ ਨ ਹੋਤੀਤਿ ਅਬ੍ਯਾਕਤਮੂਲਾਨਿ ਦ੍વੇਯੇવਾਤਿ ਏવਂ ਅਟ੍ਠ। ਉਪਨਿਸ੍ਸਯੇ ਸਤ੍ਤ ਆਰਮ੍ਮਣਸਦਿਸਾਨੇવ। ਪੁਰੇਜਾਤੇ ਏਕਨ੍ਤਿ ਅਬ੍ਯਾਕਤਾਧਿਪਤਿ ਆਰਮ੍ਮਣવਸੇਨ ਅਕੁਸਲਸ੍ਸ। વਿਪਾਕੇ ਏਕਂ ਅਬ੍ਯਾਕਤੇਨ ਅਬ੍ਯਾਕਤਂ ਲੋਕੁਤ੍ਤਰਂ। ਆਹਾਰਾਦੀਸੁ ਸਤ੍ਤ ਹੇਟ੍ਠਾ ਏਕਮੂਲਕੇ ਲਦ੍ਧਾਨੇવ। વਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤੇ ਚਤ੍ਤਾਰੀਤਿ ਕੁਸਲੇਨ ਅਬ੍ਯਾਕਤਂ, ਤਥਾ ਅਕੁਸਲੇਨ, ਅਬ੍ਯਾਕਤੇਨ ਅਬ੍ਯਾਕਤਞ੍ਚ ਕੁਸਲਞ੍ਚ। ਅਤ੍ਥਿਅવਿਗਤੇਸੁ ਅਟ੍ਠ ਨਿਸ੍ਸਯਸਦਿਸਾਨੇવ।
446. Adhipatimūlake sahajāte sattāti sahajātādhipativasena kusalamūlāni tīṇi, akusalamūlāni tīṇi, abyākatamūlaṃ ekaṃ. Sahajātena pana saddhiṃ ārammaṇādhipati, ārammaṇādhipatinā ca saddhiṃ sahajātaṃ na labbhati. Aññamaññe tīṇīti sahajātādhipativaseneva. Nissaye aṭṭhāti kusalamūlāni tīṇi, akusalamūlāni tīṇi, abyākatamūlāni dve. Abyākato hi adhipati abyākatassa sahajātato ceva ārammaṇato ca nissayo hoti, akusalassa ārammaṇatova. Kusalassa pana ubhayathāpi na hotīti abyākatamūlāni dveyevāti evaṃ aṭṭha. Upanissaye satta ārammaṇasadisāneva. Purejāte ekanti abyākatādhipati ārammaṇavasena akusalassa. Vipāke ekaṃ abyākatena abyākataṃ lokuttaraṃ. Āhārādīsu satta heṭṭhā ekamūlake laddhāneva. Vippayutte cattārīti kusalena abyākataṃ, tathā akusalena, abyākatena abyākatañca kusalañca. Atthiavigatesu aṭṭha nissayasadisāneva.
੪੪੭-੪੫੨. ਘਟਨਾਨਿ ਪਨੇਤ੍ਥ ਪਟਿਪਾਟਿਯਾ ਆਰਮ੍ਮਣਾਦੀਹਿ ਅਯੋਜੇਤ੍વਾ ਪਠਮਂ ਅਤ੍ਥਿਅવਿਗਤੇਹਿ ਯੋਜਿਤਾਨਿ। ਕਿਂ ਕਾਰਣਾਤਿ? ਉਭਯਾਧਿਪਤਿਮਿਸ੍ਸਕਤ੍ਤਾ। ਤਤ੍ਥ ਪਠਮੇ ਘਟਨੇ ਆਰਮ੍ਮਣਾਧਿਪਤਿવਸੇਨ વਤ੍ਥਾਰਮ੍ਮਣਂ ਲਬ੍ਭਤਿ , ਦੁਤਿਯੇ ਨਿਸ੍ਸਯવਸੇਨ ਗਰੁਂ ਕਤ੍વਾ ਅਸ੍ਸਾਦੇਨ੍ਤਸ੍ਸ વਤ੍ਥੁਮੇવ, ਤਤਿਯੇ ਸਹਜਾਤਾਧਿਪਤਿવਸੇਨ ਕੁਸਲਾਦਯੋ ਰੂਪਾਨਂ, ਆਰਮ੍ਮਣਾਧਿਪਤਿવਸੇਨ વਤ੍ਥੁ ਅਕੁਸਲਸ੍ਸ। ਤਤੋ ਪਰਾਨਿ ਤੀਣਿ ਘਟਨਾਨਿ ਆਰਮ੍ਮਣਾਧਿਪਤਿવਸੇਨ વੁਤ੍ਤਾਨਿ। ਤਤ੍ਥ ਪਠਮੇ ਸਤ੍ਤਾਤਿ ਹੇਟ੍ਠਾ વੁਤ੍ਤਾਨੇવ। ਦੁਤਿਯੇ ਏਕਨ੍ਤਿ ਪੁਰੇਜਾਤਾਨਿ વਤ੍ਥਾਰਮ੍ਮਣਾਨਿ ਅਕੁਸਲਸ੍ਸ। ਤਤਿਯੇ વਤ੍ਥੁਮੇવ ਅਕੁਸਲਸ੍ਸ। ਤਤੋ ਪਰਾਨਿ ਤੀਣਿ ਘਟਨਾਨਿ વਿਪਾਕਾવਿਪਾਕਸਾਧਾਰਣਾਨਿ ਸਹਜਾਤਾਧਿਪਤਿવਸੇਨ વੁਤ੍ਤਾਨਿ। ਤਤ੍ਥ ਪਠਮੇ ਰੂਪਾਰੂਪਂ ਲਬ੍ਭਤਿ, ਦੁਤਿਯੇ ਅਰੂਪਮੇવ, ਤਤਿਯੇ ਰੂਪਮੇવ। ਤਤੋ ਪਰਾਨਿ ਤੀਣਿ વਿਪਾਕਾਧਿਪਤਿવਸੇਨ વੁਤ੍ਤਾਨਿ। ਤੇਸੁਪਿ ਪਠਮੇ ਰੂਪਾਰੂਪਂ ਲਬ੍ਭਤਿ, ਦੁਤਿਯੇ ਅਰੂਪਂ, ਤਤਿਯੇ ਰੂਪਮੇવ। ਤਤੋ ਪਰਾਨਿ ਛ ਘਟਨਾਨਿ ਆਹਾਰਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਯੁਤ੍ਤਾਨਿ ਚਿਤ੍ਤਾਧਿਪਤਿવਸੇਨ વੁਤ੍ਤਾਨਿ। ਤਤ੍ਥ ਤੀਣਿ ਅવਿਪਾਕਾਨਿ, ਤੀਣਿ ਸવਿਪਾਕਾਨਿ। ਤੇਸੁ ਗਣਨਾ ਪਾਕਟਾਯੇવ। ਤਤੋ ਪਰਾਨਿ ਛ ਘਟਨਾਨਿ ਤਥੇવ વਿਰਿਯਾਧਿਪਤਿવਸੇਨ વੁਤ੍ਤਾਨਿ। ਨਨੁ ਚ ਅਧਿਪਤਿਪਟਿਪਾਟਿਯਾ ਪਠਮਂ વਿਰਿਯਾਧਿਪਤਿવਸੇਨ વਤ੍ਤਬ੍ਬਾਨਿ ਸਿਯੁਂ, ਕਸ੍ਮਾ ਤਥਾ ਨ વੁਤ੍ਤਾਨੀਤਿ? ਪਰਤੋ ਹੇਤੁવਸੇਨ વੁਤ੍ਤਘਟਨੇਹਿ ਸਦਿਸਤ੍ਤਾ। ਪਰਤੋ ਹਿ ਹੇਤੁવਸੇਨ ਘਟਨਾਨਿ ਅਮੋਹਸ੍ਸ વੀਮਂਸਾਧਿਪਤਿਤ੍ਤਾ વੀਮਂਸਾਯ ਚ ਸਮ੍ਮਾਦਿਟ੍ਠਿਭਾવਤੋ ਮਗ੍ਗਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਾਨਿ। વਿਰਿਯਮ੍ਪਿ ਚ ਸਮ੍ਮਾવਾਯਾਮਮਿਚ੍ਛਾવਾਯਾਮਭਾવੇਨ ਮਗ੍ਗੋਤਿ ਤੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਘਟਨਾਨਿ ਪਰਤੋ ਹੇਤੁવਸੇਨ વੁਤ੍ਤਘਟਨੇਹਿ ਸਦਿਸਾਨੀਤਿ ਪਰਿવਤ੍ਤੇਤ੍વਾ વੁਤ੍ਤਾਨਿ। ਤੇਸੁਪਿ ਗਣਨਾ ਪਾਕਟਾਯੇવ।
447-452. Ghaṭanāni panettha paṭipāṭiyā ārammaṇādīhi ayojetvā paṭhamaṃ atthiavigatehi yojitāni. Kiṃ kāraṇāti? Ubhayādhipatimissakattā. Tattha paṭhame ghaṭane ārammaṇādhipativasena vatthārammaṇaṃ labbhati , dutiye nissayavasena garuṃ katvā assādentassa vatthumeva, tatiye sahajātādhipativasena kusalādayo rūpānaṃ, ārammaṇādhipativasena vatthu akusalassa. Tato parāni tīṇi ghaṭanāni ārammaṇādhipativasena vuttāni. Tattha paṭhame sattāti heṭṭhā vuttāneva. Dutiye ekanti purejātāni vatthārammaṇāni akusalassa. Tatiye vatthumeva akusalassa. Tato parāni tīṇi ghaṭanāni vipākāvipākasādhāraṇāni sahajātādhipativasena vuttāni. Tattha paṭhame rūpārūpaṃ labbhati, dutiye arūpameva, tatiye rūpameva. Tato parāni tīṇi vipākādhipativasena vuttāni. Tesupi paṭhame rūpārūpaṃ labbhati, dutiye arūpaṃ, tatiye rūpameva. Tato parāni cha ghaṭanāni āhārindriyayuttāni cittādhipativasena vuttāni. Tattha tīṇi avipākāni, tīṇi savipākāni. Tesu gaṇanā pākaṭāyeva. Tato parāni cha ghaṭanāni tatheva viriyādhipativasena vuttāni. Nanu ca adhipatipaṭipāṭiyā paṭhamaṃ viriyādhipativasena vattabbāni siyuṃ, kasmā tathā na vuttānīti? Parato hetuvasena vuttaghaṭanehi sadisattā. Parato hi hetuvasena ghaṭanāni amohassa vīmaṃsādhipatittā vīmaṃsāya ca sammādiṭṭhibhāvato maggasampayuttāni. Viriyampi ca sammāvāyāmamicchāvāyāmabhāvena maggoti tena saddhiṃ ghaṭanāni parato hetuvasena vuttaghaṭanehi sadisānīti parivattetvā vuttāni. Tesupi gaṇanā pākaṭāyeva.
੪੫੩-੪੫੬. ਅਨਨ੍ਤਰਸਮਨਨ੍ਤਰਮੂਲਕੇਸੁ ਸਤ੍ਤਾਤਿ ਕੁਸਲੋ ਕੁਸਲਸ੍ਸ ਅਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸ ਚ, ਤਥਾ ਅਕੁਸਲੋ, ਅਬ੍ਯਾਕਤੋ ਤਿਣ੍ਣਨ੍ਨਮ੍ਪੀਤਿ ਏવਂ ਸਤ੍ਤ। ਕਮ੍ਮੇ ਏਕਨ੍ਤਿ ਕੁਸਲਾ ਮਗ੍ਗਚੇਤਨਾ ਅਤ੍ਤਨੋ વਿਪਾਕਾਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸ। ਘਟਨਾਨਿ ਪਨੇਤੇਸੁ ਤੀਣਿ ਤੀਣਿਯੇવ। ਤਾਨਿ ਬਹੁਤਰਪਟਿਪਾਟਿਯਾ વੁਤ੍ਤਾਨਿ।
453-456. Anantarasamanantaramūlakesu sattāti kusalo kusalassa abyākatassa ca, tathā akusalo, abyākato tiṇṇannampīti evaṃ satta. Kamme ekanti kusalā maggacetanā attano vipākābyākatassa. Ghaṭanāni panetesu tīṇi tīṇiyeva. Tāni bahutarapaṭipāṭiyā vuttāni.
੪੫੭-੪੬੦. ਸਹਜਾਤਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਨਿਸ੍ਸਯਮੂਲਕੇਸੁ ਯੇ ਯੇ ਦੁਕਮੂਲਕੇ ਪਚ੍ਚਯਾ વੁਤ੍ਤਾ ਤੇ ਤੇਯੇવ ਆਦਿਤੋ ਠਿਤੇਨ ਸਭਾਗਾ। ਤਸ੍ਮਾ ਦੁਕਮੂਲਕੇ ਗਣਨਂ ਞਤ੍વਾ ਯੇ ਉਪਰਿ ਪਚ੍ਚਯਾ ਘਟਿਤਾ, ਤੇਸੁ ਊਨਤਰਗਣਨਸ੍ਸ વਸੇਨ ਸਬ੍ਬਘਟਨੇਸੁ ਗਣਨਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਤਤ੍ਥ ਸਹਜਾਤਮੂਲਕੇ ਦਸ ਘਟਨਾਨਿ। ਤੇਸੁ ਪਞ੍ਚ ਅવਿਪਾਕਾਨਿ, ਪਞ੍ਚ ਸવਿਪਾਕਾਨਿ। ਤਤ੍ਥ ਅવਿਪਾਕੇਸੁ ਤਾવ ਪਠਮੇ ਕੁਸਲੋ ਕੁਸਲਸ੍ਸ ਅਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸ , ਕੁਸਲਾਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸ, ਕੁਸਲਾਬ੍ਯਾਕਤੋ ਅਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸਾਤਿ ਚਤ੍ਤਾਰਿ, ਤਥਾ ਅਕੁਸਲੋ, ਅਬ੍ਯਾਕਤੋ ਅਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸੇવਾਤਿ ਏવਂ ਨવ। ਤਤ੍ਥ ਕੁਸਲਾਕੁਸਲਾਦਿਕੇਸੁ ਅਟ੍ਠਸੁ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨੇਸੁ ਅਰੂਪਞ੍ਚੇવ ਚਿਤ੍ਤਸਮੁਟ੍ਠਾਨਰੂਪਞ੍ਚ ਲਬ੍ਭਤਿ। ਅਬ੍ਯਾਕਤੇ વਤ੍ਥੁਰੂਪਮ੍ਪਿ। ਦੁਤਿਯੇ ਘਟਨੇ ਅਬ੍ਯਾਕਤવਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨੇ ਰੂਪੇਸੁ વਤ੍ਥੁਮੇવ ਲਬ੍ਭਤਿ, ਤਤਿਯੇ ਤੀਸੁਪਿ ਅਰੂਪਮੇવ, ਚਤੁਤ੍ਥੇ ਚਿਤ੍ਤਸਮੁਟ੍ਠਾਨਰੂਪਮੇવ, ਪਞ੍ਚਮੇ ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਯਂ વਤ੍ਥੁਨਾ ਸਦ੍ਧਿਂ ਅਰੂਪਧਮ੍ਮਾ। ਸવਿਪਾਕੇਸੁ ਪਠਮੇ વਿਪਾਕਾ ਚੇવ વਿਪਾਕਚਿਤ੍ਤਸਮੁਟ੍ਠਾਨਰੂਪਞ੍ਚ, ਦੁਤਿਯੇ વਿਪਾਕਾ ਚੇવ વਤ੍ਥੁਰੂਪਞ੍ਚ, ਤਤਿਯੇ વਿਪਾਕਮੇવ, ਚਤੁਤ੍ਥੇ વਿਪਾਕਚਿਤ੍ਤਸਮੁਟ੍ਠਾਨਮੇવ, ਪਞ੍ਚਮੇ વਤ੍ਥੁਰੂਪਮੇવ ਲਬ੍ਭਤਿ।
457-460. Sahajātaaññamaññanissayamūlakesu ye ye dukamūlake paccayā vuttā te teyeva ādito ṭhitena sabhāgā. Tasmā dukamūlake gaṇanaṃ ñatvā ye upari paccayā ghaṭitā, tesu ūnataragaṇanassa vasena sabbaghaṭanesu gaṇanā veditabbā. Tattha sahajātamūlake dasa ghaṭanāni. Tesu pañca avipākāni, pañca savipākāni. Tattha avipākesu tāva paṭhame kusalo kusalassa abyākatassa , kusalābyākatassa, kusalābyākato abyākatassāti cattāri, tathā akusalo, abyākato abyākatassevāti evaṃ nava. Tattha kusalākusalādikesu aṭṭhasu vissajjanesu arūpañceva cittasamuṭṭhānarūpañca labbhati. Abyākate vatthurūpampi. Dutiye ghaṭane abyākatavissajjane rūpesu vatthumeva labbhati, tatiye tīsupi arūpameva, catutthe cittasamuṭṭhānarūpameva, pañcame paṭisandhiyaṃ vatthunā saddhiṃ arūpadhammā. Savipākesu paṭhame vipākā ceva vipākacittasamuṭṭhānarūpañca, dutiye vipākā ceva vatthurūpañca, tatiye vipākameva, catutthe vipākacittasamuṭṭhānameva, pañcame vatthurūpameva labbhati.
ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਮੂਲਕੇ ਛ ਘਟਨਾਨਿ। ਤੇਸੁ ਪਠਮਾਨਿ ਤੀਣਿ ਅવਿਪਾਕਾਨਿ, ਪਚ੍ਛਿਮਾਨਿ ਤੀਣਿ ਸવਿਪਾਕਾਨਿ। ਤੇਸੁ ਗਣਨਾ ਪਾਕਟਾਯੇવ।
Aññamaññamūlake cha ghaṭanāni. Tesu paṭhamāni tīṇi avipākāni, pacchimāni tīṇi savipākāni. Tesu gaṇanā pākaṭāyeva.
੪੬੧. ਨਿਸ੍ਸਯਮੂਲਕੇ ਨਿਸ੍ਸਯਪਚ੍ਚਯਾ ਆਰਮ੍ਮਣੇ ਤੀਣੀਤਿ વਤ੍ਥੁਂ ਆਰਮ੍ਮਣਂ ਕਤ੍વਾ ਪવਤ੍ਤਕੁਸਲਾਦਿવਸੇਨ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾਨਿ। ਉਪਨਿਸ੍ਸਯੇ ਏਕਨ੍ਤਿ વਤ੍ਥੁਂ ਆਰਮ੍ਮਣੂਪਨਿਸ੍ਸਯਂ ਕਤ੍વਾ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਾਕੁਸਲਂ। ਸੇਸਂ ਦੁਮੂਲਕੇ ਹੇਟ੍ਠਾ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ।
461. Nissayamūlake nissayapaccayā ārammaṇe tīṇīti vatthuṃ ārammaṇaṃ katvā pavattakusalādivasena veditabbāni. Upanissaye ekanti vatthuṃ ārammaṇūpanissayaṃ katvā uppannākusalaṃ. Sesaṃ dumūlake heṭṭhā vuttanayeneva veditabbaṃ.
੪੬੨-੪੬੪. ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਪਨ ਨਿਸ੍ਸਯਪਚ੍ਚਯੇ વੀਸਤਿ ਘਟਨਾਨਿ। ਤੇਸੁ ਪੁਰਿਮਾਨਿ ਛ ਘਟਨਾਨਿ ਪੁਰੇਜਾਤਸਹਜਾਤવਸੇਨ વੁਤ੍ਤਾਨਿ, ਤਤੋ ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਪੁਰੇਜਾਤવਸੇਨੇવ, ਤਤੋ ਦਸ ਸਹਜਾਤવਸੇਨੇવ। ਤਤ੍ਥ ਪਠਮੇ ਘਟਨੇ ਤੇਰਸਾਤਿ ਨਿਸ੍ਸਯਪਚ੍ਚਯવਿਭਙ੍ਗੇ વੁਤ੍ਤਾਨੇવ। ਦੁਤਿਯੇ ਅਟ੍ਠਾਤਿ ਸਹਜਾਤਾਧਿਪਤਿવਸੇਨ ਸਤ੍ਤ, વਤ੍ਥੁਂ ਗਰੁਂ ਕਤ੍વਾ ਅਕੁਸਲਞ੍ਚਾਤਿ ਅਟ੍ਠ। ਤਤਿਯੇ ਸਤ੍ਤ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਪਚ੍ਚਯੇ ਲਦ੍ਧਾਨੇવ। ਚਤੁਤ੍ਥੇ ਪਞ੍ਚ વਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤੇ ਲਦ੍ਧਾਨਿ। ਪਞ੍ਚਮੇ ਚਤ੍ਤਾਰੀਤਿ ਕੁਸਲਾਦੀਨਿ ਚਿਤ੍ਤਸਮੁਟ੍ਠਾਨਾਨਂ, વਤ੍ਥੁ ਚ ਅਕੁਸਲਸ੍ਸ। ਛਟ੍ਠੇ ਤੀਣੀਤਿ ਕੁਸਲਾਦੀਨਿ ਚਿਤ੍ਤਸਮੁਟ੍ਠਾਨਸ੍ਸ। ਪੁਰੇਜਾਤવਸੇਨ ਚਤੂਸੁ ਪਠਮੇ ਤੀਣੀਤਿ વਤ੍ਥੁ ਕੁਸਲਾਦੀਨਂ, ਚਕ੍ਖਾਦੀਨਿ ਚ ਅਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸ। ਦੁਤਿਯੇ વਤ੍ਥੁਮੇવ ਕੁਸਲਾਦੀਨਂ। ਤਤਿਯੇ ਏਕਨ੍ਤਿ વਤ੍ਥੁ ਅਕੁਸਲਸ੍ਸ। ਚਤੁਤ੍ਥੇ ਚਕ੍ਖਾਦੀਨਿ વਿਞ੍ਞਾਣਪਞ੍ਚਕਸ੍ਸ। ਸਹਜਾਤવਸੇਨ ਦਸ ਸવਿਪਾਕਾવਿਪਾਕવਸੇਨ ਦ੍વਿਧਾ ਭਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਸਹਜਾਤਮੂਲਕੇ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾਨਿ।
462-464. Imasmiṃ pana nissayapaccaye vīsati ghaṭanāni. Tesu purimāni cha ghaṭanāni purejātasahajātavasena vuttāni, tato cattāri purejātavaseneva, tato dasa sahajātavaseneva. Tattha paṭhame ghaṭane terasāti nissayapaccayavibhaṅge vuttāneva. Dutiye aṭṭhāti sahajātādhipativasena satta, vatthuṃ garuṃ katvā akusalañcāti aṭṭha. Tatiye satta indriyapaccaye laddhāneva. Catutthe pañca vippayutte laddhāni. Pañcame cattārīti kusalādīni cittasamuṭṭhānānaṃ, vatthu ca akusalassa. Chaṭṭhe tīṇīti kusalādīni cittasamuṭṭhānassa. Purejātavasena catūsu paṭhame tīṇīti vatthu kusalādīnaṃ, cakkhādīni ca abyākatassa. Dutiye vatthumeva kusalādīnaṃ. Tatiye ekanti vatthu akusalassa. Catutthe cakkhādīni viññāṇapañcakassa. Sahajātavasena dasa savipākāvipākavasena dvidhā bhinditvā sahajātamūlake vuttanayeneva veditabbāni.
੪੬੫. ਉਪਨਿਸ੍ਸਯਮੂਲਕੇ ਆਰਮ੍ਮਣੇ ਸਤ੍ਤਾਤਿ ਆਰਮ੍ਮਣੂਪਨਿਸ੍ਸਯੇ ਲਦ੍ਧਾਨੇવ। ਅਧਿਪਤਿਯਾ ਸਤ੍ਤਾਤਿ ਤਾਨੇવ। ਅਨਨ੍ਤਰਸਮਨਨ੍ਤਰੇਸੁ ਅਨਨ੍ਤਰੂਪਨਿਸ੍ਸਯੇ ਲਦ੍ਧਾਨੇવ। ਨਿਸ੍ਸਯੇ ਏਕਨ੍ਤਿ વਤ੍ਥੁ ਅਕੁਸਲਸ੍ਸ। ਪੁਰੇਜਾਤੇ ਏਕਨ੍ਤਿ ਤਸ੍ਸੇવ વਤ੍ਥੁਂ વਾ ਆਰਮ੍ਮਣਂ વਾ। ਆਸੇવਨੇ ਤੀਣਿ ਅਨਨ੍ਤਰੂਪਨਿਸ੍ਸਯવਸੇਨ। ਕਮ੍ਮੇ ਦ੍વੇ ਪਕਤੂਪਨਿਸ੍ਸਯવਸੇਨ। ਲੋਕੁਤ੍ਤਰਕੁਸਲਚੇਤਨਾ ਪਨ ਅਨਨ੍ਤਰੂਪਨਿਸ੍ਸਯੋਪਿ ਹੋਤਿ। વਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤੇ ਏਕਂ ਆਰਮ੍ਮਣੂਪਨਿਸ੍ਸਯવਸੇਨ, ਤਥਾ ਅਤ੍ਥਿਅવਿਗਤੇਸੁ। ਨਤ੍ਥਿવਿਗਤੇਸੁ ਸਤ੍ਤ ਅਨਨ੍ਤਰਸਮਾਨੇવ।
465. Upanissayamūlake ārammaṇe sattāti ārammaṇūpanissaye laddhāneva. Adhipatiyā sattāti tāneva. Anantarasamanantaresu anantarūpanissaye laddhāneva. Nissaye ekanti vatthu akusalassa. Purejāte ekanti tasseva vatthuṃ vā ārammaṇaṃ vā. Āsevane tīṇi anantarūpanissayavasena. Kamme dve pakatūpanissayavasena. Lokuttarakusalacetanā pana anantarūpanissayopi hoti. Vippayutte ekaṃ ārammaṇūpanissayavasena, tathā atthiavigatesu. Natthivigatesu satta anantarasamāneva.
੪੬੬. ਉਪਨਿਸ੍ਸਯਮੂਲਕਾਨਿ ਪਨ ਸਤ੍ਤ ਘਟਨਾਨਿ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਪੁਰਿਮਾਨਿ ਤੀਣਿ ਆਰਮ੍ਮਣੂਪਨਿਸ੍ਸਯવਸੇਨ વੁਤ੍ਤਾਨਿ। ਤਤ੍ਥ ਪਠਮੇ ਸਤ੍ਤਾਤਿ ਕੁਸਲੋ ਕੁਸਲਾਦੀਨਂ, ਤਥਾ ਅਬ੍ਯਾਕਤੋ, ਅਕੁਸਲੋ ਅਕੁਸਲਸ੍ਸੇવਾਤਿ ਏવਂ ਸਤ੍ਤ। ਦੁਤਿਯੇ ਏਕਨ੍ਤਿ ਚਕ੍ਖਾਦਿਅਬ੍ਯਾਕਤਂ ਅਕੁਸਲਸ੍ਸ। ਤਤਿਯੇ વਤ੍ਥੁ ਅਕੁਸਲਸ੍ਸ। ਤਤੋ ਪਰਾਨਿ ਦ੍વੇ ਅਨਨ੍ਤਰੂਪਨਿਸ੍ਸਯવਸੇਨ વੁਤ੍ਤਾਨਿ। ਤੇਸੁ ਗਣਨਾ ਪਾਕਟਾਯੇવ। ਤਤੋ ਦ੍વੇ ਅਨਨ੍ਤਰਪਕਤੂਪਨਿਸ੍ਸਯવਸੇਨ વੁਤ੍ਤਾਨਿ। ਤਤ੍ਥ ਪਠਮੇ ਲੋਕਿਯਕੁਸਲਾਕੁਸਲਚੇਤਨਾਪਚ੍ਚਯਭਾવਤੋ ਗਹੇਤਬ੍ਬਾ, ਦੁਤਿਯੇ ਲੋਕੁਤ੍ਤਰਕੁਸਲਾવ।
466. Upanissayamūlakāni pana satta ghaṭanāni honti. Tattha purimāni tīṇi ārammaṇūpanissayavasena vuttāni. Tattha paṭhame sattāti kusalo kusalādīnaṃ, tathā abyākato, akusalo akusalassevāti evaṃ satta. Dutiye ekanti cakkhādiabyākataṃ akusalassa. Tatiye vatthu akusalassa. Tato parāni dve anantarūpanissayavasena vuttāni. Tesu gaṇanā pākaṭāyeva. Tato dve anantarapakatūpanissayavasena vuttāni. Tattha paṭhame lokiyakusalākusalacetanāpaccayabhāvato gahetabbā, dutiye lokuttarakusalāva.
੪੬੭-੪੬੮. ਪੁਰੇਜਾਤਮੂਲਕੇ ਆਰਮ੍ਮਣੇ ਤੀਣੀਤਿ ਅਬ੍ਯਾਕਤੋ ਕੁਸਲਾਦੀਨਂ। ਅਧਿਪਤਿਯਾ ਏਕਨ੍ਤਿ ਅਬ੍ਯਾਕਤੋ ਅਕੁਸਲਸ੍ਸ। ਸੇਸੇਸੁਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਏਤ੍ਥ ਪਨ ਸਤ੍ਤ ਘਟਨਾਨਿ। ਤੇਸੁ ਪਠਮਂ વਤ੍ਥਾਰਮ੍ਮਣવਸੇਨ વੁਤ੍ਤਂ, ਦੁਤਿਯਂ વਤ੍ਥੁવਸੇਨੇવ, ਤਤਿਯਂ ਆਰਮ੍ਮਣવਸੇਨ, ਚਤੁਤ੍ਥਂ વਤ੍ਥੁਸ੍ਸ ਆਰਮ੍ਮਣਕਾਲવਸੇਨ, ਪਞ੍ਚਮਂ ਆਰਮ੍ਮਣਾਧਿਪਤਿવਸੇਨ, ਛਟ੍ਠਂ વਤ੍ਥੁਨੋ ਆਰਮ੍ਮਣਾਧਿਪਤਿਕਾਲવਸੇਨ, ਸਤ੍ਤਮਂ ਚਕ੍ਖਾਦਿવਸੇਨ।
467-468. Purejātamūlake ārammaṇe tīṇīti abyākato kusalādīnaṃ. Adhipatiyā ekanti abyākato akusalassa. Sesesupi eseva nayo. Ettha pana satta ghaṭanāni. Tesu paṭhamaṃ vatthārammaṇavasena vuttaṃ, dutiyaṃ vatthuvaseneva, tatiyaṃ ārammaṇavasena, catutthaṃ vatthussa ārammaṇakālavasena, pañcamaṃ ārammaṇādhipativasena, chaṭṭhaṃ vatthuno ārammaṇādhipatikālavasena, sattamaṃ cakkhādivasena.
੪੬੯-੪੭੨. ਪਚ੍ਛਾਜਾਤਮੂਲਕੇ વੀਸਤਿ ਪਚ੍ਚਯਾ ਨ ਯੁਜ੍ਜਨ੍ਤਿ, ਤਯੋવ ਯੋਜਨਂ ਲਭਨ੍ਤਿ। ਏਕਮੇવੇਤ੍ਥ ਘਟਨਂ, ਤਂ ਕਾਯਸ੍ਸ ਕੁਸਲਾਦੀਨਂ વਸੇਨ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਆਸੇવਨਮੂਲਕੇਪਿ ਏਕਮੇવ ਘਟਨਂ।
469-472. Pacchājātamūlake vīsati paccayā na yujjanti, tayova yojanaṃ labhanti. Ekamevettha ghaṭanaṃ, taṃ kāyassa kusalādīnaṃ vasena veditabbaṃ. Āsevanamūlakepi ekameva ghaṭanaṃ.
