Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / అఙ్గుత్తరనికాయ (అట్ఠకథా) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) |
౫. పణిహితఅచ్ఛవగ్గవణ్ణనా
5. Paṇihitaacchavaggavaṇṇanā
౪౧. పఞ్చమస్స పఠమే సేయ్యథాపీతి ఓపమ్మత్థే నిపాతో. తత్ర భగవా కత్థచి అత్థేన ఉపమం పరివారేత్వా దస్సేతి వత్థసుత్తే (మ॰ ని॰ ౧.౭౦ ఆదయో) వియ, పారిచ్ఛత్తకోపమ- (అ॰ ని॰ ౭.౬౯) అగ్గిక్ఖన్ధోపమాదిసుత్తేసు (అ॰ ని॰ ౭.౭౨) వియ చ, కత్థచి ఉపమాయ అత్థం పరివారేత్వా దస్సేతి లోణమ్బిలసుత్తే (అ॰ ని॰ ౩.౧౦౧) వియ, సువణ్ణకారసుత్తసూరియోపమాదిసుత్తేసు (అ॰ ని॰ ౭.౬౬) వియ చ. ఇమస్మిం పన సాలిసూకోపమే ఉపమాయ అత్థం పరివారేత్వా దస్సేన్తో సేయ్యథాపి, భిక్ఖవేతిఆదిమాహ. తత్థ సాలిసూకన్తి సాలిఫలస్స సూకం. యవసూకేపి ఏసేవ నయో. వా-సద్దో వికప్పత్థో. మిచ్ఛాపణిహితన్తి మిచ్ఛాఠపితం. యథా విజ్ఝితుం సక్కోతి, న ఏవం ఉద్ధగ్గం కత్వా ఠపితన్తి అత్థో. భేచ్ఛతీతి భిన్దిస్సతి, ఛవిం ఛిన్దిస్సతీతి అత్థో. మిచ్ఛాపణిహితేన చిత్తేనాతి మిచ్ఛాఠపితేన చిత్తేన. వట్టవసేన ఉప్పన్నచిత్తం సన్ధాయేతం వుత్తం. అవిజ్జన్తి అట్ఠసు ఠానేసు అఞ్ఞాణభూతం ఘనబహలం మహాఅవిజ్జం. విజ్జం ఉప్పాదేస్సతీతి ఏత్థ విజ్జన్తి అరహత్తమగ్గఞాణం. నిబ్బానన్తి తణ్హావానతో నిక్ఖన్తభావేన ఏవం వుత్తం అమతం. సచ్ఛికరిస్సతీతి పచ్చక్ఖం కరిస్సతి.
41. Pañcamassa paṭhame seyyathāpīti opammatthe nipāto. Tatra bhagavā katthaci atthena upamaṃ parivāretvā dasseti vatthasutte (ma. ni. 1.70 ādayo) viya, pāricchattakopama- (a. ni. 7.69) aggikkhandhopamādisuttesu (a. ni. 7.72) viya ca, katthaci upamāya atthaṃ parivāretvā dasseti loṇambilasutte (a. ni. 3.101) viya, suvaṇṇakārasuttasūriyopamādisuttesu (a. ni. 7.66) viya ca. Imasmiṃ pana sālisūkopame upamāya atthaṃ parivāretvā dassento seyyathāpi, bhikkhavetiādimāha. Tattha sālisūkanti sāliphalassa sūkaṃ. Yavasūkepi eseva nayo. Vā-saddo vikappattho. Micchāpaṇihitanti micchāṭhapitaṃ. Yathā vijjhituṃ sakkoti, na evaṃ uddhaggaṃ katvā ṭhapitanti attho. Bhecchatīti bhindissati, chaviṃ chindissatīti attho. Micchāpaṇihitena cittenāti micchāṭhapitena cittena. Vaṭṭavasena uppannacittaṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ. Avijjanti aṭṭhasu ṭhānesu aññāṇabhūtaṃ ghanabahalaṃ mahāavijjaṃ. Vijjaṃ uppādessatīti ettha vijjanti arahattamaggañāṇaṃ. Nibbānanti taṇhāvānato nikkhantabhāvena evaṃ vuttaṃ amataṃ. Sacchikarissatīti paccakkhaṃ karissati.
