Library / Tipiṭaka / திபிடக • Tipiṭaka / அங்கு³த்தரனிகாய (டீகா) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
5. பணிஹிதஅச்ச²வக்³க³வண்ணனா
5. Paṇihitaacchavaggavaṇṇanā
41. பஞ்சமஸ்ஸ பட²மே உபமாவ ஓபம்மங், ஸோ ஏவ அத்தோ², தஸ்மிங் ஓபம்மத்தே² போ³தே⁴தப்³பே³ நிபாதோ. ஸெய்யதா²பீதி யதா²தி அத்தோ². எத்த² ச தத்ர ப⁴க³வா கத்த²சி அத்தே²ன உபமங் பரிவாரெத்வா த³ஸ்ஸேதி வத்த²ஸுத்தே விய, பாரிச்ச²த்தகோபம (அ॰ நி॰ 7.69) அக்³கி³க்க²ந்தோ⁴பமாதி³ (அ॰ நி॰ 7.72) ஸுத்தேஸு விய ச. கத்த²சி உபமாய அத்த²ங் பரிவாரெத்வா த³ஸ்ஸேதி லோணம்பி³லஸுத்தே (அ॰ நி॰ 3.101) விய, ஸுவண்ணகாரஸத்தஸூரியோபமாதி³ஸுத்தேஸு (அ॰ நி॰ 7.66) விய ச. இமஸ்மிங் பன ஸாலிஸூகோபமே உபமாய அத்த²ங் பரிவாரெத்வா த³ஸ்ஸெந்தோ ‘‘ஸெய்யதா²பி, பி⁴க்க²வே’’திஆதி³மாஹாதி பொத்த²கேஸு லிக²ந்தி, தங் மஜ்ஜி²மட்ட²கதா²ய வத்த²ஸுத்தவண்ணனாய (ம॰ நி॰ அட்ட²॰ 1.70) ந ஸமேதி. தத்த² ஹி இத³ங் வுத்தங் –
41. Pañcamassa paṭhame upamāva opammaṃ, so eva attho, tasmiṃ opammatthe bodhetabbe nipāto. Seyyathāpīti yathāti attho. Ettha ca tatra bhagavā katthaci atthena upamaṃ parivāretvā dasseti vatthasutte viya, pāricchattakopama (a. ni. 7.69) aggikkhandhopamādi (a. ni. 7.72) suttesu viya ca. Katthaci upamāya atthaṃ parivāretvā dasseti loṇambilasutte (a. ni. 3.101) viya, suvaṇṇakārasattasūriyopamādisuttesu (a. ni. 7.66) viya ca. Imasmiṃ pana sālisūkopame upamāya atthaṃ parivāretvā dassento ‘‘seyyathāpi, bhikkhave’’tiādimāhāti potthakesu likhanti, taṃ majjhimaṭṭhakathāya vatthasuttavaṇṇanāya (ma. ni. aṭṭha. 1.70) na sameti. Tattha hi idaṃ vuttaṃ –
ஸெய்யதா²பி, பி⁴க்க²வே, வத்த²ந்தி உபமாவசனமேவேதங். உபமங் கரொந்தோ ச ப⁴க³வா கத்த²சி பட²மங்யேவ உபமங் த³ஸ்ஸெத்வா பச்சா² அத்த²ங் த³ஸ்ஸேதி, கத்த²சி பட²மங் அத்த²ங் த³ஸ்ஸெத்வா பச்சா² உபமங், கத்த²சி உபமாய அத்த²ங் பரிவாரெத்வா த³ஸ்ஸேதி, கத்த²சி அத்தே²ன உபமங். ததா² ஹேஸ ‘‘ஸெய்யதா²பிஸ்ஸு, பி⁴க்க²வே, த்³வே அகா³ரா ஸத்³வாரா, தத்த² சக்கு²மா புரிஸோ மஜ்ஜே² டி²தோ பஸ்ஸெய்யா’’தி ஸகலம்பி தே³வதூ³தஸுத்தங் (ம॰ நி॰ 3.261 ஆத³யோ) உபமங் பட²மங் த³ஸ்ஸெத்வா பச்சா² அத்த²ங் த³ஸ்ஸெந்தோ ஆஹ. ‘‘திரோகுட்டங் திரோபாகாரங் திரோபப்³ப³தங் அஸஜ்ஜமானோ க³ச்ச²தி, ஸெய்யதா²பி, ஆகாஸே’’திஆதி³னா பன நயேன ஸகலம்பி இத்³தி⁴வித⁴ங் அத்த²ங் பட²மங் த³ஸ்ஸெத்வா பச்சா² உபமங் த³ஸ்ஸெந்தோ ஆஹ. ‘‘ஸெய்யதா²பி, ப்³ராஹ்மணபுரிஸோ ஸாரத்தி²கோ ஸாரக³வேஸீ’’திஆதி³னா (ம॰ நி॰ 1.314) நயேன ஸகலம்பி சூளஸாரோபமஸுத்தங் உபமாய அத்த²ங் பரிவாரெத்வா த³ஸ்ஸெந்தோ ஆஹ. ‘‘இத⁴ பன, பி⁴க்க²வே, ஏகச்சே குலபுத்தா த⁴ம்மங் பரியாபுணந்தி ஸுத்தங்…பே॰… ஸெய்யதா²பி, பி⁴க்க²வே, புரிஸோ அலக³த்³த³த்தி²கோ’’திஆதி³னா நயேன ஸகலம்பி அலக³த்³த³ஸுத்தங் (ம॰ நி॰ 1.238) மஹாஸாரோபமஸுத்தந்தி ஏவமாதீ³னி ஸுத்தானி அத்தே²ன உபமங் பரிவாரெத்வா த³ஸ்ஸெந்தோ ஆஹ. ஸ்வாயங் இத⁴ பட²மங் உபமங் த³ஸ்ஸெத்வா பச்சா² அத்த²ங் த³ஸ்ஸேதீதி.
Seyyathāpi, bhikkhave, vatthanti upamāvacanamevetaṃ. Upamaṃ karonto ca bhagavā katthaci paṭhamaṃyeva upamaṃ dassetvā pacchā atthaṃ dasseti, katthaci paṭhamaṃ atthaṃ dassetvā pacchā upamaṃ, katthaci upamāya atthaṃ parivāretvā dasseti, katthaci atthena upamaṃ. Tathā hesa ‘‘seyyathāpissu, bhikkhave, dve agārā sadvārā, tattha cakkhumā puriso majjhe ṭhito passeyyā’’ti sakalampi devadūtasuttaṃ (ma. ni. 3.261 ādayo) upamaṃ paṭhamaṃ dassetvā pacchā atthaṃ dassento āha. ‘‘Tirokuṭṭaṃ tiropākāraṃ tiropabbataṃ asajjamāno gacchati, seyyathāpi, ākāse’’tiādinā pana nayena sakalampi iddhividhaṃ atthaṃ paṭhamaṃ dassetvā pacchā upamaṃ dassento āha. ‘‘Seyyathāpi, brāhmaṇapuriso sāratthiko sāragavesī’’tiādinā (ma. ni. 1.314) nayena sakalampi cūḷasāropamasuttaṃ upamāya atthaṃ parivāretvā dassento āha. ‘‘Idha pana, bhikkhave, ekacce kulaputtā dhammaṃ pariyāpuṇanti suttaṃ…pe… seyyathāpi, bhikkhave, puriso alagaddatthiko’’tiādinā nayena sakalampi alagaddasuttaṃ (ma. ni. 1.238) mahāsāropamasuttanti evamādīni suttāni atthena upamaṃ parivāretvā dassento āha. Svāyaṃ idha paṭhamaṃ upamaṃ dassetvā pacchā atthaṃ dassetīti.
எத்த² ஹி சூளஸாரோபமாதீ³ஸு (ம॰ நி॰ 1.312) பட²மங் உபமங் வத்வா தத³னந்தரங் உபமெய்யத்த²ங் வத்வா புன உபமங் வத³ந்தோ உபமாய அத்த²ங் பரிவாரெத்வா த³ஸ்ஸேதீதி வுத்தோ. அலக³த்³தூ³பமஸுத்தாதீ³ஸு பன அத்த²ங் பட²மங் வத்வா தத³னந்தரங் உபமங் வத்வா புன அத்த²ங் வத³ந்தோ அத்தே²ன உபமங் பரிவாரெத்வா த³ஸ்ஸேதீதி வுத்தோ. தேனேவெத்த² லீனத்த²ப்பகாஸினியங் வுத்தங் – ‘‘உபமெய்யத்த²ங் பட²மங் வத்வா தத³னந்தரங் அத்த²ங் வத்வா புன உபமங் வத³ந்தோ உபமாய அத்த²ங் பரிவாரெத்வா த³ஸ்ஸேதீ’’தி வுத்தோ. அத்தே²ன உபமங் பரிவாரெத்வாதி எத்தா²பி ஏஸேவ நயோதி. இத⁴ பன கத்த²சி அத்தே²ன உபமங் பரிவாரெத்வா த³ஸ்ஸேதி. ‘‘வத்த²ஸுத்தே விய பாரிச்ச²த்தகோபமஅக்³கி³க்க²ந்தோ⁴பமாதி³ஸுத்தேஸு விய சா’’தி வுத்தங். தத்த² வத்த²ஸுத்தே தாவ ‘‘ஸெய்யதா²பி, பி⁴க்க²வே, வத்த²ங் ஸங்கிலிட்ட²ங் மலக்³க³ஹிதங், தமேனங் ரஜகோ யஸ்மிங் யஸ்மிங் ரங்க³ஜாதே உபஸங்ஹரெய்ய. யதி³ நீலகாய, யதி³ பீதகாய, யதி³ லோஹிதகாய, யதி³ மஞ்ஜிட்ட²காய, து³ரத்தவண்ணமேவஸ்ஸ அபரிஸுத்³த⁴வண்ணமேவஸ்ஸ. தங் கிஸ்ஸ ஹேது? அபரிஸுத்³த⁴த்தா, பி⁴க்க²வே, வத்த²ஸ்ஸ. ஏவமேவ கோ², பி⁴க்க²வே, சித்தே ஸங்கிலிட்டே² து³க்³க³தி பாடிகங்கா²’’திஆதி³னா (ம॰ நி॰ 1.70) பட²மங் உபமங் த³ஸ்ஸெத்வா பச்சா² உபமெய்யத்தோ² வுத்தோ, ந பன பட²மங் அத்த²ங் வத்வா தத³னந்தரங் உபமங் த³ஸ்ஸெத்வா புன அத்தோ² வுத்தோ. யேன கத்த²சி அத்தே²ன உபமங் பரிவாரெத்வா த³ஸ்ஸேதி. வத்த²ஸுத்தே வியாதி வதெ³ய்ய.