੪੭੩-੪੭੭. ਕਮ੍ਮਮੂਲਕੇ ਅਨਨ੍ਤਰੇ ਏਕਨ੍ਤਿ ਮਗ੍ਗਚੇਤਨਾવਸੇਨ વੁਤ੍ਤਂ। ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞੇ ਤੀਣੀਤਿ ਏਤ੍ਥ ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਯਂ વਤ੍ਥੁਪਿ ਗਹੇਤਬ੍ਬਂ। ਉਪਨਿਸ੍ਸਯੇ ਦ੍વੇਤਿ ਅਨਨ੍ਤਰਪਕਤੂਪਨਿਸ੍ਸਯવਸੇਨ ਹੇਟ੍ਠਾ વੁਤ੍ਤਾਨੇવ। ਏવਂ ਸੇਸਾਨਿਪਿ ਹੇਟ੍ਠਾ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾਨਿ। ਏਤ੍ਥ ਪਨ ਏਕਾਦਸ ਘਟਨਾਨਿ। ਤਤ੍ਥ ਪਠਮਾਨਿ ਦ੍વੇ ਪਕਤੂਪਨਿਸ੍ਸਯਾਨਨ੍ਤਰੂਪਨਿਸ੍ਸਯવਿਭਾਗਤੋ ਨਾਨਾਕ੍ਖਣਿਕਕਮ੍ਮવਸੇਨ વੁਤ੍ਤਾਨਿ। ਤਤੋ ਪਰਾਨਿ ਚਤ੍ਤਾਰਿ વਿਪਾਕਾવਿਪਾਕਤੋ ਏਕਕ੍ਖਣਿਕਕਮ੍ਮવਸੇਨ વੁਤ੍ਤਾਨਿ। ਤਤ੍ਥ ਪਠਮੇ ਅਰੂਪੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਚਿਤ੍ਤਸਮੁਟ੍ਠਾਨਰੂਪਂ ਲਬ੍ਭਤਿ, ਦੁਤਿਯੇ ਅਰੂਪੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ વਤ੍ਥੁ, ਤਤਿਯੇ ਅਰੂਪਮੇવ, ਚਤੁਤ੍ਥੇ ਚਿਤ੍ਤਸਮੁਟ੍ਠਾਨਰੂਪਮੇવ। ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਯਂ ਪਨ ਕਟਤ੍ਤਾਰੂਪਮ੍ਪਿ ਲਬ੍ਭਤਿ। ਤਤੋ ਪਰਾਨਿ ਪਞ੍ਚ ਸવਿਪਾਕਾਨਿ, ਤਾਨਿ ਹੇਟ੍ਠਾ વੁਤ੍ਤਨਯਾਨੇવ। વਿਪਾਕਮੂਲਕੇ ਪਞ੍ਚ ਘਟਾਨਾਨਿ ਉਤ੍ਤਾਨਤ੍ਥਾਨੇવ।
473-477. Kammamūlake anantare ekanti maggacetanāvasena vuttaṃ. Aññamaññe tīṇīti ettha paṭisandhiyaṃ vatthupi gahetabbaṃ. Upanissaye dveti anantarapakatūpanissayavasena heṭṭhā vuttāneva. Evaṃ sesānipi heṭṭhā vuttanayeneva veditabbāni. Ettha pana ekādasa ghaṭanāni. Tattha paṭhamāni dve pakatūpanissayānantarūpanissayavibhāgato nānākkhaṇikakammavasena vuttāni. Tato parāni cattāri vipākāvipākato ekakkhaṇikakammavasena vuttāni. Tattha paṭhame arūpena saddhiṃ cittasamuṭṭhānarūpaṃ labbhati, dutiye arūpena saddhiṃ vatthu, tatiye arūpameva, catutthe cittasamuṭṭhānarūpameva. Paṭisandhiyaṃ pana kaṭattārūpampi labbhati. Tato parāni pañca savipākāni, tāni heṭṭhā vuttanayāneva. Vipākamūlake pañca ghaṭānāni uttānatthāneva.
੪੭੮-੪੮੩. ਆਹਾਰਮੂਲਕੇ ਸਤ੍ਤਾਤਿਆਦੀਨਿ વੁਤ੍ਤਨਯਾਨੇવ। ਘਟਨਾਨਿ ਪਨੇਤ੍ਥ ਚਤੁਤ੍ਤਿਂਸ। ਤੇਸੁ ਪਠਮਾਨਿ ਪਞ੍ਚ વਿਪਾਕਾવਿਪਾਕਸਾਮਞ੍ਞਤੋ વੁਤ੍ਤਾਨਿ। ਤਤ੍ਥ ਪਠਮੇ ਚਤ੍ਤਾਰੋਪਿ ਆਹਾਰਾ ਲਬ੍ਭਨ੍ਤਿ; ਦੁਤਿਯੇ ਤਯੋ ਅਰੂਪਾਹਾਰਾવ। ਤਤਿਯੇ વਤ੍ਥੁਪਿ ਪਚ੍ਚਯੁਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਹੋਤਿ, ਚਤੁਤ੍ਥੇ ਤਂ ਪਰਿਹਾਯਤਿ। ਪਞ੍ਚਮੇ ਰੂਪਮੇવ ਪਚ੍ਚਯੁਪ੍ਪਨ੍ਨਂ। ਤਤੋ ਪਰਾਨਿ ਪਞ੍ਚ ਸવਿਪਾਕਘਟਨਾਨਿ, ਤਾਨਿ ਹੇਟ੍ਠਾ વੁਤ੍ਤਨਯਾਨੇવ। ਤਤੋ ਪਰਾਨਿ ਨવ ਘਟਨਾਨਿ ਚੇਤਨਾਹਾਰવਸੇਨ વੁਤ੍ਤਾਨਿ। ਤਤੋ ਪਰਾਨਿ ਨવ ਨਿਰਾਧਿਪਤਿવਿਞ੍ਞਾਣਾਹਾਰવਸੇਨ । ਤਤੋ ਪਰਾਨਿ ਸਾਧਿਪਤਿવਿਞ੍ਞਾਣਾਹਾਰવਸੇਨ ਛ ਘਟਨਾਨਿ વੁਤ੍ਤਾਨਿ। ਤਤ੍ਥ ਤੀਣਿ વਿਪਾਕਾવਿਪਾਕਸਾਮਞ੍ਞવਸੇਨ વੁਤ੍ਤਾਨਿ। ਤੀਣਿ વਿਪਾਕવਸੇਨੇવ। ਤਤ੍ਥ ਲੋਕਿਯਾਨਂ વਿਪਾਕਾਨਂ ਅਭਾવਤੋ વਤ੍ਥੁ ਪਰਿਹਾਯਤਿ।
478-483. Āhāramūlake sattātiādīni vuttanayāneva. Ghaṭanāni panettha catuttiṃsa. Tesu paṭhamāni pañca vipākāvipākasāmaññato vuttāni. Tattha paṭhame cattāropi āhārā labbhanti; dutiye tayo arūpāhārāva. Tatiye vatthupi paccayuppannaṃ hoti, catutthe taṃ parihāyati. Pañcame rūpameva paccayuppannaṃ. Tato parāni pañca savipākaghaṭanāni, tāni heṭṭhā vuttanayāneva. Tato parāni nava ghaṭanāni cetanāhāravasena vuttāni. Tato parāni nava nirādhipativiññāṇāhāravasena . Tato parāni sādhipativiññāṇāhāravasena cha ghaṭanāni vuttāni. Tattha tīṇi vipākāvipākasāmaññavasena vuttāni. Tīṇi vipākavaseneva. Tattha lokiyānaṃ vipākānaṃ abhāvato vatthu parihāyati.
੪੮੪-੪੯੫. ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਮੂਲਕੇ ਪੁਰੇਜਾਤੇ ਏਕਨ੍ਤਿ ਚਕ੍ਖੁਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਦੀਨਂ વਸੇਨ ਅਬ੍ਯਾਕਤੇਨ ਅਬ੍ਯਾਕਤਂ। ਸੇਸਂ ਦੁਮੂਲਕਂ ਹੇਟ੍ਠਾ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਘਟਨਾਨਿ ਪਨੇਤ੍ਥ ਛ ਸਤ੍ਤਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਪਠਮੇ ਸਬ੍ਬਾਨਿਪਿ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਿ ਪਚ੍ਚਯਟ੍ਠੇਨ ਲਬ੍ਭਨ੍ਤਿ। ਦੁਤਿਯੇ ਰੂਪਜੀવਿਤਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ ਹਾਯਤਿ। ਨ ਹਿ ਤਂ ਨਿਸ੍ਸਯੋ ਹੋਤਿ। ਤਤਿਯੇ ਅਰੂਪਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਿ ਰੂਪਾਨਂ। ਚਤੁਤ੍ਥੇ ਚਕ੍ਖਾਦੀਨਿ ਚਕ੍ਖੁવਿਞ੍ਞਾਣਾਦੀਨਂ। ਤਤੋ ਪਰਾਨਿ ਨવ ਘਟਨਾਨਿ ਸਹਜਾਤਅਰੂਪਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯવਸੇਨ વੁਤ੍ਤਾਨਿ, ਤਤੋ ਨવ ਮਗ੍ਗਭੂਤਾਨਂ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਂ વਸੇਨ, ਤਤੋ ਨવ ਝਾਨਙ੍ਗਭੂਤਾਨਂ, ਤਤੋ ਨવ ਝਾਨਮਗ੍ਗਭੂਤਾਨਂ, ਤਤੋ ਨવ ਮਨਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯવਸੇਨੇવ, ਤਤੋ ਸਾਧਿਪਤੀਨਿ ਛ, ਤਤੋ વੀਰਿਯવਸੇਨ ਮਗ੍ਗਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਾਨਿ ਛ, ਤਤੋ ਅਮੋਹਹੇਤੁવਸੇਨ ਨਿਰਾਧਿਪਤੀਨਿ ਨવ, ਸਾਧਿਪਤੀਨਿ ਛ। ਤੇਸੁ ਸਬ੍ਬੇਸੁ વਿਪਾਕਪਚ੍ਚਯੇਨ ਅਯੁਤ੍ਤਾਨਿ ਚ ਯੁਤ੍ਤਾਨਿ ਚ ਹੇਟ੍ਠਾ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾਨਿ।
484-495. Indriyamūlake purejāte ekanti cakkhundriyādīnaṃ vasena abyākatena abyākataṃ. Sesaṃ dumūlakaṃ heṭṭhā vuttanayeneva veditabbaṃ. Ghaṭanāni panettha cha sattati. Tattha paṭhame sabbānipi indriyāni paccayaṭṭhena labbhanti. Dutiye rūpajīvitindriyaṃ hāyati. Na hi taṃ nissayo hoti. Tatiye arūpindriyāni rūpānaṃ. Catutthe cakkhādīni cakkhuviññāṇādīnaṃ. Tato parāni nava ghaṭanāni sahajātaarūpindriyavasena vuttāni, tato nava maggabhūtānaṃ indriyānaṃ vasena, tato nava jhānaṅgabhūtānaṃ, tato nava jhānamaggabhūtānaṃ, tato nava manindriyavaseneva, tato sādhipatīni cha, tato vīriyavasena maggasampayuttāni cha, tato amohahetuvasena nirādhipatīni nava, sādhipatīni cha. Tesu sabbesu vipākapaccayena ayuttāni ca yuttāni ca heṭṭhā vuttanayeneva veditabbāni.
੪੯੬-੫੦੦. ਝਾਨਮੂਲਕੇਪਿ ਦੁਮੂਲਕਂ ਹੇਟ੍ਠਾ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਘਟਨਾਨਿ ਪਨੇਤ੍ਥ ਛਤ੍ਤਿਂਸ। ਤੇਸੁ ਪਠਮਾਨਿ ਨવ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਮਗ੍ਗਭਾવਂ ਅਨਾਮਸਿਤ੍વਾ ਸਾਧਾਰਣਝਾਨਙ੍ਗવਸੇਨੇવ વੁਤ੍ਤਾਨਿ। ਤਤੋ ਪਰਾਨਿ ਨવ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਭੂਤਝਾਨਙ੍ਗવਸੇਨ, ਤਤੋ ਨવ ਮਗ੍ਗਭੂਤਝਾਨਙ੍ਗવਸੇਨ, ਤਤੋ ਨવ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਮਗ੍ਗਭੂਤਝਾਨਙ੍ਗવਸੇਨ। ਚਤੂਸੁਪਿ ਚੇਤੇਸੁ ਨવਕੇਸੁ ਆਦਿਤੋ ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਚਤ੍ਤਾਰਿ વਿਪਾਕਾવਿਪਾਕਸਾਧਾਰਣਾਨਿ। ਅવਸਾਨੇ ਪਞ੍ਚ ਪਞ੍ਚ વਿਪਾਕਾਨੇવ, ਤਾਨਿ ਹੇਟ੍ਠਾ વੁਤ੍ਤਨਯਾਨੇવ।
496-500. Jhānamūlakepi dumūlakaṃ heṭṭhā vuttanayeneva veditabbaṃ. Ghaṭanāni panettha chattiṃsa. Tesu paṭhamāni nava indriyamaggabhāvaṃ anāmasitvā sādhāraṇajhānaṅgavaseneva vuttāni. Tato parāni nava indriyabhūtajhānaṅgavasena, tato nava maggabhūtajhānaṅgavasena, tato nava indriyamaggabhūtajhānaṅgavasena. Catūsupi cetesu navakesu ādito cattāri cattāri vipākāvipākasādhāraṇāni. Avasāne pañca pañca vipākāneva, tāni heṭṭhā vuttanayāneva.
੫੦੧-੫੦੮. ਮਗ੍ਗਮੂਲਕੇਪਿ ਦੁਮੂਲਕਂ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਘਟਨਾਨਿ ਪਨੇਤ੍ਥ ਸਤ੍ਤਪਞ੍ਞਾਸ। ਤੇਸੁ ਪਠਮਾਨਿ ਨવ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਝਾਨਭਾવਂ ਅਨਾਮਸਿਤ੍વਾ ਸੁਦ੍ਧਿਕਮਗ੍ਗવਸੇਨੇવ વੁਤ੍ਤਾਨਿ। ਤਤੋ ਨવ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਭੂਤਮਗ੍ਗવਸੇਨ, ਤਤੋ ਨવ ਝਾਨਭੂਤਮਗ੍ਗવਸੇਨ, ਤਤੋ ਨવ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਝਾਨਭੂਤਮਗ੍ਗવਸੇਨ, ਤਤੋ ਛ ਅਧਿਪਤਿਭੂਤਮਗ੍ਗવਸੇਨ, ਤਤੋ ਨવ ਨਿਰਾਧਿਪਤਿਮਗ੍ਗਹੇਤੁવਸੇਨ, ਤਤੋ ਛ ਸਾਧਿਪਤਿਮਗ੍ਗਹੇਤੁવਸੇਨ, ਤਤ੍ਥ ਨવਕੇਸੁ ਪਞ੍ਚ ਪਞ੍ਚ ਛਕ੍ਕੇਸੁ ਤੀਣਿ ਤੀਣਿ વਿਪਾਕਾਨਿ। ਸੇਸਾਨਿ ਸਾਧਾਰਣਾਨਿ, ਤਾਨਿ ਹੇਟ੍ਠਾ વੁਤ੍ਤਨਯਾਨੇવ।
501-508. Maggamūlakepi dumūlakaṃ vuttanayeneva veditabbaṃ. Ghaṭanāni panettha sattapaññāsa. Tesu paṭhamāni nava indriyajhānabhāvaṃ anāmasitvā suddhikamaggavaseneva vuttāni. Tato nava indriyabhūtamaggavasena, tato nava jhānabhūtamaggavasena, tato nava indriyajhānabhūtamaggavasena, tato cha adhipatibhūtamaggavasena, tato nava nirādhipatimaggahetuvasena, tato cha sādhipatimaggahetuvasena, tattha navakesu pañca pañca chakkesu tīṇi tīṇi vipākāni. Sesāni sādhāraṇāni, tāni heṭṭhā vuttanayāneva.
੫੦੯-੫੧੦. ਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਮੂਲਕੇ ਦੁਮੂਲਕਂ ਉਤ੍ਤਾਨਤ੍ਥਮੇવ। ਏਤ੍ਥ ਪਨ ਦ੍વੇਯੇવ ਘਟਨਾਨਿ। ਤਤ੍ਥ ਏਕਂ ਸਾਧਾਰਣવਸੇਨ, ਏਕਂ વਿਪਾਕવਸੇਨ વੁਤ੍ਤਂ।
509-510. Sampayuttamūlake dumūlakaṃ uttānatthameva. Ettha pana dveyeva ghaṭanāni. Tattha ekaṃ sādhāraṇavasena, ekaṃ vipākavasena vuttaṃ.
੫੧੧-੫੧੪. વਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤਮੂਲਕੇਪਿ ਦੁਮੂਲਕਂ ਉਤ੍ਤਾਨਤ੍ਥਮੇવ। ਘਟਨਾਨਿ ਪਨੇਤ੍ਥ ਤੇਰਸ। ਤਤ੍ਥ ਪਠਮੇ ਪਞ੍ਚਾਤਿ ਕੁਸਲੋ ਅਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸ, ਤਥਾ ਅਕੁਸਲੋ, ਅਬ੍ਯਾਕਤੋ ਤਿਣ੍ਣਨ੍ਨਮ੍ਪਿ। ਏਤ੍ਥ ਚ ਇਮੇ વਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤਾਦਯੋ ਸਹਜਾਤਾਪਿ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਪਚ੍ਛਾਜਾਤਪੁਰੇਜਾਤਾਪਿ। ਦੁਤਿਯੇ ਪੁਰੇਜਾਤਸਹਜਾਤਾવ ਤਤਿਯੇ ਤੇਯੇવ ਅਧਿਪਤਿવਸੇਨ। ਤਤ੍ਥ ਕੁਸਲੋ ਅਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸ ਤਥਾ ਅਕੁਸਲੋ, ਅਬ੍ਯਾਕਤੋ ਪਨ ਅਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸ ਚ ਆਰਮ੍ਮਣਾਧਿਪਤਿવਸੇਨ ਅਕੁਸਲਸ੍ਸ ਚਾਤਿ ਏવਂ ਚਤ੍ਤਾਰਿ। ਚਤੁਤ੍ਥੇ ਤੀਣੀਤਿ ਕੁਸਲਾਦੀਨਿ ਅਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸ। ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਿ ਪਨੇਤ੍ਥ ਰੂਪਾਨਿਪਿ ਅਰੂਪਾਨਿਪਿ। ਪਞ੍ਚਮੇ ਪਚ੍ਚਯਾ ਅਰੂਪਾવ ਛਟ੍ਠੇ વਤ੍ਥੁવਸੇਨ ਰੂਪਾવ ਸਤ੍ਤਮੇ ਕੁਸਲਾਬ੍ਯਾਕਤਾਨਂ વਿਪਸ੍ਸਨਾવਸੇਨ, ਅਕੁਸਲਸ੍ਸ ਅਸ੍ਸਾਦਨવਸੇਨ વਤ੍ਥੁਮੇવ। ਅਟ੍ਠਮੇ ਤਦੇવਾਕੁਸਲਸ੍ਸ, ਨવਮੇ ਚਕ੍ਖਾਦੀਨਿ ਅਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸ, ਦਸਮੇ ਕੁਸਲਾਦਯੋ ਚਿਤ੍ਤਸਮੁਟ੍ਠਾਨਾਨਂ, ਏਕਾਦਸਮੇ ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਯਂ વਤ੍ਥੁ ਖਨ੍ਧਾਨਂ, ਦ੍વਾਦਸਮੇ ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਯਂ ਖਨ੍ਧਾ ਕਟਤ੍ਤਾਰੂਪਾਨਂ, ਤੇਰਸਮੇ ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਯਂ ਖਨ੍ਧਾ વਤ੍ਥੁਸ੍ਸ।
511-514. Vippayuttamūlakepi dumūlakaṃ uttānatthameva. Ghaṭanāni panettha terasa. Tattha paṭhame pañcāti kusalo abyākatassa, tathā akusalo, abyākato tiṇṇannampi. Ettha ca ime vippayuttādayo sahajātāpi honti, pacchājātapurejātāpi. Dutiye purejātasahajātāva tatiye teyeva adhipativasena. Tattha kusalo abyākatassa tathā akusalo, abyākato pana abyākatassa ca ārammaṇādhipativasena akusalassa cāti evaṃ cattāri. Catutthe tīṇīti kusalādīni abyākatassa. Indriyāni panettha rūpānipi arūpānipi. Pañcame paccayā arūpāva chaṭṭhe vatthuvasena rūpāva sattame kusalābyākatānaṃ vipassanāvasena, akusalassa assādanavasena vatthumeva. Aṭṭhame tadevākusalassa, navame cakkhādīni abyākatassa, dasame kusalādayo cittasamuṭṭhānānaṃ, ekādasame paṭisandhiyaṃ vatthu khandhānaṃ, dvādasame paṭisandhiyaṃ khandhā kaṭattārūpānaṃ, terasame paṭisandhiyaṃ khandhā vatthussa.
੫੧੫-੫੧੮. ਅਤ੍ਥਿਪਚ੍ਚਯਮੂਲਕੇ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯੇ ਏਕਨ੍ਤਿ ਆਰਮ੍ਮਣੂਪਨਿਸ੍ਸਯવਸੇਨ ਅਬ੍ਯਾਕਤਂ ਅਕੁਸਲਸ੍ਸ। ਸੇਸਂ ਦੁਮੂਲਕੇ ਉਤ੍ਤਾਨਮੇવ। ਘਟਨਾਨਿ ਪਨੇਤ੍ਥ ਏਕੂਨਤਿਂਸ। ਤੇਸੁ ਪਠਮੇ ਅਰੂਪવਤ੍ਥਾਰਮ੍ਮਣਮਹਾਭੂਤਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਹਾਰਾਨਂ વਸੇਨ ਸਹਜਾਤਪੁਰੇਜਾਤਪਚ੍ਛਾਜਾਤਪਚ੍ਚਯਾ ਲਬ੍ਭਨ੍ਤਿ। ਦੁਤਿਯੇ ਪਚ੍ਛਾਜਾਤਕਬਲ਼ੀਕਾਰਾਹਾਰਾ ਨ ਲਬ੍ਭਨ੍ਤਿ। ਪਠਮਦੁਤਿਯਘਟਨਾਨੇવ ਅਧਿਪਤਿਨਾ ਸਦ੍ਧਿਂ ਉਪਰਿ ਤਤਿਯਚਤੁਤ੍ਥਾਨਿ ਕਤਾਨਿ। ਪੁਨ ਪਠਮਮੇવ ਚਤੂਹਿ ਆਹਾਰੇਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਪਞ੍ਚਮਂ, ਰੂਪਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯੇਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਛਟ੍ਠਂ, ਰੂਪਾਰੂਪਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯੇਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਸਤ੍ਤਮਂ ਕਤਂ। ਦੁਤਿਯਮੇવ વਾ ਪਨ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯੇਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਸਤ੍ਤਮਂ ਕਤਂ। ਪਠਮਦੁਤਿਯਾਨੇવ વਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤਪਚ੍ਚਯੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਅਟ੍ਠਮਨવਮਾਨਿ। ਤੇਸੁ ਨવਮਂ ਅਧਿਪਤਿਨਾ ਸਦ੍ਧਿਂ ਦਸਮਂ ਕਤਂ। ਤਤੋ ਏਕਾਦਸਮੇ ਪਚ੍ਚਯવਸੇਨ વਤ੍ਥੁ ਹਾਯਤਿ। ਦ੍વਾਦਸਮੇ ਅਰੂਪਧਮ੍ਮਾਯੇવ ਪਚ੍ਚਯਾ, ਤੇਰਸਮੇ વਤ੍ਥਾਰਮ੍ਮਣਾ, ਚੁਦ੍ਦਸਮੇ વਤ੍ਥੁਮੇવ, ਪਨ੍ਨਰਸਮੇ ਆਰਮ੍ਮਣਮੇવ, ਸੋਲ਼ਸਮੇ વਤ੍ਥੁਮੇવ ਆਰਮ੍ਮਣਂ, ਸਤ੍ਤਰਸਮੇ ਪਨ ਤਦੇવ ਆਰਮ੍ਮਣਾਧਿਪਤਿਭਾવੇਨ, ਅਟ੍ਠਾਰਸਮੇਪਿ ਤਦੇવ ਆਰਮ੍ਮਣੂਪਨਿਸ੍ਸਯવਸੇਨ, ਏਕੂਨવੀਸਤਿਮੇ ਚਕ੍ਖਾਦਯੋવ ਪਚ੍ਚਯਾ। ਇਮਾਨਿ ਏਕੂਨવੀਸਤਿ ਪਕਿਣ੍ਣਕਘਟਨਾਨਿ ਨਾਮ ਸਹਜਾਤਂ ਅਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾ વੁਤ੍ਤਾਨਿ। ਤਤੋ ਪਰਾਨਿ ਦਸ ਸਹਜਾਤવਸੇਨ વੁਤ੍ਤਾਨਿ।
515-518. Atthipaccayamūlake upanissaye ekanti ārammaṇūpanissayavasena abyākataṃ akusalassa. Sesaṃ dumūlake uttānameva. Ghaṭanāni panettha ekūnatiṃsa. Tesu paṭhame arūpavatthārammaṇamahābhūtaindriyāhārānaṃ vasena sahajātapurejātapacchājātapaccayā labbhanti. Dutiye pacchājātakabaḷīkārāhārā na labbhanti. Paṭhamadutiyaghaṭanāneva adhipatinā saddhiṃ upari tatiyacatutthāni katāni. Puna paṭhamameva catūhi āhārehi saddhiṃ pañcamaṃ, rūpindriyehi saddhiṃ chaṭṭhaṃ, rūpārūpindriyehi saddhiṃ sattamaṃ kataṃ. Dutiyameva vā pana indriyehi saddhiṃ sattamaṃ kataṃ. Paṭhamadutiyāneva vippayuttapaccayena saddhiṃ aṭṭhamanavamāni. Tesu navamaṃ adhipatinā saddhiṃ dasamaṃ kataṃ. Tato ekādasame paccayavasena vatthu hāyati. Dvādasame arūpadhammāyeva paccayā, terasame vatthārammaṇā, cuddasame vatthumeva, pannarasame ārammaṇameva, soḷasame vatthumeva ārammaṇaṃ, sattarasame pana tadeva ārammaṇādhipatibhāvena, aṭṭhārasamepi tadeva ārammaṇūpanissayavasena, ekūnavīsatime cakkhādayova paccayā. Imāni ekūnavīsati pakiṇṇakaghaṭanāni nāma sahajātaṃ aggahetvā vuttāni. Tato parāni dasa sahajātavasena vuttāni.
੫੧੯. ਨਤ੍ਥਿવਿਗਤਮੂਲਕੇਸੁ ਅਨਨ੍ਤਰਸਮਨਨ੍ਤਰਮੂਲਕੇਸੁ વਿਯ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯਾਸੇવਨਕਮ੍ਮવਸੇਨ ਤੀਣਿਯੇવ ਘਟਨਾਨਿ, ਅવਿਗਤਮੂਲਕਂ ਅਤ੍ਥਿਮੂਲਕਸਦਿਸਮੇવਾਤਿ।
519. Natthivigatamūlakesu anantarasamanantaramūlakesu viya upanissayāsevanakammavasena tīṇiyeva ghaṭanāni, avigatamūlakaṃ atthimūlakasadisamevāti.
ਯਾਨਿ ਪਨੇਤਾਨਿ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਪਞ੍ਹਾવਾਰੇ ਘਟਨਾਨਿ વੁਤ੍ਤਾਨਿ, ਤਾਨਿ ਸਬ੍ਬਾਨਿਪਿ ਦੁવਿਧਾਨਿਯੇવ – ਪਕਿਣ੍ਣਕਤੋ ਸਹਜਾਤਤੋ ਚ। ਤਤ੍ਥ ਸਬ੍ਬੇਸਮ੍ਪਿ ਆਰਮ੍ਮਣਮੂਲਕਾਦੀਨਂ ਆਦਿਤੋ ਸਹਜਾਤਂ ਅਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾ વੁਤ੍ਤਾਨਿ ਪਕਿਣ੍ਣਕਾਨਿ ਨਾਮ। ਤਾਨਿ ਆਰਮ੍ਮਣਮੂਲਕੇ ਪਞ੍ਚਪਿ, ਅਧਿਪਤਿਮੂਲਕੇ ਛ, ਅਨਨ੍ਤਰਮੂਲਕੇ ਤੀਣਿਪਿ, ਤਥਾ ਸਮਨਨ੍ਤਰਮੂਲਕੇ, ਨਿਸ੍ਸਯਮੂਲਕੇ ਦਸ, ਉਪਨਿਸ੍ਸਯਮੂਲਕੇ ਸਤ੍ਤ, ਪੁਰੇਜਾਤਮੂਲਕੇ ਸਤ੍ਤ, ਪਚ੍ਛਾਜਾਤਮੂਲਕੇ ਏਕਮੇવ, ਤਥਾ ਆਸੇવਨਮੂਲਕੇ, ਕਮ੍ਮਮੂਲਕੇ ਦ੍વੇ, ਆਹਾਰਮੂਲਕੇ ਏਕਂ, ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਮੂਲਕੇ ਚਤ੍ਤਾਰਿ, વਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤਮੂਲਕੇ ਨવ, ਅਤ੍ਥਿਮੂਲਕੇ ਏਕੂਨવੀਸਤਿ, ਨਤ੍ਥਿਮੂਲਕੇ ਤੀਣਿਪਿ, ਤਥਾવਿਗਤਮੂਲਕੇ। ਅવਿਗਤਮੂਲਕੇ ਏਕੂਨવੀਸਤੀਤਿ ਸਬ੍ਬਾਨਿਪਿ ਸਤਞ੍ਚੇવ ਤੀਣਿ ਚ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਸਹਜਾਤਨਿਸ੍ਸਯਭਾવੇਨ ਪਨੇਤਾਨਿ ਪਕਿਣ੍ਣਕਾਨੀਤਿ વੁਤ੍ਤਾਨਿ।
Yāni panetāni imasmiṃ pañhāvāre ghaṭanāni vuttāni, tāni sabbānipi duvidhāniyeva – pakiṇṇakato sahajātato ca. Tattha sabbesampi ārammaṇamūlakādīnaṃ ādito sahajātaṃ aggahetvā vuttāni pakiṇṇakāni nāma. Tāni ārammaṇamūlake pañcapi, adhipatimūlake cha, anantaramūlake tīṇipi, tathā samanantaramūlake, nissayamūlake dasa, upanissayamūlake satta, purejātamūlake satta, pacchājātamūlake ekameva, tathā āsevanamūlake, kammamūlake dve, āhāramūlake ekaṃ, indriyamūlake cattāri, vippayuttamūlake nava, atthimūlake ekūnavīsati, natthimūlake tīṇipi, tathāvigatamūlake. Avigatamūlake ekūnavīsatīti sabbānipi satañceva tīṇi ca honti. Sahajātanissayabhāvena panetāni pakiṇṇakānīti vuttāni.
