| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / អង្គុត្តរនិកាយ (អដ្ឋកថា) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) |
៥. បណិហិតអច្ឆវគ្គវណ្ណនា
5. Paṇihitaacchavaggavaṇṇanā
៤១. បញ្ចមស្ស បឋមេ សេយ្យថាបីតិ ឱបម្មត្ថេ និបាតោ។ តត្រ ភគវា កត្ថចិ អត្ថេន ឧបមំ បរិវារេត្វា ទស្សេតិ វត្ថសុត្តេ (ម. និ. ១.៧០ អាទយោ) វិយ, បារិច្ឆត្តកោបម- (អ. និ. ៧.៦៩) អគ្គិក្ខន្ធោបមាទិសុត្តេសុ (អ. និ. ៧.៧២) វិយ ច, កត្ថចិ ឧបមាយ អត្ថំ បរិវារេត្វា ទស្សេតិ លោណម្ពិលសុត្តេ (អ. និ. ៣.១០១) វិយ, សុវណ្ណការសុត្តសូរិយោបមាទិសុត្តេសុ (អ. និ. ៧.៦៦) វិយ ច។ ឥមស្មិំ បន សាលិសូកោបមេ ឧបមាយ អត្ថំ បរិវារេត្វា ទស្សេន្តោ សេយ្យថាបិ, ភិក្ខវេតិអាទិមាហ។ តត្ថ សាលិសូកន្តិ សាលិផលស្ស សូកំ។ យវសូកេបិ ឯសេវ នយោ។ វា-សទ្ទោ វិកប្បត្ថោ។ មិច្ឆាបណិហិតន្តិ មិច្ឆាឋបិតំ។ យថា វិជ្ឈិតុំ សក្កោតិ, ន ឯវំ ឧទ្ធគ្គំ កត្វា ឋបិតន្តិ អត្ថោ។ ភេច្ឆតីតិ ភិន្ទិស្សតិ, ឆវិំ ឆិន្ទិស្សតីតិ អត្ថោ។ មិច្ឆាបណិហិតេន ចិត្តេនាតិ មិច្ឆាឋបិតេន ចិត្តេន។ វដ្ដវសេន ឧប្បន្នចិត្តំ សន្ធាយេតំ វុត្តំ។ អវិជ្ជន្តិ អដ្ឋសុ ឋានេសុ អញ្ញាណភូតំ ឃនពហលំ មហាអវិជ្ជំ។ វិជ្ជំ ឧប្បាទេស្សតីតិ ឯត្ថ វិជ្ជន្តិ អរហត្តមគ្គញាណំ។ និព្ពានន្តិ តណ្ហាវានតោ និក្ខន្តភាវេន ឯវំ វុត្តំ អមតំ។ សច្ឆិករិស្សតីតិ បច្ចក្ខំ ករិស្សតិ។
41. Pañcamassa paṭhame seyyathāpīti opammatthe nipāto. Tatra bhagavā katthaci atthena upamaṃ parivāretvā dasseti vatthasutte (ma. ni. 1.70 ādayo) viya, pāricchattakopama- (a. ni. 7.69) aggikkhandhopamādisuttesu (a. ni. 7.72) viya ca, katthaci upamāya atthaṃ parivāretvā dasseti loṇambilasutte (a. ni. 3.101) viya, suvaṇṇakārasuttasūriyopamādisuttesu (a. ni. 7.66) viya ca. Imasmiṃ pana sālisūkopame upamāya atthaṃ parivāretvā dassento seyyathāpi, bhikkhavetiādimāha. Tattha sālisūkanti sāliphalassa sūkaṃ. Yavasūkepi eseva nayo. Vā-saddo vikappattho. Micchāpaṇihitanti micchāṭhapitaṃ. Yathā vijjhituṃ sakkoti, na evaṃ uddhaggaṃ katvā ṭhapitanti attho. Bhecchatīti bhindissati, chaviṃ chindissatīti attho. Micchāpaṇihitena cittenāti micchāṭhapitena cittena. Vaṭṭavasena uppannacittaṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ. Avijjanti aṭṭhasu ṭhānesu aññāṇabhūtaṃ ghanabahalaṃ mahāavijjaṃ. Vijjaṃ uppādessatīti ettha vijjanti arahattamaggañāṇaṃ. Nibbānanti taṇhāvānato nikkhantabhāvena evaṃ vuttaṃ amataṃ. Sacchikarissatīti paccakkhaṃ karissati.