౪౨. దుతియే సమ్మాపణిహితన్తి యథా భిన్దితుం సక్కోతి, ఏవం ఉద్ధగ్గం కత్వా సుట్ఠు ఠపితం. అక్కన్తన్తి ఏత్థ పాదేనేవ అక్కన్తం నామ హోతి, హత్థేన ఉప్పీళితం. రుళ్హిసద్దవసేన పన అక్కన్తన్తేవ వుత్తం. అయఞ్హేత్థ అరియవోహారో. కస్మా పన అఞ్ఞే సేపణ్ణికణ్టకమదనకణ్టకాదయో మహన్తే అగ్గహేత్వా సుఖుమం దుబ్బలం సాలిసూకయవసూకమేవ గహితన్తి? అప్పమత్తకస్సాపి కుసలకమ్మస్స వివట్టాయ సమత్థభావదస్సనత్థం. యథా హి సుఖుమం దుబ్బలం సాలిసూకం వా యవసూకం వా హోతు, మహన్తమహన్తా సేపణ్ణికణ్టకమదనకణ్టకాదయో వా, ఏతేసు యంకిఞ్చి మిచ్ఛా ఠపితం హత్థం వా పాదం వా భిన్దితుం లోహితం వా ఉప్పాదేతుం న సక్కోతి, సమ్మా ఠపితం పన సక్కోతి, ఏవమేవ అప్పమత్తకం తిణముట్ఠి మత్తదానకుసలం వా హోతు, మహన్తం వేలామదానాదికుసలం వా, సచే వట్టసమ్పత్తిం పత్థేత్వా వట్టసన్నిస్సితవసేన మిచ్ఛా ఠపితం హోతి, వట్టమేవ ఆహరితుం సక్కోతి, నో వివట్టం. ‘‘ఇదం మే దానం ఆసవక్ఖయావహం హోతూ’’తి ఏవం పన వివట్టం పత్థేన్తేన వివట్టవసేన సమ్మా ఠపితం అరహత్తమ్పి పచ్చేకబోధిఞాణమ్పి సబ్బఞ్ఞుతఞాణమ్పి దాతుం సక్కోతియేవ. వుత్తఞ్హేతం –
42. Dutiye sammāpaṇihitanti yathā bhindituṃ sakkoti, evaṃ uddhaggaṃ katvā suṭṭhu ṭhapitaṃ. Akkantanti ettha pādeneva akkantaṃ nāma hoti, hatthena uppīḷitaṃ. Ruḷhisaddavasena pana akkantanteva vuttaṃ. Ayañhettha ariyavohāro. Kasmā pana aññe sepaṇṇikaṇṭakamadanakaṇṭakādayo mahante aggahetvā sukhumaṃ dubbalaṃ sālisūkayavasūkameva gahitanti? Appamattakassāpi kusalakammassa vivaṭṭāya samatthabhāvadassanatthaṃ. Yathā hi sukhumaṃ dubbalaṃ sālisūkaṃ vā yavasūkaṃ vā hotu, mahantamahantā sepaṇṇikaṇṭakamadanakaṇṭakādayo vā, etesu yaṃkiñci micchā ṭhapitaṃ hatthaṃ vā pādaṃ vā bhindituṃ lohitaṃ vā uppādetuṃ na sakkoti, sammā ṭhapitaṃ pana sakkoti, evameva appamattakaṃ tiṇamuṭṭhi mattadānakusalaṃ vā hotu, mahantaṃ velāmadānādikusalaṃ vā, sace vaṭṭasampattiṃ patthetvā vaṭṭasannissitavasena micchā ṭhapitaṃ hoti, vaṭṭameva āharituṃ sakkoti, no vivaṭṭaṃ. ‘‘Idaṃ me dānaṃ āsavakkhayāvahaṃ hotū’’ti evaṃ pana vivaṭṭaṃ patthentena vivaṭṭavasena sammā ṭhapitaṃ arahattampi paccekabodhiñāṇampi sabbaññutañāṇampi dātuṃ sakkotiyeva. Vuttañhetaṃ –
‘‘పటిసమ్భిదా విమోక్ఖా చ, యా చ సావకపారమీ;
‘‘Paṭisambhidā vimokkhā ca, yā ca sāvakapāramī;
పచ్చేకబోధి బుద్ధభూమి, సబ్బమేతేన లబ్భతీ’’తి. (ఖు॰ పా॰ ౮.౧౫);
Paccekabodhi buddhabhūmi, sabbametena labbhatī’’ti. (khu. pā. 8.15);
ఇమస్మిం సుత్తద్వయే చ వట్టవివట్టం కథితం.