ਯਾਨਿ ਪਨ ਸਹਜਾਤਂ ਲਬ੍ਭਨ੍ਤਿ, ਤਾਨਿ ਸਹਜਾਤਘਟਨਾਨਿ ਨਾਮਾਤਿ વੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ। ਤਾਨਿ ਆਰਮ੍ਮਣਮੂਲਕੇ ਅਨਨ੍ਤਰਸਮਨਨ੍ਤਰਪੁਰੇਜਾਤਪਚ੍ਛਾਜਾਤਆਸੇવਨਨਤ੍ਥਿવਿਗਤਮੂਲਕੇਸੁ ਨ ਲਬ੍ਭਨ੍ਤਿ। ਨ ਹਿ ਤੇ ਪਚ੍ਚਯਾ ਸਹਜਾਤਾਨਂ ਪਚ੍ਚਯਾ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਯਥਾ ਚ ਸਹਜਾਤਾਨਂ ਨ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਤਥਾ ਹੇਤੁਸਹਜਾਤਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞવਿਪਾਕਝਾਨਮਗ੍ਗਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਪਚ੍ਚਯਾ। ਅਸਹਜਾਤਾਨਨ੍ਤਿ ਹੇਤੁਮੂਲਕੇ ਸਬ੍ਬਾਨਿ ਚਤੁવੀਸਤਿਪਿ ਘਟਨਾਨਿ ਸਹਜਾਤਘਟਨਾਨੇવ। ਤਥਾ ਅਧਿਪਤਿਮੂਲਕੇ ਚਤੁવੀਸਤਿ, ਸਹਜਾਤਮੂਲਕੇ ਦਸਪਿ, ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਮੂਲਕੇ ਛਪਿ, ਨਿਸ੍ਸਯਮੂਲਕੇ ਦਸ, ਕਮ੍ਮਮੂਲਕੇ ਨવ, વਿਪਾਕਮੂਲਕੇ ਪਞ੍ਚਪਿ, ਆਹਾਰਮੂਲਕੇ ਤੇਤ੍ਤਿਂਸ, ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਮੂਲਕੇ ਦ੍વਾਸਤ੍ਤਤਿ ਝਾਨਮੂਲਕੇ ਛਤ੍ਤਿਂਸਾਪਿ, ਮਗ੍ਗਮੂਲਕੇ ਸਤ੍ਤਪਞ੍ਞਾਸਮ੍ਪਿ, ਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਮੂਲਕੇ ਦ੍વੇਪਿ, વਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤਮੂਲਕੇ ਚਤ੍ਤਾਰਿ, ਅਤ੍ਥਿਮੂਲਕੇ ਦਸ, ਅવਿਗਤਮੂਲਕੇ ਦਸਾਤਿ ਸਬ੍ਬਾਨਿਪਿ ਤੀਣਿ ਸਤਾਨਿ ਦ੍વਾਦਸ ਚ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਇਤਿ ਪੁਰਿਮਾਨਿ ਸਤਂ ਤੀਣਿ ਚ ਇਮਾਨਿ ਚ ਦ੍વਾਦਸੁਤ੍ਤਰਾਨਿ ਤੀਣਿ ਸਤਾਨੀਤਿ ਸਬ੍ਬਾਨਿਪਿ ਪਞ੍ਚਦਸਾਧਿਕਾਨਿ ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਘਟਨਸਤਾਨਿ ਪਞ੍ਹਾવਾਰੇ ਆਗਤਾਨਿ। ਤੇਸੁ ਯੇ ਯੇ ਪਚ੍ਚਯਧਮ੍ਮਾ ਨਾਮવਸੇਨ ਨ ਪਾਕਟਾ ਹੁਤ੍વਾ ਪਞ੍ਞਾਯਨ੍ਤਿ, ਤੇਪਿ ਹੇਤੁਮੂਲਕਾਦੀਨਂ ਨਯਾਨਂ ਆਦਿਤੋ વਿਪਾਕਾવਿਪਾਕਸਾਮਞ੍ਞਤੋ વੁਤ੍ਤੇਸੁ ਘਟਨੇਸੁ ਦਸ੍ਸੇਤਬ੍ਬਾ। ਦ੍વਾਦਸੇવ ਹਿ ਹੇਤੂ ਛ ਆਰਮ੍ਮਣਾ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਅਧਿਪਤਯੋ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਆਹਾਰਾ વੀਸਤਿ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਿ ਸਤ੍ਤ ਝਾਨਙ੍ਗਾਨਿ ਦ੍વਾਦਸ ਮਗ੍ਗਙ੍ਗਾਨੀਤਿ ਏਤੇ ਪਚ੍ਚਯਧਮ੍ਮਾ ਨਾਮ। ਤੇਸੁ ਯੇ ਯੇ ਧਮ੍ਮਾ ਏਕਨ੍ਤੇਨ ਕੁਸਲਾ, ਏਕਨ੍ਤੇਨੇવ ਅਕੁਸਲਾ, ਏਕਨ੍ਤੇਨ ਕੁਸਲવਿਪਾਕਾ, ਏਕਨ੍ਤੇਨੇવਾਕੁਸਲવਿਪਾਕਾ, ਏਕਨ੍ਤੇਨੇવ વਿਪਾਕਾ, ਏਕਨ੍ਤੇਨੇવ ਅવਿਪਾਕਾ ਤੇ ਤੇ ਸਾਧੁਕਂ ਸਲ੍ਲਕ੍ਖੇਤ੍વਾ ਯੇ ਤਤ੍ਥ વਿਪਾਕਾ, ਤੇ વਿਪਾਕਘਟਨੇਸੁ, ਯੇ ਅવਿਪਾਕਾ, ਤੇ ਅવਿਪਾਕਘਟਨੇਸੁ ਯਥਾਯੋਗਂ ਯੋਜੇਤਬ੍ਬਾਤਿ।
Yāni pana sahajātaṃ labbhanti, tāni sahajātaghaṭanāni nāmāti vuccanti. Tāni ārammaṇamūlake anantarasamanantarapurejātapacchājātaāsevananatthivigatamūlakesu na labbhanti. Na hi te paccayā sahajātānaṃ paccayā honti. Yathā ca sahajātānaṃ na honti, tathā hetusahajātaaññamaññavipākajhānamaggasampayuttapaccayā. Asahajātānanti hetumūlake sabbāni catuvīsatipi ghaṭanāni sahajātaghaṭanāneva. Tathā adhipatimūlake catuvīsati, sahajātamūlake dasapi, aññamaññamūlake chapi, nissayamūlake dasa, kammamūlake nava, vipākamūlake pañcapi, āhāramūlake tettiṃsa, indriyamūlake dvāsattati jhānamūlake chattiṃsāpi, maggamūlake sattapaññāsampi, sampayuttamūlake dvepi, vippayuttamūlake cattāri, atthimūlake dasa, avigatamūlake dasāti sabbānipi tīṇi satāni dvādasa ca honti. Iti purimāni sataṃ tīṇi ca imāni ca dvādasuttarāni tīṇi satānīti sabbānipi pañcadasādhikāni cattāri ghaṭanasatāni pañhāvāre āgatāni. Tesu ye ye paccayadhammā nāmavasena na pākaṭā hutvā paññāyanti, tepi hetumūlakādīnaṃ nayānaṃ ādito vipākāvipākasāmaññato vuttesu ghaṭanesu dassetabbā. Dvādaseva hi hetū cha ārammaṇā cattāro adhipatayo cattāro āhārā vīsati indriyāni satta jhānaṅgāni dvādasa maggaṅgānīti ete paccayadhammā nāma. Tesu ye ye dhammā ekantena kusalā, ekanteneva akusalā, ekantena kusalavipākā, ekantenevākusalavipākā, ekanteneva vipākā, ekanteneva avipākā te te sādhukaṃ sallakkhetvā ye tattha vipākā, te vipākaghaṭanesu, ye avipākā, te avipākaghaṭanesu yathāyogaṃ yojetabbāti.
ਪਞ੍ਹਾવਾਰਸ੍ਸ ਘਟਨੇ ਅਨੁਲੋਮਗਣਨਾ।
Pañhāvārassa ghaṭane anulomagaṇanā.
ਪਚ੍ਚਨੀਯੁਦ੍ਧਾਰવਣ੍ਣਨਾ
Paccanīyuddhāravaṇṇanā
੫੨੭. ਇਦਾਨਿ ਪਚ੍ਚਨੀਯਂ ਹੋਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਯਥਾ ਪਟਿਚ੍ਚ વਾਰਾਦੀਸੁ ‘‘ਅਕੁਸਲਂ ਧਮ੍ਮਂ ਪਟਿਚ੍ਚ ਅਕੁਸਲੋ ਧਮ੍ਮੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ ਨਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯਾ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਨਯੇਨ ਲਬ੍ਭਮਾਨਾ ਪਞ੍ਹਾ ਲਬ੍ਭਮਾਨਾਨਂ ਪਚ੍ਚਯਾਨਂ વਸੇਨ ਸਰੂਪਤੋવ વਿਤ੍ਥਾਰਿਤਾ। ਏવਂ ਅવਿਤ੍ਥਾਰੇਤ੍વਾ ਏਕੇਨ ਲਕ੍ਖਣੇਨ ਸਙ੍ਖੇਪਤੋ ਪਚ੍ਚਨੀਯਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ਧਮ੍ਮਸਙ੍ਗਾਹਕੇਹਿ ਕੁਸਲੋ ਧਮ੍ਮੋ ਕੁਸਲਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਆਰਮ੍ਮਣਪਚ੍ਚਯੇਨ ਪਚ੍ਚਯੋਤਿਆਦਿਨਾ ਨਯੇਨ ਅਨੁਲੋਮਤੋ ਕੁਸਲਾਦੀਨਂ ਪਚ੍ਚਯਾ ਉਦ੍ਧਟਾ। ਤੇ ਚ ਖੋ ਪਚ੍ਚਯਾ ਸਮੂਹવਸੇਨ, ਨੋ ਏਕੇਕਪਚ੍ਚਯવਸੇਨੇવ; ਤਸ੍ਮਾ ਯੇ ਯਤ੍ਥ ਸਮੂਹਤੋ ਦਸ੍ਸਿਤਾ, ਤੇ વਿਭਜਿਤ੍વਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਸਬ੍ਬੇਪਿ ਹਿ ਇਮੇ ਚਤੁવੀਸਤਿ ਪਚ੍ਚਯਾ ਅਟ੍ਠਸੁ ਪਚ੍ਚਯੇਸੁ ਸਙ੍ਗਹਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ। ਕਤਰੇਸੁ ਅਟ੍ਠਸੁ? ਆਰਮ੍ਮਣੇ, ਸਹਜਾਤੇ, ਉਪਨਿਸ੍ਸਯੇ, ਪੁਰੇਜਾਤੇ, ਪਚ੍ਛਾਜਾਤੇ, ਕਮ੍ਮੇ, ਆਹਾਰੇ, ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯੇਤਿ। ਕਥਂ? ਠਪੇਤ੍વਾ ਹਿ ਇਮੇ ਅਟ੍ਠ ਪਚ੍ਚਯੇ ਸੇਸੇਸੁ ਸੋਲ਼ਸਸੁ ਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯੋ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞવਿਪਾਕਝਾਨਮਗ੍ਗਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਪਚ੍ਚਯੋਤਿ ਇਮੇ ਛ ਪਚ੍ਚਯਾ ਏਕਨ੍ਤੇਨ ਸਹਜਾਤਾ ਹੁਤ੍વਾ ਸਹਜਾਤਾਨਞ੍ਞੇવ ਪਚ੍ਚਯਭਾવਤੋ ਸਹਜਾਤਪਚ੍ਚਯੇ ਸਙ੍ਗਹਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ। ਅਨਨ੍ਤਰਪਚ੍ਚਯੋ ਸਮਨਨ੍ਤਰਆਸੇવਨਨਤ੍ਥਿવਿਗਤਪਚ੍ਚਯੋਤਿ ਇਮੇ ਪਨ ਪਞ੍ਚ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਿਤ੍વਾ ਨਿਰੁਦ੍ਧਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਅਨਨ੍ਤਰਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਮਾਨਾਨਞ੍ਞੇવ ਪਚ੍ਚਯਭਾવਤੋ ਅਨਨ੍ਤਰੂਪਨਿਸ੍ਸਯਲਕ੍ਖਣੇਨ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯੇ ਸਙ੍ਗਹਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ। ਨਿਸ੍ਸਯਪਚ੍ਚਯੋ ਸਹਜਾਤਪੁਰੇਜਾਤਭੇਦਤੋ ਦੁવਿਧੋ। ਤਤ੍ਥ ਸਹਜਾਤਨਿਸ੍ਸਯੋ ਸਹਜਾਤਾਨਞ੍ਞੇવ ਨਿਸ੍ਸਯਪਚ੍ਚਯਭਾવਤੋ ਸਹਜਾਤਪਚ੍ਚਯੇ ਸਙ੍ਗਹਂ ਗਚ੍ਛਤਿ, ਪੁਰੇਜਾਤਨਿਸ੍ਸਯੋ ਪੁਰੇਜਾਤਪਚ੍ਚਯੇ ਸਙ੍ਗਹਂ ਗਚ੍ਛਤਿ।
527. Idāni paccanīyaṃ hoti. Tattha yathā paṭicca vārādīsu ‘‘akusalaṃ dhammaṃ paṭicca akusalo dhammo uppajjati nahetupaccayā’’tiādinā nayena labbhamānā pañhā labbhamānānaṃ paccayānaṃ vasena sarūpatova vitthāritā. Evaṃ avitthāretvā ekena lakkhaṇena saṅkhepato paccanīyaṃ dassetuṃ dhammasaṅgāhakehi kusalo dhammo kusalassa dhammassa ārammaṇapaccayena paccayotiādinā nayena anulomato kusalādīnaṃ paccayā uddhaṭā. Te ca kho paccayā samūhavasena, no ekekapaccayavaseneva; tasmā ye yattha samūhato dassitā, te vibhajitvā veditabbā. Sabbepi hi ime catuvīsati paccayā aṭṭhasu paccayesu saṅgahaṃ gacchanti. Kataresu aṭṭhasu? Ārammaṇe, sahajāte, upanissaye, purejāte, pacchājāte, kamme, āhāre, indriyeti. Kathaṃ? Ṭhapetvā hi ime aṭṭha paccaye sesesu soḷasasu hetupaccayo aññamaññavipākajhānamaggasampayuttapaccayoti ime cha paccayā ekantena sahajātā hutvā sahajātānaññeva paccayabhāvato sahajātapaccaye saṅgahaṃ gacchanti. Anantarapaccayo samanantaraāsevananatthivigatapaccayoti ime pana pañca uppajjitvā niruddhā attano anantaraṃ uppajjamānānaññeva paccayabhāvato anantarūpanissayalakkhaṇena upanissaye saṅgahaṃ gacchanti. Nissayapaccayo sahajātapurejātabhedato duvidho. Tattha sahajātanissayo sahajātānaññeva nissayapaccayabhāvato sahajātapaccaye saṅgahaṃ gacchati, purejātanissayo purejātapaccaye saṅgahaṃ gacchati.
ਅਧਿਪਤਿਪਚ੍ਚਯੋਪਿ ਸਹਜਾਤਾਧਿਪਤਿਆਰਮ੍ਮਣਾਧਿਪਤਿવਸੇਨ ਦੁવਿਧੋ। ਤਤ੍ਥ ਸਹਜਾਤਾਧਿਪਤਿ ਸਹਜਾਤਾਨਂਯੇવ ਅਧਿਪਤਿਪਚ੍ਚਯਭਾવਤੋ ਸਹਜਾਤਪਚ੍ਚਯੇ ਸਙ੍ਗਹਂ ਗਚ੍ਛਤਿ। ਆਰਮ੍ਮਣਾਧਿਪਤਿ ਆਰਮ੍ਮਣੂਪਨਿਸ੍ਸਯੋ ਹੋਤਿਯੇવਾਤਿ ਆਰਮ੍ਮਣੂਪਨਿਸ੍ਸਯਲਕ੍ਖਣੇਨ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯਪਚ੍ਚਯੇ ਸਙ੍ਗਹਂ ਗਚ੍ਛਤਿ। વਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤਪਚ੍ਚਯੋ ਸਹਜਾਤਪੁਰੇਜਾਤਪਚ੍ਛਾਜਾਤਭੇਦਤੋ ਤਿવਿਧੋ। ਤਤ੍ਥ ਸਹਜਾਤવਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤੋ ਸਹਜਾਤਾਨਞ੍ਞੇવ વਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤਪਚ੍ਚਯਭਾવਤੋ ਸਹਜਾਤਪਚ੍ਚਯੇ ਸਙ੍ਗਹਂ ਗਚ੍ਛਤਿ। ਪੁਰੇਜਾਤવਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤੋ ਪੁਰੇ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਿਤ੍વਾ ਪਚ੍ਛਾ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਮਾਨਾਨਂ ਪਚ੍ਚਯਭਾવਤੋ ਪੁਰੇਜਾਤੇ ਸਙ੍ਗਹਿਤੋ। ਪਚ੍ਛਾਜਾਤવਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤੋ ਪਚ੍ਛਾ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਿਤ੍વਾ ਪੁਰੇ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਾਨਂ ਉਪਤ੍ਥਮ੍ਭਨવਸੇਨ ਪਚ੍ਚਯਭਾવਤੋ ਪਚ੍ਛਾਜਾਤਪਚ੍ਚਯੇ ਸਙ੍ਗਹਂ ਗਚ੍ਛਤਿ। ਅਤ੍ਥਿਪਚ੍ਚਯਅવਿਗਤਪਚ੍ਚਯਾ ਸਹਜਾਤਪੁਰੇਜਾਤਪਚ੍ਛਾਜਾਤਆਹਾਰਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਞ੍ਚੇવ ਅਤ੍ਥਿਅવਿਗਤੇਸੁ ਚ ਏਕੇਕਸ੍ਸ વਸੇਨ ਛਹਿ ਭੇਦੇਹਿ ਠਿਤਾ। ਤਤ੍ਥ ਸਹਜਾਤਅਤ੍ਥਿਅવਿਗਤਾ ਸਹਜਾਤਾਨਞ੍ਞੇવ ਅਤ੍ਥਿਅવਿਗਤਪਚ੍ਚਯਭਾવਤੋ। ਸਹਜਾਤਪਚ੍ਚਯੇ ਸਙ੍ਗਹਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ। ਪੁਰੇਜਾਤਾ ਪੁਰੇ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਿਤ੍વਾ ਪਚ੍ਛਾ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਮਾਨਾਨਂ ਪਚ੍ਚਯਭਾવਤੋ ਪੁਰੇਜਾਤਪਚ੍ਚਯੇ ਸਙ੍ਗਹਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ। ਪਚ੍ਛਾਜਾਤਾ ਪਚ੍ਛਾ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਿਤ੍વਾ ਪੁਰੇ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਾਨਂ ਉਪਤ੍ਥਮ੍ਭਨવਸੇਨ ਪਚ੍ਚਯਭਾવਤੋ ਪਚ੍ਛਾਜਾਤਪਚ੍ਚਯੇ ਸਙ੍ਗਹਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ। ਆਹਾਰਭੂਤਾ ਕਬਲ਼ੀਕਾਰਾਹਾਰਪਚ੍ਚਯੇ ਸਙ੍ਗਹਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ। ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਭੂਤਾ ਰੂਪਜੀવਿਤਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਪਚ੍ਚਯੇ ਸਙ੍ਗਹਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤੀਤਿ ਏવਂ ਇਮੇ ਸੋਲ਼ਸ ਪਚ੍ਚਯਾ ਇਮੇਸੁ ਅਟ੍ਠਸੁ ਪਚ੍ਚਯੇਸੁ ਸਙ੍ਗਹਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤੀਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ।
Adhipatipaccayopi sahajātādhipatiārammaṇādhipativasena duvidho. Tattha sahajātādhipati sahajātānaṃyeva adhipatipaccayabhāvato sahajātapaccaye saṅgahaṃ gacchati. Ārammaṇādhipati ārammaṇūpanissayo hotiyevāti ārammaṇūpanissayalakkhaṇena upanissayapaccaye saṅgahaṃ gacchati. Vippayuttapaccayo sahajātapurejātapacchājātabhedato tividho. Tattha sahajātavippayutto sahajātānaññeva vippayuttapaccayabhāvato sahajātapaccaye saṅgahaṃ gacchati. Purejātavippayutto pure uppajjitvā pacchā uppajjamānānaṃ paccayabhāvato purejāte saṅgahito. Pacchājātavippayutto pacchā uppajjitvā pure uppannānaṃ upatthambhanavasena paccayabhāvato pacchājātapaccaye saṅgahaṃ gacchati. Atthipaccayaavigatapaccayā sahajātapurejātapacchājātaāhārindriyānañceva atthiavigatesu ca ekekassa vasena chahi bhedehi ṭhitā. Tattha sahajātaatthiavigatā sahajātānaññeva atthiavigatapaccayabhāvato. Sahajātapaccaye saṅgahaṃ gacchanti. Purejātā pure uppajjitvā pacchā uppajjamānānaṃ paccayabhāvato purejātapaccaye saṅgahaṃ gacchanti. Pacchājātā pacchā uppajjitvā pure uppannānaṃ upatthambhanavasena paccayabhāvato pacchājātapaccaye saṅgahaṃ gacchanti. Āhārabhūtā kabaḷīkārāhārapaccaye saṅgahaṃ gacchanti. Indriyabhūtā rūpajīvitindriyapaccaye saṅgahaṃ gacchantīti evaṃ ime soḷasa paccayā imesu aṭṭhasu paccayesu saṅgahaṃ gacchantīti veditabbā.
ਇਮੇਸਮ੍ਪਿ ਪਨ ਅਟ੍ਠਨ੍ਨਂ ਪਚ੍ਚਯਾਨਂ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਂ ਸਙ੍ਗਹੋ ਅਤ੍ਥਿਯੇવ। ਆਦਿਤੋ ਨਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠੋ ਹਿ ਆਰਮ੍ਮਣਪਚ੍ਚਯੋ ਅਧਿਪਤਿਅਨਧਿਪਤਿਭੇਦੇਨ ਦੁવਿਧੋ। ਤਤ੍ਥ ਅਧਿਪਤਿਭੂਤੋ ਆਰਮ੍ਮਣੂਪਨਿਸ੍ਸਯਲਕ੍ਖਣੇਨ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯੇ ਸਙ੍ਗਹਂ ਗਚ੍ਛਤਿ। ਅਨਧਿਪਤਿਭੂਤੋ ਸੁਦ੍ਧੋ ਆਰਮ੍ਮਣਪਚ੍ਚਯੋવ। ਕਮ੍ਮਪਚ੍ਚਯੋਪਿ ਸਹਜਾਤਨਾਨਾਕ੍ਖਣਿਕવਸੇਨ ਦੁવਿਧੋ। ਤਤ੍ਥ ਸਹਜਾਤਕਮ੍ਮਂ ਅਤ੍ਤਨਾ ਸਹਜਾਤਾਨਞ੍ਞੇવ ਕਮ੍ਮਪਚ੍ਚਯਭਾવਤੋ ਸਹਜਾਤੇਯੇવ ਸਙ੍ਗਹਂ ਗਚ੍ਛਤਿ। ਨਾਨਾਕ੍ਖਣਿਕਕਮ੍ਮਂ ਬਲવਦੁਬ੍ਬਲવਸੇਨ ਦੁવਿਧਂ। ਤਤ੍ਥ ਬਲવਕਮ੍ਮਂ વਿਪਾਕਧਮ੍ਮਾਨਂ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯੋવ ਹੁਤ੍વਾ ਪਚ੍ਚਯੋ ਹੋਤੀਤਿ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯੇ ਸਙ੍ਗਹਂ ਗਚ੍ਛਤਿ। ਬਲવਮ੍ਪਿ ਪਨ ਰੂਪਾਨਂ ਦੁਬ੍ਬਲਞ੍ਚ ਅਰੂਪਾਨਂ ਨਾਨਾਕ੍ਖਣਿਕਕਮ੍ਮਪਚ੍ਚਯੇਨੇવ ਪਚ੍ਚਯੋ। ਆਹਾਰਪਚ੍ਚਯੋਪਿ ਰੂਪਾਰੂਪਤੋ ਦੁવਿਧੋ। ਤਤ੍ਥ ਅਰੂਪਾਹਾਰੋ ਅਤ੍ਤਨਾ ਸਹਜਾਤਾਨਞ੍ਞੇવ ਪਚ੍ਚਯੋ ਹੋਤੀਤਿ ਸਹਜਾਤਪਚ੍ਚਯੇ ਸਙ੍ਗਹਂ ਗਚ੍ਛਤਿ। ਰੂਪਾਹਾਰੋ ਸਹਜਾਤਪੁਰੇਜਾਤਪਚ੍ਛਾਜਾਤਾਨਂ ਪਚ੍ਚਯੋ ਨ ਹੋਤਿ। ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਨ ਉਪ੍ਪਾਦਕ੍ਖਣਂ ਅਤਿਕ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਠਿਤਿਪ੍ਪਤ੍ਤੋ ਆਹਾਰਪਚ੍ਚਯਤਂ ਸਾਧੇਤੀਤਿ ਆਹਾਰਪਚ੍ਚਯੋવ ਹੋਤਿ। ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਪਚ੍ਚਯੋਪਿ ਰੂਪਾਰੂਪਤੋ ਦੁવਿਧੋ। ਤਤ੍ਥ ਅਰੂਪਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਪਚ੍ਚਯੋ ਅਤ੍ਤਨਾ ਸਹਜਾਤਾਨਞ੍ਞੇવ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਪਚ੍ਚਯਤਂ ਸਾਧੇਤੀਤਿ ਸਹਜਾਤੇਯੇવ ਸਙ੍ਗਹਂ ਗਚ੍ਛਤਿ। ਰੂਪਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਪਚ੍ਚਯੋ ਪਨ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਬਹਿਦ੍ਧਾਭੇਦਤੋ ਦੁવਿਧੋ। ਤਤ੍ਥ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਂ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਪਚ੍ਚਯੋ ਪੁਰੇ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਿਤ੍વਾ ਪਚ੍ਛਾ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਮਾਨਾਨਂ ਸਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਧਮ੍ਮਾਨਂ ਚਕ੍ਖੁવਿਞ੍ਞਾਣਾਦੀਨਂ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਪਚ੍ਚਯੋ ਹੋਤੀਤਿ ਪੁਰੇਜਾਤੇਯੇવ ਸਙ੍ਗਹਂ ਗਚ੍ਛਤਿ। ਬਾਹਿਰੋ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਪਚ੍ਚਯੋ ਨਾਮ ਰੂਪਜੀવਿਤਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ, ਤਂ ਸਹਜਾਤਾਨਂ ਪਚ੍ਚਯੋ ਹੋਨ੍ਤਮ੍ਪਿ ਅਨੁਪਾਲਨਮਤ੍ਤવਸੇਨੇવ ਹੋਤਿ, ਨ ਜਨਕવਸੇਨਾਤਿ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਪਚ੍ਚਯੋવ ਹੋਤਿ। ਏવਂ ਇਮੇ ਅਟ੍ਠ ਪਚ੍ਚਯਾ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਮ੍ਪਿ ਸਙ੍ਗਹਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤੀਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਅਯਂ ਤਾવ ਅਟ੍ਠਸੁ ਪਚ੍ਚਯੇਸੁ ਅવਸੇਸਾਨਂ ਸੋਲ਼ਸਨ੍ਨਞ੍ਚੇવ ਤੇਸਂਯੇવ ਚ ਅਟ੍ਠਨ੍ਨਂ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞવਸੇਨ ਸਙ੍ਗਹਨਯੋ।
Imesampi pana aṭṭhannaṃ paccayānaṃ aññamaññaṃ saṅgaho atthiyeva. Ādito niddiṭṭho hi ārammaṇapaccayo adhipatianadhipatibhedena duvidho. Tattha adhipatibhūto ārammaṇūpanissayalakkhaṇena upanissaye saṅgahaṃ gacchati. Anadhipatibhūto suddho ārammaṇapaccayova. Kammapaccayopi sahajātanānākkhaṇikavasena duvidho. Tattha sahajātakammaṃ attanā sahajātānaññeva kammapaccayabhāvato sahajāteyeva saṅgahaṃ gacchati. Nānākkhaṇikakammaṃ balavadubbalavasena duvidhaṃ. Tattha balavakammaṃ vipākadhammānaṃ upanissayova hutvā paccayo hotīti upanissaye saṅgahaṃ gacchati. Balavampi pana rūpānaṃ dubbalañca arūpānaṃ nānākkhaṇikakammapaccayeneva paccayo. Āhārapaccayopi rūpārūpato duvidho. Tattha arūpāhāro attanā sahajātānaññeva paccayo hotīti sahajātapaccaye saṅgahaṃ gacchati. Rūpāhāro sahajātapurejātapacchājātānaṃ paccayo na hoti. Attano pana uppādakkhaṇaṃ atikkamitvā ṭhitippatto āhārapaccayataṃ sādhetīti āhārapaccayova hoti. Indriyapaccayopi rūpārūpato duvidho. Tattha arūpindriyapaccayo attanā sahajātānaññeva indriyapaccayataṃ sādhetīti sahajāteyeva saṅgahaṃ gacchati. Rūpindriyapaccayo pana ajjhattabahiddhābhedato duvidho. Tattha ajjhattaṃ indriyapaccayo pure uppajjitvā pacchā uppajjamānānaṃ sasampayuttadhammānaṃ cakkhuviññāṇādīnaṃ indriyapaccayo hotīti purejāteyeva saṅgahaṃ gacchati. Bāhiro indriyapaccayo nāma rūpajīvitindriyaṃ, taṃ sahajātānaṃ paccayo hontampi anupālanamattavaseneva hoti, na janakavasenāti indriyapaccayova hoti. Evaṃ ime aṭṭha paccayā aññamaññampi saṅgahaṃ gacchantīti veditabbā. Ayaṃ tāva aṭṭhasu paccayesu avasesānaṃ soḷasannañceva tesaṃyeva ca aṭṭhannaṃ aññamaññavasena saṅgahanayo.