Ettha hi cūḷasāropamādīsu (ma. ni. 1.312) paṭhamaṃ upamaṃ vatvā tadanantaraṃ upameyyatthaṃ vatvā puna upamaṃ vadanto upamāya atthaṃ parivāretvā dassetīti vutto. Alagaddūpamasuttādīsu pana atthaṃ paṭhamaṃ vatvā tadanantaraṃ upamaṃ vatvā puna atthaṃ vadanto atthena upamaṃ parivāretvā dassetīti vutto. Tenevettha līnatthappakāsiniyaṃ vuttaṃ – ‘‘upameyyatthaṃ paṭhamaṃ vatvā tadanantaraṃ atthaṃ vatvā puna upamaṃ vadanto upamāya atthaṃ parivāretvā dassetī’’ti vutto. Atthena upamaṃ parivāretvāti etthāpi eseva nayoti. Idha pana katthaci atthena upamaṃ parivāretvā dasseti. ‘‘Vatthasutte viya pāricchattakopamaaggikkhandhopamādisuttesu viya cā’’ti vuttaṃ. Tattha vatthasutte tāva ‘‘seyyathāpi, bhikkhave, vatthaṃ saṃkiliṭṭhaṃ malaggahitaṃ, tamenaṃ rajako yasmiṃ yasmiṃ raṅgajāte upasaṃhareyya. Yadi nīlakāya, yadi pītakāya, yadi lohitakāya, yadi mañjiṭṭhakāya, durattavaṇṇamevassa aparisuddhavaṇṇamevassa. Taṃ kissa hetu? Aparisuddhattā, bhikkhave, vatthassa. Evameva kho, bhikkhave, citte saṃkiliṭṭhe duggati pāṭikaṅkhā’’tiādinā (ma. ni. 1.70) paṭhamaṃ upamaṃ dassetvā pacchā upameyyattho vutto, na pana paṭhamaṃ atthaṃ vatvā tadanantaraṃ upamaṃ dassetvā puna attho vutto. Yena katthaci atthena upamaṃ parivāretvā dasseti. Vatthasutte viyāti vadeyya.
ததா² பாரிச்ச²த்தகோபமேபி ‘‘யஸ்மிங், பி⁴க்க²வே, ஸமயே தே³வானங் தாவதிங்ஸானங் பாரிச்ச²த்தகோ கோவிளாரோ பண்டு³பலாஸோ ஹோதி, அத்தமனா, பி⁴க்க²வே, தே³வா தாவதிங்ஸா, தஸ்மிங் ஸமயே ஹொந்தி பண்டு³பலாஸோ தா³னி பாரிச்ச²த்தகோ கோவிளாரோ, ந சிரஸ்ஸேவ தா³னி பன்னபலாஸோ ப⁴விஸ்ஸதி…பே॰… ஏவமேவ கோ², பி⁴க்க²வே, யஸ்மிங் ஸமயே அரியஸாவகோ அகா³ரஸ்மா அனகா³ரியங் பப்³ப³ஜ்ஜாய சேதேதி. பண்டு³பலாஸோ, பி⁴க்க²வே, அரியஸாவகோ தஸ்மிங் ஸமயே ஹோதீ’’திஆதி³னா (அ॰ நி॰ 7.69) பட²மங் உபமங் த³ஸ்ஸெத்வா பச்சா² அத்தோ² வுத்தோ. அக்³கி³க்க²ந்தோ⁴பமே ‘‘பஸ்ஸத² நோ தும்ஹே, பி⁴க்க²வே, அமுங் மஹந்தங் அக்³கி³க்க²ந்த⁴ங் ஆதி³த்தங் ஸம்பஜ்ஜலிதங் ஸஜோதிபூ⁴தந்தி. ஏவங், ப⁴ந்தேதி. தங் கிங் மஞ்ஞத², பி⁴க்க²வே, கதமங் நு கோ² வரங் யங் அமுங் மஹந்தங் அக்³கி³க்க²ந்த⁴ங் ஆதி³த்தங் ஸம்பஜ்ஜலிதங் ஸஜோதிபூ⁴தங் ஆலிங்கெ³த்வா உபனிஸீதெ³ய்ய வா உபனிபஜ்ஜெய்ய வா, யங் க²த்தியகஞ்ஞங் வா ப்³ராஹ்மணகஞ்ஞங் வா க³ஹபதிகஞ்ஞங் வா முது³தலுனஹத்த²பாத³ங் ஆலிங்கெ³த்வா உபனிஸீதெ³ய்ய வா உபனிபஜ்ஜெய்ய வா’’திஆதி³னா (அ॰ நி॰ 7.72) பட²மங் உபமங்யேவ த³ஸ்ஸெத்வா பச்சா² அத்தோ² வுத்தோ, ந பன பட²மங் அத்த²ங் வத்வா தத³னந்தரங் உபமங் த³ஸ்ஸெத்வா புன அத்தோ² வுத்தோ, தஸ்மா ‘‘கத்த²சி அத்தே²ன உபமங் பரிவாரெத்வா த³ஸ்ஸேதி வத்த²ஸுத்தே விய பாரிச்ச²த்தகோபமஅக்³கி³க்க²ந்தோ⁴பமாதி³ஸுத்தேஸு விய சா’’தி ந வத்தப்³ப³ங்.
Tathā pāricchattakopamepi ‘‘yasmiṃ, bhikkhave, samaye devānaṃ tāvatiṃsānaṃ pāricchattako koviḷāro paṇḍupalāso hoti, attamanā, bhikkhave, devā tāvatiṃsā, tasmiṃ samaye honti paṇḍupalāso dāni pāricchattako koviḷāro, na cirasseva dāni pannapalāso bhavissati…pe… evameva kho, bhikkhave, yasmiṃ samaye ariyasāvako agārasmā anagāriyaṃ pabbajjāya ceteti. Paṇḍupalāso, bhikkhave, ariyasāvako tasmiṃ samaye hotī’’tiādinā (a. ni. 7.69) paṭhamaṃ upamaṃ dassetvā pacchā attho vutto. Aggikkhandhopame ‘‘passatha no tumhe, bhikkhave, amuṃ mahantaṃ aggikkhandhaṃ ādittaṃ sampajjalitaṃ sajotibhūtanti. Evaṃ, bhanteti. Taṃ kiṃ maññatha, bhikkhave, katamaṃ nu kho varaṃ yaṃ amuṃ mahantaṃ aggikkhandhaṃ ādittaṃ sampajjalitaṃ sajotibhūtaṃ āliṅgetvā upanisīdeyya vā upanipajjeyya vā, yaṃ khattiyakaññaṃ vā brāhmaṇakaññaṃ vā gahapatikaññaṃ vā mudutalunahatthapādaṃ āliṅgetvā upanisīdeyya vā upanipajjeyya vā’’tiādinā (a. ni. 7.72) paṭhamaṃ upamaṃyeva dassetvā pacchā attho vutto, na pana paṭhamaṃ atthaṃ vatvā tadanantaraṃ upamaṃ dassetvā puna attho vutto, tasmā ‘‘katthaci atthena upamaṃ parivāretvā dasseti vatthasutte viya pāricchattakopamaaggikkhandhopamādisuttesu viya cā’’ti na vattabbaṃ.
கேசி பனெத்த² ஏவங் வண்ணயந்தி ‘‘அத்த²ங் பட²மங் வத்வா பச்சா² ச உபமங் த³ஸ்ஸெந்தோ அத்தே²ன உபமங் பரிவாரெத்வா த³ஸ்ஸேதி நாம, உபமங் பன பட²மங் வத்வா பச்சா² அத்த²ங் த³ஸ்ஸெந்தோ உபமாய அத்த²ங் பரிவாரெத்வா த³ஸ்ஸேதி நாம, தது³ப⁴யஸ்ஸபி ஆக³தட்டா²னங் நித³ஸ்ஸெந்தோ ‘வத்த²ஸுத்தே வியா’திஆதி³மாஹா’’தி. தம்பி ‘‘கத்த²சி அத்தே²ன உபமங் பரிவாரெத்வா த³ஸ்ஸேதி வத்த²ஸுத்தே விய பாரிச்ச²த்தகோபமஅக்³கி³க்க²ந்தோ⁴பமாதி³ஸுத்தேஸு விய சா’’தி வத்தப்³ப³ங், ஏவஞ்ச வுச்சமானே ‘‘கத்த²சி உபமாய அத்த²ங் பரிவாரெத்வா த³ஸ்ஸேதி லோணம்பி³லஸுத்தே வியா’’தி விஸுங் ந வத்தப்³ப³ங் ‘‘அக்³கி³க்க²ந்தோ⁴பமாதி³ஸுத்தே வியா’’தி எத்த² ஆதி³ஸத்³தே³னேவ ஸங்க³ஹிதத்தா. லோணம்பி³லஸுத்தேபி ஹி –
Keci panettha evaṃ vaṇṇayanti ‘‘atthaṃ paṭhamaṃ vatvā pacchā ca upamaṃ dassento atthena upamaṃ parivāretvā dasseti nāma, upamaṃ pana paṭhamaṃ vatvā pacchā atthaṃ dassento upamāya atthaṃ parivāretvā dasseti nāma, tadubhayassapi āgataṭṭhānaṃ nidassento ‘vatthasutte viyā’tiādimāhā’’ti. Tampi ‘‘katthaci atthena upamaṃ parivāretvā dasseti vatthasutte viya pāricchattakopamaaggikkhandhopamādisuttesu viya cā’’ti vattabbaṃ, evañca vuccamāne ‘‘katthaci upamāya atthaṃ parivāretvā dasseti loṇambilasutte viyā’’ti visuṃ na vattabbaṃ ‘‘aggikkhandhopamādisutte viyā’’ti ettha ādisaddeneva saṅgahitattā. Loṇambilasuttepi hi –
‘‘ஸெய்யதா²பி, பி⁴க்க²வே, பண்டி³தோ ப்³யத்தோ குஸலோ ஸூதோ³ ராஜானங் வா ராஜமஹாமத்தங் வா நானச்சயேஹி ஸூபேஹி பச்சுபட்டி²தோ அஸ்ஸ அம்பி³லக்³கே³ஹிபி தித்தகக்³கே³ஹிபி கடுகக்³கே³ஹிபி மது⁴ரக்³கே³ஹிபி கா²ரிகேஹிபி அகா²ரிகேஹிபி லோணிகேஹிபி அலோணிகேஹிபி.