Imasmiṃ suttadvaye ca vaṭṭavivaṭṭaṃ kathitaṃ.
౪౩. తతియే పదుట్ఠచిత్తన్తి దోసేన పదుట్ఠచిత్తం. చేతసా చేతోపరిచ్చాతి అత్తనో చిత్తేన తస్స చిత్తం పరిచ్ఛిన్దిత్వా. యథాభతం నిక్ఖిత్తోతి యథా ఆహరిత్వా ఠపితో. ఏవం నిరయేతి ఏవం నిరయే ఠితోయేవాతి వత్తబ్బో. అపాయన్తిఆది సబ్బం నిరయవేవచనమేవ. నిరయో హి అయసఙ్ఖాతా సుఖా అపేతోతి అపాయో, దుక్ఖస్స గతి పటిసరణన్తి దుగ్గతి, దుక్కటకారినో ఏత్థ వివసా నిపతన్తీతి వినిపాతో, నిరస్సాదత్థేన నిరయో.
43. Tatiye paduṭṭhacittanti dosena paduṭṭhacittaṃ. Cetasā cetopariccāti attano cittena tassa cittaṃ paricchinditvā. Yathābhataṃ nikkhittoti yathā āharitvā ṭhapito. Evaṃ nirayeti evaṃ niraye ṭhitoyevāti vattabbo. Apāyantiādi sabbaṃ nirayavevacanameva. Nirayo hi ayasaṅkhātā sukhā apetoti apāyo, dukkhassa gati paṭisaraṇanti duggati, dukkaṭakārino ettha vivasā nipatantīti vinipāto, nirassādatthena nirayo.
౪౪. చతుత్థే పసన్నన్తి సద్ధాపసాదేన పసన్నం. సుగతిన్తి సుఖస్స గతిం. సగ్గం లోకన్తి రూపాదిసమ్పత్తీహి సుట్ఠు అగ్గం లోకం.
44. Catutthe pasannanti saddhāpasādena pasannaṃ. Sugatinti sukhassa gatiṃ. Saggaṃ lokanti rūpādisampattīhi suṭṭhu aggaṃ lokaṃ.
౪౫. పఞ్చమే ఉదకరహదోతి ఉదకదహో. ఆవిలోతి అవిప్పసన్నో. లుళితోతి అపరిసణ్ఠితో. కలలీభూతోతి కద్దమీభూతో. సిప్పిసమ్బుకన్తిఆదీసు సిప్పియో చ సమ్బుకా చ సిప్పిసమ్బుకం. సక్ఖరా చ కఠలాని చ సక్ఖరకఠలం. మచ్ఛానం గుమ్బం ఘటాతి మచ్ఛగుమ్బం. చరన్తమ్పి తిట్ఠన్తమ్పీతి ఏత్థ సక్ఖరకఠలం తిట్ఠతియేవ, ఇతరాని చరన్తిపి తిట్ఠన్తిపి. యథా పన అన్తరన్తరా ఠితాసుపి నిసిన్నాసుపి నిపజ్జమానాసుపి ‘‘ఏతా గావియో చరన్తీ’’తి చరన్తియో ఉపాదాయ ఇతరాపి ‘‘చరన్తీ’’తి వుచ్చన్తి, ఏవం తిట్ఠన్తమేవ సక్ఖరకఠలం ఉపాదాయ ఇతరమ్పి ద్వయం ‘‘తిట్ఠన్త’’న్తి వుత్తం, ఇతరం ద్వయం చరన్తం ఉపాదాయ సక్ఖరకఠలమ్పి ‘‘చరన్త’’న్తి వుత్తం.