ਇਦਾਨਿ ਇਮੇਸਂ ਅਟ੍ਠਨ੍ਨਂ ਪਚ੍ਚਯਾਨਂ ਏਕੇਕਸ੍ਮਿਂ ਚਤੁવੀਸਤਿਯਾਪਿ ਪਚ੍ਚਯੇਸੁ ਯੇ ਯੇ ਸਙ੍ਗਹਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ, ਤੇ ਤੇ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਤਤ੍ਥ ਅਟ੍ਠਨ੍ਨਂ ਤਾવ ਸਬ੍ਬਪਠਮੇ ਆਰਮ੍ਮਣਪਚ੍ਚਯੇ ਆਰਮ੍ਮਣਪਚ੍ਚਯੋવ ਸਙ੍ਗਹਂ ਗਚ੍ਛਤਿ, ਨ ਸੇਸਾ ਤੇવੀਸਤਿ। ਦੁਤਿਯੇ ਸਹਜਾਤਪਚ੍ਚਯੇ ਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯੋ ਸਹਜਾਤਾਧਿਪਤਿਪਚ੍ਚਯੋ ਸਹਜਾਤਪਚ੍ਚਯੋ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਪਚ੍ਚਯੋ ਸਹਜਾਤਨਿਸ੍ਸਯਪਚ੍ਚਯੋ ਸਹਜਾਤਕਮ੍ਮਪਚ੍ਚਯੋ વਿਪਾਕਪਚ੍ਚਯੋ ਸਹਜਾਤਆਹਾਰਪਚ੍ਚਯੋ ਸਹਜਾਤਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਪਚ੍ਚਯੋ ਝਾਨਪਚ੍ਚਯੋ ਮਗ੍ਗਪਚ੍ਚਯੋ ਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਪਚ੍ਚਯੋ ਸਹਜਾਤવਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤਪਚ੍ਚਯੋ ਸਹਜਾਤਤ੍ਥਿਪਚ੍ਚਯੋ ਸਹਜਾਤਾવਿਗਤਪਚ੍ਚਯੋਤਿ ਇਮੇ ਪਨ੍ਨਰਸ ਪਚ੍ਚਯਾ ਸਙ੍ਗਹਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ। ਤਤਿਯੇ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯਪਚ੍ਚਯੇ ਅਧਿਪਤਿਭੂਤੋ ਆਰਮ੍ਮਣਪਚ੍ਚਯੋ ਆਰਮ੍ਮਣਭੂਤੋ ਅਧਿਪਤਿਪਚ੍ਚਯੋ ਅਨਨ੍ਤਰਸਮਨਨ੍ਤਰਉਪਨਿਸ੍ਸਯਆਸੇવਨਪਚ੍ਚਯਾ ਨਾਨਾਕ੍ਖਣਿਕੋ ਬਲવਕਮ੍ਮਪਚ੍ਚਯੋ ਨਤ੍ਥਿਪਚ੍ਚਯੋ વਿਗਤਪਚ੍ਚਯੋਤਿ ਇਮੇ ਨવ ਪਚ੍ਚਯਾ ਸਙ੍ਗਹਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ। ਚਤੁਤ੍ਥੇ ਪੁਰੇਜਾਤਪਚ੍ਚਯੇ ਪੁਰੇਜਾਤਨਿਸ੍ਸਯਪਚ੍ਚਯੋ ਪੁਰੇਜਾਤਪਚ੍ਚਯੋ ਪੁਰੇਜਾਤਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਪਚ੍ਚਯੋ ਪੁਰੇਜਾਤવਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤਪਚ੍ਚਯੋ ਪੁਰੇਜਾਤਤ੍ਥਿਪਚ੍ਚਯੋ ਪੁਰੇਜਾਤਾવਿਗਤਪਚ੍ਚਯੋਤਿ ਇਮੇ ਛ ਪਚ੍ਚਯਾ ਸਙ੍ਗਹਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ। ਪਞ੍ਚਮੇ ਪਚ੍ਛਾਜਾਤਪਚ੍ਚਯੇ ਪਚ੍ਛਾਜਾਤਪਚ੍ਚਯੋ ਪਚ੍ਛਾਜਾਤવਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤਪਚ੍ਚਯੋ ਪਚ੍ਛਾਜਾਤਤ੍ਥਿਪਚ੍ਚਯੋ ਪਚ੍ਛਾਜਾਤਾવਿਗਤਪਚ੍ਚਯੋਤਿ ਇਮੇ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਪਚ੍ਚਯਾ ਸਙ੍ਗਹਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ। ਛਟ੍ਠੇ ਕਮ੍ਮਪਚ੍ਚਯੇ ਨਾਨਾਕ੍ਖਣਿਕਕਮ੍ਮਪਚ੍ਚਯੋવ ਸਙ੍ਗਹਿਤੋ। ਸਤ੍ਤਮੇ ਆਹਾਰਪਚ੍ਚਯੇ ਕਬਲ਼ੀਕਾਰਾਹਾਰવਸੇਨੇવ ਆਹਾਰਪਚ੍ਚਯੋ ਆਹਾਰਤ੍ਥਿਪਚ੍ਚਯੋ ਆਹਾਰਾવਿਗਤਪਚ੍ਚਯੋਤਿ ਇਮੇ ਤਯੋ ਪਚ੍ਚਯਾ ਸਙ੍ਗਹਿਤਾ। ਅਟ੍ਠਮੇ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਪਚ੍ਚਯੇ ਰੂਪਜੀવਿਤਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਪਚ੍ਚਯੋ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਤ੍ਥਿਪਚ੍ਚਯੋ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾવਿਗਤਪਚ੍ਚਯੋਤਿ ਇਮੇ ਤਯੋ ਪਚ੍ਚਯਾ ਸਙ੍ਗਹਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ। ਏવਂ ਇਮੇਸਂ ਅਟ੍ਠਨ੍ਨਂ ਪਚ੍ਚਯਾਨਂ ਏਕੇਕਸ੍ਮਿਂ ਇਮੇ ਚਿਮੇ ਚ ਪਚ੍ਚਯਾ ਸਙ੍ਗਹਂ ਗਤਾਤਿ ਞਤ੍વਾ ਯੇ ਯਤ੍ਥ ਸਙ੍ਗਹਂ ਗਤਾ, ਤੇ ਤਸ੍ਸ ਗਣਨੇਨ ਗਹਿਤਾવ ਹੋਨ੍ਤੀਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ।
Idāni imesaṃ aṭṭhannaṃ paccayānaṃ ekekasmiṃ catuvīsatiyāpi paccayesu ye ye saṅgahaṃ gacchanti, te te veditabbā. Tattha aṭṭhannaṃ tāva sabbapaṭhame ārammaṇapaccaye ārammaṇapaccayova saṅgahaṃ gacchati, na sesā tevīsati. Dutiye sahajātapaccaye hetupaccayo sahajātādhipatipaccayo sahajātapaccayo aññamaññapaccayo sahajātanissayapaccayo sahajātakammapaccayo vipākapaccayo sahajātaāhārapaccayo sahajātaindriyapaccayo jhānapaccayo maggapaccayo sampayuttapaccayo sahajātavippayuttapaccayo sahajātatthipaccayo sahajātāvigatapaccayoti ime pannarasa paccayā saṅgahaṃ gacchanti. Tatiye upanissayapaccaye adhipatibhūto ārammaṇapaccayo ārammaṇabhūto adhipatipaccayo anantarasamanantaraupanissayaāsevanapaccayā nānākkhaṇiko balavakammapaccayo natthipaccayo vigatapaccayoti ime nava paccayā saṅgahaṃ gacchanti. Catutthe purejātapaccaye purejātanissayapaccayo purejātapaccayo purejātindriyapaccayo purejātavippayuttapaccayo purejātatthipaccayo purejātāvigatapaccayoti ime cha paccayā saṅgahaṃ gacchanti. Pañcame pacchājātapaccaye pacchājātapaccayo pacchājātavippayuttapaccayo pacchājātatthipaccayo pacchājātāvigatapaccayoti ime cattāro paccayā saṅgahaṃ gacchanti. Chaṭṭhe kammapaccaye nānākkhaṇikakammapaccayova saṅgahito. Sattame āhārapaccaye kabaḷīkārāhāravaseneva āhārapaccayo āhāratthipaccayo āhārāvigatapaccayoti ime tayo paccayā saṅgahitā. Aṭṭhame indriyapaccaye rūpajīvitindriyapaccayo indriyatthipaccayo indriyāvigatapaccayoti ime tayo paccayā saṅgahaṃ gacchanti. Evaṃ imesaṃ aṭṭhannaṃ paccayānaṃ ekekasmiṃ ime cime ca paccayā saṅgahaṃ gatāti ñatvā ye yattha saṅgahaṃ gatā, te tassa gaṇanena gahitāva hontīti veditabbā.
ਏવਂ ਸਬ੍ਬਪਚ੍ਚਯਸਙ੍ਗਾਹਕਾਨਂ ਇਮੇਸਂ ਅਟ੍ਠਨ੍ਨਂ ਪਚ੍ਚਯਾਨਂ વਸੇਨ ਏਕੂਨਪਞ੍ਞਾਸਾਯ ਪਞ੍ਹੇਸੁ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਪਚ੍ਚਨੀਯੇ ‘‘ਕੁਸਲੋ ਧਮ੍ਮੋ ਕੁਸਲਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਆਰਮ੍ਮਣਪਚ੍ਚਯੇਨ ਪਚ੍ਚਯੋ’’ਤਿਆਦਯੋ ਇਮੇ ਪਨ੍ਨਰਸ ਪਞ੍ਹਾ ਉਦ੍ਧਰਿਤ੍વਾ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਿਤਾ। ਤਤ੍ਥ ਕੁਸਲੋ ਕੁਸਲਸ੍ਸ, ਕੁਸਲੋ ਅਕੁਸਲਸ੍ਸ, ਕੁਸਲੋ ਅਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸ, ਕੁਸਲੋ ਕੁਸਲਾਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸਾਤਿ ਕੁਸਲਾਦਿਕਾ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਪਞ੍ਹਾ; ਤਥਾ ਅਕੁਸਲਾਦਿਕਾ; ਅਬ੍ਯਾਕਤੋ ਪਨ ਅਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸ, ਅਬ੍ਯਾਕਤੋ ਕੁਸਲਸ੍ਸ, ਅਬ੍ਯਾਕਤੋ ਅਕੁਸਲਸ੍ਸਾਤਿ ਅਬ੍ਯਾਕਤਾਦਿਕਾ ਤਯੋ; ਕੁਸਲੋ ਚ ਅਬ੍ਯਾਕਤੋ ਚ ਕੁਸਲਸ੍ਸ; ਤਥਾ ਅਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸ; ਅਕੁਸਲੋ ਚ ਅਬ੍ਯਾਕਤੋ ਚ ਅਕੁਸਲਸ੍ਸ; ਤਥਾ ਅਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸਾਤਿ ਦੁਮੂਲਕੇਕਾવਸਾਨਾ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਤੇਸੁ ਪਠਮੇ ਪਞ੍ਹੇ ਯੇਹਿ ਭવਿਤਬ੍ਬਂ, ਤੇ ਸਬ੍ਬੇ ਸਙ੍ਗਹੇਤ੍વਾ ਤਯੋ ਪਚ੍ਚਯਾ વੁਤ੍ਤਾ। ਦੁਤਿਯੇ ਦ੍વੇ, ਤਤਿਯੇ ਪਞ੍ਚ, ਚਤੁਤ੍ਥੇ ਏਕੋવ ਪਞ੍ਚਮੇ ਤਯੋ, ਛਟ੍ਠੇ ਦ੍વੇ, ਸਤ੍ਤਮੇ ਪਞ੍ਚ, ਅਟ੍ਠਮੇ ਏਕੋવ ਨવਮੇ ਸਤ੍ਤ, ਦਸਮੇ ਤਯੋ, ਏਕਾਦਸਮੇ ਤਯੋ, ਦ੍વਾਦਸਮੇ ਦ੍વੇ, ਤੇਰਸਮੇ ਚਤ੍ਤਾਰੋ, ਚੁਦ੍ਦਸਮੇ ਦ੍વੇ, ਪਨ੍ਨਰਸਮੇਪਿ ਚਤ੍ਤਾਰੋવ। ਤੇ ‘‘ਸਹਜਾਤਪਚ੍ਚਯੇਨਾ’’ਤਿ ਅવਤ੍વਾ ‘‘ਸਹਜਾਤਂ ਪਚ੍ਛਾਜਾਤ’’ਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਾ। ਤਤ੍ਥ ਕਾਰਣਂ ਪਰਤੋ વਕ੍ਖਾਮ।
Evaṃ sabbapaccayasaṅgāhakānaṃ imesaṃ aṭṭhannaṃ paccayānaṃ vasena ekūnapaññāsāya pañhesu imasmiṃ paccanīye ‘‘kusalo dhammo kusalassa dhammassa ārammaṇapaccayena paccayo’’tiādayo ime pannarasa pañhā uddharitvā vissajjitā. Tattha kusalo kusalassa, kusalo akusalassa, kusalo abyākatassa, kusalo kusalābyākatassāti kusalādikā cattāro pañhā; tathā akusalādikā; abyākato pana abyākatassa, abyākato kusalassa, abyākato akusalassāti abyākatādikā tayo; kusalo ca abyākato ca kusalassa; tathā abyākatassa; akusalo ca abyākato ca akusalassa; tathā abyākatassāti dumūlakekāvasānā cattāro honti. Tesu paṭhame pañhe yehi bhavitabbaṃ, te sabbe saṅgahetvā tayo paccayā vuttā. Dutiye dve, tatiye pañca, catutthe ekova pañcame tayo, chaṭṭhe dve, sattame pañca, aṭṭhame ekova navame satta, dasame tayo, ekādasame tayo, dvādasame dve, terasame cattāro, cuddasame dve, pannarasamepi cattārova. Te ‘‘sahajātapaccayenā’’ti avatvā ‘‘sahajātaṃ pacchājāta’’nti vuttā. Tattha kāraṇaṃ parato vakkhāma.
ਸਮਾਸਤੋ ਪਨੇਤ੍ਥ ਏਕੋ ਦ੍વੇ ਤਯੋ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਪਞ੍ਚ ਸਤ੍ਤਾਤਿ ਛਲ਼ੇવ ਪਚ੍ਚਯਪਰਿਚ੍ਛੇਦਾ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਅਯਂ ਪਞ੍ਹਾવਾਰਸ੍ਸ ਪਚ੍ਚਨੀਯੇ ਉਕ੍ਕਟ੍ਠવਸੇਨ ਪਞ੍ਹਾਪਰਿਚ੍ਛੇਦੋ ਚੇવ ਤੇ ਤੇ ਪਚ੍ਚਯੇ ਸਙ੍ਗਹੇਤ੍વਾ ਦਸ੍ਸਿਤਪਚ੍ਚਯਪਰਿਚ੍ਛੇਦੋ ਚ। ‘‘ਨ ਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯੋ’’ਤਿਆਦੀਸੁ ਹਿ ਚਤੁવੀਸਤਿਯਾਪਿ ਪਚ੍ਚਯਪਚ੍ਚਨੀਯੇਸੁ ਏਕਪਚ੍ਚਨੀਯੇਪਿ ਇਤੋ ਉਦ੍ਧਂ ਪਞ੍ਹਾ વਾ ਪਚ੍ਚਯਾ વਾ ਨ ਲਬ੍ਭਨ੍ਤਿ, ਹੇਟ੍ਠਾ ਲਬ੍ਭਨ੍ਤਿ। ਤਸ੍ਮਾ ਯੇਸੁ ਪਞ੍ਹੇਸੁ ‘‘ਕੁਸਲੋ ਧਮ੍ਮੋ ਕੁਸਲਸ੍ਸ ਚ ਅਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸ ਚ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਸਹਜਾਤਪਚ੍ਚਯੇਨ ਪਚ੍ਚਯੋ’’ਤਿ ਏવਂ ਏਕੋવ ਪਚ੍ਚਯੋ ਆਗਤੋ, ਤਸ੍ਮਿਂ ਪਚ੍ਚਯੇ ਪਟਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤੇ ਤੇ ਪਞ੍ਹਾ ਪਰਿਹਾਯਨ੍ਤਿ। ਯਸ੍ਮਿਂ ਪਨ ਪਞ੍ਹੇ ‘‘ਕੁਸਲੋ ਧਮ੍ਮੋ ਅਕੁਸਲਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਆਰਮ੍ਮਣਪਚ੍ਚਯੇਨ ਪਚ੍ਚਯੋ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯਪਚ੍ਚਯੇਨ ਪਚ੍ਚਯੋ’’ਤਿ ਏવਂ ਦ੍વੇ ਪਚ੍ਚਯਾ ਆਗਤਾ। ਤਤ੍ਥ ਨਾਰਮ੍ਮਣਪਚ੍ਚਯਾਤਿ ਏવਂ ਏਕਸ੍ਮਿਂ ਪਚ੍ਚਯੇ ਪਟਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤੇਪਿ ਇਤਰਸ੍ਸ ਪਚ੍ਚਯਸ੍ਸ વਸੇਨ ਸੋ ਪਞ੍ਹੋ ਲਬ੍ਭਤੇવ। ਤੇਸੁ ਪਨ ਦ੍વੀਸੁਪਿ ਪਚ੍ਚਯੇਸੁ ਪਟਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤੇਸੁ ਸੋ વਾਰੋ ਪਚ੍ਛਿਜ੍ਜਤਿ। ਏવਮੇવ ਯੇਸੁ ਪਞ੍ਹੇਸੁ ਤਯੋ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਪਞ੍ਚ ਸਤ੍ਤ વਾ ਲਬ੍ਭਨ੍ਤਿ, ਤੇਸੁ ਠਪੇਤ੍વਾ ਪਟਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤੇ ਪਚ੍ਚਯੇ ਅવਸੇਸਾਨਂ વਸੇਨ ਤੇ ਪਞ੍ਹਾ ਲਬ੍ਭਨ੍ਤਿਯੇવ। ਸਬ੍ਬੇਸੁ ਪਨ ਪਚ੍ਚਯੇਸੁ ਪਟਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤੇਸੁ ਸਬ੍ਬੇਪਿ ਤੇ વਾਰਾ ਪਚ੍ਛਿਜ੍ਜਨ੍ਤੀਤਿ ਇਦਮੇવ ਚੇਤ੍ਥ ਲਕ੍ਖਣਂ। ਇਮਿਨਾ ਲਕ੍ਖਣੇਨ ਆਦਿਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਤੇਸੁ ਤੇਸੁ ਪਞ੍ਹੇਸੁ ਸਙ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ વੁਤ੍ਤਪਚ੍ਚਯਾਨਂ ਪਭੇਦੋ ਚ ਤਸ੍ਮਿਂ ਤਸ੍ਮਿਂ ਪਚ੍ਚਨੀਯੇ ਤੇਸਂ ਤੇਸਂ ਪਞ੍ਹਾਨਂ ਪਰਿਹਾਨਿ ਚ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ।
Samāsato panettha eko dve tayo cattāro pañca sattāti chaḷeva paccayaparicchedā honti. Ayaṃ pañhāvārassa paccanīye ukkaṭṭhavasena pañhāparicchedo ceva te te paccaye saṅgahetvā dassitapaccayaparicchedo ca. ‘‘Na hetupaccayo’’tiādīsu hi catuvīsatiyāpi paccayapaccanīyesu ekapaccanīyepi ito uddhaṃ pañhā vā paccayā vā na labbhanti, heṭṭhā labbhanti. Tasmā yesu pañhesu ‘‘kusalo dhammo kusalassa ca abyākatassa ca dhammassa sahajātapaccayena paccayo’’ti evaṃ ekova paccayo āgato, tasmiṃ paccaye paṭikkhitte te pañhā parihāyanti. Yasmiṃ pana pañhe ‘‘kusalo dhammo akusalassa dhammassa ārammaṇapaccayena paccayo upanissayapaccayena paccayo’’ti evaṃ dve paccayā āgatā. Tattha nārammaṇapaccayāti evaṃ ekasmiṃ paccaye paṭikkhittepi itarassa paccayassa vasena so pañho labbhateva. Tesu pana dvīsupi paccayesu paṭikkhittesu so vāro pacchijjati. Evameva yesu pañhesu tayo cattāro pañca satta vā labbhanti, tesu ṭhapetvā paṭikkhitte paccaye avasesānaṃ vasena te pañhā labbhantiyeva. Sabbesu pana paccayesu paṭikkhittesu sabbepi te vārā pacchijjantīti idameva cettha lakkhaṇaṃ. Iminā lakkhaṇena ādito paṭṭhāya tesu tesu pañhesu saṅkhipitvā vuttapaccayānaṃ pabhedo ca tasmiṃ tasmiṃ paccanīye tesaṃ tesaṃ pañhānaṃ parihāni ca veditabbā.
ਤਤ੍ਰਾਯਂ વਿਤ੍ਥਾਰਕਥਾ – ਪਠਮਪਞ੍ਹੇ ਤਾવ ਤੀਹਿ ਪਚ੍ਚਯੇਹਿ ਏਕੂਨવੀਸਤਿ ਪਚ੍ਚਯਾ ਦਸ੍ਸਿਤਾ। ਕਥਂ? ਕੁਸਲੋ ਹਿ ਕੁਸਲਸ੍ਸ ਪੁਰੇਜਾਤਪਚ੍ਛਾਜਾਤવਿਪਾਕવਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤੇਹੇવ ਪਚ੍ਚਯੋ ਨ ਹੋਤਿ , ਸੇਸੇਹਿ વੀਸਤਿਯਾ ਹੋਤਿ, ਤੇਸੁ ਆਰਮ੍ਮਣਪਚ੍ਚਯੋ ਏਕੋવ ਸਹਜਾਤੇ ਪਨ ਸਬ੍ਬਸਙ੍ਗਾਹਿਕવਸੇਨ ਪਨ੍ਨਰਸ ਪਚ੍ਚਯਾ ਸਙ੍ਗਹਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤੀਤਿ વੁਤ੍ਤਾ। ਤੇਸੁ ਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯੇ ਪਟਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤੇ ਚੁਦ੍ਦਸ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਕੁਸਲੋ ਪਨ ਕੁਸਲਸ੍ਸ ਨੇવ વਿਪਾਕਪਚ੍ਚਯੋ ਨ, વਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤਪਚ੍ਚਯੋਤਿ ਤੇ ਦ੍વੇ ਅਪਨੇਤ੍વਾ ਸੇਸੇ ਦ੍વਾਦਸ ਸਨ੍ਧਾਯ ਸਹਜਾਤਪਚ੍ਚਯੇਨ ਪਚ੍ਚਯੋਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਉਪਨਿਸ੍ਸਯਪਚ੍ਚਯੇਪਿ ਸਬ੍ਬਸਙ੍ਗਾਹਿਕવਸੇਨ ਨવ ਪਚ੍ਚਯਾ ਸਙ੍ਗਹਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤੀਤਿ વੁਤ੍ਤਾ। ਤੇਸੁ ਅਧਿਪਤਿਭੂਤੋ ਆਰਮ੍ਮਣਪਚ੍ਚਯੋ ਆਰਮ੍ਮਣਭੂਤੋ ਚ ਅਧਿਪਤਿਪਚ੍ਚਯੋ ਆਰਮ੍ਮਣੂਪਨਿਸ੍ਸਯવਸੇਨ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯਮੇવ ਅਨੁਪવਿਟ੍ਠੋ। ਕੁਸਲੋ ਪਨ ਕੁਸਲਸ੍ਸ ਨਾਨਾਕ੍ਖਣਿਕਕਮ੍ਮਪਚ੍ਚਯੋ ਨ ਹੋਤੀਤਿ ਤਂ ਅਪਨੇਤ੍વਾ ਸੇਸੇ ਛ ਸਨ੍ਧਾਯ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯਪਚ੍ਚਯੇਨ ਪਚ੍ਚਯੋਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਏવਂ ਪਠਮਪਞ੍ਹੇ ਤੀਹਿ ਪਚ੍ਚਯੇਹਿ ਏਕੂਨવੀਸਤਿਪਚ੍ਚਯਾ ਦਸ੍ਸਿਤਾਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਤੇਸੁ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਹੇਤੁਪਚ੍ਚਨੀਯੇ ‘‘ਕੁਸਲੋ ਧਮ੍ਮੋ ਕੁਸਲਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਨਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯੇਨ ਪਚ੍ਚਯੋਤਿ ਦਾਨਂ ਦਤ੍વਾ ਸੀਲਂ ਸਮਾਦਿਯਿਤ੍વਾ ਉਪੋਸਥਕਮ੍ਮਂ ਕਤ੍વਾ ਤਂ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਤਿ, ਪੁਬ੍ਬੇ ਸੁਚਿਣ੍ਣਾਨਿ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਤੀ’’ਤਿ ਏવਮਾਦਿਨਾ ਆਰਮ੍ਮਣਪਚ੍ਚਯਾਦੀਸੁ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ ਉਦ੍ਧਰਿਤ੍વਾ ਪਾਲ਼ਿ ਦਸ੍ਸੇਤਬ੍ਬਾ।
Tatrāyaṃ vitthārakathā – paṭhamapañhe tāva tīhi paccayehi ekūnavīsati paccayā dassitā. Kathaṃ? Kusalo hi kusalassa purejātapacchājātavipākavippayutteheva paccayo na hoti , sesehi vīsatiyā hoti, tesu ārammaṇapaccayo ekova sahajāte pana sabbasaṅgāhikavasena pannarasa paccayā saṅgahaṃ gacchantīti vuttā. Tesu hetupaccaye paṭikkhitte cuddasa honti. Kusalo pana kusalassa neva vipākapaccayo na, vippayuttapaccayoti te dve apanetvā sese dvādasa sandhāya sahajātapaccayena paccayoti vuttaṃ. Upanissayapaccayepi sabbasaṅgāhikavasena nava paccayā saṅgahaṃ gacchantīti vuttā. Tesu adhipatibhūto ārammaṇapaccayo ārammaṇabhūto ca adhipatipaccayo ārammaṇūpanissayavasena upanissayameva anupaviṭṭho. Kusalo pana kusalassa nānākkhaṇikakammapaccayo na hotīti taṃ apanetvā sese cha sandhāya upanissayapaccayena paccayoti vuttaṃ. Evaṃ paṭhamapañhe tīhi paccayehi ekūnavīsatipaccayā dassitāti veditabbā. Tesu imasmiṃ hetupaccanīye ‘‘kusalo dhammo kusalassa dhammassa nahetupaccayena paccayoti dānaṃ datvā sīlaṃ samādiyitvā uposathakammaṃ katvā taṃ paccavekkhati, pubbe suciṇṇāni paccavekkhatī’’ti evamādinā ārammaṇapaccayādīsu vuttanayeneva uddharitvā pāḷi dassetabbā.
ਆਰਮ੍ਮਣਪਚ੍ਚਯੇ ਪਨ ਪਟਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤੇ ਤਸ੍ਸ વਿਤ੍ਥਾਰਂ ਅਪਨੇਤ੍વਾ ਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯવਿਤ੍ਥਾਰਂ ਪਕ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ ਸਾਯੇવ ਪਾਲ਼ਿ ਦਸ੍ਸੇਤਬ੍ਬਾ, ਸੇਸਪਚ੍ਚਯਪਟਿਕ੍ਖੇਪੇਸੁਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਤਸ੍ਮਿਂ ਪਨ ਪਚ੍ਚਯੇ ਪਟਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤੇ ਯੇ વਾਰਾ ਪਰਿਹਾਯਨ੍ਤਿ, ਤੇ ਪਰਤੋ વਕ੍ਖਾਮ।
Ārammaṇapaccaye pana paṭikkhitte tassa vitthāraṃ apanetvā hetupaccayavitthāraṃ pakkhipitvā sāyeva pāḷi dassetabbā, sesapaccayapaṭikkhepesupi eseva nayo. Tasmiṃ pana paccaye paṭikkhitte ye vārā parihāyanti, te parato vakkhāma.
ਦੁਤਿਯਪਞ੍ਹੇ ਪਨ ਦ੍વੀਹਿ ਪਚ੍ਚਯੇਹਿ ਤਯੋ ਪਚ੍ਚਯਾ ਦਸ੍ਸਿਤਾ। ਕਥਂ? ਕੁਸਲੋ ਹਿ ਅਕੁਸਲਸ੍ਸ ਅਨਨ੍ਤਰਾਦਿવਸੇਨ ਪਚ੍ਚਯੋ ਨ ਹੋਤਿ। ਤਸ੍ਮਾ ਤੇ ਅਪਨੇਤ੍વਾ ਆਰਮ੍ਮਣੂਪਨਿਸ੍ਸਯવਸੇਨ ਸਙ੍ਗਹਿਤਂ ਆਰਮ੍ਮਣਾਧਿਪਤਿਞ੍ਚੇવ ਪਕਤੂਪਨਿਸ੍ਸਯਞ੍ਚ ਸਨ੍ਧਾਯ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯਪਚ੍ਚਯੇਨ ਪਚ੍ਚਯੋਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਸ੍ਮਾ ਸੁਦ੍ਧੋ ਆਰਮ੍ਮਣਪਚ੍ਚਯੋ ਆਰਮ੍ਮਣਾਧਿਪਤਿવਸੇਨ ਅਧਿਪਤਿਪਚ੍ਚਯੋ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯਪਚ੍ਚਯੋਤਿ ਦੁਤਿਯਪਞ੍ਹੇ ਦ੍વੀਹਿ ਪਚ੍ਚਯੇਹਿ ਇਮੇ ਤਯੋ ਪਚ੍ਚਯਾ ਦਸ੍ਸਿਤਾਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ।
Dutiyapañhe pana dvīhi paccayehi tayo paccayā dassitā. Kathaṃ? Kusalo hi akusalassa anantarādivasena paccayo na hoti. Tasmā te apanetvā ārammaṇūpanissayavasena saṅgahitaṃ ārammaṇādhipatiñceva pakatūpanissayañca sandhāya upanissayapaccayena paccayoti vuttaṃ. Tasmā suddho ārammaṇapaccayo ārammaṇādhipativasena adhipatipaccayo upanissayapaccayoti dutiyapañhe dvīhi paccayehi ime tayo paccayā dassitāti veditabbā.
ਤਤਿਯਪਞ੍ਹੇ ਪਨ ਪਞ੍ਚਹਿ ਪਚ੍ਚਯੇਹਿ ਅਟ੍ਠਾਰਸ ਪਚ੍ਚਯਾ ਦਸ੍ਸਿਤਾ। ਕਥਂ? ਕੁਸਲੋ ਹਿ ਅਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਪੁਰੇਜਾਤਾਸੇવਨવਿਪਾਕਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤੇਹਿਯੇવ ਪਚ੍ਚਯੋ ਨ ਹੋਤਿ, ਸੇਸੇਹਿ ਏਕੂਨવੀਸਤਿਯਾ ਹੋਤਿ। ਤੇਸੁ ਆਰਮ੍ਮਣਪਚ੍ਚਯੋ ਏਕੋ। ਯਸ੍ਮਾ ਪਨ ਕੁਸਲੋ ਅਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞવਿਪਾਕਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤવਸੇਨ ਪਚ੍ਚਯੋ ਨ ਹੋਤਿ, ਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯੋ ਪਟਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤੋ, ਕਮ੍ਮਪਚ੍ਚਯੋ વਿਸੁਂ ਗਹਿਤੋ, ਤਸ੍ਮਾ ਇਮੇ ਪਞ੍ਚ ਅਪਨੇਤ੍વਾ ਸਹਜਾਤੇਨ ਦਸ ਪਚ੍ਚਯਾ ਦਸ੍ਸਿਤਾ। ਉਪਨਿਸ੍ਸਯੇਨ ਹੇਟ੍ਠਾ વੁਤ੍ਤੇਸੁ ਛਸੁ ਠਪੇਤ੍વਾ ਆਸੇવਨਂ ਸੇਸਾ ਪਞ੍ਚ। ਪਚ੍ਛਾਜਾਤੋ ਏਕੋવ ਤਥਾ ਸਹਜਾਤਨਾਨਾਕ੍ਖਣਿਕવਸੇਨ ਦੁવਿਧੋਪਿ ਕਮ੍ਮਪਚ੍ਚਯੋਤਿ ਏવਂ ਤਤਿਯਪਞ੍ਹੇ ਪਞ੍ਚਹਿ ਪਚ੍ਚਯੇਹਿ ਇਮੇ ਅਟ੍ਠਾਰਸ ਪਚ੍ਚਯਾ ਦਸ੍ਸਿਤਾਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ।
Tatiyapañhe pana pañcahi paccayehi aṭṭhārasa paccayā dassitā. Kathaṃ? Kusalo hi abyākatassa aññamaññapurejātāsevanavipākasampayuttehiyeva paccayo na hoti, sesehi ekūnavīsatiyā hoti. Tesu ārammaṇapaccayo eko. Yasmā pana kusalo abyākatassa aññamaññavipākasampayuttavasena paccayo na hoti, hetupaccayo paṭikkhitto, kammapaccayo visuṃ gahito, tasmā ime pañca apanetvā sahajātena dasa paccayā dassitā. Upanissayena heṭṭhā vuttesu chasu ṭhapetvā āsevanaṃ sesā pañca. Pacchājāto ekova tathā sahajātanānākkhaṇikavasena duvidhopi kammapaccayoti evaṃ tatiyapañhe pañcahi paccayehi ime aṭṭhārasa paccayā dassitāti veditabbā.