៤២. ទុតិយេ សម្មាបណិហិតន្តិ យថា ភិន្ទិតុំ សក្កោតិ, ឯវំ ឧទ្ធគ្គំ កត្វា សុដ្ឋុ ឋបិតំ។ អក្កន្តន្តិ ឯត្ថ បាទេនេវ អក្កន្តំ នាម ហោតិ, ហត្ថេន ឧប្បីឡិតំ។ រុឡ្ហិសទ្ទវសេន បន អក្កន្តន្តេវ វុត្តំ។ អយញ្ហេត្ថ អរិយវោហារោ។ កស្មា បន អញ្ញេ សេបណ្ណិកណ្ដកមទនកណ្ដកាទយោ មហន្តេ អគ្គហេត្វា សុខុមំ ទុព្ពលំ សាលិសូកយវសូកមេវ គហិតន្តិ? អប្បមត្តកស្សាបិ កុសលកម្មស្ស វិវដ្ដាយ សមត្ថភាវទស្សនត្ថំ។ យថា ហិ សុខុមំ ទុព្ពលំ សាលិសូកំ វា យវសូកំ វា ហោតុ, មហន្តមហន្តា សេបណ្ណិកណ្ដកមទនកណ្ដកាទយោ វា, ឯតេសុ យំកិញ្ចិ មិច្ឆា ឋបិតំ ហត្ថំ វា បាទំ វា ភិន្ទិតុំ លោហិតំ វា ឧប្បាទេតុំ ន សក្កោតិ, សម្មា ឋបិតំ បន សក្កោតិ, ឯវមេវ អប្បមត្តកំ តិណមុដ្ឋិ មត្តទានកុសលំ វា ហោតុ, មហន្តំ វេលាមទានាទិកុសលំ វា, សចេ វដ្ដសម្បត្តិំ បត្ថេត្វា វដ្ដសន្និស្សិតវសេន មិច្ឆា ឋបិតំ ហោតិ, វដ្ដមេវ អាហរិតុំ សក្កោតិ, នោ វិវដ្ដំ។ ‘‘ឥទំ មេ ទានំ អាសវក្ខយាវហំ ហោតូ’’តិ ឯវំ បន វិវដ្ដំ បត្ថេន្តេន វិវដ្ដវសេន សម្មា ឋបិតំ អរហត្តម្បិ បច្ចេកពោធិញាណម្បិ សព្ពញ្ញុតញាណម្បិ ទាតុំ សក្កោតិយេវ។ វុត្តញ្ហេតំ –
42. Dutiye sammāpaṇihitanti yathā bhindituṃ sakkoti, evaṃ uddhaggaṃ katvā suṭṭhu ṭhapitaṃ. Akkantanti ettha pādeneva akkantaṃ nāma hoti, hatthena uppīḷitaṃ. Ruḷhisaddavasena pana akkantanteva vuttaṃ. Ayañhettha ariyavohāro. Kasmā pana aññe sepaṇṇikaṇṭakamadanakaṇṭakādayo mahante aggahetvā sukhumaṃ dubbalaṃ sālisūkayavasūkameva gahitanti? Appamattakassāpi kusalakammassa vivaṭṭāya samatthabhāvadassanatthaṃ. Yathā hi sukhumaṃ dubbalaṃ sālisūkaṃ vā yavasūkaṃ vā hotu, mahantamahantā sepaṇṇikaṇṭakamadanakaṇṭakādayo vā, etesu yaṃkiñci micchā ṭhapitaṃ hatthaṃ vā pādaṃ vā bhindituṃ lohitaṃ vā uppādetuṃ na sakkoti, sammā ṭhapitaṃ pana sakkoti, evameva appamattakaṃ tiṇamuṭṭhi mattadānakusalaṃ vā hotu, mahantaṃ velāmadānādikusalaṃ vā, sace vaṭṭasampattiṃ patthetvā vaṭṭasannissitavasena micchā ṭhapitaṃ hoti, vaṭṭameva āharituṃ sakkoti, no vivaṭṭaṃ. ‘‘Idaṃ me dānaṃ āsavakkhayāvahaṃ hotū’’ti evaṃ pana vivaṭṭaṃ patthentena vivaṭṭavasena sammā ṭhapitaṃ arahattampi paccekabodhiñāṇampi sabbaññutañāṇampi dātuṃ sakkotiyeva. Vuttañhetaṃ –
‘‘បដិសម្ភិទា វិមោក្ខា ច, យា ច សាវកបារមី;
‘‘Paṭisambhidā vimokkhā ca, yā ca sāvakapāramī;
បច្ចេកពោធិ ពុទ្ធភូមិ, សព្ពមេតេន លព្ភតី’’តិ។ (ខុ. បា. ៨.១៥);
Paccekabodhi buddhabhūmi, sabbametena labbhatī’’ti. (khu. pā. 8.15);
ឥមស្មិំ សុត្តទ្វយេ ច វដ្ដវិវដ្ដំ កថិតំ។
Imasmiṃ suttadvaye ca vaṭṭavivaṭṭaṃ kathitaṃ.