‘‘Seyyathāpi, bhikkhave, paṇḍito byatto kusalo sūdo rājānaṃ vā rājamahāmattaṃ vā nānaccayehi sūpehi paccupaṭṭhito assa ambilaggehipi tittakaggehipi kaṭukaggehipi madhuraggehipi khārikehipi akhārikehipi loṇikehipi aloṇikehipi.
‘‘ஸ கோ² ஸோ, பி⁴க்க²வே, பண்டி³தோ ப்³யத்தோ குஸலோ ஸூதோ³ ஸகஸ்ஸ ப⁴த்தஸ்ஸ நிமித்தங் உக்³க³ண்ஹாதி ‘இத³ங் வா மே அஜ்ஜ ப⁴த்தஸூபெய்யங் ருச்சதி, இமஸ்ஸ வா அபி⁴ஹரதி, இமஸ்ஸ வா ப³ஹுங் க³ண்ஹாதி, இமஸ்ஸ வா வண்ணங் பா⁴ஸதி. அம்பி³லக்³க³ங் வா மே அஜ்ஜ ப⁴த்தஸூபெய்யங் ருச்சதி, அம்பி³லக்³க³ஸ்ஸ வா அபி⁴ஹரதி, அம்பி³லக்³க³ஸ்ஸ வா ப³ஹுங் க³ண்ஹாதி, அம்பி³லக்³க³ஸ்ஸ வா வண்ணங் பா⁴ஸதி…பே॰… அலோணிகஸ்ஸ வா வண்ணங் பா⁴ஸதீ’தி. ஸ கோ² ஸோ, பி⁴க்க²வே, பண்டி³தோ ப்³யத்தோ குஸலோ ஸூதோ³ லாபீ⁴ சேவ ஹோதி அச்சா²த³னஸ்ஸ, லாபீ⁴ வேதனஸ்ஸ, லாபீ⁴ அபி⁴ஹாரானங். தங் கிஸ்ஸ ஹேது? ததா² ஹி ஸோ, பி⁴க்க²வே, பண்டி³தோ ப்³யத்தோ குஸலோ ஸூதோ³ ஸகஸ்ஸ ப⁴த்தனிமித்தங் உக்³க³ண்ஹாதி. ஏவமேவ கோ², பி⁴க்க²வே, இதே⁴கச்சோ பண்டி³தோ ப்³யத்தோ குஸலோ பி⁴க்கு² காயே காயானுபஸ்ஸீ விஹரதி…பே॰… வேத³னாஸு…பே॰… சித்தே…பே॰… த⁴ம்மேஸு த⁴ம்மானுபஸ்ஸீ விஹரதி ஆதாபீ ஸம்பஜானோ ஸதிமா வினெய்ய லோகே அபி⁴ஜ்ஜா²தோ³மனஸ்ஸங். தஸ்ஸ த⁴ம்மேஸு த⁴ம்மானுபஸ்ஸினோ விஹரதோ சித்தங் ஸமாதி⁴யதி, உபக்கிலேஸா பஹீயந்தி, ஸோ தங் நிமித்தங் உக்³க³ண்ஹாதி.
‘‘Sa kho so, bhikkhave, paṇḍito byatto kusalo sūdo sakassa bhattassa nimittaṃ uggaṇhāti ‘idaṃ vā me ajja bhattasūpeyyaṃ ruccati, imassa vā abhiharati, imassa vā bahuṃ gaṇhāti, imassa vā vaṇṇaṃ bhāsati. Ambilaggaṃ vā me ajja bhattasūpeyyaṃ ruccati, ambilaggassa vā abhiharati, ambilaggassa vā bahuṃ gaṇhāti, ambilaggassa vā vaṇṇaṃ bhāsati…pe… aloṇikassa vā vaṇṇaṃ bhāsatī’ti. Sa kho so, bhikkhave, paṇḍito byatto kusalo sūdo lābhī ceva hoti acchādanassa, lābhī vetanassa, lābhī abhihārānaṃ. Taṃ kissa hetu? Tathā hi so, bhikkhave, paṇḍito byatto kusalo sūdo sakassa bhattanimittaṃ uggaṇhāti. Evameva kho, bhikkhave, idhekacco paṇḍito byatto kusalo bhikkhu kāye kāyānupassī viharati…pe… vedanāsu…pe… citte…pe… dhammesu dhammānupassī viharati ātāpī sampajāno satimā vineyya loke abhijjhādomanassaṃ. Tassa dhammesu dhammānupassino viharato cittaṃ samādhiyati, upakkilesā pahīyanti, so taṃ nimittaṃ uggaṇhāti.
‘‘ஸ கோ², பி⁴க்க²வே, பண்டி³தோ ப்³யத்தோ குஸலோ பி⁴க்கு² லாபீ⁴ சேவ ஹோதி தி³ட்டே²வ த⁴ம்மே ஸுக²விஹாரானங், லாபீ⁴ ஹோதி ஸதிஸம்பஜஞ்ஞஸ்ஸ. தங் கிஸ்ஸ ஹேது? ததா² ஹி ஸோ, பி⁴க்க²வே, பண்டி³தோ ப்³யத்தோ குஸலோ பி⁴க்கு² ஸகஸ்ஸ சித்தஸ்ஸ நிமித்தங் உக்³க³ண்ஹாதீ’’தி (ஸங்॰ நி॰ 5.374) –
‘‘Sa kho, bhikkhave, paṇḍito byatto kusalo bhikkhu lābhī ceva hoti diṭṭheva dhamme sukhavihārānaṃ, lābhī hoti satisampajaññassa. Taṃ kissa hetu? Tathā hi so, bhikkhave, paṇḍito byatto kusalo bhikkhu sakassa cittassa nimittaṃ uggaṇhātī’’ti (saṃ. ni. 5.374) –
ஏவங் பட²மங் உபமங் த³ஸ்ஸெத்வா பச்சா² அத்தோ² வுத்தோ. ‘‘ஸுவண்ணகாரஸூரியோபமாதி³ஸுத்தேஸு விய சா’’தி இத³ஞ்ச உதா³ஹரணமத்தேன ஸங்க³ஹங் க³ச்ச²தி ஸுவண்ணகாரஸுத்தாதீ³ஸு பட²மங் உபமாய அத³ஸ்ஸிதத்தா. ஏதேஸு ஹி ஸுவண்ணகாரோபமஸுத்தே (அ॰ நி॰ 3.103) தாவ –
Evaṃ paṭhamaṃ upamaṃ dassetvā pacchā attho vutto. ‘‘Suvaṇṇakārasūriyopamādisuttesu viya cā’’ti idañca udāharaṇamattena saṅgahaṃ gacchati suvaṇṇakārasuttādīsu paṭhamaṃ upamāya adassitattā. Etesu hi suvaṇṇakāropamasutte (a. ni. 3.103) tāva –
‘‘அதி⁴சித்தமனுயுத்தேன, பி⁴க்க²வே, பி⁴க்கு²னா தீணி நிமித்தானி காலேன காலங் மனஸி காதப்³பா³னி, காலேன காலங் ஸமாதி⁴னிமித்தங் மனஸி காதப்³ப³ங், காலேன காலங் பக்³க³ஹனிமித்தங் மனஸி காதப்³ப³ங், காலேன காலங் உபெக்கா²னிமித்தங் மனஸி காதப்³ப³ங். ஸசே, பி⁴க்க²வே, அதி⁴சித்தமனுயுத்தோ பி⁴க்கு² ஏகந்தங் ஸமாதி⁴னிமித்தங்யேவ மனஸி கரெய்ய, டா²னங் தங் சித்தங் கோஸஜ்ஜாய ஸங்வத்தெய்ய. ஸசே, பி⁴க்க²வே, அதி⁴சித்தமனுயுத்தோ பி⁴க்கு² ஏகந்தங் பக்³க³ஹனிமித்தங்யேவ மனஸி கரெய்ய, டா²னங் தங் சித்தங் உத்³த⁴ச்சாய ஸங்வத்தெய்ய. ஸசே, பி⁴க்க²வே, அதி⁴சித்தமனுயுத்தோ பி⁴க்கு² ஏகந்தங் உபெக்கா²னிமித்தங்யேவ மனஸி கரெய்ய, டா²னங் தங் சித்தங் ந ஸம்மா ஸமாதி⁴யெய்ய ஆஸவானங் க²யாய. யதோ ச கோ², பி⁴க்க²வே, அதி⁴சித்தமனுயுத்தோ பி⁴க்கு² காலேன காலங் ஸமாதி⁴னிமித்தங்…பே॰… பக்³க³ஹனிமித்தங்…பே॰… உபெக்கா²னிமித்தங் மனஸி கரோதி, தங் ஹோதி சித்தங் முது³ஞ்ச கம்மனியஞ்ச பப⁴ஸ்ஸரஞ்ச, ந ச பப⁴ங்கு³, ஸம்மா ஸமாதி⁴யதி ஆஸவானங் க²யாய.