ਚਤੁਤ੍ਥਪਞ੍ਹੇ ਪਨ ਏਕੇਨ ਪਚ੍ਚਯੇਨ ਦਸ। ਕਥਂ? ਕੁਸਲੋ ਹਿ ਕੁਸਲਾਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸ ਸਹਜਾਤੇ વੁਤ੍ਤੇਸੁ ਪਨ੍ਨਰਸਸੁ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞવਿਪਾਕਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤવਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤੇਹਿ ਪਚ੍ਚਯੋ ਨ ਹੋਤਿ, ਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯੋ ਪਟਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤੋ। ਇਤਿ ਇਮੇ ਪਞ੍ਚ ਅਪਨੇਤ੍વਾ ਸੇਸਾ ਦਸ ਪਚ੍ਚਯਾ ਏਤ੍ਥ ਏਕੇਨ ਪਚ੍ਚਯੇਨ ਦਸ੍ਸਿਤਾਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ।
Catutthapañhe pana ekena paccayena dasa. Kathaṃ? Kusalo hi kusalābyākatassa sahajāte vuttesu pannarasasu aññamaññavipākasampayuttavippayuttehi paccayo na hoti, hetupaccayo paṭikkhitto. Iti ime pañca apanetvā sesā dasa paccayā ettha ekena paccayena dassitāti veditabbā.
੫੨੮. ਯਥਾ ਚ ਇਮੇਸੁ ਕੁਸਲਾਦਿਕੇਸੁ ਚਤੂਸੁ, ਤਥਾ ਅਕੁਸਲਾਦਿਕੇਸੁਪਿ ਚਤੂਸੁ ਪਞ੍ਹੇਸੁ ਤੇਹਿ ਤੇਹਿ ਪਚ੍ਚਯੇਹਿ ਤੇ ਤੇਯੇવ ਪਚ੍ਚਯਾ ਦਸ੍ਸਿਤਾਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ।
528. Yathā ca imesu kusalādikesu catūsu, tathā akusalādikesupi catūsu pañhesu tehi tehi paccayehi te teyeva paccayā dassitāti veditabbā.
੫੨੯. ਤਤੋ ਪਰਾਨਂ ਅਬ੍ਯਾਕਤਾਦੀਨਂ ਤਿਣ੍ਣਂ ਪਞ੍ਹਾਨਂ ਪਠਮਪਞ੍ਹੇ ਸਤ੍ਤਹਿ ਪਚ੍ਚਯੇਹਿ ਤੇવੀਸਤਿ ਪਚ੍ਚਯਾ ਦਸ੍ਸਿਤਾ। ਕਥਂ? ਅਬ੍ਯਾਕਤੋ ਹਿ ਅਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸ ਚਤੁવੀਸਤਿਯਾਪਿ ਪਚ੍ਚਯੇਹਿ ਪਚ੍ਚਯੋ ਹੋਤਿ। ਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯੇ ਪਨ ਪਟਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤੇ ਤੇવੀਸਤਿ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਤੇਸੁ ਆਰਮ੍ਮਣਪਚ੍ਚਯੋ ਏਕੋવ। ਯਸ੍ਮਾ ਪਨੇਤ੍ਥ ਅਸਹਜਾਤਾਨਮ੍ਪਿ ਸਙ੍ਗਹਣਤ੍ਥਂ ਆਹਾਰਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਪਚ੍ਚਯਾ વਿਸੁਂ ਗਹਿਤਾ। ਤਸ੍ਮਾ ਇਮੇ ਤਯੋ ਅਪਨੇਤ੍વਾ ਸਹਜਾਤੇਨ ਦ੍વਾਦਸ ਪਚ੍ਚਯਾ ਦਸ੍ਸਿਤਾ। ਉਪਨਿਸ੍ਸਯੇਨ ਹੇਟ੍ਠਾ વੁਤ੍ਤਾ ਛ, ਪੁਰੇਜਾਤੋ ਏਕੋવ ਤਥਾ ਪਚ੍ਛਾਜਾਤਆਹਾਰਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਪਚ੍ਚਯਾਤਿ ਏવਮੇਤ੍ਥ ਸਤ੍ਤਹਿ ਪਚ੍ਚਯੇਹਿ ਇਮੇ ਤੇવੀਸਤਿ ਪਚ੍ਚਯਾ ਦਸ੍ਸਿਤਾਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਦੁਤਿਯੇ ਤੀਹਿ ਪਚ੍ਚਯੇਹਿ ਦ੍વਾਦਸ ਦਸ੍ਸਿਤਾ। ਕਥਂ? ਆਰਮ੍ਮਣਪਚ੍ਚਯੋ ਏਕੋ, ਉਪਨਿਸ੍ਸਯੇਨ ਪਨ ਆਰਮ੍ਮਣੂਪਨਿਸ੍ਸਯવਸੇਨ ਆਰਮ੍ਮਣਾਧਿਪਤਿਅਨਨ੍ਤਰਸਮਨਨ੍ਤਰਨਤ੍ਥਿવਿਗਤਉਪਨਿਸ੍ਸਯਪਚ੍ਚਯੋਤਿ ਛ ਦਸ੍ਸਿਤਾ। ਪੁਰੇਜਾਤੇਨ ਪੁਰੇਜਾਤਨਿਸ੍ਸਯવਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤਅਤ੍ਥਿਅવਿਗਤਾ ਪਞ੍ਚਾਤਿ ਏવਮੇਤ੍ਥ ਤੀਹਿ ਪਚ੍ਚਯੇਹਿ ਇਮੇ ਦ੍વਾਦਸ ਪਚ੍ਚਯਾ ਦਸ੍ਸਿਤਾਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਤਤਿਯੇਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ।
529. Tato parānaṃ abyākatādīnaṃ tiṇṇaṃ pañhānaṃ paṭhamapañhe sattahi paccayehi tevīsati paccayā dassitā. Kathaṃ? Abyākato hi abyākatassa catuvīsatiyāpi paccayehi paccayo hoti. Hetupaccaye pana paṭikkhitte tevīsati honti. Tesu ārammaṇapaccayo ekova. Yasmā panettha asahajātānampi saṅgahaṇatthaṃ āhārindriyapaccayā visuṃ gahitā. Tasmā ime tayo apanetvā sahajātena dvādasa paccayā dassitā. Upanissayena heṭṭhā vuttā cha, purejāto ekova tathā pacchājātaāhārindriyapaccayāti evamettha sattahi paccayehi ime tevīsati paccayā dassitāti veditabbā. Dutiye tīhi paccayehi dvādasa dassitā. Kathaṃ? Ārammaṇapaccayo eko, upanissayena pana ārammaṇūpanissayavasena ārammaṇādhipatianantarasamanantaranatthivigataupanissayapaccayoti cha dassitā. Purejātena purejātanissayavippayuttaatthiavigatā pañcāti evamettha tīhi paccayehi ime dvādasa paccayā dassitāti veditabbā. Tatiyepi eseva nayo.
੫੩੦. ਤਤੋ ਪਰਾਨਂ ਦੁਕਮੂਲਕਾਨਂ ਚਤੁਨ੍ਨਂ ਪਞ੍ਹਾਨਂ ਪਠਮਪਞ੍ਹੇ ‘‘ਸਹਜਾਤਪਚ੍ਚਯੇਨ ਪੁਰੇਜਾਤਪਚ੍ਚਯੇਨਾ’’ਤਿ ਅવਤ੍વਾ ‘‘ਸਹਜਾਤਂ ਪੁਰੇਜਾਤ’’ਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤੇਹਿ ਦ੍વੀਹਿ ਨਿਸ੍ਸਯਅਤ੍ਥਿਅવਿਗਤવਸੇਨ ਤਯੋ ਪਚ੍ਚਯਾ ਦਸ੍ਸਿਤਾ। ਕੁਸਲਾ ਹਿ ਖਨ੍ਧਾ વਤ੍ਥੁਨਾ ਸਦ੍ਧਿਂ ਏਕਤੋ ਕੁਸਲਸ੍ਸ ਪਚ੍ਚਯਭਾવਂ ਸਾਧਯਮਾਨਾ ਕਿਞ੍ਚਾਪਿ ਸਹਜਾਤਾ, ਸਹਜਾਤਪਚ੍ਚਯਾ ਪਨ ਨ ਹੋਨ੍ਤਿ વਤ੍ਥੁਮਿਸ੍ਸਕਤ੍ਤਾ । ਤਸ੍ਮਾ ਤੇਸਂ ਸਹਜਾਤਾਨਂ ਨਿਸ੍ਸਯਅਤ੍ਥਿਅવਿਗਤਾਨਂ વਸੇਨ ਸਹਜਾਤਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। વਤ੍ਥੁਮ੍ਹਿਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਤਮ੍ਪਿ ਹਿ ਕਿਞ੍ਚਾਪਿ ਪੁਰੇਜਾਤਂ, ਖਨ੍ਧਮਿਸ੍ਸਕਤ੍ਤਾ ਪਨ ਪੁਰੇਜਾਤਪਚ੍ਚਯੋ ਨ ਹੋਤਿ। ਕੇવਲਂ ਪੁਰੇਜਾਤਾਨਂ ਨਿਸ੍ਸਯਾਦੀਨਂ વਸੇਨ ਪੁਰੇਜਾਤਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ।
530. Tato parānaṃ dukamūlakānaṃ catunnaṃ pañhānaṃ paṭhamapañhe ‘‘sahajātapaccayena purejātapaccayenā’’ti avatvā ‘‘sahajātaṃ purejāta’’nti vuttehi dvīhi nissayaatthiavigatavasena tayo paccayā dassitā. Kusalā hi khandhā vatthunā saddhiṃ ekato kusalassa paccayabhāvaṃ sādhayamānā kiñcāpi sahajātā, sahajātapaccayā pana na honti vatthumissakattā . Tasmā tesaṃ sahajātānaṃ nissayaatthiavigatānaṃ vasena sahajātanti vuttaṃ. Vatthumhipi eseva nayo. Tampi hi kiñcāpi purejātaṃ, khandhamissakattā pana purejātapaccayo na hoti. Kevalaṃ purejātānaṃ nissayādīnaṃ vasena purejātanti vuttaṃ.
ਦੁਤਿਯਪਞ੍ਹੇ ‘‘ਸਹਜਾਤਂ ਪਚ੍ਛਾਜਾਤਂ ਆਹਾਰਂ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯ’’ਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤੇਹਿ ਚਤੂਹਿਪਿ ਸਹਜਾਤਨਿਸ੍ਸਯਅਤ੍ਥਿਅવਿਗਤવਸੇਨ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਪਚ੍ਚਯਾ ਦਸ੍ਸਿਤਾ। ਇਮਸ੍ਮਿਞ੍ਹਿ વਾਰੇ ਸਹਜਾਤਪਚ੍ਚਯੋ ਲਬ੍ਭਤਿ, ਪਚ੍ਛਾਜਾਤਪਚ੍ਚਯਾਦਯੋ ਨ ਲਬ੍ਭਨ੍ਤਿ। ਪਚ੍ਛਾਜਾਤਾਨਂ ਪਨ ਆਹਾਰਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸਙ੍ਖਾਤਾਨਞ੍ਚ ਅਤ੍ਥਿਅવਿਗਤਾਨਂ વਸੇਨੇਤਂ વੁਤ੍ਤਂ। ਕੁਸਲਾ ਹਿ ਖਨ੍ਧਾ ਅਬ੍ਯਾਕਤਾ ਚ ਮਹਾਭੂਤਾ ਉਪਾਦਾਰੂਪਾਨਂ ਸਹਜਾਤਪਚ੍ਚਯੇਨ ਨਿਸ੍ਸਯਪਚ੍ਚਯੇਨ ਅਤ੍ਥਿਅવਿਗਤਪਚ੍ਚਯੇਹੀਤਿ ਚਤੁਧਾ ਪਚ੍ਚਯਾ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਪਚ੍ਛਾਜਾਤਾ ਪਨ ਕੁਸਲਾ ਤੇਹਿਯੇવ ਭੂਤੇਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਤੇਸਞ੍ਞੇવ ਉਪਾਦਾਰੂਪਾਨਂ ਅਤ੍ਥਿਅવਿਗਤવਸੇਨ ਪਚ੍ਚਯੋ। ਕਬਲ਼ੀਕਾਰਾਹਾਰੋਪਿ ਪਚ੍ਛਾਜਾਤੇਹਿ ਕੁਸਲੇਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਪੁਰੇਜਾਤਸ੍ਸ ਕਾਯਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥਿਅવਿਗਤવਸੇਨੇવ ਪਚ੍ਚਯੋ। ਰੂਪਜੀવਿਤਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਮ੍ਪਿ ਪਚ੍ਛਾਜਾਤੇਹਿ ਕੁਸਲੇਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਕਟਤ੍ਤਾਰੂਪਾਨਂ ਅਤ੍ਥਿਅવਿਗਤਪਚ੍ਚਯੇਨੇવ ਪਚ੍ਚਯੋ। ਇਤਿ ਇਮਂ ਚਤੁਧਾ ਪਚ੍ਚਯਭਾવਂ ਸਨ੍ਧਾਯ ‘‘ਸਹਜਾਤਂ ਪਚ੍ਛਾਜਾਤਂ, ਆਹਾਰਂ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯ’’ਨ੍ਤਿ ਇਦਂ વੁਤ੍ਤਂ। ਪਚ੍ਛਾਜਾਤਾਹਾਰਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਪਚ੍ਚਯਾ ਪਨੇਤ੍ਥ ਨ ਲਬ੍ਭਨ੍ਤਿਯੇવ। ਪਰਤੋ ਅਕੁਸਲਮਿਸ੍ਸਕਪਞ੍ਹਾਦ੍વਯੇਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋਤਿ। ਏવਮੇਤ੍ਥ ਤੇਸੁ ਤੇਸੁ ਪਞ੍ਹੇਸੁ ਸਙ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ વੁਤ੍ਤਪਚ੍ਚਯਾਨਂ ਪਭੇਦੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਤਸ੍ਮਿਂ ਤਸ੍ਮਿਂ ਪਨ ਪਚ੍ਚਯੇ ਤੇਸਂ ਤੇਸਂ ਪਞ੍ਹਾਨਂ ਪਰਿਹਾਨਾਪਰਿਹਾਨਿਂ ਪਰਤੋ ਆવਿਕਰਿਸ੍ਸਾਮਾਤਿ।
Dutiyapañhe ‘‘sahajātaṃ pacchājātaṃ āhāraṃ indriya’’nti vuttehi catūhipi sahajātanissayaatthiavigatavasena cattāro paccayā dassitā. Imasmiñhi vāre sahajātapaccayo labbhati, pacchājātapaccayādayo na labbhanti. Pacchājātānaṃ pana āhārindriyasaṅkhātānañca atthiavigatānaṃ vasenetaṃ vuttaṃ. Kusalā hi khandhā abyākatā ca mahābhūtā upādārūpānaṃ sahajātapaccayena nissayapaccayena atthiavigatapaccayehīti catudhā paccayā honti. Pacchājātā pana kusalā tehiyeva bhūtehi saddhiṃ tesaññeva upādārūpānaṃ atthiavigatavasena paccayo. Kabaḷīkārāhāropi pacchājātehi kusalehi saddhiṃ purejātassa kāyassa atthiavigatavaseneva paccayo. Rūpajīvitindriyampi pacchājātehi kusalehi saddhiṃ kaṭattārūpānaṃ atthiavigatapaccayeneva paccayo. Iti imaṃ catudhā paccayabhāvaṃ sandhāya ‘‘sahajātaṃ pacchājātaṃ, āhāraṃ indriya’’nti idaṃ vuttaṃ. Pacchājātāhārindriyapaccayā panettha na labbhantiyeva. Parato akusalamissakapañhādvayepi eseva nayoti. Evamettha tesu tesu pañhesu saṅkhipitvā vuttapaccayānaṃ pabhedo veditabbo. Tasmiṃ tasmiṃ pana paccaye tesaṃ tesaṃ pañhānaṃ parihānāparihāniṃ parato āvikarissāmāti.
ਪਚ੍ਚਨੀਯੁਦ੍ਧਾਰਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥવਣ੍ਣਨਾ।
Paccanīyuddhārassa atthavaṇṇanā.
ਪਚ੍ਚਨੀਯਗਣਨવਣ੍ਣਨਾ
Paccanīyagaṇanavaṇṇanā
੫੩੨. ਇਦਾਨਿ ਏਤੇ ‘‘ਕੁਸਲੋ ਧਮ੍ਮੋ ਕੁਸਲਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸਾ’’ਤਿਆਦਯੋ ਅਨੁਲੋਮવਸੇਨ ਪਨ੍ਨਰਸ વਾਰਾ ਦਸ੍ਸਿਤਾ। ਯਸ੍ਮਾ ਪਚ੍ਚਨੀਯੇਪਿ ਏਤੇਯੇવ, ਨ ਇਤੋ ਉਦ੍ਧਂ; ਹੇਟ੍ਠਾ ਪਨ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਯਸ੍ਸ ਯਸ੍ਸ ਪਚ੍ਚਯਸ੍ਸ ਪਚ੍ਚਨੀਯੇ ਯੇ ਯੇ વਾਰਾ ਲਬ੍ਭਨ੍ਤਿ, ਤੇ ਤੇ ਆਦਿਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਗਣਨવਸੇਨ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ਨਹੇਤੁਯਾ ਪਨ੍ਨਰਸਾਤਿਆਦਿ ਆਰਦ੍ਧਂ।
532. Idāni ete ‘‘kusalo dhammo kusalassa dhammassā’’tiādayo anulomavasena pannarasa vārā dassitā. Yasmā paccanīyepi eteyeva, na ito uddhaṃ; heṭṭhā pana honti, tasmā yassa yassa paccayassa paccanīye ye ye vārā labbhanti, te te ādito paṭṭhāya gaṇanavasena dassetuṃ nahetuyā pannarasātiādi āraddhaṃ.
ਤਤ੍ਥ ਨਹੇਤੁਯਾ ਸਬ੍ਬੇਸਮ੍ਪਿ ਯਥਾਦਸ੍ਸਿਤਾਨਂ ਪਚ੍ਚਯਾਨਂ વਸੇਨ ਪਨ੍ਨਰਸ ਲਬ੍ਭਨ੍ਤਿ। ਨਾਰਮ੍ਮਣੇ ਸਹਜਾਤੇ ਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯੋ ਪવਿਸਤਿ। ਤਸ੍ਮਿਂ ਤਸ੍ਮਿਂ વਾਰੇ ਸੁਦ੍ਧੋ ਆਰਮ੍ਮਣਪਚ੍ਚਯੋ ਪਰਿਹਾਯਤਿ, ਸੇਸਪਚ੍ਚਯવਸੇਨ ਤੇ વਾਰਾ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਂ ਲਭਨ੍ਤਿ। ਯਥਾ ਚ ਨਾਰਮ੍ਮਣੇ, ਏવਂ ਸੇਸੇਸੁਪਿ। ਸਹਜਾਤੇ ਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯੋ ਪવਿਸਤਿ। ਤਸ੍ਮਿਂ ਤਸ੍ਮਿਞ੍ਚ વਾਰੇ ਨਉਪਨਿਸ੍ਸਯੇ ਨਅਨਨ੍ਤਰੇਤਿ ਏવਂ ਪਚ੍ਚਨੀਯਤੋ ਠਿਤਾ ਪਚ੍ਚਯਾ ਪਰਿਹਾਯਨ੍ਤਿ, ਅવਸੇਸਪਚ੍ਚਯવਸੇਨ ਤੇ ਤੇ વਾਰਾ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਂ ਲਭਨ੍ਤਿ। ਨਸਹਜਾਤੇ ਪਨ ‘‘ਕੁਸਲੋ ਧਮ੍ਮੋ ਕੁਸਲਸ੍ਸ ਚ ਅਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸ ਚ, ਅਕੁਸਲੋ ਧਮ੍ਮੋ ਅਕੁਸਲਸ੍ਸ ਚ ਅਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸ ਚ, ਕੁਸਲੋ ਚ ਅਬ੍ਯਾਕਤੋ ਚ ਧਮ੍ਮਾ ਕੁਸਲਸ੍ਸ, ਅਕੁਸਲੋ ਚ ਅਬ੍ਯਾਕਤੋ ਚ ਧਮ੍ਮਾ ਅਕੁਸਲਸ੍ਸਾਤਿ ਇਮੇ ਚਤ੍ਤਾਰੋ વਾਰਾ ਪਰਿਹਾਯਨ੍ਤਿ। ਏਤੇਸਞ੍ਹਿ ਚਤੁਨ੍ਨਂ ਪੁਰਿਮੇਸੁ ਦ੍વੀਸੁ ਸਹਜਾਤਪਚ੍ਚਯੇਨ ਪਚ੍ਚਯੋਤਿ ਏਕਾਦਸਨ੍ਨਂ ਪਚ੍ਚਯਾਨਂ વਸੇਨ ਏਕੋવ ਪਚ੍ਚਯਸਙ੍ਗਹੋ વੁਤ੍ਤੋ। ਤੇ ਤਸ੍ਮਿਂ ਪਟਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤੇ ਅਞ੍ਞੇਨਾਕਾਰੇਨ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਂ ਨ ਲਭਨ੍ਤਿ। ਪਚ੍ਛਿਮੇਸੁ ਦ੍વੀਸੁ ਨਿਸ੍ਸਯਅਤ੍ਥਿਅવਿਗਤਪਚ੍ਚਯੇ ਸਨ੍ਧਾਯ ‘‘ਸਹਜਾਤਂ ਪੁਰੇਜਾਤ’’ਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤੇ ਸਹਜਾਤੇ ਪਟਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤੇ ਅવਸੇਸਾਨਂ ਹੇਤੁਆਦੀਨਞ੍ਚ ਪੁਰੇਜਾਤਾਨਞ੍ਚੇવ ਨਿਸ੍ਸਯਅਤ੍ਥਿਅવਿਗਤਾਨਂ વਸੇਨ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਂ ਨ ਲਭਨ੍ਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਇਮੇ ਚਤ੍ਤਾਰੋਪਿ વਾਰਾ ਪਰਿਹਾਯਨ੍ਤਿ। ਅવਸੇਸਾਨਂ વਸੇਨ ‘‘ਏਕਾਦਸਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ।
Tattha nahetuyā sabbesampi yathādassitānaṃ paccayānaṃ vasena pannarasa labbhanti. Nārammaṇe sahajāte hetupaccayo pavisati. Tasmiṃ tasmiṃ vāre suddho ārammaṇapaccayo parihāyati, sesapaccayavasena te vārā vissajjanaṃ labhanti. Yathā ca nārammaṇe, evaṃ sesesupi. Sahajāte hetupaccayo pavisati. Tasmiṃ tasmiñca vāre naupanissaye naanantareti evaṃ paccanīyato ṭhitā paccayā parihāyanti, avasesapaccayavasena te te vārā vissajjanaṃ labhanti. Nasahajāte pana ‘‘kusalo dhammo kusalassa ca abyākatassa ca, akusalo dhammo akusalassa ca abyākatassa ca, kusalo ca abyākato ca dhammā kusalassa, akusalo ca abyākato ca dhammā akusalassāti ime cattāro vārā parihāyanti. Etesañhi catunnaṃ purimesu dvīsu sahajātapaccayena paccayoti ekādasannaṃ paccayānaṃ vasena ekova paccayasaṅgaho vutto. Te tasmiṃ paṭikkhitte aññenākārena vissajjanaṃ na labhanti. Pacchimesu dvīsu nissayaatthiavigatapaccaye sandhāya ‘‘sahajātaṃ purejāta’’nti vuttaṃ. Te sahajāte paṭikkhitte avasesānaṃ hetuādīnañca purejātānañceva nissayaatthiavigatānaṃ vasena vissajjanaṃ na labhanti, tasmā ime cattāropi vārā parihāyanti. Avasesānaṃ vasena ‘‘ekādasā’’ti vuttaṃ.
ਤਤ੍ਥ ਸਿਯਾ – ਯਥਾ ਹੇਤੁਮ੍ਹਿ ਪਟਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤੇ ਸੇਸਾਨਂ ਅਧਿਪਤਿਆਦੀਨਂ વਸੇਨ ਤੇ વਾਰਾ ਲਦ੍ਧਾ, ਏવਂ ਸਹਜਾਤੇ ਪਟਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤੇ ਅવਸੇਸਾਨਂ ਹੇਤੁਆਦੀਨਂ વਸੇਨ ਕਸ੍ਮਾ ਨ ਲਬ੍ਭਨ੍ਤੀਤਿ? ਨਿਪ੍ਪਦੇਸਤ੍ਤਾ। ਹੇਤੁਆਦਯੋ ਹਿ ਸਹਜਾਤਾਨਂ ਏਕਦੇਸਮਤ੍ਤਤੋ ਸਪ੍ਪਦੇਸਾ, ਤਸ੍ਮਾ ਤੇਸੁ ਪਟਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤੇਸੁ ਅਞ੍ਞੇਸਂ વਸੇਨ ਤੇ વਾਰਾ ਲਬ੍ਭਨ੍ਤਿ। ਸਹਜਾਤੋ ਪਨ ਨਿਪ੍ਪਦੇਸੋ ਸਬ੍ਬੇਪਿ ਹੇਤੁਆਦਯੋ ਗਣ੍ਹਾਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਤਸ੍ਮਿਂ ਪਟਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤੇ ਸਬ੍ਬੇਪਿ ਤੇ ਪਟਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਾ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਨ ਹਿ ਅਸਹਜਾਤਾ ਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯਾਦਯੋ ਨਾਮ ਅਤ੍ਥਿ । ਇਤਿ ਸਹਜਾਤਸ੍ਸ ਨਿਪ੍ਪਦੇਸਤ੍ਤਾ ਤਸ੍ਮਿਂ ਪਟਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤੇ ਸਬ੍ਬੇਪਿ ਤੇ ਉਭੋਪਿ વਾਰਾ ਨ ਲਬ੍ਭਨ੍ਤਿ। ‘‘ਸਹਜਾਤਂ ਪੁਰੇਜਾਤ’’ਨ੍ਤਿ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਿਤવਾਰੇਸੁ ਪਨ ਕਿਞ੍ਚਾਪਿ ਸਹਜਾਤਪਚ੍ਚਯੋਯੇવ ਨਤ੍ਥਿ, ਯਸ੍ਮਾ ਪਨੇਤ੍ਥ ਸਹਜਾਤਾવ ਅਰੂਪਕ੍ਖਨ੍ਧਾ ਨਿਸ੍ਸਯਅਤ੍ਥਿਅવਿਗਤવਸੇਨ ਪਚ੍ਚਯਾ, ਸਹਜਾਤੇ ਚ ਪਟਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤੇ ਏਕਨ੍ਤੇਨ ਸਹਜਾਤਨਿਸ੍ਸਯਅਤ੍ਥਿਅવਿਗਤਾ ਪਟਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਾ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਤਸ੍ਸ ਪਟਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ਤੇਪਿ વਾਰਾ ਨ ਲਬ੍ਭਨ੍ਤੀਤਿ ਏવਂ ਸਬ੍ਬਥਾਪੇਤ੍ਥ ਇਮੇ ਚਤ੍ਤਾਰੋ વਾਰਾ ਪਰਿਹਾਯਨ੍ਤਿ। ਅવਸੇਸਾਨਞ੍ਞੇવ વਸੇਨ ਏਕਾਦਸਾਤਿ વੁਤ੍ਤਂ।
Tattha siyā – yathā hetumhi paṭikkhitte sesānaṃ adhipatiādīnaṃ vasena te vārā laddhā, evaṃ sahajāte paṭikkhitte avasesānaṃ hetuādīnaṃ vasena kasmā na labbhantīti? Nippadesattā. Hetuādayo hi sahajātānaṃ ekadesamattato sappadesā, tasmā tesu paṭikkhittesu aññesaṃ vasena te vārā labbhanti. Sahajāto pana nippadeso sabbepi hetuādayo gaṇhāti, tasmā tasmiṃ paṭikkhitte sabbepi te paṭikkhittā honti. Na hi asahajātā hetupaccayādayo nāma atthi . Iti sahajātassa nippadesattā tasmiṃ paṭikkhitte sabbepi te ubhopi vārā na labbhanti. ‘‘Sahajātaṃ purejāta’’nti vissajjitavāresu pana kiñcāpi sahajātapaccayoyeva natthi, yasmā panettha sahajātāva arūpakkhandhā nissayaatthiavigatavasena paccayā, sahajāte ca paṭikkhitte ekantena sahajātanissayaatthiavigatā paṭikkhittā honti, tasmā tassa paṭikkhittattā tepi vārā na labbhantīti evaṃ sabbathāpettha ime cattāro vārā parihāyanti. Avasesānaññeva vasena ekādasāti vuttaṃ.
ਨਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਨਨਿਸ੍ਸਯਨਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤੇਪਿ ਤੇਯੇવ વਾਰਾ ਪਰਿਹਾਯਨ੍ਤਿ। ਕਸ੍ਮਾ? ਸਹਜਾਤਗਤਿਕਤ੍ਤਾ। ਯਥੇવ ਹਿ ਅਰੂਪਧਮ੍ਮਭੂਤੋ ਸਹਜਾਤਪਚ੍ਚਯੋ ਨਿਪ੍ਪਦੇਸੇਨ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਅਰੂਪਕ੍ਖਨ੍ਧੇ ਗਣ੍ਹਾਤਿ, ਤਥਾ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਨਿਸ੍ਸਯਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਾਪੀਤਿ ਸਹਜਾਤਗਤਿਕਤ੍ਤਾ ਏਤੇਸੁਪਿ ਪਟਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤੇਸੁ ਤੇ વਾਰਾ ਨ ਲਬ੍ਭਨ੍ਤੀਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ ਨਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞੇ ਏਕਾਦਸ, ਨਨਿਸ੍ਸਯੇ ਏਕਾਦਸ, ਨਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤੇ ਏਕਾਦਸਾਤਿ।
Naaññamaññananissayanasampayuttepi teyeva vārā parihāyanti. Kasmā? Sahajātagatikattā. Yatheva hi arūpadhammabhūto sahajātapaccayo nippadesena cattāro arūpakkhandhe gaṇhāti, tathā aññamaññanissayasampayuttāpīti sahajātagatikattā etesupi paṭikkhittesu te vārā na labbhantīti veditabbā. Tena vuttaṃ naaññamaññe ekādasa, nanissaye ekādasa, nasampayutte ekādasāti.