45. Pañcame udakarahadoti udakadaho. Āviloti avippasanno. Luḷitoti aparisaṇṭhito. Kalalībhūtoti kaddamībhūto. Sippisambukantiādīsu sippiyo ca sambukā ca sippisambukaṃ. Sakkharā ca kaṭhalāni ca sakkharakaṭhalaṃ. Macchānaṃ gumbaṃ ghaṭāti macchagumbaṃ. Carantampi tiṭṭhantampīti ettha sakkharakaṭhalaṃ tiṭṭhatiyeva, itarāni carantipi tiṭṭhantipi. Yathā pana antarantarā ṭhitāsupi nisinnāsupi nipajjamānāsupi ‘‘etā gāviyo carantī’’ti carantiyo upādāya itarāpi ‘‘carantī’’ti vuccanti, evaṃ tiṭṭhantameva sakkharakaṭhalaṃ upādāya itarampi dvayaṃ ‘‘tiṭṭhanta’’nti vuttaṃ, itaraṃ dvayaṃ carantaṃ upādāya sakkharakaṭhalampi ‘‘caranta’’nti vuttaṃ.
ఆవిలేనాతి పఞ్చహి నీవరణేహి పరియోనద్ధేన. అత్తత్థం వాతిఆదీసు అత్తనో దిట్ఠధమ్మికో లోకియలోకుత్తరమిస్సకో అత్థో అత్తత్థో నామ. అత్తనోవ సమ్పరాయే లోకియలోకుత్తరమిస్సకో అత్థో పరత్థో నామ హోతి. సో హి పరత్థ అత్థోతి పరత్థో. తదుభయం ఉభయత్థో నామ. అపిచ అత్తనో దిట్ఠధమ్మికసమ్పరాయికోపి లోకియలోకుత్తరో అత్థో అత్తత్థో నామ, పరస్స తాదిసోవ అత్థో పరత్థో నామ, తదుభయమ్పి ఉభయత్థో నామ. ఉత్తరిం వా మనుస్సధమ్మాతి దసకుసలకమ్మపథసఙ్ఖాతా మనుస్సధమ్మా ఉత్తరిం. అయఞ్హి దసవిధో ధమ్మో వినాపి అఞ్ఞం సమాదాపకం సత్థన్తరకప్పావసానే జాతసంవేగేహి మనుస్సేహి సయమేవ సమాదిన్నత్తా మనుస్సధమ్మోతి వుచ్చతి, తతో ఉత్తరిం పన ఝానవిపస్సనామగ్గఫలాని వేదితబ్బాని. అలమరియఞాణదస్సనవిసేసన్తి అరియానం యుత్తం, అరియభావం వా కాతుం సమత్థం ఞాణదస్సనసఙ్ఖాతం విసేసం. ఞాణమేవ హి జాననట్ఠేన ఞాణం, దస్సనట్ఠేన దస్సనన్తి వేదితబ్బం, దిబ్బచక్ఖుఞాణవిపస్సనాఞాణమగ్గఞాణఫలఞాణపచ్చవేక్ఖణఞాణానమేతం అధివచనం.