‘‘Adhicittamanuyuttena, bhikkhave, bhikkhunā tīṇi nimittāni kālena kālaṃ manasi kātabbāni, kālena kālaṃ samādhinimittaṃ manasi kātabbaṃ, kālena kālaṃ paggahanimittaṃ manasi kātabbaṃ, kālena kālaṃ upekkhānimittaṃ manasi kātabbaṃ. Sace, bhikkhave, adhicittamanuyutto bhikkhu ekantaṃ samādhinimittaṃyeva manasi kareyya, ṭhānaṃ taṃ cittaṃ kosajjāya saṃvatteyya. Sace, bhikkhave, adhicittamanuyutto bhikkhu ekantaṃ paggahanimittaṃyeva manasi kareyya, ṭhānaṃ taṃ cittaṃ uddhaccāya saṃvatteyya. Sace, bhikkhave, adhicittamanuyutto bhikkhu ekantaṃ upekkhānimittaṃyeva manasi kareyya, ṭhānaṃ taṃ cittaṃ na sammā samādhiyeyya āsavānaṃ khayāya. Yato ca kho, bhikkhave, adhicittamanuyutto bhikkhu kālena kālaṃ samādhinimittaṃ…pe… paggahanimittaṃ…pe… upekkhānimittaṃ manasi karoti, taṃ hoti cittaṃ muduñca kammaniyañca pabhassarañca, na ca pabhaṅgu, sammā samādhiyati āsavānaṃ khayāya.
‘‘ஸெய்யதா²பி, பி⁴க்க²வே, ஸுவண்ணகாரோ வா ஸுவண்ணகாரந்தேவாஸீ வா உக்கங் ப³ந்தெ⁴ய்ய, உக்கங் ப³ந்தி⁴த்வா உக்காமுக²ங் ஆலிம்பெய்ய, உக்காமுக²ங் ஆலிம்பித்வா ஸண்டா³ஸேன ஜாதரூபங் க³ஹெத்வா உக்காமுகே² பக்கி²பெய்ய, உக்காமுகே² பக்கி²பித்வா காலேன காலங் அபி⁴த⁴மதி, காலேன காலங் உத³கேன பரிப்போ²ஸேதி, காலேன காலங் அஜ்ஜு²பெக்க²தி. ஸசே, பி⁴க்க²வே, ஸுவண்ணகாரோ வா ஸுவண்ணகாரந்தேவாஸீ வா தங் ஜாதரூபங் ஏகந்தங் அபி⁴த⁴மெய்ய, டா²னங் தங் ஜாதரூபங் த³ஹெய்ய. ஸசே, பி⁴க்க²வே, ஸுவண்ணகாரோ வா ஸுவண்ணகாரந்தேவாஸீ வா தங் ஜாதரூபங் ஏகந்தங் உத³கேன பரிப்போ²ஸெய்ய, டா²னங் தங் ஜாதரூபங் நிப்³பா³பெய்ய. ஸசே, பி⁴க்க²வே, ஸுவண்ணகாரோ வா ஸுவண்ணகாரந்தேவாஸீ வா தங் ஜாதரூபங் ஏகந்தங் அஜ்ஜு²பெக்கெ²ய்ய, டா²னங் தங் ஜாதரூபங் ந ஸம்மா பரிபாகங் க³ச்செ²ய்ய. யதோ ச கோ², பி⁴க்க²வே, ஸுவண்ணகாரோ வா ஸுவண்ணகாரந்தேவாஸீ வா தங் ஜாதரூபங் காலேன காலங் அபி⁴த⁴மதி, காலேன காலங் உத³கேன பரிப்போ²ஸேதி, காலேன காலங் அஜ்ஜு²பெக்க²தி, தங் ஹோதி ஜாதரூபங் முது³ஞ்ச கம்மனியஞ்ச பப⁴ஸ்ஸரஞ்ச, ந ச பப⁴ங்கு³, ஸம்மா உபேதி கம்மாய. யஸ்ஸா யஸ்ஸா ச பிளந்த⁴னவிகதியா ஆகங்க²தி, யதி³ பட்டிகாய யதி³ குண்ட³லாய யதி³ கீ³வெய்யகேன யதி³ ஸுவண்ணமாலாய, தஞ்சஸ்ஸ அத்த²ங் அனுபோ⁴தி.
‘‘Seyyathāpi, bhikkhave, suvaṇṇakāro vā suvaṇṇakārantevāsī vā ukkaṃ bandheyya, ukkaṃ bandhitvā ukkāmukhaṃ ālimpeyya, ukkāmukhaṃ ālimpitvā saṇḍāsena jātarūpaṃ gahetvā ukkāmukhe pakkhipeyya, ukkāmukhe pakkhipitvā kālena kālaṃ abhidhamati, kālena kālaṃ udakena paripphoseti, kālena kālaṃ ajjhupekkhati. Sace, bhikkhave, suvaṇṇakāro vā suvaṇṇakārantevāsī vā taṃ jātarūpaṃ ekantaṃ abhidhameyya, ṭhānaṃ taṃ jātarūpaṃ daheyya. Sace, bhikkhave, suvaṇṇakāro vā suvaṇṇakārantevāsī vā taṃ jātarūpaṃ ekantaṃ udakena paripphoseyya, ṭhānaṃ taṃ jātarūpaṃ nibbāpeyya. Sace, bhikkhave, suvaṇṇakāro vā suvaṇṇakārantevāsī vā taṃ jātarūpaṃ ekantaṃ ajjhupekkheyya, ṭhānaṃ taṃ jātarūpaṃ na sammā paripākaṃ gaccheyya. Yato ca kho, bhikkhave, suvaṇṇakāro vā suvaṇṇakārantevāsī vā taṃ jātarūpaṃ kālena kālaṃ abhidhamati, kālena kālaṃ udakena paripphoseti, kālena kālaṃ ajjhupekkhati, taṃ hoti jātarūpaṃ muduñca kammaniyañca pabhassarañca, na ca pabhaṅgu, sammā upeti kammāya. Yassā yassā ca piḷandhanavikatiyā ākaṅkhati, yadi paṭṭikāya yadi kuṇḍalāya yadi gīveyyakena yadi suvaṇṇamālāya, tañcassa atthaṃ anubhoti.
‘‘ஏவமேவ கோ², பி⁴க்க²வே, அதி⁴சித்தமனுயுத்தேன பி⁴க்கு²…பே॰… ஸம்மா ஸமாதி⁴யதி ஆஸவானங் க²யாய. யஸ்ஸ யஸ்ஸ ச அபி⁴ஞ்ஞாஸச்சி²கரணீயஸ்ஸ த⁴ம்மஸ்ஸ சித்தங் அபி⁴னின்னாமேதி அபி⁴ஞ்ஞாஸச்சி²கிரியாய, தத்ர தத்ரேவ ஸக்கி²ப⁴ப்³ப³தங் பாபுணாதி ஸதி ஸதிஆயதனே’’தி (அ॰ நி॰ 3.103) –
‘‘Evameva kho, bhikkhave, adhicittamanuyuttena bhikkhu…pe… sammā samādhiyati āsavānaṃ khayāya. Yassa yassa ca abhiññāsacchikaraṇīyassa dhammassa cittaṃ abhininnāmeti abhiññāsacchikiriyāya, tatra tatreva sakkhibhabbataṃ pāpuṇāti sati satiāyatane’’ti (a. ni. 3.103) –
ஏவங் பட²மங் அத்த²ங் த³ஸ்ஸெத்வா தத³தந்தரங் உபமங் வத்வா புனபி அத்தோ² ஏவங் பட²மங் அத்த²ங் த³ஸ்ஸெத்வா தத³னந்தரங் உபமங் வத்வா புனபி அத்தோ² வுத்தோ.
Evaṃ paṭhamaṃ atthaṃ dassetvā tadatantaraṃ upamaṃ vatvā punapi attho evaṃ paṭhamaṃ atthaṃ dassetvā tadanantaraṃ upamaṃ vatvā punapi attho vutto.