ਤਤ੍ਥ ਸਿਯਾ – ਕਿਞ੍ਚਾਪਿ ਇਮੇ ਅવਿਸੇਸੇਨ ਕੁਸਲਾਦਿਭੇਦਾਨਂ ਚਤੁਨ੍ਨਂ ਖਨ੍ਧਾਨਂ ਸਙ੍ਗਾਹਕਤ੍ਤਾ ਸਹਜਾਤਗਤਿਕਾ, ਕੁਸਲੋ ਪਨ ਕੁਸਲਾਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸ ਠਪੇਤ੍વਾ ਸਹਜਾਤਪਚ੍ਚਯਂ ਅਞ੍ਞਥਾ ਪਚ੍ਚਯੋવ ਨ ਹੋਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਤਸ੍ਮਿਂ ਪਟਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤੇ ਸੋ વਾਰੋ ਪਰਿਹਾਯਤੁ। ਕੁਸਲੋ ਪਨ ਕੁਸਲਾਬ੍ਯਾਕਤਾਨਂ ਨੇવ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਪਚ੍ਚਯੋ ਹੋਤਿ, ਤਸ੍ਮਿਂ ਪਟਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤੇ ਸੋ વਾਰੋ ਕਸ੍ਮਾ ਪਰਿਹਾਯਤੀਤਿ? ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਪਚ੍ਚਯਧਮ੍ਮવਸੇਨ ਪવਤ੍ਤਿਸਬ੍ਭਾવਤੋ। ਯਥੇવ ਹਿ ਕੁਸਲਾਬ੍ਯਾਕਤਾ ਕੁਸਲਸ੍ਸ ਸਹਜਾਤਪਚ੍ਚਯੋવ ਨ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਸਹਜਾਤਧਮ੍ਮવਸੇਨ ਪਨ ਨਿਸ੍ਸਯਪਚ੍ਚਯਾਦੀਹਿ ਪવਤ੍ਤਿਸਬ੍ਭਾવਤੋ ਤਸ੍ਮਿਂ ਪਟਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤੇ ਸੋ વਾਰੋ ਪਰਿਹਾਯਤਿ, ਏવਮਿਧਾਪਿ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਪਚ੍ਚਯਧਮ੍ਮવਸੇਨ ਸਹਜਾਤਾਦੀਹਿ ਪવਤ੍ਤਿਸਬ੍ਭਾવਤੋ ਤਸ੍ਮਿਂ ਪਟਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤੇ ਸੋ વਾਰੋ ਪਰਿਹਾਯਤਿ। ਨਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਪਚ੍ਚਯੇਨ ਪਚ੍ਚਯੋਤਿ ਪਦਸ੍ਸ ਹਿ ਅਯਮਤ੍ਥੋ – ਯੇ ਧਮ੍ਮਾ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਪਚ੍ਚਯਸਙ੍ਗਹਂ ਗਤਾ, ਨ ਤੇਹਿ ਪਚ੍ਚਯੋ। ਕੁਸਲੋ ਚ ਕੁਸਲਾਬ੍ਯਾਕਤਾਨਂ ਸਹਜਾਤਾਦਿવਸੇਨ ਪਚ੍ਚਯੋ ਹੋਨ੍ਤੋ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਪਚ੍ਚਯਧਮ੍ਮੇਹੇવ ਪਚ੍ਚਯੋ ਹੋਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਤਸ੍ਮਿਂ ਪਟਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤੇ ਸੋ વਾਰੋ ਪਰਿਹਾਯਤਿ। ਯਥਾ ਚ ਸੋ વਾਰੋ, ਤਥਾ ਸੇਸਾਪਿ ਤਯੋਤਿ ਚਤ੍ਤਾਰੋਪਿ ਤੇ વਾਰਾ ਪਰਿਹਾਯਨ੍ਤਿ।
Tattha siyā – kiñcāpi ime avisesena kusalādibhedānaṃ catunnaṃ khandhānaṃ saṅgāhakattā sahajātagatikā, kusalo pana kusalābyākatassa ṭhapetvā sahajātapaccayaṃ aññathā paccayova na hoti, tasmā tasmiṃ paṭikkhitte so vāro parihāyatu. Kusalo pana kusalābyākatānaṃ neva aññamaññapaccayo hoti, tasmiṃ paṭikkhitte so vāro kasmā parihāyatīti? Aññamaññapaccayadhammavasena pavattisabbhāvato. Yatheva hi kusalābyākatā kusalassa sahajātapaccayova na honti. Sahajātadhammavasena pana nissayapaccayādīhi pavattisabbhāvato tasmiṃ paṭikkhitte so vāro parihāyati, evamidhāpi aññamaññapaccayadhammavasena sahajātādīhi pavattisabbhāvato tasmiṃ paṭikkhitte so vāro parihāyati. Naaññamaññapaccayena paccayoti padassa hi ayamattho – ye dhammā aññamaññapaccayasaṅgahaṃ gatā, na tehi paccayo. Kusalo ca kusalābyākatānaṃ sahajātādivasena paccayo honto aññamaññapaccayadhammeheva paccayo hoti, tasmā tasmiṃ paṭikkhitte so vāro parihāyati. Yathā ca so vāro, tathā sesāpi tayoti cattāropi te vārā parihāyanti.
ਨਨਿਸ੍ਸਯੇ ਏਕਾਦਸਾਤਿ ਏਤ੍ਥਾਪਿ ਯਸ੍ਮਾ ਤੇਸਂ વਾਰਾਨਂ ਏਕੇਨ੍ਤੇਨ ਸਹਜਾਤਪਚ੍ਚਯਧਮ੍ਮਾવ ਨਿਸ੍ਸਯਭੂਤਾ, ਤਸ੍ਮਾ ਨਿਸ੍ਸਯੇ ਪਟਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤੇ ਪਰਿਹਾਯਨ੍ਤਿ। ਨਪੁਰੇਜਾਤੇ ਤੇਰਸਾਤਿ ਸਹਜਾਤਂ ਪੁਰੇਜਾਤਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤવਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨੇ ਦ੍વਿਮੂਲਕੇ ਦ੍વੇ ਅਪਨੇਤ੍વਾ ਤੇਰਸ। ਯਥਾ ਹਿ ਤੇ ਸਹਜਾਤੇ ਪਟਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤੇ ਪੁਰੇਜਾਤਾਨਞ੍ਞੇવ ਨਿਸ੍ਸਯਅਤ੍ਥਿਅવਿਗਤਾਨਂ વਸੇਨ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਂ ਨ ਲਭਨ੍ਤਿ, ਤਥਾ ਪੁਰੇਜਾਤੇਪਿ ਪਟਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤੇ ਸਹਜਾਤਾਨਞ੍ਞੇવ ਨਿਸ੍ਸਯਅਤ੍ਥਿਅવਿਗਤਾਨਂ વਸੇਨ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਂ ਨ ਲਭਨ੍ਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਤੇ ਅਪਨੇਤ੍વਾ ਤੇਰਸਾਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ।
Nanissayeekādasāti etthāpi yasmā tesaṃ vārānaṃ ekentena sahajātapaccayadhammāva nissayabhūtā, tasmā nissaye paṭikkhitte parihāyanti. Napurejāte terasāti sahajātaṃ purejātanti vuttavissajjane dvimūlake dve apanetvā terasa. Yathā hi te sahajāte paṭikkhitte purejātānaññeva nissayaatthiavigatānaṃ vasena vissajjanaṃ na labhanti, tathā purejātepi paṭikkhitte sahajātānaññeva nissayaatthiavigatānaṃ vasena vissajjanaṃ na labhanti, tasmā te apanetvā terasāti veditabbā.
ਨਪਚ੍ਛਾਜਾਤੇ ਪਨ੍ਨਰਸਾਤਿ ਏਤ੍ਥ ‘‘ਪਚ੍ਛਾਜਾਤਪਚ੍ਚਯੇਨ ਪਚ੍ਚਯੋ’’ਤਿ વਾ ‘‘ਸਹਜਾਤਂ ਪਚ੍ਛਾਜਾਤਂ ਆਹਾਰਂ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯ’’ਨ੍ਤਿ વਾ ਆਗਤਟ੍ਠਾਨੇਸੁ ਠਪੇਤ੍વਾ ਪਚ੍ਛਾਜਾਤਂ ਅવਸੇਸવਸੇਨਪਿ ਤੇ ਪਞ੍ਹਾ ਲਬ੍ਭਨ੍ਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਪਨ੍ਨਰਸੇવ વੁਤ੍ਤਾ। ਨਕਮ੍ਮੇਤਿਆਦੀਸੁ ਯਸ੍ਮਾ ਕਮ੍ਮવਿਪਾਕਾਹਾਰਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਝਾਨਮਗ੍ਗਾਪਿ ਕੁਸਲਾਦਿਭੇਦਾਨਂ ਚਤੁਨ੍ਨਂ ਖਨ੍ਧਾਨਂ ਏਕਦੇਸੋવ ਤਸ੍ਮਾ ਠਪੇਤ੍વਾ ਤੇ ਧਮ੍ਮੇ ਅવਸੇਸਧਮ੍ਮવਸੇਨ ਸਹਜਾਤਧਮ੍ਮਾ ਪਚ੍ਚਯਾ ਹੋਨ੍ਤੀਤਿ ਏਕਮ੍ਪਿ ਪਞ੍ਹਾવਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਂ ਨ ਪਰਿਹੀਨਂ । ਨਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤੇ ਏਕਾਦਸਾਤਿ ਯਸ੍ਮਾ ਤੇਸੁ ਚਤੂਸੁ વਾਰੇਸੁ ਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਧਮ੍ਮਾ ਸਹਜਾਤਾਦਿਪਚ੍ਚਯੇਨ ਪਚ੍ਚਯਾ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਪਚ੍ਚਯਪਟਿਕ੍ਖੇਪੇਨ ਤੇਯੇવ વਾਰਾ ਪਰਿਹਾਯਨ੍ਤੀਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਨવਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤੇ ਨવਾਤਿ ਦੁਮੂਲਕਏਕਾવਸਾਨਾ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਏਕਮੂਲਕਦੁਕਾવਸਾਨਾ ਦ੍વੇ ਚਾਤਿ ਇਮੇ ਛ વਾਰਾ ਏਕਨ੍ਤੇਨ વਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤਪਚ੍ਚਯਧਮ੍ਮੇਹਿ ਯੁਤ੍ਤਾ। ਤੇਹਿ ਸਹਜਾਤਾਦਿવਸੇਨ ਪਚ੍ਚਯਾ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ વਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤੇ ਪਟਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤੇ ਸਬ੍ਬੇਪਿ ਤੇ ਪਰਿਹਾਯਨ੍ਤੀਤਿ ਨવੇવ ਲਬ੍ਭਨ੍ਤਿ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਨવਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤੇ ਨવਾ’’ਤਿ। ਨੋਅਤ੍ਥਿਨੋਅવਿਗਤੇਸੁਪਿ ਤੇਯੇવ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਏਕਨ੍ਤੇਨ ਹਿ ਤੇ વਾਰਾ ਅਤ੍ਥਿਅવਿਗਤਪਚ੍ਚਯਧਮ੍ਮਯੁਤ੍ਤਾ, ਤਸ੍ਮਾ ਤੇ ਤੇਸਂ ਪਟਿਕ੍ਖੇਪੇ ਪਰਿਹਾਯਨ੍ਤਿ। ਯੇਪਿ ਲਬ੍ਭਨ੍ਤਿ, ਤੇਸੁ ਆਰਮ੍ਮਣવਸੇਨ ਅਨਨ੍ਤਰਾਦਿવਸੇਨ વਾ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਾਨਿ ਕਾਤਬ੍ਬਾਨਿ। ਸਹਜਾਤਪੁਰੇਜਾਤਪਚ੍ਛਾਜਾਤਆਹਾਰਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਭੇਦਤੋ ਪਞ੍ਚਨ੍ਨਂ ਅਤ੍ਥਿਅવਿਗਤਾਨਂ વਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤਧਮ੍ਮਾਨਂ વਾ વਸੇਨ ਨ ਕਾਤਬ੍ਬਾਨੀਤਿ।
Napacchājāte pannarasāti ettha ‘‘pacchājātapaccayena paccayo’’ti vā ‘‘sahajātaṃ pacchājātaṃ āhāraṃ indriya’’nti vā āgataṭṭhānesu ṭhapetvā pacchājātaṃ avasesavasenapi te pañhā labbhanti, tasmā pannaraseva vuttā. Nakammetiādīsu yasmā kammavipākāhārindriyajhānamaggāpi kusalādibhedānaṃ catunnaṃ khandhānaṃ ekadesova tasmā ṭhapetvā te dhamme avasesadhammavasena sahajātadhammā paccayā hontīti ekampi pañhāvissajjanaṃ na parihīnaṃ . Nasampayutte ekādasāti yasmā tesu catūsu vāresu sampayuttadhammā sahajātādipaccayena paccayā honti, tasmā sampayuttapaccayapaṭikkhepena teyeva vārā parihāyantīti veditabbā. Navippayutte navāti dumūlakaekāvasānā cattāro ekamūlakadukāvasānā dve cāti ime cha vārā ekantena vippayuttapaccayadhammehi yuttā. Tehi sahajātādivasena paccayā honti, tasmā vippayutte paṭikkhitte sabbepi te parihāyantīti naveva labbhanti. Tena vuttaṃ ‘‘navippayutte navā’’ti. Noatthinoavigatesupi teyeva veditabbā. Ekantena hi te vārā atthiavigatapaccayadhammayuttā, tasmā te tesaṃ paṭikkhepe parihāyanti. Yepi labbhanti, tesu ārammaṇavasena anantarādivasena vā vissajjanāni kātabbāni. Sahajātapurejātapacchājātaāhārindriyabhedato pañcannaṃ atthiavigatānaṃ vippayuttadhammānaṃ vā vasena na kātabbānīti.
੫੩੩. ਏવਂ ਪਚ੍ਚਨੀਯੇ ਲਦ੍ਧવਾਰੇ ਗਣਨਤੋ ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ਇਦਾਨਿ ਦੁਮੂਲਕਾਦਿવਸੇਨ ਪਚ੍ਚਯਗਣਨਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ਨਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯਾ ਨਾਰਮ੍ਮਣੇ ਪਨ੍ਨਰਸਾਤਿਆਦਿ ਆਰਦ੍ਧਂ। ਤਤ੍ਥ ਨਹੇਤੁਮੂਲਕਦੁਕੇਸੁ ਅਤਿਰੇਕਗਣਨੋ ਊਨਤਰਗਣਨੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਯੋਜਿਤੋ ਊਨਤਰਗਣਨੋવ ਹੋਤਿ।
533. Evaṃ paccanīye laddhavāre gaṇanato dassetvā idāni dumūlakādivasena paccayagaṇanaṃ dassetuṃ nahetupaccayā nārammaṇe pannarasātiādi āraddhaṃ. Tattha nahetumūlakadukesu atirekagaṇano ūnataragaṇanena saddhiṃ yojito ūnataragaṇanova hoti.
ਤਿਮੂਲਕੇ ਨਉਪਨਿਸ੍ਸਯੇ ਤੇਰਸਾਤਿ ਕੁਸਲੋ ਅਕੁਸਲਸ੍ਸ, ਅਕੁਸਲੋ ਕੁਸਲਸ੍ਸਾਤਿ ਦ੍વੇ વਾਰਾ ਪਰਿਹਾਯਨ੍ਤਿ। ਕਸ੍ਮਾ? ਨਾਰਮ੍ਮਣੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਨਉਪਨਿਸ੍ਸਯਸ੍ਸ ਘਟਿਤਤ੍ਤਾ। ਆਰਮ੍ਮਣવਸੇਨ ਹਿ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯવਸੇਨ ਚ ਇਮੇਸਂ ਪવਤ੍ਤਿ। ਤਞ੍ਚ ਉਭਯਂ ਪਟਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਂ। ਆਰਮ੍ਮਣਾਧਿਪਤਿ ਚ ਆਰਮ੍ਮਣੂਪਨਿਸ੍ਸਯਗ੍ਗਹਣੇਨ ਗਹਿਤੋ ਹੋਤਿਯੇવ।
Timūlake naupanissaye terasāti kusalo akusalassa, akusalo kusalassāti dve vārā parihāyanti. Kasmā? Nārammaṇena saddhiṃ naupanissayassa ghaṭitattā. Ārammaṇavasena hi upanissayavasena ca imesaṃ pavatti. Tañca ubhayaṃ paṭikkhittaṃ. Ārammaṇādhipati ca ārammaṇūpanissayaggahaṇena gahito hotiyeva.
ਛਮੂਲਕੇਪਿ ਨਉਪਨਿਸ੍ਸਯੇ ਤੇਰਸਾਤਿ ਤੇਯੇવ ਤੇਰਸ। ਸਤ੍ਤਮੂਲਕੇ ਪਨ ਨਉਪਨਿਸ੍ਸਯੇ ਸਤ੍ਤਾਤਿ ਨਸਹਜਾਤੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਘਟਿਤਤ੍ਤਾ ਤਤ੍ਥ ਪਰਿਹੀਨੇਹਿ ਚਤੂਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ‘‘ਕੁਸਲੋ ਕੁਸਲਸ੍ਸ, ਕੁਸਲੋ ਅਕੁਸਲਸ੍ਸ, ਅਕੁਸਲੋ ਅਕੁਸਲਸ੍ਸ, ਅਕੁਸਲੋ ਕੁਸਲਸ੍ਸਾ’’ਤਿ ਇਮੇ ਅਨਨ੍ਤਰੂਪਨਿਸ੍ਸਯਪਕਤੂਪਨਿਸ੍ਸਯવਸੇਨ ਪવਤ੍ਤਮਾਨਾ ਚਤ੍ਤਾਰੋਤਿ ਅਟ੍ਠ ਪਰਿਹਾਯਨ੍ਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਅવਸੇਸਾਨਂ વਸੇਨ ਸਤ੍ਤਾਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਨਪੁਰੇਜਾਤੇ ਏਕਾਦਸਾਤਿ ਨਸਹਜਾਤੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਘਟਿਤਤ੍ਤਾ ਏਕਾਦਸ। ਨਪਚ੍ਛਾਜਾਤੇ ਨવਾਤਿ ਤੇਸੁ ਏਕਾਦਸਸੁ ਸਹਜਾਤਂ ਪਚ੍ਛਾਜਾਤਂ ਆਹਾਰਂ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਨ੍ਤਿ ਲਦ੍ਧવਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨੇਸੁ ਦੁਮੂਲਕੇ ਅਬ੍ਯਾਕਤਨ੍ਤੇ ਦ੍વੇ વਾਰੇ ਅਪਨੇਤ੍વਾ। ਤੇ ਹਿ ਸਹਜਾਤੇ ਪਟਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤੇਪਿ ਪਚ੍ਛਾਜਾਤવਸੇਨ ਅਪਰਿਹੀਨਾ। ਸਹਜਾਤੇਨ ਪਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਪਚ੍ਛਾਜਾਤੇ ਪਟਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤੇ ਪਰਿਹਾਯਨ੍ਤੀਤਿ ਸੇਸਾਨਂ વਸੇਨ ਨવਾਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਅਟ੍ਠਮੂਲਕੇ ਨਨਿਸ੍ਸਯੇ ਏਕਾਦਸਾਤਿ ਸਬ੍ਬਂ ਹੇਟ੍ਠਾ વੁਤ੍ਤਸਦਿਸਮੇવ। ਨવਮੂਲਕੇ ਨਉਪਨਿਸ੍ਸਯੇ ਪਞ੍ਚਾਤਿ ਕੁਸਲਾਦਯੋ ਅਬ੍ਯਾਕਤਨ੍ਤਾ ਤਯੋ ਦੁਮੂਲਕਾ ਅਬ੍ਯਾਕਤਨ੍ਤਾ ਦ੍વੇ ਚਾਤਿ ਪਞ੍ਚ। ਤੇਸੁ ਨਾਨਾਕ੍ਖਣਿਕਕਮ੍ਮਕਬਲ਼ੀਕਾਰਾਹਾਰਰੂਪਜੀવਿਤਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਪਚ੍ਛਾਜਾਤਧਮ੍ਮવਸੇਨ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਂ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ।
Chamūlakepi naupanissaye terasāti teyeva terasa. Sattamūlake pana naupanissaye sattāti nasahajātena saddhiṃ ghaṭitattā tattha parihīnehi catūhi saddhiṃ ‘‘kusalo kusalassa, kusalo akusalassa, akusalo akusalassa, akusalo kusalassā’’ti ime anantarūpanissayapakatūpanissayavasena pavattamānā cattāroti aṭṭha parihāyanti, tasmā avasesānaṃ vasena sattāti vuttaṃ. Napurejāte ekādasāti nasahajātena saddhiṃ ghaṭitattā ekādasa. Napacchājāte navāti tesu ekādasasu sahajātaṃ pacchājātaṃ āhāraṃ indriyanti laddhavissajjanesu dumūlake abyākatante dve vāre apanetvā. Te hi sahajāte paṭikkhittepi pacchājātavasena aparihīnā. Sahajātena pana saddhiṃ pacchājāte paṭikkhitte parihāyantīti sesānaṃ vasena navāti vuttaṃ. Aṭṭhamūlake nanissaye ekādasāti sabbaṃ heṭṭhā vuttasadisameva. Navamūlake naupanissaye pañcāti kusalādayo abyākatantā tayo dumūlakā abyākatantā dve cāti pañca. Tesu nānākkhaṇikakammakabaḷīkārāhārarūpajīvitindriyapacchājātadhammavasena vissajjanaṃ veditabbaṃ.
ਦਸਮੂਲਕੇ ਨਪੁਰੇਜਾਤੇ ਪਞ੍ਚਾਤਿਆਦੀਸੁਪਿ ਤੇਯੇવ। ਨਪਚ੍ਛਾਜਾਤੇ ਤੀਣੀਤਿ ਪਚ੍ਛਾਜਾਤવਸੇਨ ਲਬ੍ਭਮਾਨੇ ਦੁਮੂਲਕੇ ਅਬ੍ਯਾਕਤਨ੍ਤੇ ਦ੍વੇ ਅਪਨੇਤ੍વਾ ਅવਸੇਸਾ। ਨવਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤੇਪਿ ਤੇਯੇવ ਤਯੋ। ਨੋਅਤ੍ਥਿਯਾ ਦ੍વੇਤਿ ਨਾਨਾਕ੍ਖਣਿਕਕਮ੍ਮવਸੇਨ ਕੁਸਲਞ੍ਚ ਅਕੁਸਲਞ੍ਚ ਕਟਤ੍ਤਾਰੂਪਸ੍ਸ। વਿਪਾਕਂ ਪਨੇਤ੍ਥ ਨਉਪਨਿਸ੍ਸਯੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਘਟਿਤਤ੍ਤਾ ਨ ਲਬ੍ਭਤਿ। ਏਕਾਦਸਮੂਲਕੇ ਹੇਟ੍ਠਾ વੁਤ੍ਤਸਦਿਸਾવ ਗਣਨਾ। ਦ੍વਾਦਸਮੂਲਕੇ ਨਕਮ੍ਮੇ ਏਕਨ੍ਤਿ ਅਬ੍ਯਾਕਤੇਨ ਅਬ੍ਯਾਕਤਂ। ਤਤ੍ਥ ਚ ਆਹਾਰਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯવਸੇਨ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਂ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਤੇਰਸਮੂਲਕਾਦੀਸੁਪਿ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ ਏਕਨ੍ਤਿ ਆਗਤਟ੍ਠਾਨੇ ਇਦਮੇવ ਗਹੇਤਬ੍ਬਂ। ਨਾਹਾਰੇ ਪਨ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯવਸੇਨ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਂ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਨਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯੇ ਆਹਾਰવਸੇਨ। ਚੁਦ੍ਦਸਮੂਲਕਾਦੀਸੁ ਨਕਮ੍ਮੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਘਟਿਤਤ੍ਤਾ ਨੋਅਤ੍ਥਿਨੋਅવਿਗਤਾ ਨ ਲਬ੍ਭਨ੍ਤੀਤਿ ਨ વੁਤ੍ਤਾ। ਨਾਹਾਰਪਚ੍ਚਯਾ ਨਝਾਨਪਚ੍ਚਯਾਤਿ ਨਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ ਅਪਨੇਤ੍વਾ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਸ੍ਮਾ ਤਤ੍ਥ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯવਸੇਨ ਏਕਂ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਨવਿਪਾਕਪਚ੍ਚਯਾ ਨਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਪਚ੍ਚਯਾਤਿ ਨਾਹਾਰਂ ਅਪਨੇਤ੍વਾ વੁਤ੍ਤਂ, ਤਸ੍ਮਾ ਤਤ੍ਥ ਆਹਾਰવਸੇਨ ਏਕਂ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਇਮੇਸੁ ਪਨ ਦ੍વੀਸੁ ਪਚ੍ਚਨੀਯਤੋ ਠਿਤੇਸੁ ਗਣਨਾ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਏਕਤੋ ਨ ਦਸ੍ਸਿਤਾਤਿ।
Dasamūlake napurejāte pañcātiādīsupi teyeva. Napacchājāte tīṇīti pacchājātavasena labbhamāne dumūlake abyākatante dve apanetvā avasesā. Navippayuttepi teyeva tayo. Noatthiyā dveti nānākkhaṇikakammavasena kusalañca akusalañca kaṭattārūpassa. Vipākaṃ panettha naupanissayena saddhiṃ ghaṭitattā na labbhati. Ekādasamūlake heṭṭhā vuttasadisāva gaṇanā. Dvādasamūlake nakamme ekanti abyākatena abyākataṃ. Tattha ca āhārindriyavasena vissajjanaṃ veditabbaṃ. Terasamūlakādīsupi sabbattha ekanti āgataṭṭhāne idameva gahetabbaṃ. Nāhāre pana indriyavasena vissajjanaṃ veditabbaṃ. Naindriye āhāravasena. Cuddasamūlakādīsu nakammena saddhiṃ ghaṭitattā noatthinoavigatā na labbhantīti na vuttā. Nāhārapaccayā najhānapaccayāti naindriyaṃ apanetvā vuttaṃ. Tasmā tattha indriyavasena ekaṃ veditabbaṃ. Navipākapaccayā naindriyapaccayāti nāhāraṃ apanetvā vuttaṃ, tasmā tattha āhāravasena ekaṃ veditabbaṃ. Imesu pana dvīsu paccanīyato ṭhitesu gaṇanā nāma natthi, tasmā ekato na dassitāti.
ਨਹੇਤੁਮੂਲਕਂ।
Nahetumūlakaṃ.
੫੩੪. ਨਾਰਮ੍ਮਣਮੂਲਕਾਦੀਸੁਪਿ ਪਨ੍ਨਰਸਤੇਰਸਏਕਾਦਸਨવਾਤਿ ਸਬ੍ਬਦੁਕੇਸੁ ਚਤ੍ਤਾਰੋવ ਮੂਲਗਣਨਪਰਿਚ੍ਛੇਦਾ। ਤਿਕਾਦੀਸੁ ਪਨ ਬਹੁਪਚ੍ਚਯਸਮਾਯੋਗੇ ਇਤਰਾਨਿਪਿ ਸਤ੍ਤ ਪਞ੍ਚ ਤੀਣਿ ਦ੍વੇ ਏਕਨ੍ਤਿ ਪਰਿਚ੍ਛਿਨ੍ਨਗਣਨਾਨਿ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਾਨਿ ਲਬ੍ਭਨ੍ਤਿਯੇવ। ਤੇਸੁ ਯੇਸਂ ਪਚ੍ਚਯਾਨਂ ਸਮਾਯੋਗੇ ਯਂ ਯਂ ਲਬ੍ਭਤਿ, ਤਂ ਤਂ ਹੇਟ੍ਠਾ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨ ਸਾਧੁਕਂ ਸਲ੍ਲਕ੍ਖੇਤ੍વਾ ਉਦ੍ਧਰਿਤਬ੍ਬਂ। ਸਬ੍ਬੇਸੁ ਚੇਤੇਸੁ ਨਾਰਮ੍ਮਣਮੂਲਕਾਦੀਸੁ ਨਾਰਮ੍ਮਣਾਦੀਨਿ ਪਦਾਨਿ ਅਤਿਕ੍ਕਨ੍ਤੇਨ ਹੇਤੁਪਦੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਪਠਮਂ ਬਨ੍ਧਿਤ੍વਾવ ਚਕ੍ਕਾਨਿ ਕਤਾਨਿ। ਯਸ੍ਮਾ ਪਨ ਤਾਨਿ ਨਹੇਤੁਮੂਲਕੇ વੁਤ੍ਤਸਦਿਸਾਨੇવ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ વਿਤ੍ਥਾਰੇਨ ਅਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ਸਙ੍ਖੇਪਂ ਕਤ੍વਾ ਦਸ੍ਸਿਤਾਨਿ। ਤਤ੍ਥ ਯਥਾ ਨਹੇਤੁਮੂਲਕੇ ਨਾਰਮ੍ਮਣਨਉਪਨਿਸ੍ਸਯਾ વਿਸੁਂ વਿਸੁਂ ਪਨ੍ਨਰਸ વਾਰੇ ਲਭਨ੍ਤਾਪਿ ਸਮਾਯੋਗੇ ਤੇਰਸ ਲਭਿਂਸੁ, ਏવਂ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ ਤੇਰਸੇવ ਲਭਨ੍ਤਿ। ਯਥਾ ਚ ਨਾਰਮ੍ਮਣਨਸਹਜਾਤੇਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਨਉਪਨਿਸ੍ਸਯੇ ਸਤ੍ਤ વਾਰਾ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਏવਂ ਨਉਪਨਿਸ੍ਸਯਨਾਰਮ੍ਮਣੇਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਨਸਹਜਾਤੇਪਿ ਸਤ੍ਤ।
534. Nārammaṇamūlakādīsupi pannarasaterasaekādasanavāti sabbadukesu cattārova mūlagaṇanaparicchedā. Tikādīsu pana bahupaccayasamāyoge itarānipi satta pañca tīṇi dve ekanti paricchinnagaṇanāni vissajjanāni labbhantiyeva. Tesu yesaṃ paccayānaṃ samāyoge yaṃ yaṃ labbhati, taṃ taṃ heṭṭhā vuttanayena sādhukaṃ sallakkhetvā uddharitabbaṃ. Sabbesu cetesu nārammaṇamūlakādīsu nārammaṇādīni padāni atikkantena hetupadena saddhiṃ paṭhamaṃ bandhitvāva cakkāni katāni. Yasmā pana tāni nahetumūlake vuttasadisāneva honti, tasmā vitthārena adassetvā saṅkhepaṃ katvā dassitāni. Tattha yathā nahetumūlake nārammaṇanaupanissayā visuṃ visuṃ pannarasa vāre labhantāpi samāyoge terasa labhiṃsu, evaṃ sabbattha teraseva labhanti. Yathā ca nārammaṇanasahajātehi saddhiṃ naupanissaye satta vārā honti, evaṃ naupanissayanārammaṇehi saddhiṃ nasahajātepi satta.
੫੩੮. ਨਨਿਸ੍ਸਯਪਚ੍ਚਯਾ ਨਉਪਨਿਸ੍ਸਯਪਚ੍ਚਯਾ ਨਪਚ੍ਛਾਜਾਤੇ ਤੀਣੀਤਿ ਕੁਸਲਾਦੀਨਿ ਅਬ੍ਯਾਕਤਨ੍ਤਾਨਿ। ਤੇਸੁ ਕਟਤ੍ਤਾਰੂਪਞ੍ਚ ਆਹਾਰਸਮੁਟ੍ਠਾਨਞ੍ਚ ਪਚ੍ਚਯੁਪ੍ਪਨ੍ਨਂ।
538. Nanissayapaccayānaupanissayapaccayā napacchājāte tīṇīti kusalādīni abyākatantāni. Tesu kaṭattārūpañca āhārasamuṭṭhānañca paccayuppannaṃ.