Āvilenāti pañcahi nīvaraṇehi pariyonaddhena. Attatthaṃ vātiādīsu attano diṭṭhadhammiko lokiyalokuttaramissako attho attattho nāma. Attanova samparāye lokiyalokuttaramissako attho parattho nāma hoti. So hi parattha atthoti parattho. Tadubhayaṃ ubhayattho nāma. Apica attano diṭṭhadhammikasamparāyikopi lokiyalokuttaro attho attattho nāma, parassa tādisova attho parattho nāma, tadubhayampi ubhayattho nāma. Uttariṃ vā manussadhammāti dasakusalakammapathasaṅkhātā manussadhammā uttariṃ. Ayañhi dasavidho dhammo vināpi aññaṃ samādāpakaṃ satthantarakappāvasāne jātasaṃvegehi manussehi sayameva samādinnattā manussadhammoti vuccati, tato uttariṃ pana jhānavipassanāmaggaphalāni veditabbāni. Alamariyañāṇadassanavisesanti ariyānaṃ yuttaṃ, ariyabhāvaṃ vā kātuṃ samatthaṃ ñāṇadassanasaṅkhātaṃ visesaṃ. Ñāṇameva hi jānanaṭṭhena ñāṇaṃ, dassanaṭṭhena dassananti veditabbaṃ, dibbacakkhuñāṇavipassanāñāṇamaggañāṇaphalañāṇapaccavekkhaṇañāṇānametaṃ adhivacanaṃ.
౪౬. ఛట్ఠే అచ్ఛోతి అబహలో, పసన్నోతిపి వట్టతి. విప్పసన్నోతి సుట్ఠు పసన్నో. అనావిలోతి న ఆవిలో, పరిసుద్ధోతి అత్థో, ఫేణపుబ్బుళసఙ్ఖసేవాలపణకవిరహితోతి వుత్తం హోతి. అనావిలేనాతి పఞ్చనీవరణవిముత్తేన. సేసం చతుత్థే వుత్తనయమేవ. ఇమస్మిమ్పి సుత్తద్వయే వట్టవివట్టమేవ కథితం.
46. Chaṭṭhe acchoti abahalo, pasannotipi vaṭṭati. Vippasannoti suṭṭhu pasanno. Anāviloti na āvilo, parisuddhoti attho, pheṇapubbuḷasaṅkhasevālapaṇakavirahitoti vuttaṃ hoti. Anāvilenāti pañcanīvaraṇavimuttena. Sesaṃ catutthe vuttanayameva. Imasmimpi suttadvaye vaṭṭavivaṭṭameva kathitaṃ.
౪౭. సత్తమే రుక్ఖజాతానన్తి పచ్చత్తే సామివచనం, రుక్ఖజాతానీతి అత్థో. రుక్ఖానమేతం అధివచనం. యదిదన్తి నిపాతమత్తం. ముదుతాయాతి ముదుభావేన. కోచి హి రుక్ఖో వణ్ణేన అగ్గో హోతి, కోచి గన్ధేన, కోచి రసేన, కోచి థద్ధతాయ. ఫన్దనో పన ముదుతాయ చేవ కమ్మఞ్ఞతాయ చ అగ్గో సేట్ఠోతి దస్సేతి. చిత్తం, భిక్ఖవే, భావితం బహులీకతన్తి ఏత్థ సమథవిపస్సనావసేన భావితఞ్చేవ పునప్పునకతఞ్చ చిత్తం అధిప్పేతం. కురున్దకవాసి ఫుస్సమిత్తత్థేరో పనాహ – ‘‘ఏకన్తం ముదు చేవ కమ్మనియఞ్చ చిత్తం నామ అభిఞ్ఞాపాదకచతుత్థజ్ఝానచిత్తమేవ, ఆవుసో’’తి.