ஸத்தஸூரியோபமே ச –
Sattasūriyopame ca –
‘‘அனிச்சா, பி⁴க்க²வே, ஸங்கா²ரா, அது⁴வா, பி⁴க்க²வே, ஸங்கா²ரா, அனஸ்ஸாஸிகா, பி⁴க்க²வே, ஸங்கா²ரா, யாவஞ்சித³ங், பி⁴க்க²வே, அலமேவ ஸப்³ப³ஸங்கா²ரேஸு நிப்³பி³ந்தி³துங் அலங் விரஜ்ஜிதுங் அலங் விமுச்சிதுங். ஸினேரு, பி⁴க்க²வே, பப்³ப³தராஜா சதுராஸீதியோஜனஸஹஸ்ஸானி ஆயாமேன, சதுராஸீதியோஜனஸஹஸ்ஸானி வித்தா²ரேன, சதுராஸீதியோஜனஸஹஸ்ஸானி மஹாஸமுத்³தே³ அஜ்ஜோ²கா³ள்ஹோ, சதுராஸீதியோஜனஸஹஸ்ஸானி மஹாஸமுத்³தா³ அச்சுக்³க³தோ. ஹோதி ஸோ கோ², பி⁴க்க²வே, ஸமயோ, யங் கதா³சி கரஹசி தீ³க⁴ஸ்ஸ அத்³து⁴னோ அச்சயேன ப³ஹூனி வஸ்ஸானி ப³ஹூனி வஸ்ஸஸதானி ப³ஹூனி வஸ்ஸஸஹஸ்ஸானி ப³ஹூனி வஸ்ஸஸதஸஹஸ்ஸானி தே³வோ ந வஸ்ஸதி, தே³வே கோ² பன, பி⁴க்க²வே, அவஸ்ஸந்தே யே கேசிமே பீ³ஜகா³மபூ⁴தகா³மா ஓஸதி⁴திணவனப்பதயோ, தே உஸ்ஸுஸ்ஸந்தி விஸுஸ்ஸந்தி ந ப⁴வந்தி. ஏவங் அனிச்சா, பி⁴க்க²வே, ஸங்கா²ரா, ஏவங் அது⁴வா, பி⁴க்க²வே, ஸங்கா²ரா’’திஆதி³னா (அ॰ நி॰ 7.66) –
‘‘Aniccā, bhikkhave, saṅkhārā, adhuvā, bhikkhave, saṅkhārā, anassāsikā, bhikkhave, saṅkhārā, yāvañcidaṃ, bhikkhave, alameva sabbasaṅkhāresu nibbindituṃ alaṃ virajjituṃ alaṃ vimuccituṃ. Sineru, bhikkhave, pabbatarājā caturāsītiyojanasahassāni āyāmena, caturāsītiyojanasahassāni vitthārena, caturāsītiyojanasahassāni mahāsamudde ajjhogāḷho, caturāsītiyojanasahassāni mahāsamuddā accuggato. Hoti so kho, bhikkhave, samayo, yaṃ kadāci karahaci dīghassa addhuno accayena bahūni vassāni bahūni vassasatāni bahūni vassasahassāni bahūni vassasatasahassāni devo na vassati, deve kho pana, bhikkhave, avassante ye kecime bījagāmabhūtagāmā osadhitiṇavanappatayo, te ussussanti visussanti na bhavanti. Evaṃ aniccā, bhikkhave, saṅkhārā, evaṃ adhuvā, bhikkhave, saṅkhārā’’tiādinā (a. ni. 7.66) –
பட²மங் அத்த²ங் த³ஸ்ஸெத்வா தத³னந்தரங் உபமங் வத்வா புனபி அத்தோ² வுத்தோ. அத² வா ‘‘ஸூரியஸ்ஸ, பி⁴க்க²வே, உத³யதோ ஏதங் புப்³ப³ங்க³மங் ஏதங் புப்³ப³னிமித்தங், யதி³த³ங் அருணுக்³க³ங். ஏவமேவ கோ², பி⁴க்க²வே, பி⁴க்கு²னோ அரியஸ்ஸ அட்ட²ங்கி³கஸ்ஸ மக்³க³ஸ்ஸ உப்பாதா³ய ஏதங் புப்³ப³ங்க³மங் ஏதங் புப்³ப³னிமித்தங், யதி³த³ங் கல்யாணமித்ததா’’தி யதே³தங் ஸங்யுத்தனிகாயே (ஸங்॰ நி॰ 5.49) ஆக³தங், தங் இத⁴ ஸூரியோபமஸுத்தந்தி அதி⁴ப்பேதங் ஸியா. தம்பி ‘‘கத்த²சி உபமாய அத்த²ங் பரிவாரெத்வா த³ஸ்ஸேதீ’’தி இமினா ந ஸமேதி பட²மங் உபமங் வத்வா தத³னந்தரங் அத்த²ங் த³ஸ்ஸெத்வா புன உபமாய அவுத்தத்தா. பட²மமேவ ஹி தத்த² உபமா த³ஸ்ஸிதா, ‘‘இமஸ்மிங் பன ஸாலிஸூகோபமே உபமாய அத்த²ங் பரிவாரெத்வா த³ஸ்ஸெந்தோ ஸெய்யதா²பி, பி⁴க்க²வேதி ஆதி³மாஹா’’தி. இத³ம்பி வசனமஸங்க³ஹிதங் வத்த²ஸுத்தஸ்ஸ இமஸ்ஸ ச விஸேஸாபா⁴வதோ. உப⁴யத்தா²பி ஹி பட²மங் உபமங் த³ஸ்ஸெத்வா பச்சா² அத்தோ² வுத்தோ , தஸ்மா ஏவமெத்த² பாடே²ன ப⁴விதப்³ப³ங் ‘‘தத்ர ப⁴க³வா கத்த²சி பட²மங்யேவ உபமங் த³ஸ்ஸெத்வா பச்சா² அத்த²ங் த³ஸ்ஸேதி வத்த²ஸுத்தே விய பாரிச்ச²த்தகோபம- (அ॰ நி॰ 7.69) அக்³கி³க்க²ந்தோ⁴பமாதி³ஸுத்தேஸு (அ॰ நி॰ 7.72) விய ச, கத்த²சி அத்தே²ன உபமங் பரிவாரெத்வா த³ஸ்ஸேதி ஸுவண்ணகாரஸத்தஸூரியோபமாதி³ஸுத்தேஸு (அ॰ நி॰ 7.66) விய, இமஸ்மிங் பன ஸாலிஸூகோபமே பட²மங் உபமங் த³ஸ்ஸெத்வா பச்சா² அத்த²ங் த³ஸ்ஸெந்தோ ஸெய்யதா²பி, பி⁴க்க²வேதி ஆதி³மாஹா’’தி. அஞ்ஞதா² மஜ்ஜி²மட்ட²கதா²ய விருஜ்ஜ²தி. இதா⁴பி ச புப்³பே³னாபரங் ந ஸமேதி. மஜ்ஜி²மட்ட²கதா²ய வுத்தனயேனேவ வா இதா⁴பி பாடோ² க³ஹேதப்³போ³.
Paṭhamaṃ atthaṃ dassetvā tadanantaraṃ upamaṃ vatvā punapi attho vutto. Atha vā ‘‘sūriyassa, bhikkhave, udayato etaṃ pubbaṅgamaṃ etaṃ pubbanimittaṃ, yadidaṃ aruṇuggaṃ. Evameva kho, bhikkhave, bhikkhuno ariyassa aṭṭhaṅgikassa maggassa uppādāya etaṃ pubbaṅgamaṃ etaṃ pubbanimittaṃ, yadidaṃ kalyāṇamittatā’’ti yadetaṃ saṃyuttanikāye (saṃ. ni. 5.49) āgataṃ, taṃ idha sūriyopamasuttanti adhippetaṃ siyā. Tampi ‘‘katthaci upamāya atthaṃ parivāretvā dassetī’’ti iminā na sameti paṭhamaṃ upamaṃ vatvā tadanantaraṃ atthaṃ dassetvā puna upamāya avuttattā. Paṭhamameva hi tattha upamā dassitā, ‘‘imasmiṃ pana sālisūkopame upamāya atthaṃ parivāretvā dassento seyyathāpi, bhikkhaveti ādimāhā’’ti. Idampi vacanamasaṅgahitaṃ vatthasuttassa imassa ca visesābhāvato. Ubhayatthāpi hi paṭhamaṃ upamaṃ dassetvā pacchā attho vutto , tasmā evamettha pāṭhena bhavitabbaṃ ‘‘tatra bhagavā katthaci paṭhamaṃyeva upamaṃ dassetvā pacchā atthaṃ dasseti vatthasutte viya pāricchattakopama- (a. ni. 7.69) aggikkhandhopamādisuttesu (a. ni. 7.72) viya ca, katthaci atthena upamaṃ parivāretvā dasseti suvaṇṇakārasattasūriyopamādisuttesu (a. ni. 7.66) viya, imasmiṃ pana sālisūkopame paṭhamaṃ upamaṃ dassetvā pacchā atthaṃ dassento seyyathāpi, bhikkhaveti ādimāhā’’ti. Aññathā majjhimaṭṭhakathāya virujjhati. Idhāpi ca pubbenāparaṃ na sameti. Majjhimaṭṭhakathāya vuttanayeneva vā idhāpi pāṭho gahetabbo.
கணஸதி³ஸோ ஸாலிப²லஸ்ஸ துண்டே³ உப்பஜ்ஜனகவாலோ ஸாலிஸூகங், ததா² யவஸூகங். ஸூகஸ்ஸ தனுகபா⁴வதோ பே⁴த³வதோ பே⁴தோ³ நாதிமஹா ஹோதீதி ஆஹ – ‘‘பி⁴ந்தி³ஸ்ஸதி, ச²விங் சி²ந்தி³ஸ்ஸதீதி அத்தோ²’’தி. யதா² மிச்சா²ட²பிதஸாலிஸூகாதி³ அக்கந்தம்பி ஹத்தா²தி³ங் ந பி⁴ந்த³தி பி⁴ந்தி³துங் அயொக்³க³பா⁴வேன டி²தத்தா, ஏவங் ஆசயகா³மிசித்தங் அவிஜ்ஜங் ந பி⁴ந்த³தி பி⁴ந்தி³துங் அயொக்³க³பா⁴வேன உப்பன்னத்தாதி இமமத்த²ங் த³ஸ்ஸேதி ‘‘மிச்சா²ட²பிதேனா’’திஆதி³னா. அட்ட²ஸு டா²னேஸூதி ‘‘து³க்கே² அஞ்ஞாண’’ந்திஆதி³னா வுத்தேஸு து³க்கா²தீ³ஸு சதூஸு ஸச்சேஸு புப்³ப³ந்தாதீ³ஸு சதூஸு சாதி அட்ட²ஸு டா²னேஸு. க⁴னப³ஹலந்தி சிரகாலபரிபா⁴வனாய அதிவிய ப³ஹலங். மஹாவிஸயதாய மஹாபடிபக்க²தாய ப³ஹுபரிவாரதாய ப³ஹுது³க்க²தாய ச மஹதீ அவிஜ்ஜாதி மஹாஅவிஜ்ஜா. தங் மஹாஅவிஜ்ஜங். மஹாஸத்³தோ³ ஹி ப³ஹுபா⁴வத்தோ²பி ஹோதி ‘‘மஹாஜனோ’’திஆதீ³ஸு விய. தண்ஹாவானதோ நிக்க²ந்தபா⁴வேனாதி தத்த² தண்ஹாய அபா⁴வமேவ வத³தி.