੫੪੩-੫੪੪. ਨਾਹਾਰਨਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਮੂਲਕੇਸੁ ਚਤੁਕ੍ਕੇਸੁ ਨਕਮ੍ਮੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਅਘਟਿਤਤ੍ਤਾ ਨਹੇਤੁਮੂਲਕੇ વਿਯ ਏਕੇਨ੍ਤੇਨ ਲਬ੍ਭਨ੍ਤਿ। ਨਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਮੂਲਕੇ ਨਉਪਨਿਸ੍ਸਯੇ ਚ ਨਪੁਰੇਜਾਤੇ ਚ ਠਪੇਤ੍વਾ ਨਾਹਾਰੇ ਤੀਣੀਤਿ ਕਾਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਨਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਪਚ੍ਚਯਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਇਮੇ ਦ੍વੇ ਪਚ੍ਚਯੇ ਘਟੇਤ੍વਾ ਨਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਪਚ੍ਚਯਾ…ਪੇ॰… ਨਉਪਨਿਸ੍ਸਯਪਚ੍ਚਯਾ ਨਾਹਾਰੇ ਤੀਣੀ। ਨਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਪਚ੍ਚਯਾ…ਪੇ॰… ਨਪੁਰੇਜਾਤਪਚ੍ਚਯਾ ਨਾਹਾਰੇ ਤੀਣੀਤਿ ਏવਂ ਇਮੇਹਿ ਪਚ੍ਚਯੇਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਨਾਹਾਰਪਚ੍ਚਯੇ ਚ ਗਣਨਾ ਕਾਤਬ੍ਬਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਤਤ੍ਥ ਤੀਣੀਤਿ ਕੁਸਲਾਦੀਨੇવ ਅਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸ। ਤਤ੍ਥ ਕੁਸਲਾਕੁਸਲਾ ਕਟਤ੍ਤਾਰੂਪਾਨਂ ਪੁਰੇਜਾਤਸ੍ਸ ਚ ਕਾਯਸ੍ਸ ਪਚ੍ਛਾਜਾਤਪਚ੍ਚਯੇਨ, ਅਬ੍ਯਾਕਤਾ ਪਨ ਚਿਤ੍ਤਚੇਤਸਿਕਾ ਪਚ੍ਛਾਜਾਤਪਚ੍ਚਯੇਨੇવਾਤਿ ਇਮੇਸਂ વਸੇਨ ਤੀਣਿ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਾਨਿ ਕਾਤਬ੍ਬਾਨਿ। ਪਰਤੋ ਪਨ ਨਪਚ੍ਛਾਜਾਤੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਘਟਿਤਤ੍ਤਾ ਨਾਹਾਰੇ ਦ੍વੇਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਤ੍ਥ ਕਟਤ੍ਤਾਰੂਪવਸੇਨ ਕੁਸਲਂ ਅਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸ, ਤਥਾ ਅਕੁਸਲਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਤਕਮੇવ ਲਬ੍ਭਤਿ। ਆਹਾਰਸ੍ਸ ਪਨ ਪਟਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ਕਬਲ਼ੀਕਾਰਾਹਾਰੋ ਅਤ੍ਥਿਅવਿਗਤવਸੇਨਾਪਿ ਪਚ੍ਚਯਭਾવਂ ਨ ਲਭਤਿ।
543-544. Nāhāranaindriyamūlakesu catukkesu nakammena saddhiṃ aghaṭitattā nahetumūlake viya ekentena labbhanti. Naindriyamūlake naupanissaye ca napurejāte ca ṭhapetvā nāhāre tīṇīti kātabbanti naindriyapaccayato paṭṭhāya ime dve paccaye ghaṭetvā naindriyapaccayā…pe… naupanissayapaccayā nāhāre tīṇī. Naindriyapaccayā…pe… napurejātapaccayā nāhāre tīṇīti evaṃ imehi paccayehi saddhiṃ nāhārapaccaye ca gaṇanā kātabbāti attho. Tattha tīṇīti kusalādīneva abyākatassa. Tattha kusalākusalā kaṭattārūpānaṃ purejātassa ca kāyassa pacchājātapaccayena, abyākatā pana cittacetasikā pacchājātapaccayenevāti imesaṃ vasena tīṇi vissajjanāni kātabbāni. Parato pana napacchājātena saddhiṃ ghaṭitattā nāhāre dveti vuttaṃ. Tattha kaṭattārūpavasena kusalaṃ abyākatassa, tathā akusalanti ettakameva labbhati. Āhārassa pana paṭikkhittattā kabaḷīkārāhāro atthiavigatavasenāpi paccayabhāvaṃ na labhati.
੫੪੫. ਨવਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤਮੂਲਕਸ੍ਸ ਚਤੁਮੂਲਕੇ ਨਉਪਨਿਸ੍ਸਯੇ ਪਞ੍ਚਾਤਿ ਕੁਸਲੋ ਸਹਜਾਤਕੁਸਲਸ੍ਸ, ਕੁਸਲੋ ਕਟਤ੍ਤਾਰੂਪਸਙ੍ਖਾਤਸ੍ਸ ਅਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸ, ਅਕੁਸਲੋ ਸਹਜਾਤਅਕੁਸਲਸ੍ਸ, ਤਥਾ ਕਟਤ੍ਤਾਰੂਪਸਙ੍ਖਾਤਸ੍ਸ ਅਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸ, ਅਬ੍ਯਾਕਤੋ ਸਹਜਾਤਅਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸਾਤਿ ਏવਂ ਪਞ੍ਚ। ਨવਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤਪਚ੍ਚਯਾ…ਪੇ॰… ਨਉਪਨਿਸ੍ਸਯੇ ਤੀਣੀਤਿ ਹੇਟ੍ਠਾ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ ਕੁਸਲਾਦਯੋ ਤਯੋ ਅਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸ।
545. Navippayuttamūlakassa catumūlake naupanissaye pañcāti kusalo sahajātakusalassa, kusalo kaṭattārūpasaṅkhātassa abyākatassa, akusalo sahajātaakusalassa, tathā kaṭattārūpasaṅkhātassa abyākatassa, abyākato sahajātaabyākatassāti evaṃ pañca. Navippayuttapaccayā…pe… naupanissaye tīṇīti heṭṭhā vuttanayeneva kusalādayo tayo abyākatassa.
੫੪੬. ਨੋਅਤ੍ਥਿਪਚ੍ਚਯਾ ਨਹੇਤੁਯਾ ਨવਾਤਿ ਨਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯਾ ਨੋਅਤ੍ਥਿਯਾ વੁਤ੍ਤਾ ਨવੇવ। ਸਬ੍ਬੇਪਿ ਹਿ ਤੇ ਏਕਮੂਲਕੇਕਾવਸਾਨਾ ਅਨਨ੍ਤਰਪਕਤੂਪਨਿਸ੍ਸਯવਸੇਨ ਲਬ੍ਭਨ੍ਤਿ। ਨਾਰਮ੍ਮਣੇ ਨવਾਤਿਪਿ ਤੇਯੇવ ਨਾਰਮ੍ਮਣੇ ਠਤ੍વਾ ਨਉਪਨਿਸ੍ਸਯੇ ਦ੍વੇ ਕਾਤਬ੍ਬਾ। ਯਾવ ਨਿਸ੍ਸਯਮ੍ਪੀਤਿ ਨੋਅਤ੍ਥਿਮੂਲਕੇ ਨਯੇ ‘‘ਨੋਅਤ੍ਥਿਪਚ੍ਚਯਾ ਨਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯਾ ਨਾਰਮ੍ਮਣਪਚ੍ਚਯਾ’’ਤਿ ਏવਂ ਚਕ੍ਕਬਨ੍ਧਗਮਨੇਨ ਨਾਰਮ੍ਮਣਪਚ੍ਚਯੇ ਠਤ੍વਾ ਇਮੇਹਿ વਾ ਤੀਹਿ, ਇਤੋ ਪਰੇਸੁ ਨਾਧਿਪਤਿਆਦੀਸੁ ਅਞ੍ਞਤਰਞ੍ਞਤਰੇਨ વਾ ਸਦ੍ਧਿਂ ਯਾવ ਨਿਸ੍ਸਯਪਚ੍ਚਯਂ ਪਾਪੁਣਾਤਿ, ਤਾવ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਨਉਪਨਿਸ੍ਸਯੇ ਦ੍વੇ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਾਨਿ ਕਾਤਬ੍ਬਾਨੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
546. Noatthipaccayā nahetuyā navāti nahetupaccayā noatthiyā vuttā naveva. Sabbepi hi te ekamūlakekāvasānā anantarapakatūpanissayavasena labbhanti. Nārammaṇe navātipi teyeva nārammaṇe ṭhatvā naupanissaye dve kātabbā. Yāva nissayampīti noatthimūlake naye ‘‘noatthipaccayā nahetupaccayā nārammaṇapaccayā’’ti evaṃ cakkabandhagamanena nārammaṇapaccaye ṭhatvā imehi vā tīhi, ito paresu nādhipatiādīsu aññataraññatarena vā saddhiṃ yāva nissayapaccayaṃ pāpuṇāti, tāva gantvā naupanissaye dve vissajjanāni kātabbānīti attho.
ਏવਂ ਲਕ੍ਖਣਂ ਠਪੇਤ੍વਾ ਪੁਨ ਨਾਰਮ੍ਮਣਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਯਾવ ਨਿਸ੍ਸਯਾ ਸਤ੍ਤ ਪਚ੍ਚਯੇ ਗਹੇਤ੍વਾ ਨਉਪਨਿਸ੍ਸਯੇ ਦ੍વੇਤਿ ਆਹ। ਤਤ੍ਥ ਨੋਅਤ੍ਥਿਪਚ੍ਚਯਾ ਨਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯਾ ਨਾਰਮ੍ਮਣਪਚ੍ਚਯਾ ਨਉਪਨਿਸ੍ਸਯੇ ਦ੍વੇ, ਨੋਅਤ੍ਥਿਪਚ੍ਚਯਾ ਨਹੇਤੁਨਾਰਮ੍ਮਣਨਾਧਿਪਤਿਪਚ੍ਚਯਾ ਨਉਪਨਿਸ੍ਸਯੇ ਦ੍વੇਤਿ ਏવਂ ਨਾਰਮ੍ਮਣਤੋ ਪੁਰਿਮਪਚ੍ਛਿਮੇਹਿ ਨਿਸ੍ਸਯਪਰਿਯੋਸਾਨੇਹਿ ਸਬ੍ਬਪਦੇਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਯੋਜਨਾ ਕਾਤਬ੍ਬਾ। ਦ੍વੇਤਿ ਪਨੇਤ੍ਥ ਕੁਸਲੋ ਅਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸ, ਅਕੁਸਲੋ ਅਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸਾਤਿ ਨਾਨਾਕ੍ਖਣਿਕਕਮ੍ਮવਸੇਨ ਕਟਤ੍ਤਾਰੂਪਸ੍ਸ ਪਚ੍ਚਯવਸੇਨ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾਨਿ। ਨਉਪਨਿਸ੍ਸਯਪਦੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਨਪੁਰੇਜਾਤਾਦੀਸੁ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ ਦ੍વੇ। ਕਮ੍ਮਪਚ੍ਚਯੋ ਪਨੇਤ੍ਥ ਨ ਗਹਿਤੋ। ਤਸ੍ਮਿਞ੍ਹਿ ਗਹਿਤੇ ਤੇਪਿ ਦ੍વੇ વਾਰਾ ਛਿਜ੍ਜਨ੍ਤਿ, વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਮੇવ ਨ ਲਬ੍ਭਤਿ। ਏવਂ ਯੇਨ ਯੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਯਸ੍ਸ ਯਸ੍ਸ ਸਂਸਨ੍ਦਨੇ। ਯਂ ਲਬ੍ਭਤਿ, ਯਞ੍ਚ ਪਰਿਹਾਯਤਿ, ਤਂ ਸਬ੍ਬਂ ਸਾਧੁਕਂ ਸਲ੍ਲਕ੍ਖੇਤ੍વਾ ਸਬ੍ਬਪਚ੍ਚਨੀਯੇਸੁ ਗਣਨਾ ਉਦ੍ਧਰਿਤਬ੍ਬਾਤਿ।
Evaṃ lakkhaṇaṃ ṭhapetvā puna nārammaṇato paṭṭhāya yāva nissayā satta paccaye gahetvā naupanissaye dveti āha. Tattha noatthipaccayā nahetupaccayā nārammaṇapaccayā naupanissaye dve, noatthipaccayā nahetunārammaṇanādhipatipaccayā naupanissaye dveti evaṃ nārammaṇato purimapacchimehi nissayapariyosānehi sabbapadehi saddhiṃ yojanā kātabbā. Dveti panettha kusalo abyākatassa, akusalo abyākatassāti nānākkhaṇikakammavasena kaṭattārūpassa paccayavasena veditabbāni. Naupanissayapadena saddhiṃ napurejātādīsu sabbattha dve. Kammapaccayo panettha na gahito. Tasmiñhi gahite tepi dve vārā chijjanti, vissajjanameva na labbhati. Evaṃ yena yena saddhiṃ yassa yassa saṃsandane. Yaṃ labbhati, yañca parihāyati, taṃ sabbaṃ sādhukaṃ sallakkhetvā sabbapaccanīyesu gaṇanā uddharitabbāti.
ਪਚ੍ਚਨੀਯਗਣਨવਣ੍ਣਨਾ।
Paccanīyagaṇanavaṇṇanā.
ਅਨੁਲੋਮਪਚ੍ਚਨੀਯવਣ੍ਣਨਾ
Anulomapaccanīyavaṇṇanā
੫੫੦. ਅਨੁਲੋਮਪਚ੍ਚਨੀਯੇ ‘‘ਹੇਤੁਯਾ ਸਤ੍ਤ, ਆਰਮ੍ਮਣੇ ਨવਾ’’ਤਿ ਏવਂ ਅਨੁਲੋਮੇ ‘‘ਨਹੇਤੁਯਾ ਪਨ੍ਨਰਸ, ਨਾਰਮ੍ਮਣੇ ਪਨ੍ਨਰਸਾ’’ਤਿ ਏવਂ ਪਚ੍ਚਨੀਯੇ ਚ ਲਦ੍ਧਗਣਨੇਸੁ ਪਚ੍ਚਯੇਸੁ ਯੋ ਪਚ੍ਚਯੋ ਅਨੁਲੋਮਤੋ ਠਿਤੋ, ਤਸ੍ਸ ਅਨੁਲੋਮੇ ਲਦ੍ਧવਾਰੇਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਯੇ ਪਚ੍ਚਨੀਯਤੋ ਠਿਤਸ੍ਸ ਪਚ੍ਚਨੀਯੇ ਲਦ੍ਧવਾਰੇਸੁ ਸਦਿਸવਾਰਾ, ਤੇਸਂ વਸੇਨ ਗਣਨਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਅਨੁਲੋਮਸ੍ਮਿਞ੍ਹਿ ਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯੇ ‘‘ਹੇਤੁਯਾ ਸਤ੍ਤਾ’’ਤਿ ਸਤ੍ਤ વਾਰਾ ਲਦ੍ਧਾ, ਪਚ੍ਚਨੀਯੇ ਨਾਰਮ੍ਮਣਪਚ੍ਚਯੇ ‘‘ਨਾਰਮ੍ਮਣੇ ਪਨ੍ਨਰਸਾ’’ਤਿ ਪਨ੍ਨਰਸ ਲਦ੍ਧਾ। ਤੇਸੁ ਯੇ ਹੇਤੁਯਾ ਸਤ੍ਤ વੁਤ੍ਤਾ, ਤੇਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਨਾਰਮ੍ਮਣੇ વੁਤ੍ਤੇਸੁ ਪਨ੍ਨਰਸਸੁ ‘‘ਕੁਸਲੋ ਕੁਸਲਸ੍ਸ, ਅਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸ, ਕੁਸਲਾਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸ, ਅਕੁਸਲੋ ਅਕੁਸਲਸ੍ਸ, ਅਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸ, ਅਕੁਸਲਾਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸ, ਅਬ੍ਯਾਕਤੋ ਅਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸਾ’’ਤਿ ਇਮੇ ਸਤ੍ਤ ਸਦਿਸਾ। ਤੇ ਸਨ੍ਧਾਯ ਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯਾ ਨਆਰਮ੍ਮਣੇ ਸਤ੍ਤਾਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਨਅਧਿਪਤਿਯਾ ਸਤ੍ਤਾਤਿਆਦੀਸੁਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ।
550. Anulomapaccanīye ‘‘hetuyā satta, ārammaṇe navā’’ti evaṃ anulome ‘‘nahetuyā pannarasa, nārammaṇe pannarasā’’ti evaṃ paccanīye ca laddhagaṇanesu paccayesu yo paccayo anulomato ṭhito, tassa anulome laddhavārehi saddhiṃ ye paccanīyato ṭhitassa paccanīye laddhavāresu sadisavārā, tesaṃ vasena gaṇanā veditabbā. Anulomasmiñhi hetupaccaye ‘‘hetuyā sattā’’ti satta vārā laddhā, paccanīye nārammaṇapaccaye ‘‘nārammaṇe pannarasā’’ti pannarasa laddhā. Tesu ye hetuyā satta vuttā, tehi saddhiṃ nārammaṇe vuttesu pannarasasu ‘‘kusalo kusalassa, abyākatassa, kusalābyākatassa, akusalo akusalassa, abyākatassa, akusalābyākatassa, abyākato abyākatassā’’ti ime satta sadisā. Te sandhāya hetupaccayā naārammaṇe sattāti vuttaṃ. Naadhipatiyā sattātiādīsupi eseva nayo.
ਨਸਹਜਾਤਸ੍ਸ ਪਨ ਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯਸ੍ਸ ਅਭਾવਾ ਨਸਹਜਾਤੇ ਏਕੋਪਿ ਨ ਲਬ੍ਭਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਤੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਯੋਜਨਾ ਨ ਕਤਾ। ਨਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞੇ ਕੁਸਲਾਦਯੋ ਤਯੋ ਰੂਪਾਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸ ਲਬ੍ਭਨ੍ਤਿ, ਤੇ ਸਨ੍ਧਾਯ ਤੀਣੀਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਥਾ ਨਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤੇ। ਨવਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤੇ ਪਨ ਕੁਸਲਂ ਕੁਸਲਸ੍ਸ, ਅਕੁਸਲਂ ਅਕੁਸਲਸ੍ਸ, ਅਬ੍ਯਾਕਤਂ ਅਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸਾਤਿ ਅਰੂਪਧਮ੍ਮવਸੇਨ ਤੀਣਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾਨਿ। ਨਨਿਸ੍ਸਯਨੋਅਤ੍ਥਿਨੋਅવਿਗਤਾ ਨਸਹਜਾਤੋ વਿਯ ਨ ਲਬ੍ਭਨ੍ਤਿਯੇવਾਤਿ ਤੇਹਿਪਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਯੋਜਨਾ ਨ ਕਤਾ। ਏવਮੇਤ੍ਥ ਸਤ੍ਤ ਤੀਣੀਤਿ ਦ੍વੇਯੇવ ਗਣਨਪਰਿਚ੍ਛੇਦਾ, ਤੇਸਂ વਸੇਨ ਊਨਤਰਗਣਨੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਅਤਿਰੇਕਗਣਨਸ੍ਸਪਿ ਗਣਨਂ ਪਰਿਹਾਪੇਤ੍વਾ ਪਚ੍ਚਯਘਟਨੇਸੁ ਗਣਨਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ।
Nasahajātassa pana hetupaccayassa abhāvā nasahajāte ekopi na labbhati, tasmā tena saddhiṃ yojanā na katā. Naaññamaññe kusalādayo tayo rūpābyākatassa labbhanti, te sandhāya tīṇīti vuttaṃ. Tathā nasampayutte. Navippayutte pana kusalaṃ kusalassa, akusalaṃ akusalassa, abyākataṃ abyākatassāti arūpadhammavasena tīṇi veditabbāni. Nanissayanoatthinoavigatā nasahajāto viya na labbhantiyevāti tehipi saddhiṃ yojanā na katā. Evamettha satta tīṇīti dveyeva gaṇanaparicchedā, tesaṃ vasena ūnataragaṇanena saddhiṃ atirekagaṇanassapi gaṇanaṃ parihāpetvā paccayaghaṭanesu gaṇanā veditabbā.
੫੫੧. ਤਤ੍ਥ ਹੇਤੁਸਹਜਾਤਨਿਸ੍ਸਯਅਤ੍ਥਿਅવਿਗਤਨ੍ਤਿ ਨਾਰਮ੍ਮਣੇ ਸਤ੍ਤਾਤਿ ਕੁਸਲੋ ਧਮ੍ਮੋ ਕੁਸਲਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯੇਨ ਪਚ੍ਚਯੋ, ਸਹਜਾਤਨਿਸ੍ਸਯਅਤ੍ਥਿਅવਿਗਤਪਚ੍ਚਯੇਨ ਪਚ੍ਚਯੋ, ਨਾਰਮ੍ਮਣਪਚ੍ਚਯੇਨ ਪਚ੍ਚਯੋ। ਕੁਸਲਾ ਹੇਤੂ ਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਕਾਨਂ ਖਨ੍ਧਾਨਂ ਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯੇਨ ਪਚ੍ਚਯੋ, ਸਹਜਾਤਨਿਸ੍ਸਯਅਤ੍ਥਿਅવਿਗਤਪਚ੍ਚਯੇਨ ਪਚ੍ਚਯੋ, ਨਾਰਮ੍ਮਣਪਚ੍ਚਯੇਨ ਪਚ੍ਚਯੋਤਿ ਇਮਿਨਾ ਨਯੇਨ ਸਤ੍ਤ વਾਰਾ ਉਦ੍ਧਰਿਤਬ੍ਬਾ। ਨਾਧਿਪਤਿਯਾ ਸਤ੍ਤਾਤਿਆਦੀਸੁਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਦੁਤਿਯੇ ਘਟਨੇ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਸ੍ਸ ਪવਿਟ੍ਠਤ੍ਤਾ ਠਪੇਤ੍વਾ ਨਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਂ ਸੇਸੇਸੁ ਤੀਣੀਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਨਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤੇ ਪਨ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞવਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤਂ ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਨਾਮਰੂਪਂ ਸਨ੍ਧਾਯ ਏਕਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਪਚ੍ਚਯੋ ਚੇਤ੍ਥ ਅਨੁਲੋਮਘਟਨੇ ਪવਿਟ੍ਠਤ੍ਤਾ ਪਚ੍ਚਨੀਯਤੋ ਨ ਲਬ੍ਭਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ‘‘ਨਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞੇ’’ਤਿ ਨ વੁਤ੍ਤਂ। ਯਥਾ ਚੇਤ੍ਥ, ਏવਂ ਸੇਸਘਟਨੇਸੁਪਿ ਪવਿਟ੍ਠਪਚ੍ਚਯਾ ਪਚ੍ਚਨੀਯਤੋ ਨ ਲਬ੍ਭਨ੍ਤੀਤਿ ਨ વੁਤ੍ਤਾ। ਤਤਿਯਘਟਨੇ ਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਪવਿਟ੍ਠਤ੍ਤਾ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ ਤੀਣਿਯੇવ। ਚਤੁਤ੍ਥਘਟਨੇ વਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਪવਿਟ੍ਠਤ੍ਤਾ ਤੀਣਿ ਕੁਸਲਾਦੀਨਿ ਚਿਤ੍ਤਸਮੁਟ੍ਠਾਨਰੂਪਸ੍ਸ। ਪਞ੍ਚਮੇ વਿਪਾਕਸ੍ਸ ਪવਿਟ੍ਠਤ੍ਤਾ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ ਏਕਂ ਅਬ੍ਯਾਕਤੇਨ ਅਬ੍ਯਾਕਤਂ। ਇਤੋ ਪਰੇਸੁਪਿ વਿਪਾਕਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤੇਸੁ ਏਸੇવ ਨਯੋ।
551. Tattha hetusahajātanissayaatthiavigatanti nārammaṇe sattāti kusalo dhammo kusalassa dhammassa hetupaccayena paccayo, sahajātanissayaatthiavigatapaccayena paccayo, nārammaṇapaccayena paccayo. Kusalā hetū sampayuttakānaṃ khandhānaṃ hetupaccayena paccayo, sahajātanissayaatthiavigatapaccayena paccayo, nārammaṇapaccayena paccayoti iminā nayena satta vārā uddharitabbā. Nādhipatiyā sattātiādīsupi eseva nayo. Dutiye ghaṭane aññamaññassa paviṭṭhattā ṭhapetvā nasampayuttaṃ sesesu tīṇīti vuttaṃ. Nasampayutte pana aññamaññavippayuttaṃ paṭisandhināmarūpaṃ sandhāya ekanti vuttaṃ. Aññamaññapaccayo cettha anulomaghaṭane paviṭṭhattā paccanīyato na labbhati, tasmā ‘‘naaññamaññe’’ti na vuttaṃ. Yathā cettha, evaṃ sesaghaṭanesupi paviṭṭhapaccayā paccanīyato na labbhantīti na vuttā. Tatiyaghaṭane sampayuttassa paviṭṭhattā sabbattha tīṇiyeva. Catutthaghaṭane vippayuttassa paviṭṭhattā tīṇi kusalādīni cittasamuṭṭhānarūpassa. Pañcame vipākassa paviṭṭhattā sabbattha ekaṃ abyākatena abyākataṃ. Ito paresupi vipākasampayuttesu eseva nayo.
੫੫੨. ਹੇਤੁਸਹਜਾਤਨਿਸ੍ਸਯਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਮਗ੍ਗਅਤ੍ਥਿਅવਿਗਤਨ੍ਤਿ ਨਾਰਮ੍ਮਣੇ ਚਤ੍ਤਾਰੀਤਿ ਕੁਸਲੋ ਕੁਸਲਸ੍ਸ, ਅਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸ, ਕੁਸਲਾਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸ; ਅਬ੍ਯਾਕਤੋ ਅਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸਾਤਿ ਇਮੇਸਂ વਸੇਨ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾਨਿ। ਸੇਸੇਸੁਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਨਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞੇ ਦ੍વੇਤਿ ਕੁਸਲੋ ਅਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸ, ਤਥਾ ਅਬ੍ਯਾਕਤੋ। ਪਰਤੋਪਿ ਦ੍વੀਸੁ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਇਮਿਨਾ ਉਪਾਯੇਨ ਸਬ੍ਬਘਟਨੇਸੁ ਲਬ੍ਭਮਾਨવਸੇਨ ਗਣਨਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਸਬ੍ਬਾਨਿਪਿ ਚੇਤਾਨਿ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਅਨੁਲੋਮਪਚ੍ਚਨੀਯੇ ਸਹਜਾਤવਸੇਨ ਚੇવ ਪਕਿਣ੍ਣਕવਸੇਨ ਚ ਪਨ੍ਨਰਸਾਧਿਕਾਨਿ ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਘਟਨਸਤਾਨਿ વੁਤ੍ਤਾਨਿ। ਤੇਸੁ ਤਸ੍ਮਿਂ ਤਸ੍ਮਿਂ ਘਟਨੇ ਯੇ ਅਨੁਲੋਮਤੋ ਠਿਤਾ ਪਚ੍ਚਯਾ, ਤੇਸਂ ਏਕੋਪਿ ਪਚ੍ਚਨੀਯਤੋ ਨ ਲਬ੍ਭਤਿ। ਹੇਤੁਮੂਲਕੇ ਚੇਤ੍ਥ ਪਠਮੇ ਘਟਨੇ ਅਨੁਲੋਮਤੋ ਪਞ੍ਚਨ੍ਨਂ ਪਚ੍ਚਯਾਨਂ ਠਿਤਤ੍ਤਾ ਪਚ੍ਚਨੀਯਤੋ ਏਕੂਨવੀਸਤਿ ਪਚ੍ਚਯਾ ਆਗਤਾ। ਏવਂ ਸੇਸੇਸੁਪਿ ਅਨੁਲੋਮਤੋ ਠਿਤਾવਸੇਸਾ ਪਚ੍ਚਨੀਯਤੋ ਆਗਤਾ। ਅਨੁਲੋਮਤੋ ਚੇਤ੍ਥ ਬਹੂਸੁਪਿ ਠਿਤੇਸੁ ਪਚ੍ਚਨੀਯਤੋ ਏਕੇਕੋવ ਆਗਤੋਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਯਥਾ ਚ ਹੇਤੁਮੂਲਕੇ, ਏવਂ ਆਰਮ੍ਮਣਾਦਿਮੂਲਕੇਸੁਪਿ ਸਬ੍ਬਮੇਤਂ વਿਧਾਨਂ ਯਥਾਨੁਰੂਪਤੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ।
552. Hetusahajātanissayaindriyamaggaatthiavigatanti nārammaṇe cattārīti kusalo kusalassa, abyākatassa, kusalābyākatassa; abyākato abyākatassāti imesaṃ vasena veditabbāni. Sesesupi eseva nayo. Naaññamaññe dveti kusalo abyākatassa, tathā abyākato. Paratopi dvīsu eseva nayo. Iminā upāyena sabbaghaṭanesu labbhamānavasena gaṇanā veditabbā. Sabbānipi cetāni imasmiṃ anulomapaccanīye sahajātavasena ceva pakiṇṇakavasena ca pannarasādhikāni cattāri ghaṭanasatāni vuttāni. Tesu tasmiṃ tasmiṃ ghaṭane ye anulomato ṭhitā paccayā, tesaṃ ekopi paccanīyato na labbhati. Hetumūlake cettha paṭhame ghaṭane anulomato pañcannaṃ paccayānaṃ ṭhitattā paccanīyato ekūnavīsati paccayā āgatā. Evaṃ sesesupi anulomato ṭhitāvasesā paccanīyato āgatā. Anulomato cettha bahūsupi ṭhitesu paccanīyato ekekova āgatoti veditabbo. Yathā ca hetumūlake, evaṃ ārammaṇādimūlakesupi sabbametaṃ vidhānaṃ yathānurūpato veditabbanti.
ਅਨੁਲੋਮਪਚ੍ਚਨੀਯવਣ੍ਣਨਾ।
Anulomapaccanīyavaṇṇanā.