47. Sattame rukkhajātānanti paccatte sāmivacanaṃ, rukkhajātānīti attho. Rukkhānametaṃ adhivacanaṃ. Yadidanti nipātamattaṃ. Mudutāyāti mudubhāvena. Koci hi rukkho vaṇṇena aggo hoti, koci gandhena, koci rasena, koci thaddhatāya. Phandano pana mudutāya ceva kammaññatāya ca aggo seṭṭhoti dasseti. Cittaṃ, bhikkhave, bhāvitaṃ bahulīkatanti ettha samathavipassanāvasena bhāvitañceva punappunakatañca cittaṃ adhippetaṃ. Kurundakavāsi phussamittatthero panāha – ‘‘ekantaṃ mudu ceva kammaniyañca cittaṃ nāma abhiññāpādakacatutthajjhānacittameva, āvuso’’ti.
౪౮. అట్ఠమే ఏవం లహుపరివత్తన్తి ఏవం లహుం ఉప్పజ్జిత్వా లహుం నిరుజ్ఝనకం. యావఞ్చాతి అధిమత్తపమాణత్థే నిపాతో, అతివియ న సుకరాతి అత్థో. ఇదన్తి నిపాతమత్తం. చిత్తన్తి ఏకచ్చే తావ ఆచరియా ‘‘భవఙ్గచిత్త’’న్తి వదన్తి, తం పన పటిక్ఖిపిత్వా ‘‘ఇధ చిత్తన్తి యంకిఞ్చి అన్తమసో చక్ఖువిఞ్ఞాణమ్పి అధిప్పేతమేవా’’తి వుత్తం. ఇమస్మిం పనత్థే మిలిన్దరాజా ధమ్మకథికం నాగసేనత్థేరం పుచ్ఛి, ‘‘భన్తే నాగసేన, ఏకస్మిం అచ్ఛరాక్ఖణే పవత్తితచిత్తసఙ్ఖారా సచే రూపినో అస్సు, కీవ మహారాసి భవేయ్యా’’తి? ‘‘వాహసతానం ఖో, మహారాజ, వీహీనం అడ్ఢచూళఞ్చ వాహా వీహిసత్తమ్బణాని ద్వే చ తుమ్బా ఏకచ్ఛరాక్ఖణే పవత్తితస్స చిత్తస్స సఙ్ఖమ్పి న ఉపేన్తి, కలమ్పి న ఉపేన్తి, కలభాగమ్పి న ఉపేన్తీ’’తి (మి॰ ప॰ ౪.౧.౨). అథ కస్మా సమ్మాసమ్బుద్ధేన ‘‘ఉపమాపి న సుకరా’’తి వుత్తం? యథేవ హి ఉపమం పటిక్ఖిపిత్వాపి కప్పదీఘభావస్స యోజనికపబ్బతేన యోజనికసాసపపుణ్ణనగరేన, నిరయదుక్ఖస్స సత్తిసతాహతోపమేన, సగ్గసుఖస్స చ చక్కవత్తిసమ్పత్తియా ఉపమా కతా, ఏవమిధాపి కాతబ్బాతి? తత్థ ‘‘సక్కా పన, భన్తే, ఉపమా కాతు’’న్తి ఏవం పుచ్ఛావసేన ఉపమా కతా, ఇమస్మిం సుత్తే పుచ్ఛాయ అభావేన న కతా. ఇదఞ్హి సుత్తం ధమ్మదేసనాపరియోసానే వుత్తం. ఇతి ఇమస్మిం సుత్తే చిత్తరాసి నామ కథితోతి.