Kaṇasadiso sāliphalassa tuṇḍe uppajjanakavālo sālisūkaṃ, tathā yavasūkaṃ. Sūkassa tanukabhāvato bhedavato bhedo nātimahā hotīti āha – ‘‘bhindissati, chaviṃ chindissatīti attho’’ti. Yathā micchāṭhapitasālisūkādi akkantampi hatthādiṃ na bhindati bhindituṃ ayoggabhāvena ṭhitattā, evaṃ ācayagāmicittaṃ avijjaṃ na bhindati bhindituṃ ayoggabhāvena uppannattāti imamatthaṃ dasseti ‘‘micchāṭhapitenā’’tiādinā. Aṭṭhasu ṭhānesūti ‘‘dukkhe aññāṇa’’ntiādinā vuttesu dukkhādīsu catūsu saccesu pubbantādīsu catūsu cāti aṭṭhasu ṭhānesu. Ghanabahalanti cirakālaparibhāvanāya ativiya bahalaṃ. Mahāvisayatāya mahāpaṭipakkhatāya bahuparivāratāya bahudukkhatāya ca mahatī avijjāti mahāavijjā. Taṃ mahāavijjaṃ. Mahāsaddo hi bahubhāvatthopi hoti ‘‘mahājano’’tiādīsu viya. Taṇhāvānato nikkhantabhāvenāti tattha taṇhāya abhāvameva vadati.
42. து³தியே பாதே³னேவ அவமத்³தி³தே அக்கந்தந்தி வுச்சமானே ஹத்தே²ன அவமத்³தி³தங் அக்கந்தங் விய அக்கந்தந்தி ருள்ஹீ ஹேஸாதி ஆஹ – ‘‘அக்கந்தந்தேவ வுத்த’’ந்தி. அரியவோஹாரோதி அரியதே³ஸவாஸீனங் வோஹாரோ. மஹந்தங் அக்³க³ஹெத்வா அப்பமத்தகஸ்ஸேவ க³ஹணே பயோஜனங் த³ஸ்ஸேதுங் – ‘‘கஸ்மா பனா’’திஆதி³ ஆரத்³த⁴ங். தேன ‘‘விவட்டூபனிஸ்ஸயகுஸலங் நாம யோனிஸோ உப்பாதி³தங் அப்பக’’ந்தி ந சிந்தேதப்³ப³ங், அனுக்கமேன லத்³த⁴பச்சயங் ஹுத்வா வட்³ட⁴மானங் கு²த்³த³கனதீ³ விய பக்க²ந்த³மஹோகா⁴ ஸமுத்³த³ங், அனுக்கமேன நிப்³பா³னமஹாஸமுத்³த³மேவ புரிஸங் பாபேதீதி தீ³பேதி. பச்சேகபோ³தி⁴ங் பு³த்³த⁴பூ⁴மிந்தி ச பச்சத்தே உபயோக³வசனங். வட்டவிவட்டங் கதி²தந்தி யதா²க்கமேன வுத்தங்.
42. Dutiye pādeneva avamaddite akkantanti vuccamāne hatthena avamadditaṃ akkantaṃ viya akkantanti ruḷhī hesāti āha – ‘‘akkantanteva vutta’’nti. Ariyavohāroti ariyadesavāsīnaṃ vohāro. Mahantaṃ aggahetvā appamattakasseva gahaṇe payojanaṃ dassetuṃ – ‘‘kasmā panā’’tiādi āraddhaṃ. Tena ‘‘vivaṭṭūpanissayakusalaṃ nāma yoniso uppāditaṃ appaka’’nti na cintetabbaṃ, anukkamena laddhapaccayaṃ hutvā vaḍḍhamānaṃ khuddakanadī viya pakkhandamahoghā samuddaṃ, anukkamena nibbānamahāsamuddameva purisaṃ pāpetīti dīpeti. Paccekabodhiṃ buddhabhūminti ca paccatte upayogavacanaṃ. Vaṭṭavivaṭṭaṃ kathitanti yathākkamena vuttaṃ.
43. ததியே தோ³ஸேன பது³ட்ட²சித்தந்தி ஸம்பயுத்தத⁴ம்மானங், யஸ்மிங் ஸந்தானே உப்பஜ்ஜதி, தஸ்ஸ ச தூ³ஸனேன விஸஸங்ஸட்ட²பூதிமுத்தஸதி³ஸேன தோ³ஸேன பதூ³ஸிதசித்தங். அத்தனோ சித்தேனாதி அத்தனோ சேதோபரியஞாணேன ஸப்³ப³ஞ்ஞுதஞ்ஞாணேன வா ஸஹிதேன சித்தேன. பரிச்சி²ந்தி³த்வாதி ஞாணேன பரிச்சி²ந்தி³த்வா . இட்டா²காரேன ஏதீதி அயோ, ஸுக²ங். ஸப்³ப³ஸோ அபேதோ அயோ ஏதஸ்ஸ, ஏதஸ்மாதி வா அபாயோ, காயிகஸ்ஸ சேதஸிகஸ்ஸ ச து³க்க²ஸ்ஸ க³தி பவத்திட்டா²னந்தி து³க்³க³தி, காரணாவஸேன விவித⁴ங் விகாரேன ச நிபாதியந்தி எத்தா²தி வினிபாதோ, அப்பகோபி நத்தி² அயோ ஸுக²ங் எத்தா²தி நிரயோதி ஏவமெத்த² அத்தோ² வேதி³தப்³போ³.
43. Tatiye dosena paduṭṭhacittanti sampayuttadhammānaṃ, yasmiṃ santāne uppajjati, tassa ca dūsanena visasaṃsaṭṭhapūtimuttasadisena dosena padūsitacittaṃ. Attano cittenāti attano cetopariyañāṇena sabbaññutaññāṇena vā sahitena cittena. Paricchinditvāti ñāṇena paricchinditvā . Iṭṭhākārena etīti ayo, sukhaṃ. Sabbaso apeto ayo etassa, etasmāti vā apāyo, kāyikassa cetasikassa ca dukkhassa gati pavattiṭṭhānanti duggati, kāraṇāvasena vividhaṃ vikārena ca nipātiyanti etthāti vinipāto, appakopi natthi ayo sukhaṃ etthāti nirayoti evamettha attho veditabbo.
44. சதுத்தே² ஸத்³தா⁴பஸாதே³ன பஸன்னந்தி ஸத்³தா⁴ஸங்கா²தேன பஸாதே³ன பஸன்னங், ந இந்த்³ரியானங் அவிப்பஸன்னதாய. ஸுக²ஸ்ஸ க³திந்தி ஸுக²ஸ்ஸ பவத்திட்டா²னங். ஸுக²மேவெத்த² க³ச்ச²ந்தி, ந து³க்க²ந்தி வா ஸுக³தி. மனாபியரூபாதி³தாய ஸஹ அக்³கே³ஹீதி ஸக்³க³ங், லோகங்.
44. Catutthe saddhāpasādena pasannanti saddhāsaṅkhātena pasādena pasannaṃ, na indriyānaṃ avippasannatāya. Sukhassa gatinti sukhassa pavattiṭṭhānaṃ. Sukhamevettha gacchanti, na dukkhanti vā sugati. Manāpiyarūpāditāya saha aggehīti saggaṃ, lokaṃ.
45. பஞ்சமே பரிளாஹவூபஸமகரோ ரஹதோ³ எத்தா²தி ரஹதோ³, உத³கபுண்ணோ ரஹதோ³ உத³கரஹதோ³. உத³கங் த³ஹதி தா⁴ரேதீதி உத³கத³ஹோ. ஆவிலோதி கலலப³ஹுலதாய ஆகுலோ. தேனாஹ – ‘‘அவிப்பஸன்னோ’’தி. லுளிதோதி வாதேன ஆலோளிதோ. தேனாஹ – ‘‘அபரிஸண்டி²தோ’’தி. வாதாபி⁴கா⁴தேன வீசிதரங்க³மலஸமாகுலதாய ஹி பரிதோ ந ஸண்டி²தோ வா அபரிஸண்டி²தோ. வாதாபி⁴கா⁴தேன உத³கஸ்ஸ ச அப்பபா⁴வேன கலலீபூ⁴தோ கத்³த³மபா⁴வப்பத்தோதி ஆஹ – ‘‘கத்³த³மீபூ⁴தோ’’தி. ஸிப்பியோ முத்தஸிப்பிஆத³யோ. ஸம்பு³கா ஸங்க²ஸலாகவிஸேஸா. சரந்தம்பி திட்ட²ந்தம்பீதி யதா²லாப⁴வசனமேதங் த³ட்ட²ப்³ப³ங். தமேவ ஹி யதா²லாப⁴வசனதங் த³ஸ்ஸேதுங் – ‘‘எத்தா²’’திஆதி³ ஆரத்³த⁴ங்.
45. Pañcame pariḷāhavūpasamakaro rahado etthāti rahado, udakapuṇṇo rahado udakarahado. Udakaṃ dahati dhāretīti udakadaho. Āviloti kalalabahulatāya ākulo. Tenāha – ‘‘avippasanno’’ti. Luḷitoti vātena āloḷito. Tenāha – ‘‘aparisaṇṭhito’’ti. Vātābhighātena vīcitaraṅgamalasamākulatāya hi parito na saṇṭhito vā aparisaṇṭhito. Vātābhighātena udakassa ca appabhāvena kalalībhūto kaddamabhāvappattoti āha – ‘‘kaddamībhūto’’ti. Sippiyo muttasippiādayo. Sambukā saṅkhasalākavisesā. Carantampi tiṭṭhantampīti yathālābhavacanametaṃ daṭṭhabbaṃ. Tameva hi yathālābhavacanataṃ dassetuṃ – ‘‘etthā’’tiādi āraddhaṃ.