ਪਚ੍ਚਨੀਯਾਨੁਲੋਮવਣ੍ਣਨਾ
Paccanīyānulomavaṇṇanā
੬੩੧. ਪਚ੍ਚਨੀਯਾਨੁਲੋਮੇਪਿ ‘‘ਹੇਤੁਯਾ ਸਤ੍ਤ, ਆਰਮ੍ਮਣੇ ਨવਾ’’ਤਿ ਏવਂ ਅਨੁਲੋਮੇ ‘‘ਨਹੇਤੁਯਾ ਪਨ੍ਨਰਸ, ਨਾਰਮ੍ਮਣੇ ਪਨ੍ਨਰਸਾ’’ਤਿ ਏવਂ ਪਚ੍ਚਨੀਯੇ ਚ ਲਦ੍ਧਗਣਨੇਸੁ ਪਚ੍ਚਯੇਸੁ ਯੋ ਪਚ੍ਚਨੀਯਤੋ ਠਿਤੋ, ਤਸ੍ਸ ਪਚ੍ਚਨੀਯਤੋ ਲਦ੍ਧવਾਰੇਸੁ ਯੇ ਅਨੁਲੋਮਤੋ ਠਿਤਸ੍ਸ ਅਨੁਲੋਮਤੋ ਲਦ੍ਧવਾਰੇਹਿ ਸਦਿਸਾ વਾਰਾ, ਤੇਸਂ વਸੇਨ ਗਣਨਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਪਚ੍ਚਨੀਯਸ੍ਮਿਞ੍ਹਿ ਨਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯੇ ‘‘ਨਹੇਤੁਯਾ ਪਨ੍ਨਰਸਾ’’ਤਿ ਪਨ੍ਨਰਸ વਾਰਾ ਲਦ੍ਧਾ, ਅਨੁਲੋਮੇ ਆਰਮ੍ਮਣਪਚ੍ਚਯੇ ‘‘ਆਰਮ੍ਮਣੇ ਨવਾ’’ਤਿ ਨવ વਾਰਾ ਲਦ੍ਧਾ। ਤਤ੍ਥ ਯੇ ਨਹੇਤੁਯਾ ਪਨ੍ਨਰਸ વੁਤ੍ਤਾ, ਤੇਸੁ ਯੇ વਾਰਾ ਆਰਮ੍ਮਣੇ વੁਤ੍ਤੇਹਿ ਨવਹਿ ਸਦਿਸਾ, ਤੇਸਂ વਸੇਨ ਗਣਨਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਤਤ੍ਥ ਯੇ ਆਰਮ੍ਮਣੇ ਨવ વੁਤ੍ਤਾ, ਤੇ ਨਹੇਤੁਯਾ વੁਤ੍ਤੇਸੁ ਪਨ੍ਨਰਸਸੁ ਕੁਸਲੋ ‘‘ਕੁਸਲਾਕੁਸਲਾਬ੍ਯਾਕਤਾਨਂ, ਅਕੁਸਲੋ ਅਕੁਸਲਕੁਸਲਾਬ੍ਯਾਕਤਾਨਂ, ਅਬ੍ਯਾਕਤੋ ਅਬ੍ਯਾਕਤਕੁਸਲਾਕੁਸਲਾਨ’’ਨ੍ਤਿ ਇਮੇਹਿ ਨવਹਿ ਸਦਿਸਾ, ਤੇ ਸਨ੍ਧਾਯ ਨਹੇਤੁਯਾ ਆਰਮ੍ਮਣੇ ਨવਾਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਅਧਿਪਤਿਯਾ ਦਸਾਤਿਆਦੀਸੁਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਆਰਮ੍ਮਣਾਦੀਨਞ੍ਹਿ ਅਨੁਲੋਮਗਣਨਾਯ ਯੇ વਾਰਾ વੁਤ੍ਤਾ ਨਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਸਂਸਨ੍ਦਨੇਪਿ ਤੇ ਸਬ੍ਬੇ ਲਬ੍ਭਨ੍ਤੀਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ‘‘ਕੁਸਲੋ ਧਮ੍ਮੋ ਕੁਸਲਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਨਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯੇਨ ਪਚ੍ਚਯੋ ਆਰਮ੍ਮਣਪਚ੍ਚਯੇਨ ਪਚ੍ਚਯੋ, ਦਾਨਂ ਦਤ੍વਾ ਸੀਲਂ ਸਮਾਦਿਯਿਤ੍વਾ ਉਪੋਸਥਕਮ੍ਮਂ ਕਤ੍વਾ ਤਂ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਤਿ, ਪੁਬ੍ਬੇ ਸੁਚਿਣ੍ਣਾਨਿ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਤੀ’’ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਉਪਾਯੇਨ ਤੇਸਂ ਪਾਲ਼ਿ ਉਦ੍ਧਰਿਤਬ੍ਬਾ।
631. Paccanīyānulomepi ‘‘hetuyā satta, ārammaṇe navā’’ti evaṃ anulome ‘‘nahetuyā pannarasa, nārammaṇe pannarasā’’ti evaṃ paccanīye ca laddhagaṇanesu paccayesu yo paccanīyato ṭhito, tassa paccanīyato laddhavāresu ye anulomato ṭhitassa anulomato laddhavārehi sadisā vārā, tesaṃ vasena gaṇanā veditabbā. Paccanīyasmiñhi nahetupaccaye ‘‘nahetuyā pannarasā’’ti pannarasa vārā laddhā, anulome ārammaṇapaccaye ‘‘ārammaṇe navā’’ti nava vārā laddhā. Tattha ye nahetuyā pannarasa vuttā, tesu ye vārā ārammaṇe vuttehi navahi sadisā, tesaṃ vasena gaṇanā veditabbā. Tattha ye ārammaṇe nava vuttā, te nahetuyā vuttesu pannarasasu kusalo ‘‘kusalākusalābyākatānaṃ, akusalo akusalakusalābyākatānaṃ, abyākato abyākatakusalākusalāna’’nti imehi navahi sadisā, te sandhāya nahetuyā ārammaṇe navāti vuttaṃ. Adhipatiyā dasātiādīsupi eseva nayo. Ārammaṇādīnañhi anulomagaṇanāya ye vārā vuttā nahetupaccayena saddhiṃ saṃsandanepi te sabbe labbhantīti veditabbā. ‘‘Kusalo dhammo kusalassa dhammassa nahetupaccayena paccayo ārammaṇapaccayena paccayo, dānaṃ datvā sīlaṃ samādiyitvā uposathakammaṃ katvā taṃ paccavekkhati, pubbe suciṇṇāni paccavekkhatī’’ti iminā upāyena tesaṃ pāḷi uddharitabbā.
ਨਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯਾ ਅਧਿਪਤਿਯਾ ਦਸਾਤਿ ਏਤ੍ਥ ਠਪੇਤ੍વਾ વੀਮਂਸਾਧਿਪਤਿਂ ਸੇਸਾਧਿਪਤਿવਸੇਨ ਅਨੁਲੋਮવਿਭਙ੍ਗੇ ਆਗਤવਾਰਾ ਉਦ੍ਧਰਿਤਬ੍ਬਾ। ਏવਮੇਤ੍ਥ ਨવ ਦਸਸਤ੍ਤਤੀਣਿਤੇਰਸਏਕਨ੍ਤਿ ਛ ਗਣਨਪਰਿਚ੍ਛੇਦਾ, ਤੇਸਂ વਸੇਨ ਊਨਤਰਗਣਨੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਅਤਿਰੇਕਗਣਨਸ੍ਸਾਪਿ ਗਣਨਂ ਪਰਿਹਾਪੇਤ੍વਾ ਨਹੇਤੁਮੂਲਕਾਦੀਨਂ ਨਯਾਨਂ ਤਿਮੂਲਕਾਦੀਸੁ ਸਬ੍ਬਸਂਸਨ੍ਦਨੇਸੁ ਗਣਨਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਇਦਂ ਤਾવ ਸਾਧਾਰਣਲਕ੍ਖਣਂ । ਨ ਪਨੇਤਂ ਸਬ੍ਬਸਂਸਨ੍ਦਨੇਸੁ ਗਚ੍ਛਤਿ, ਯੇਹਿ ਪਨ ਪਚ੍ਚਯੇਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਯੇਸਂ ਪਚ੍ਚਯਾਨਂ ਸਂਸਨ੍ਦਨੇ ਯੇ વਾਰਾ વਿਰੁਜ੍ਝਨ੍ਤਿ, ਤੇ ਅਪਨੇਤ੍વਾ ਅવਸੇਸਾਨਂ વਸੇਨਪੇਤ੍ਥ ਗਣਨਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ।
Nahetupaccayā adhipatiyā dasāti ettha ṭhapetvā vīmaṃsādhipatiṃ sesādhipativasena anulomavibhaṅge āgatavārā uddharitabbā. Evamettha nava dasasattatīṇiterasaekanti cha gaṇanaparicchedā, tesaṃ vasena ūnataragaṇanena saddhiṃ atirekagaṇanassāpi gaṇanaṃ parihāpetvā nahetumūlakādīnaṃ nayānaṃ timūlakādīsu sabbasaṃsandanesu gaṇanā veditabbā. Idaṃ tāva sādhāraṇalakkhaṇaṃ . Na panetaṃ sabbasaṃsandanesu gacchati, yehi pana paccayehi saddhiṃ yesaṃ paccayānaṃ saṃsandane ye vārā virujjhanti, te apanetvā avasesānaṃ vasenapettha gaṇanā veditabbā.
ਨਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯਾ ਨਆਰਮ੍ਮਣਪਚ੍ਚਯਾ ਅਧਿਪਤਿਯਾ ਸਤ੍ਤਾਤਿ ਏਤ੍ਥ ਹਿ ਕੁਸਲੋ ਅਕੁਸਲਸ੍ਸ; ਅਬ੍ਯਾਕਤੋ ਕੁਸਲਸ੍ਸ, ਅਕੁਸਲਸ੍ਸਾਤਿ ਇਮੇ ਆਰਮ੍ਮਣਾਧਿਪਤਿવਸੇਨ ਲਬ੍ਭਮਾਨਾ ਤਯੋ વਾਰਾ વਿਰੁਜ੍ਝਨ੍ਤਿ। ਕਸ੍ਮਾ? ਨਆਰਮ੍ਮਣਪਚ੍ਚਯਾਤਿ વੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ। ਤਸ੍ਮਾ ਤੇ ਅਪਨੇਤ੍વਾ ਸਹਜਾਤਾਧਿਪਤਿਨਯੇਨੇવੇਤ੍ਥ ‘‘ਕੁਸਲੋ ਕੁਸਲਸ੍ਸ, ਅਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸ, ਕੁਸਲਾਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸ; ਅਕੁਸਲੋ ਅਕੁਸਲਸ੍ਸ, ਅਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸ, ਅਕੁਸਲਾਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸ; ਅਬ੍ਯਾਕਤੋ ਅਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸਾ’’ਤਿ ਸਤ੍ਤ વਾਰਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਤੇਪਿ ਨਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯਾਤਿ વਚਨਤੋ ਠਪੇਤ੍વਾ વੀਮਂਸਾਧਿਪਤਿਂ ਸੇਸਾਧਿਪਤੀਨਂ વਸੇਨ। ਏવਂ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ ਊਨਤਰਗਣਨਪਚ੍ਚਯવਸੇਨ ਅવਿਰੁਜ੍ਝਮਾਨਗਣਨવਸੇਨ ਚ ਗਣਨਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ।
Nahetupaccayā naārammaṇapaccayā adhipatiyā sattāti ettha hi kusalo akusalassa; abyākato kusalassa, akusalassāti ime ārammaṇādhipativasena labbhamānā tayo vārā virujjhanti. Kasmā? Naārammaṇapaccayāti vuttattā. Tasmā te apanetvā sahajātādhipatinayenevettha ‘‘kusalo kusalassa, abyākatassa, kusalābyākatassa; akusalo akusalassa, abyākatassa, akusalābyākatassa; abyākato abyākatassā’’ti satta vārā veditabbā. Tepi nahetupaccayāti vacanato ṭhapetvā vīmaṃsādhipatiṃ sesādhipatīnaṃ vasena. Evaṃ sabbattha ūnataragaṇanapaccayavasena avirujjhamānagaṇanavasena ca gaṇanā veditabbā.
ਯੇਸੁ ਚ ਪਚ੍ਚਯੇਸੁ ਪਚ੍ਚਨੀਯਤੋ ਠਿਤੇਸੁ ਯੇ ਅਨੁਲੋਮਤੋ ਨ ਤਿਟ੍ਠਨ੍ਤਿ, ਤੇਪਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਸੇਯ੍ਯਥਿਦਂ – ਅਨਨ੍ਤਰੇ ਪਚ੍ਚਨੀਯਤੋ ਠਿਤੇ ਸਮਨਨ੍ਤਰਾਸੇવਨਨਤ੍ਥਿવਿਗਤਾ ਅਨੁਲੋਮਤੋ ਨ ਤਿਟ੍ਠਨ੍ਤਿ, ਸਹਜਾਤੇ ਪਚ੍ਚਨੀਯਤੋ ਠਿਤੇ ਹੇਤੁਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞવਿਪਾਕਝਾਨਮਗ੍ਗਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਾ ਅਨੁਲੋਮਤੋ ਨ ਤਿਟ੍ਠਨ੍ਤਿ, ਨਿਸ੍ਸਯੇ ਪਚ੍ਚਨੀਯਤੋ ਠਿਤੇ વਤ੍ਥੁਪੁਰੇਜਾਤੋ ਅਨੁਲੋਮਤੋ ਨ ਤਿਟ੍ਠਤਿ। ਆਹਾਰੇ વਾ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯੇ વਾ ਪਚ੍ਚਨੀਯਤੋ ਠਿਤੇ ਹੇਤੁਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞવਿਪਾਕਝਾਨਮਗ੍ਗਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਾ ਅਨੁਲੋਮਤੋ ਨ ਤਿਟ੍ਠਨ੍ਤਿ। ਆਰਮ੍ਮਣੇ ਪਨ ਪਚ੍ਚਨੀਯਤੋ ਠਿਤੇ ਅਧਿਪਤਿਉਪਨਿਸ੍ਸਯਾ ਅਨੁਲੋਮਤੋ ਨ ਤਿਟ੍ਠਨ੍ਤਿ, ਆਰਮ੍ਮਣਾਧਿਪਤਿਆਰਮ੍ਮਣੂਪਨਿਸ੍ਸਯਾ ਪਨ ਨ ਲਬ੍ਭਨ੍ਤਿ। ਇਮਿਨਾ ਉਪਾਯੇਨ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ ਯਂ ਲਬ੍ਭਤਿ, ਯਞ੍ਚ ਨ ਲਬ੍ਭਤਿ, ਤਂ ਜਾਨਿਤ੍વਾ ਲਬ੍ਭਮਾਨવਸੇਨ વਾਰਾ ਉਦ੍ਧਰਿਤਬ੍ਬਾ।
Yesu ca paccayesu paccanīyato ṭhitesu ye anulomato na tiṭṭhanti, tepi veditabbā. Seyyathidaṃ – anantare paccanīyato ṭhite samanantarāsevananatthivigatā anulomato na tiṭṭhanti, sahajāte paccanīyato ṭhite hetuaññamaññavipākajhānamaggasampayuttā anulomato na tiṭṭhanti, nissaye paccanīyato ṭhite vatthupurejāto anulomato na tiṭṭhati. Āhāre vā indriye vā paccanīyato ṭhite hetuaññamaññavipākajhānamaggasampayuttā anulomato na tiṭṭhanti. Ārammaṇe pana paccanīyato ṭhite adhipatiupanissayā anulomato na tiṭṭhanti, ārammaṇādhipatiārammaṇūpanissayā pana na labbhanti. Iminā upāyena sabbattha yaṃ labbhati, yañca na labbhati, taṃ jānitvā labbhamānavasena vārā uddharitabbā.
ਤਤ੍ਥ ਸਬ੍ਬੇਸੁਪਿ ਤਿਮੂਲਕਾਦੀਸੁ ਅਨਨ੍ਤਰੇ ਸਤ੍ਤਾਤਿਆਦਯੋ ਦੁਮੂਲਕੇ ਲਦ੍ਧવਾਰਾਯੇવ ਸਤ੍ਤਮੂਲਕਾਦੀਸੁ ਪਨ ਨਸਹਜਾਤਪਚ੍ਚਯਾ ਨਿਸ੍ਸਯੇ ਤੀਣੀਤਿ ਪੁਰੇਜਾਤવਸੇਨ વਤ੍ਥੁਨਿਸ੍ਸਯੇ ਤੀਣਿ। ਕਮ੍ਮੇ ਦ੍વੇ ਨਾਨਾਕ੍ਖਣਿਕવਸੇਨੇવ। ਆਹਾਰੇ ਏਕਂ ਕਬਲ਼ੀਕਾਰਾਹਾਰવਸੇਨ। ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯੇ ਏਕਂ ਰੂਪਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯવਸੇਨ। ਕਮੇਨ ਗਨ੍ਤ੍વਾ વਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤੇ ਤੀਣੀਤਿ ਕੁਸਲਾਦੀਨਂ ਅਬ੍ਯਾਕਤਨ੍ਤਾਨਿ ਪਚ੍ਛਾਜਾਤવਸੇਨ। ਅਤ੍ਥਿਅવਿਗਤੇਸੁ ਪਞ੍ਚਾਤਿ ਤਾਨਿ ਚੇવ ਤੀਣਿ, ਕੁਸਲਾਬ੍ਯਾਕਤਾ ਅਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸ, ਅਕੁਸਲਾਬ੍ਯਾਕਤਾ ਅਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸਾਤਿ ਇਮਾਨਿ ਚ ਦ੍વੇ ਪਚ੍ਛਾਜਾਤਾਹਾਰਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯવਸੇਨਾਤਿ। ਪਚ੍ਛਾਜਾਤਪਚ੍ਚਯਸ੍ਸ ਪਚ੍ਚਨੀਕਭਾવਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਪਨ ਅਤ੍ਥਿਅવਿਗਤੇਸੁ ਏਕਨ੍ਤਿ ਅਬ੍ਯਾਕਤੋ ਅਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸ ਆਹਾਰਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯવਸੇਨ। ਨਾਹਾਰੇ ਗਹਿਤੇ ਨਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਪਚ੍ਚਯਾਤਿ ਨ ਗਹੇਤਬ੍ਬਂ। ਤਥਾ ਨਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯੇ ਗਹਿਤੇ ਨਾਹਾਰਪਚ੍ਚਯਾਤਿ। ਕਸ੍ਮਾ? ਦ੍વੀਸੁ ਏਕਤੋ ਗਹਿਤੇਸੁ ਗਣੇਤਬ੍ਬવਾਰਸ੍ਸ ਅਭਾવਤੋ। ਝਾਨਮਗ੍ਗਾਦੀਸੁਪਿ ਪਚ੍ਚਨੀਕਤੋ ਠਿਤੇਸੁ ਆਹਾਰਤੋ વਾ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਤੋ વਾ ਏਕਂ ਅਨੁਲੋਮਂ ਅਕਤ੍વਾવ ਅવਸਾਨੇ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯੇ ਏਕਂ, ਅਤ੍ਥਿਯਾ ਏਕਂ, ਅવਿਗਤੇ ਏਕਂ, ਆਹਾਰੇ ਏਕਂ, ਅਤ੍ਥਿਯਾ ਏਕਂ, ਅવਿਗਤੇ ਏਕਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਸੇਸਮੇਤ੍ਥ ਉਤ੍ਤਾਨਤ੍ਥਮੇવਾਤਿ।
Tattha sabbesupi timūlakādīsu anantare sattātiādayo dumūlake laddhavārāyeva sattamūlakādīsu pana nasahajātapaccayā nissaye tīṇīti purejātavasena vatthunissaye tīṇi. Kamme dve nānākkhaṇikavaseneva. Āhāreekaṃ kabaḷīkārāhāravasena. Indriye ekaṃ rūpindriyavasena. Kamena gantvā vippayutte tīṇīti kusalādīnaṃ abyākatantāni pacchājātavasena. Atthiavigatesu pañcāti tāni ceva tīṇi, kusalābyākatā abyākatassa, akusalābyākatā abyākatassāti imāni ca dve pacchājātāhārindriyavasenāti. Pacchājātapaccayassa paccanīkabhāvato paṭṭhāya pana atthiavigatesu ekanti abyākato abyākatassa āhārindriyavasena. Nāhāre gahite naindriyapaccayāti na gahetabbaṃ. Tathā naindriye gahite nāhārapaccayāti. Kasmā? Dvīsu ekato gahitesu gaṇetabbavārassa abhāvato. Jhānamaggādīsupi paccanīkato ṭhitesu āhārato vā indriyato vā ekaṃ anulomaṃ akatvāva avasāne indriye ekaṃ, atthiyā ekaṃ, avigate ekaṃ, āhāre ekaṃ, atthiyā ekaṃ, avigate ekanti vuttaṃ. Sesamettha uttānatthamevāti.
ਨਹੇਤੁਮੂਲਕਂ।
Nahetumūlakaṃ.
੬੩੬. ਨਾਰਮ੍ਮਣਮੂਲਕਾਦੀਸੁ ਨਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਮੂਲਕੇ ਨਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਪਚ੍ਚਯਾ ਹੇਤੁਯਾ ਤੀਣੀਤਿ ਕੁਸਲਾਦੀਨਿ ਚਿਤ੍ਤਸਮੁਟ੍ਠਾਨਾਨਂ। ਅਧਿਪਤਿਯਾ ਅਟ੍ਠਾਤਿ ਅਧਿਪਤਿਯਾ વੁਤ੍ਤੇਸੁ ਦਸਸੁ ‘‘ਕੁਸਲੋ ਕੁਸਲਾਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸ, ਅਕੁਸਲੋ ਅਕੁਸਲਾਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸਾ’’ਤਿ ਦ੍વੇ ਅਪਨੇਤ੍વਾ ਸੇਸਾਨਿ ਅਟ੍ਠ। ਸਹਜਾਤੇ ਪਞ੍ਚਾਤਿ ਹੇਤੁਯਾ વੁਤ੍ਤੇਹਿ ਤੀਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ‘‘ਕੁਸਲੋ ਚ ਅਬ੍ਯਾਕਤੋ ਚ ਅਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸ, ਅਕੁਸਲੋ ਚ ਅਬ੍ਯਾਕਤੋ ਚ ਅਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸਾ’’ਤਿ ਇਮੇ ਦ੍વੇ। ਨਿਸ੍ਸਯੇ ਸਤ੍ਤਾਤਿ ਤੇਹਿ ਪਞ੍ਚਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ‘‘ਅਬ੍ਯਾਕਤੋ ਕੁਸਲਸ੍ਸ, ਅਬ੍ਯਾਕਤੋ ਅਕੁਸਲਸ੍ਸਾ’’ਤਿ ਇਮੇ ਦ੍વੇ વਤ੍ਥੁવਸੇਨ। ਕਮ੍ਮੇ ਤੀਣੀਤਿ ਹੇਤੁਯਾ વੁਤ੍ਤਾਨੇવ। ਸੇਸਤਿਕੇਸੁਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਅਧਿਪਤਿਯਾ ਤੀਣੀਤਿ ਹੇਟ੍ਠਾ વੁਤ੍ਤਾਨੇવ।
636. Nārammaṇamūlakādīsu naaññamaññamūlake naaññamaññapaccayā hetuyā tīṇīti kusalādīni cittasamuṭṭhānānaṃ. Adhipatiyā aṭṭhāti adhipatiyā vuttesu dasasu ‘‘kusalo kusalābyākatassa, akusalo akusalābyākatassā’’ti dve apanetvā sesāni aṭṭha. Sahajāte pañcāti hetuyā vuttehi tīhi saddhiṃ ‘‘kusalo ca abyākato ca abyākatassa, akusalo ca abyākato ca abyākatassā’’ti ime dve. Nissaye sattāti tehi pañcahi saddhiṃ ‘‘abyākato kusalassa, abyākato akusalassā’’ti ime dve vatthuvasena. Kamme tīṇīti hetuyā vuttāneva. Sesatikesupi eseva nayo. Adhipatiyā tīṇīti heṭṭhā vuttāneva.
੬੪੪. ਨਾਹਾਰਮੂਲਕੇ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞੇ ਤੀਣੀਤਿ ਠਪੇਤ੍વਾ ਆਹਾਰੇ ਸੇਸਚੇਤਸਿਕવਸੇਨ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾਨਿ। ਯਥਾ ਚ ਹੇਟ੍ਠਾ, ਤਥਾ ਇਧਾਪਿ ਨਾਹਾਰਨਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯੇਸੁ ਏਕੇਕਮੇવ ਗਹਿਤਂ, ਨ ਦ੍વੇ ਏਕਤੋ।
644. Nāhāramūlake aññamaññe tīṇīti ṭhapetvā āhāre sesacetasikavasena veditabbāni. Yathā ca heṭṭhā, tathā idhāpi nāhāranaindriyesu ekekameva gahitaṃ, na dve ekato.
੬੪੮. ਨਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਪਚ੍ਚਯਾ ਹੇਤੁਯਾ ਤੀਣੀਤਿ ਹੇਟ੍ਠਾ ਨਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞੇ વੁਤ੍ਤਾਨੇવ। ਅਧਿਪਤਿਯਾ ਅਟ੍ਠਾਤਿ વੁਤ੍ਤਾਨੇવ। ਨવਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤਮੂਲਕੇ ਕਮ੍ਮੇ ਪਞ੍ਚਾਤਿ ਕੁਸਲਾਦਿਚੇਤਨਾ ਸਹਜਾਤਕੁਸਲਾਦੀਨਂ, ਨਾਨਾਕ੍ਖਣਿਕਾ ਕੁਸਲਾਕੁਸਲਚੇਤਨਾ ਕਮ੍ਮਸਮੁਟ੍ਠਾਨਰੂਪਸ੍ਸਾਤਿ ਏવਂ ਪਞ੍ਚ। ਆਹਾਰਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯੇਸੁ ਤੀਣਿ ਸਹਜਾਤਸਦਿਸਾਨਿ। ਝਾਨਮਗ੍ਗਾਦੀਸੁ ਤੀਣਿ ਹੇਤੁਸਦਿਸਾਨਿ।
648. Nasampayuttapaccayāhetuyā tīṇīti heṭṭhā naaññamaññe vuttāneva. Adhipatiyā aṭṭhāti vuttāneva. Navippayuttamūlake kamme pañcāti kusalādicetanā sahajātakusalādīnaṃ, nānākkhaṇikā kusalākusalacetanā kammasamuṭṭhānarūpassāti evaṃ pañca. Āhārindriyesu tīṇi sahajātasadisāni. Jhānamaggādīsu tīṇi hetusadisāni.
੬੫੦. ਨੋਅਤ੍ਥਿਮੂਲਕੇ ਯਸ੍ਮਾ ਹੇਤੁ ਨੋਅਤ੍ਥਿ ਨਾਮ ਨ ਹੋਤਿ, ਨਿਯਮਤੋ ਅਤ੍ਥਿਯੇવ, ਤਸ੍ਮਾ ਤਂ ਅਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾ ਨਾਰਮ੍ਮਣੇ ਨવਾਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਯਥਾ ਚ ਹੇਤੁ, ਤਥਾ ਅਞ੍ਞੇਪਿ ਅਤ੍ਥਿਪਚ੍ਚਯਲਕ੍ਖਣਯੁਤ੍ਤਾ ਏਤ੍ਥ ਅਨੁਲੋਮਤੋ ਨ ਤਿਟ੍ਠਨ੍ਤਿ। ਕਮ੍ਮੇ ਦ੍વੇਤਿ ਇਦਂ ਪਨ ਨਾਨਾਕ੍ਖਣਿਕਕਮ੍ਮવਸੇਨ વੁਤ੍ਤਂ। ਪਚ੍ਚਨੀਯਤੋ ਸਬ੍ਬੇ ਲਬ੍ਭਨ੍ਤਿ। ਯਂ ਪਨ ਅਨੁਲੋਮਤੋ ਲਬ੍ਭਮਾਨਮ੍ਪਿ ਅਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾ ਤਤੋ ਪੁਰੇਤਰਾ ਪਚ੍ਚਯਾ ਪਚ੍ਚਨੀਯਤੋ ਗਯ੍ਹਨ੍ਤਿ, ਸੋ ਪਚ੍ਛਾ ਯੋਜਨਂ ਲਭਤਿ। ਤੇਨੇવੇਤ੍ਥ ‘‘ਨੋਅਤ੍ਥਿਪਚ੍ਚਯਾ ਨਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯਾ…ਪੇ॰… ਨੋਅવਿਗਤਪਚ੍ਚਯਾ ਕਮ੍ਮੇ ਦ੍વੇ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਕਸ੍ਮਾ ਪਨੇਸ ਸਕਟ੍ਠਾਨੇਯੇવ ਨ ਗਹਿਤੋਤਿ ? ਯਸ੍ਮਾ ਅવਸੇਸੇਸੁਪਿ ਪਚ੍ਚਨੀਯਤੋ ਠਿਤੇਸੁ ਏਕੋવ ਅਨੁਲੋਮਤੋ ਲਬ੍ਭਤਿ। ਇਦਞ੍ਹਿ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਪਚ੍ਚਯਾਨੁਲੋਮੇ ਲਕ੍ਖਣਂ – ਯੋ ਸਬ੍ਬੇਸੁ ਪਚ੍ਚਨੀਯਤੋ ਠਿਤੇਸੁ ਏਕੋવ ਅਨੁਲੋਮਤੋ ਲਬ੍ਭਤਿ, ਸੋ ਪਚ੍ਛਾ વੁਚ੍ਚਤੀਤਿ। ਨੋਅਤ੍ਥਿਪਚ੍ਚਯਾ ਨੋਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯਾ…ਪੇ॰… ਨੋਅવਿਗਤਪਚ੍ਚਯਾ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯੇ ਨવਾਤਿ ਏਤ੍ਥਾਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਇਦਂ ਪਨ ਪਕਤੂਪਨਿਸ੍ਸਯવਸੇਨ વੁਤ੍ਤਂ। ਇਮਿਨਾ ਉਪਾਯੇਨ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ ਲਬ੍ਭਮਾਨਂ ਅਲਬ੍ਭਮਾਨਂ ਪੁਰੇવੁਤ੍ਤਂ ਪਚ੍ਛਾવੁਤ੍ਤਞ੍ਚ વੇਦਿਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ।
650. Noatthimūlake yasmā hetu noatthi nāma na hoti, niyamato atthiyeva, tasmā taṃ aggahetvā nārammaṇe navāti vuttaṃ. Yathā ca hetu, tathā aññepi atthipaccayalakkhaṇayuttā ettha anulomato na tiṭṭhanti. Kamme dveti idaṃ pana nānākkhaṇikakammavasena vuttaṃ. Paccanīyato sabbe labbhanti. Yaṃ pana anulomato labbhamānampi aggahetvā tato puretarā paccayā paccanīyato gayhanti, so pacchā yojanaṃ labhati. Tenevettha ‘‘noatthipaccayā nahetupaccayā…pe… noavigatapaccayā kamme dve’’ti vuttaṃ. Kasmā panesa sakaṭṭhāneyeva na gahitoti ? Yasmā avasesesupi paccanīyato ṭhitesu ekova anulomato labbhati. Idañhi imasmiṃ paccayānulome lakkhaṇaṃ – yo sabbesu paccanīyato ṭhitesu ekova anulomato labbhati, so pacchā vuccatīti. Noatthipaccayā nohetupaccayā…pe… noavigatapaccayā upanissaye navāti etthāpi eseva nayo. Idaṃ pana pakatūpanissayavasena vuttaṃ. Iminā upāyena sabbattha labbhamānaṃ alabbhamānaṃ purevuttaṃ pacchāvuttañca veditabbanti.
ਪਞ੍ਹਾવਾਰਸ੍ਸ ਪਚ੍ਚਨੀਯਾਨੁਲੋਮવਣ੍ਣਨਾ।
Pañhāvārassa paccanīyānulomavaṇṇanā.
ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ ਚ ਕੁਸਲਤ੍ਤਿਕਪਟ੍ਠਾਨਸ੍ਸ વਣ੍ਣਨਾਤਿ।
Niṭṭhitā ca kusalattikapaṭṭhānassa vaṇṇanāti.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਅਭਿਧਮ੍ਮਪਿਟਕ • Abhidhammapiṭaka / ਪਟ੍ਠਾਨਪਾਲ਼ਿ • Paṭṭhānapāḷi / ੧. ਕੁਸਲਤ੍ਤਿਕਂ • 1. Kusalattikaṃ