48. Aṭṭhame evaṃ lahuparivattanti evaṃ lahuṃ uppajjitvā lahuṃ nirujjhanakaṃ. Yāvañcāti adhimattapamāṇatthe nipāto, ativiya na sukarāti attho. Idanti nipātamattaṃ. Cittanti ekacce tāva ācariyā ‘‘bhavaṅgacitta’’nti vadanti, taṃ pana paṭikkhipitvā ‘‘idha cittanti yaṃkiñci antamaso cakkhuviññāṇampi adhippetamevā’’ti vuttaṃ. Imasmiṃ panatthe milindarājā dhammakathikaṃ nāgasenattheraṃ pucchi, ‘‘bhante nāgasena, ekasmiṃ accharākkhaṇe pavattitacittasaṅkhārā sace rūpino assu, kīva mahārāsi bhaveyyā’’ti? ‘‘Vāhasatānaṃ kho, mahārāja, vīhīnaṃ aḍḍhacūḷañca vāhā vīhisattambaṇāni dve ca tumbā ekaccharākkhaṇe pavattitassa cittassa saṅkhampi na upenti, kalampi na upenti, kalabhāgampi na upentī’’ti (mi. pa. 4.1.2). Atha kasmā sammāsambuddhena ‘‘upamāpi na sukarā’’ti vuttaṃ? Yatheva hi upamaṃ paṭikkhipitvāpi kappadīghabhāvassa yojanikapabbatena yojanikasāsapapuṇṇanagarena, nirayadukkhassa sattisatāhatopamena, saggasukhassa ca cakkavattisampattiyā upamā katā, evamidhāpi kātabbāti? Tattha ‘‘sakkā pana, bhante, upamā kātu’’nti evaṃ pucchāvasena upamā katā, imasmiṃ sutte pucchāya abhāvena na katā. Idañhi suttaṃ dhammadesanāpariyosāne vuttaṃ. Iti imasmiṃ sutte cittarāsi nāma kathitoti.
౪౯. నవమే పభస్సరన్తి పణ్డరం పరిసుద్ధం. చిత్తన్తి భవఙ్గచిత్తం. కిం పన చిత్తస్స వణ్ణో నామ అత్థీతి? నత్థి. నీలాదీనఞ్హి అఞ్ఞతరవణ్ణం వా హోతు అవణ్ణం వా యంకిఞ్చి పరిసుద్ధతాయ ‘‘పభస్సర’’న్తి వుచ్చతి. ఇదమ్పి నిరుపక్కిలేసతాయ పరిసుద్ధన్తి పభస్సరం. తఞ్చ ఖోతి తం భవఙ్గచిత్తం. ఆగన్తుకేహీతి అసహజాతేహి పచ్ఛా జవనక్ఖణే ఉప్పజ్జనకేహి. ఉపక్కిలేసేహీతి రాగాదీహి ఉపక్కిలిట్ఠత్తా ఉపక్కిలిట్ఠం నామాతి వుచ్చతి. కథం? యథా హి సీలవన్తా ఆచారసమ్పన్నా మాతాపితరో వా ఆచరియుపజ్ఝాయా వా దుస్సీలానం దురాచారానం అవత్తసమ్పన్నానం పుత్తానఞ్చేవ అన్తేవాసికసద్ధివిహారికానఞ్చ వసేన ‘‘అత్తనో పుత్తే వా అన్తేవాసికసద్ధివిహారికే వా న తజ్జేన్తి న సిక్ఖాపేన్తి న ఓవదన్తి నానుసాసన్తీ’’తి అవణ్ణం అకిత్తిం లభన్తి, ఏవంసమ్పదమిదం వేదితబ్బం. ఆచారసమ్పన్నా మాతాపితరో వియ చ ఆచరియుపజ్ఝాయా వియ చ భవఙ్గచిత్తం దట్ఠబ్బం, పుత్తాదీనం వసేన తేసం అకిత్తిలాభో వియ జవనక్ఖణే రజ్జనదుస్సనముయ్హనసభావానం లోభసహగతాదీనం చిత్తానం వసేన ఉప్పన్నేహి ఆగన్తుకేహి ఉపక్కిలేసేహి పకతిపరిసుద్ధమ్పి భవఙ్గచిత్తం ఉపక్కిలిట్ఠం నామ హోతీతి.