பரியோனத்³தே⁴னாதி படிச்சா²தி³தேன. தயித³ங் காரணேன ஆவிலபா⁴வஸ்ஸ த³ஸ்ஸனங். தி³ட்ட²த⁴ம்மே இமஸ்மிங் அத்தபா⁴வே ப⁴வோ தி³ட்ட²த⁴ம்மிகோ, ஸோ பன லோகியோபி ஹோதி லோகுத்தரோபீதி ஆஹ – ‘‘லோகியலோகுத்தரமிஸ்ஸகோ’’தி. பேச்ச ஸம்பரேதப்³ப³தோ ஸம்பராயோ, பரலோகோ. தேனாஹ – ‘‘ஸோ ஹி பரத்த² அத்தோ²தி பரத்தோ²’’தி. இதி த்³விதா⁴பி ஸகஸந்ததிபரியாபன்னோ ஏவ க³ஹிதோதி இதரம்பி ஸங்க³ஹெத்வா த³ஸ்ஸேதுங் – ‘‘அபிசா’’திஆதி³மாஹ. அயந்தி குஸலகம்மபத²ஸங்கா²தோ த³ஸவிதோ⁴ த⁴ம்மோ. ஸத்த²ந்தரகப்பாவஸானேதி இத³ங் தஸ்ஸ ஆஸன்னபா⁴வங் ஸந்தா⁴ய வுத்தங். யஸ்ஸ கஸ்ஸசி அந்தரகப்பஸ்ஸாவஸானேதி வேதி³தப்³ப³ங். அரியானங் யுத்தந்தி அரியானங் அரியபா⁴வாய யுத்தங், ததோ ஏவ அரியபா⁴வங் காதுங் ஸமத்த²ங். ஞாணமேவ ஞெய்யஸ்ஸ பச்சக்க²கரணட்டே²ன த³ஸ்ஸனந்தி ஆஹ – ‘‘ஞாணமேவ ஹீ’’திஆதி³. கிங் பன தந்தி ஆஹ – ‘‘தி³ப்³ப³சக்கூ²’’திஆதி³.
Pariyonaddhenāti paṭicchāditena. Tayidaṃ kāraṇena āvilabhāvassa dassanaṃ. Diṭṭhadhamme imasmiṃ attabhāve bhavo diṭṭhadhammiko, so pana lokiyopi hoti lokuttaropīti āha – ‘‘lokiyalokuttaramissako’’ti. Pecca samparetabbato samparāyo, paraloko. Tenāha – ‘‘so hi parattha atthoti parattho’’ti. Iti dvidhāpi sakasantatipariyāpanno eva gahitoti itarampi saṅgahetvā dassetuṃ – ‘‘apicā’’tiādimāha. Ayanti kusalakammapathasaṅkhāto dasavidho dhammo. Satthantarakappāvasāneti idaṃ tassa āsannabhāvaṃ sandhāya vuttaṃ. Yassa kassaci antarakappassāvasāneti veditabbaṃ. Ariyānaṃ yuttanti ariyānaṃ ariyabhāvāya yuttaṃ, tato eva ariyabhāvaṃ kātuṃ samatthaṃ. Ñāṇameva ñeyyassa paccakkhakaraṇaṭṭhena dassananti āha – ‘‘ñāṇameva hī’’tiādi. Kiṃ pana tanti āha – ‘‘dibbacakkhū’’tiādi.
46. ச²ட்டே² அச்சோ²தி தனுகோ. தனுபா⁴வமேவ ஹி ஸந்தா⁴ய ‘‘அப³ஹலோ’’தி வுத்தங். யஸ்மா பஸன்னோ நாம அச்சோ² ந ப³ஹலோ, தஸ்மா ‘‘பஸன்னோதிபி வட்டதீ’’தி வுத்தங். விப்பஸன்னோதி விஸேஸேன பஸன்னோ . ஸோ பன ஸம்மா பஸன்னோ நாம ஹோதீதி ஆஹ – ‘‘ஸுட்டு² பஸன்னோ’’தி. அனாவிலோதி அகலுஸோ. தேனாஹ – ‘‘பரிஸுத்³தோ⁴’’திஆதி³. ஸங்க²ந்தி கு²த்³த³கஸேவாலங், யங் ‘‘திலபீ³ஜக’’ந்தி வுச்சதி. ஸேவாலந்தி கண்ணிகஸேவாலங். பணகந்தி உத³கமலங். சித்தஸ்ஸ ஆவிலபா⁴வோ நீவரணஹேதுகோதி ஆஹ – ‘‘அனாவிலேனாதி பஞ்சனீவரணவிமுத்தேனா’’தி.
46. Chaṭṭhe acchoti tanuko. Tanubhāvameva hi sandhāya ‘‘abahalo’’ti vuttaṃ. Yasmā pasanno nāma accho na bahalo, tasmā ‘‘pasannotipi vaṭṭatī’’ti vuttaṃ. Vippasannoti visesena pasanno . So pana sammā pasanno nāma hotīti āha – ‘‘suṭṭhu pasanno’’ti. Anāviloti akaluso. Tenāha – ‘‘parisuddho’’tiādi. Saṅkhanti khuddakasevālaṃ, yaṃ ‘‘tilabījaka’’nti vuccati. Sevālanti kaṇṇikasevālaṃ. Paṇakanti udakamalaṃ. Cittassa āvilabhāvo nīvaraṇahetukoti āha – ‘‘anāvilenāti pañcanīvaraṇavimuttenā’’ti.
47. ஸத்தமே ருக்க²ஜாதானீதி எத்த² ஜாதஸத்³தே³ன பத³வட்³ட⁴னமேவ கதங் யதா² ‘‘கோஸஜாத’’ந்தி ஆஹ – ‘‘ருக்கா²னமேவேதங் அதி⁴வசன’’ந்தி. கோசி ஹி ருக்கோ² வண்ணேன அக்³கோ³ ஹோதி யதா² தங் ரத்தசந்த³னாதி³. கோசி க³ந்தே⁴ன யதா² தங் கோ³ஸீதசந்த³னங். கோசி ரஸேன க²தி³ராதி³. கோசி த²த்³த⁴தாய சம்பகாதி³. மக்³க³ப²லாவஹதாய விபஸ்ஸனாவஸேன பா⁴விதம்பி க³ஹிதங். ‘‘தத்த² தத்தே²வ ஸக்கி²ப⁴ப்³ப³தங் பாபுணாதீ’’தி (அ॰ நி॰ 3.103) வசனதோ ‘‘அபி⁴ஞ்ஞாபாத³கசதுத்த²ஜ்ஜா²னசித்தமேவ, ஆவுஸோ’’தி பு²ஸ்ஸமித்தத்தே²ரோ வத³தி.
47. Sattame rukkhajātānīti ettha jātasaddena padavaḍḍhanameva kataṃ yathā ‘‘kosajāta’’nti āha – ‘‘rukkhānamevetaṃ adhivacana’’nti. Koci hi rukkho vaṇṇena aggo hoti yathā taṃ rattacandanādi. Koci gandhena yathā taṃ gosītacandanaṃ. Koci rasena khadirādi. Koci thaddhatāya campakādi. Maggaphalāvahatāya vipassanāvasena bhāvitampi gahitaṃ. ‘‘Tattha tattheva sakkhibhabbataṃ pāpuṇātī’’ti (a. ni. 3.103) vacanato ‘‘abhiññāpādakacatutthajjhānacittameva, āvuso’’ti phussamittatthero vadati.
48. அட்ட²மே சித்தஸ்ஸ பரிவத்தனங் உப்பாத³னிரோதா⁴ ஏவாதி ஆஹ – ‘‘ஏவங் லஹுங் உப்பஜ்ஜித்வா லஹுங் நிருஜ்ஜ²னக’’ந்தி. அதி⁴மத்தபமாணத்தே²தி அதிக்கந்தபமாணத்தே², பமாணாதீததாயந்தி அத்தோ². தேனாஹ – ‘‘அதிவிய ந ஸுகரா’’தி. சக்கு²விஞ்ஞாணம்பி அதி⁴ப்பேதமேவாதி ஸப்³ப³ஸ்ஸபி சித்தஸ்ஸ ஸமானக²ணத்தா வுத்தங். சித்தஸ்ஸ அதிவிய லஹுபரிவத்திபா⁴வங் தே²ரவாதே³ன தீ³பேதுங் – ‘‘இமஸ்மிங் பனத்தே²’’திஆதி³ வுத்தங். சித்தஸங்கா²ராதி ஸஸம்பயுத்தங் சித்தங் வத³தி. வாஹஸதானங் கோ², மஹாராஜ, வீஹீனந்தி பொத்த²கேஸு லிக²ந்தி, ‘‘வாஹஸதங் கோ², மஹாராஜ, வீஹீன’’ந்தி பன பாடே²ன ப⁴விதப்³ப³ங். மிலிந்த³பஞ்ஹேபி (மி॰ ப॰ 4.1.2) ஹி கத்த²சி அயமேவ பாடோ² தி³ஸ்ஸதி. ‘‘வாஹஸதான’’ந்தி வா பச்சத்தே ஸாமிவசனங் ப்³யத்தயேன வுத்தந்தி த³ட்ட²ப்³ப³ங். அட்³ட⁴சூளந்தி தோ²கேன ஊனங் உபட்³ட⁴ங். கஸ்ஸ பன உபட்³ட⁴ந்தி? அதி⁴காரதோ வாஹஸ்ஸாதி விஞ்ஞாயதி. ‘‘அட்³ட⁴சுத்³த³ஸ’’ந்தி கேசி. ‘‘அட்³ட⁴சதுத்த²’’ந்தி அபரே. ஸாதி⁴கங் தி³யட்³ட⁴ஸதங் வாஹாதி த³ள்ஹங் கத்வா வத³ந்தி, வீமங்ஸிதப்³ப³ங். சதுனாளிகோ தும்போ³. புச்சா²ய அபா⁴வேனாதி ‘‘ஸக்கா பன, ப⁴ந்தே, உபமங் காது’’ந்தி ஏவங் பவத்தாய புச்சா²ய அபா⁴வேன ந கதா உபமா. த⁴ம்மதே³ஸனாபரியோஸானேதி ஸன்னிபதிதபரிஸாய யதா²ரத்³த⁴த⁴ம்மதே³ஸனாய பரியோஸானே.
48. Aṭṭhame cittassa parivattanaṃ uppādanirodhā evāti āha – ‘‘evaṃ lahuṃ uppajjitvā lahuṃ nirujjhanaka’’nti. Adhimattapamāṇattheti atikkantapamāṇatthe, pamāṇātītatāyanti attho. Tenāha – ‘‘ativiya na sukarā’’ti. Cakkhuviññāṇampi adhippetamevāti sabbassapi cittassa samānakhaṇattā vuttaṃ. Cittassa ativiya lahuparivattibhāvaṃ theravādena dīpetuṃ – ‘‘imasmiṃ panatthe’’tiādi vuttaṃ. Cittasaṅkhārāti sasampayuttaṃ cittaṃ vadati. Vāhasatānaṃ kho, mahārāja, vīhīnanti potthakesu likhanti, ‘‘vāhasataṃ kho, mahārāja, vīhīna’’nti pana pāṭhena bhavitabbaṃ. Milindapañhepi (mi. pa. 4.1.2) hi katthaci ayameva pāṭho dissati. ‘‘Vāhasatāna’’nti vā paccatte sāmivacanaṃ byattayena vuttanti daṭṭhabbaṃ. Aḍḍhacūḷanti thokena ūnaṃ upaḍḍhaṃ. Kassa pana upaḍḍhanti? Adhikārato vāhassāti viññāyati. ‘‘Aḍḍhacuddasa’’nti keci. ‘‘Aḍḍhacatuttha’’nti apare. Sādhikaṃ diyaḍḍhasataṃ vāhāti daḷhaṃ katvā vadanti, vīmaṃsitabbaṃ. Catunāḷiko tumbo. Pucchāya abhāvenāti ‘‘sakkā pana, bhante, upamaṃ kātu’’nti evaṃ pavattāya pucchāya abhāvena na katā upamā. Dhammadesanāpariyosāneti sannipatitaparisāya yathāraddhadhammadesanāya pariyosāne.
49. நவமே பப⁴ஸ்ஸரந்தி பரியோதா³தங் ஸபா⁴வபரிஸுத்³த⁴ட்டே²ன. தேனாஹ – ‘‘பண்ட³ரங் பரிஸுத்³த⁴’’ந்தி. பப⁴ஸ்ஸரதாத³யோ நாம வண்ணதா⁴துயங் லப்³ப⁴னகவிஸேஸாதி ஆஹ – ‘‘கிங் பன சித்தஸ்ஸ வண்ணோ நாம அத்தீ²’’தி? இதரோ அரூபதாய ‘‘நத்தீ²’’தி படிக்கி²பித்வா பரியாயகதா² அயங் தாதி³ஸஸ்ஸ சித்தஸ்ஸ பரிஸுத்³த⁴பா⁴வனாதீ³பனாயாதி த³ஸ்ஸெந்தோ ‘‘நீலாதீ³ன’’ந்திஆதி³மாஹ. ததா² ஹி ‘‘ஸோ ஏவங் ஸமாஹிதே சித்தே பரிஸுத்³தே⁴ பரியோதா³தே’’தி (தீ³॰ நி॰ 1.243-244; ம॰ நி॰ 1.384-386, 431-433; பாரா॰ 12-13) வுத்தங் . தேனேவாஹ – ‘‘இத³ம்பி நிருபக்கிலேஸதாய பரிஸுத்³த⁴ந்தி பப⁴ஸ்ஸர’’ந்தி. கிங் பன ப⁴வங்க³சித்தங் நிருபக்கிலேஸந்தி? ஆம ஸபா⁴வதோ நிருபக்கிலேஸங், ஆக³ந்துகஉபக்கிலேஸவஸேன பன ஸியா உபக்கிலிட்ட²ங். தேனாஹ – ‘‘தஞ்ச கோ²’’திஆதி³. தத்த² அத்தனோ தேஸஞ்ச பி⁴க்கூ²னங் பச்சக்க²பா⁴வதோ புப்³பே³ ‘‘இத³’’ந்தி வத்வா இதா³னி பச்சாமஸனவஸேன ‘‘த’’ந்தி ஆஹ. ச-ஸத்³தோ³ அத்தூ²பனயனே. கோ²-ஸத்³தோ³ வசனாலங்காரே, அவதா⁴ரணே வா. வக்க²மானஸ்ஸ அத்த²ஸ்ஸ நிச்சி²தபா⁴வதோ ப⁴வங்க³சித்தேன ஸஹாவட்டா²னாபா⁴வதோ உபக்கிலேஸானங் ஆக³ந்துகதாதி ஆஹ – ‘‘அஸஹஜாதேஹீ’’திஆதி³. ராகா³த³யோ உபேச்ச சித்தஸந்தானங் கிலிஸ்ஸந்தி விபா³தெ⁴ந்தி உபதாபெந்தி சாதி ஆஹ – ‘‘உபக்கிலேஸேஹீதி ராகா³தீ³ஹீ’’தி. ப⁴வங்க³சித்தஸ்ஸ நிப்பரியாயதோ உபக்கிலேஸேஹி உபக்கிலிட்ட²தா நாம நத்தி² அஸங்ஸட்ட²பா⁴வதோ, ஏகஸந்ததிபரியாபன்னதாய பன ஸியா உபக்கிலிட்ட²தாபரியாயோதி ஆஹ – ‘‘உபக்கிலிட்ட²ங் நாமாதி வுச்சதீ’’தி. இதா³னி தமத்த²ங் உபமாய விபா⁴வேதுங் ‘‘யதா² ஹீ’’திஆதி³மாஹ. தேன பி⁴ன்னஸந்தானக³தாயபி நாம இரியாய லோகே கா³ரய்ஹதா தி³ஸ்ஸதி, பகே³வ ஏகஸந்தானக³தாய இரியாயாதி இமங் விஸேஸங் த³ஸ்ஸேதி. தேனாஹ – ‘‘ஜவனக்க²ணே…பே॰… உபக்கிலிட்ட²ங் நாம ஹோதீ’’தி.
49. Navame pabhassaranti pariyodātaṃ sabhāvaparisuddhaṭṭhena. Tenāha – ‘‘paṇḍaraṃ parisuddha’’nti. Pabhassaratādayo nāma vaṇṇadhātuyaṃ labbhanakavisesāti āha – ‘‘kiṃ pana cittassa vaṇṇo nāma atthī’’ti? Itaro arūpatāya ‘‘natthī’’ti paṭikkhipitvā pariyāyakathā ayaṃ tādisassa cittassa parisuddhabhāvanādīpanāyāti dassento ‘‘nīlādīna’’ntiādimāha. Tathā hi ‘‘so evaṃ samāhite citte parisuddhe pariyodāte’’ti (dī. ni. 1.243-244; ma. ni. 1.384-386, 431-433; pārā. 12-13) vuttaṃ . Tenevāha – ‘‘idampi nirupakkilesatāya parisuddhanti pabhassara’’nti. Kiṃ pana bhavaṅgacittaṃ nirupakkilesanti? Āma sabhāvato nirupakkilesaṃ, āgantukaupakkilesavasena pana siyā upakkiliṭṭhaṃ. Tenāha – ‘‘tañca kho’’tiādi. Tattha attano tesañca bhikkhūnaṃ paccakkhabhāvato pubbe ‘‘ida’’nti vatvā idāni paccāmasanavasena ‘‘ta’’nti āha. Ca-saddo atthūpanayane. Kho-saddo vacanālaṅkāre, avadhāraṇe vā. Vakkhamānassa atthassa nicchitabhāvato bhavaṅgacittena sahāvaṭṭhānābhāvato upakkilesānaṃ āgantukatāti āha – ‘‘asahajātehī’’tiādi. Rāgādayo upecca cittasantānaṃ kilissanti vibādhenti upatāpenti cāti āha – ‘‘upakkilesehīti rāgādīhī’’ti. Bhavaṅgacittassa nippariyāyato upakkilesehi upakkiliṭṭhatā nāma natthi asaṃsaṭṭhabhāvato, ekasantatipariyāpannatāya pana siyā upakkiliṭṭhatāpariyāyoti āha – ‘‘upakkiliṭṭhaṃ nāmāti vuccatī’’ti. Idāni tamatthaṃ upamāya vibhāvetuṃ ‘‘yathā hī’’tiādimāha. Tena bhinnasantānagatāyapi nāma iriyāya loke gārayhatā dissati, pageva ekasantānagatāya iriyāyāti imaṃ visesaṃ dasseti. Tenāha – ‘‘javanakkhaṇe…pe… upakkiliṭṭhaṃ nāma hotī’’ti.
50. த³ஸமே ப⁴வங்க³சித்தமேவ சித்தந்தி ‘‘பப⁴ஸ்ஸரமித³ங், பி⁴க்க²வே, சித்த’’ந்தி வுத்தங் ப⁴வங்க³சித்தமேவ. யத³க்³கே³ன ப⁴வங்க³சித்தங் தாதி³ஸபச்சயஸமவாயே உபக்கிலிட்ட²ங் நாம வுச்சதி, தத³க்³கே³ன தப்³பி³து⁴ரபச்சயஸமவாயே உபக்கிலேஸதோ விமுத்தந்தி வுச்சதி. தேனாஹ – ‘‘உபக்கிலேஸேஹி விப்பமுத்தங் நாம ஹோதீ’’தி. ஸேஸமெத்த² நவமஸுத்தே வுத்தனயானுஸாரேன வேதி³தப்³ப³ங்.
50. Dasame bhavaṅgacittameva cittanti ‘‘pabhassaramidaṃ, bhikkhave, citta’’nti vuttaṃ bhavaṅgacittameva. Yadaggena bhavaṅgacittaṃ tādisapaccayasamavāye upakkiliṭṭhaṃ nāma vuccati, tadaggena tabbidhurapaccayasamavāye upakkilesato vimuttanti vuccati. Tenāha – ‘‘upakkilesehi vippamuttaṃ nāma hotī’’ti. Sesamettha navamasutte vuttanayānusārena veditabbaṃ.
பணிஹிதஅச்ச²வக்³க³வண்ணனா நிட்டி²தா.
Paṇihitaacchavaggavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
திபிடக (மூல) • Tipiṭaka (Mūla) / ஸுத்தபிடக • Suttapiṭaka / அங்கு³த்தரனிகாய • Aṅguttaranikāya / 5. பணிஹிதஅச்ச²வக்³கோ³ • 5. Paṇihitaacchavaggo
அட்ட²கதா² • Aṭṭhakathā / ஸுத்தபிடக (அட்ட²கதா²) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / அங்கு³த்தரனிகாய (அட்ட²கதா²) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / 5. பணிஹிதஅச்ச²வக்³க³வண்ணனா • 5. Paṇihitaacchavaggavaṇṇanā