49. Navame pabhassaranti paṇḍaraṃ parisuddhaṃ. Cittanti bhavaṅgacittaṃ. Kiṃ pana cittassa vaṇṇo nāma atthīti? Natthi. Nīlādīnañhi aññataravaṇṇaṃ vā hotu avaṇṇaṃ vā yaṃkiñci parisuddhatāya ‘‘pabhassara’’nti vuccati. Idampi nirupakkilesatāya parisuddhanti pabhassaraṃ. Tañca khoti taṃ bhavaṅgacittaṃ. Āgantukehīti asahajātehi pacchā javanakkhaṇe uppajjanakehi. Upakkilesehīti rāgādīhi upakkiliṭṭhattā upakkiliṭṭhaṃ nāmāti vuccati. Kathaṃ? Yathā hi sīlavantā ācārasampannā mātāpitaro vā ācariyupajjhāyā vā dussīlānaṃ durācārānaṃ avattasampannānaṃ puttānañceva antevāsikasaddhivihārikānañca vasena ‘‘attano putte vā antevāsikasaddhivihārike vā na tajjenti na sikkhāpenti na ovadanti nānusāsantī’’ti avaṇṇaṃ akittiṃ labhanti, evaṃsampadamidaṃ veditabbaṃ. Ācārasampannā mātāpitaro viya ca ācariyupajjhāyā viya ca bhavaṅgacittaṃ daṭṭhabbaṃ, puttādīnaṃ vasena tesaṃ akittilābho viya javanakkhaṇe rajjanadussanamuyhanasabhāvānaṃ lobhasahagatādīnaṃ cittānaṃ vasena uppannehi āgantukehi upakkilesehi pakatiparisuddhampi bhavaṅgacittaṃ upakkiliṭṭhaṃ nāma hotīti.
౫౦. దసమేపి భవఙ్గచిత్తమేవ చిత్తం. విప్పముత్తన్తి జవనక్ఖణే అరజ్జమానం అదుస్సమానం అముయ్హమానం తిహేతుకఞాణసమ్పయుత్తాదికుసలవసేన ఉప్పజ్జమానం ఆగన్తుకేహి ఉపక్కిలేసేహి విప్పముత్తం నామ హోతి. ఇధాపి యథా సీలవన్తానం ఆచారసమ్పన్నానం పుత్తాదీనం వసేన మాతాదయో ‘‘సోభనా ఏతేయేవ అత్తనో పుత్తకాదయో సిక్ఖాపేన్తి ఓవదన్తి అనుసాసన్తీ’’తి వణ్ణకిత్తిలాభినో హోన్తి, ఏవం జవనక్ఖణే ఉప్పన్నకుసలచిత్తవసేన ఇదం భవఙ్గచిత్తం ఆగన్తుకేహి ఉపక్కిలేసేహి విప్పముత్తన్తి వుచ్చతీతి.
50. Dasamepi bhavaṅgacittameva cittaṃ. Vippamuttanti javanakkhaṇe arajjamānaṃ adussamānaṃ amuyhamānaṃ tihetukañāṇasampayuttādikusalavasena uppajjamānaṃ āgantukehi upakkilesehi vippamuttaṃ nāma hoti. Idhāpi yathā sīlavantānaṃ ācārasampannānaṃ puttādīnaṃ vasena mātādayo ‘‘sobhanā eteyeva attano puttakādayo sikkhāpenti ovadanti anusāsantī’’ti vaṇṇakittilābhino honti, evaṃ javanakkhaṇe uppannakusalacittavasena idaṃ bhavaṅgacittaṃ āgantukehi upakkilesehi vippamuttanti vuccatīti.
పణిహితఅచ్ఛవగ్గవణ్ణనా.
Paṇihitaacchavaggavaṇṇanā.
Related texts:
తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / అఙ్గుత్తరనికాయ • Aṅguttaranikāya / ౫. పణిహితఅచ్ఛవగ్గో • 5. Paṇihitaacchavaggo
టీకా • Tīkā / సుత్తపిటక (టీకా) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / అఙ్గుత్తరనికాయ (టీకా) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) / ౫. పణిహితఅచ్ఛవగ్గవణ్ణనా • 5. Paṇihitaacchavaggavaṇṇanā