៤៣. តតិយេ បទុដ្ឋចិត្តន្តិ ទោសេន បទុដ្ឋចិត្តំ។ ចេតសា ចេតោបរិច្ចាតិ អត្តនោ ចិត្តេន តស្ស ចិត្តំ បរិច្ឆិន្ទិត្វា។ យថាភតំ និក្ខិត្តោតិ យថា អាហរិត្វា ឋបិតោ។ ឯវំ និរយេតិ ឯវំ និរយេ ឋិតោយេវាតិ វត្តព្ពោ។ អបាយន្តិអាទិ សព្ពំ និរយវេវចនមេវ។ និរយោ ហិ អយសង្ខាតា សុខា អបេតោតិ អបាយោ, ទុក្ខស្ស គតិ បដិសរណន្តិ ទុគ្គតិ, ទុក្កដការិនោ ឯត្ថ វិវសា និបតន្តីតិ វិនិបាតោ, និរស្សាទត្ថេន និរយោ។
43. Tatiye paduṭṭhacittanti dosena paduṭṭhacittaṃ. Cetasā cetopariccāti attano cittena tassa cittaṃ paricchinditvā. Yathābhataṃ nikkhittoti yathā āharitvā ṭhapito. Evaṃ nirayeti evaṃ niraye ṭhitoyevāti vattabbo. Apāyantiādi sabbaṃ nirayavevacanameva. Nirayo hi ayasaṅkhātā sukhā apetoti apāyo, dukkhassa gati paṭisaraṇanti duggati, dukkaṭakārino ettha vivasā nipatantīti vinipāto, nirassādatthena nirayo.
៤៤. ចតុត្ថេ បសន្នន្តិ សទ្ធាបសាទេន បសន្នំ។ សុគតិន្តិ សុខស្ស គតិំ។ សគ្គំ លោកន្តិ រូបាទិសម្បត្តីហិ សុដ្ឋុ អគ្គំ លោកំ។
44. Catutthe pasannanti saddhāpasādena pasannaṃ. Sugatinti sukhassa gatiṃ. Saggaṃ lokanti rūpādisampattīhi suṭṭhu aggaṃ lokaṃ.
៤៥. បញ្ចមេ ឧទករហទោតិ ឧទកទហោ។ អាវិលោតិ អវិប្បសន្នោ។ លុឡិតោតិ អបរិសណ្ឋិតោ។ កលលីភូតោតិ កទ្ទមីភូតោ។ សិប្បិសម្ពុកន្តិអាទីសុ សិប្បិយោ ច សម្ពុកា ច សិប្បិសម្ពុកំ។ សក្ខរា ច កឋលានិ ច សក្ខរកឋលំ។ មច្ឆានំ គុម្ពំ ឃដាតិ មច្ឆគុម្ពំ។ ចរន្តម្បិ តិដ្ឋន្តម្បីតិ ឯត្ថ សក្ខរកឋលំ តិដ្ឋតិយេវ, ឥតរានិ ចរន្តិបិ តិដ្ឋន្តិបិ។ យថា បន អន្តរន្តរា ឋិតាសុបិ និសិន្នាសុបិ និបជ្ជមានាសុបិ ‘‘ឯតា គាវិយោ ចរន្តី’’តិ ចរន្តិយោ ឧបាទាយ ឥតរាបិ ‘‘ចរន្តី’’តិ វុច្ចន្តិ, ឯវំ តិដ្ឋន្តមេវ សក្ខរកឋលំ ឧបាទាយ ឥតរម្បិ ទ្វយំ ‘‘តិដ្ឋន្ត’’ន្តិ វុត្តំ, ឥតរំ ទ្វយំ ចរន្តំ ឧបាទាយ សក្ខរកឋលម្បិ ‘‘ចរន្ត’’ន្តិ វុត្តំ។
45. Pañcame udakarahadoti udakadaho. Āviloti avippasanno. Luḷitoti aparisaṇṭhito. Kalalībhūtoti kaddamībhūto. Sippisambukantiādīsu sippiyo ca sambukā ca sippisambukaṃ. Sakkharā ca kaṭhalāni ca sakkharakaṭhalaṃ. Macchānaṃ gumbaṃ ghaṭāti macchagumbaṃ. Carantampi tiṭṭhantampīti ettha sakkharakaṭhalaṃ tiṭṭhatiyeva, itarāni carantipi tiṭṭhantipi. Yathā pana antarantarā ṭhitāsupi nisinnāsupi nipajjamānāsupi ‘‘etā gāviyo carantī’’ti carantiyo upādāya itarāpi ‘‘carantī’’ti vuccanti, evaṃ tiṭṭhantameva sakkharakaṭhalaṃ upādāya itarampi dvayaṃ ‘‘tiṭṭhanta’’nti vuttaṃ, itaraṃ dvayaṃ carantaṃ upādāya sakkharakaṭhalampi ‘‘caranta’’nti vuttaṃ.
អាវិលេនាតិ បញ្ចហិ នីវរណេហិ បរិយោនទ្ធេន។ អត្តត្ថំ វាតិអាទីសុ អត្តនោ ទិដ្ឋធម្មិកោ លោកិយលោកុត្តរមិស្សកោ អត្ថោ អត្តត្ថោ នាម។ អត្តនោវ សម្បរាយេ លោកិយលោកុត្តរមិស្សកោ អត្ថោ បរត្ថោ នាម ហោតិ។ សោ ហិ បរត្ថ អត្ថោតិ បរត្ថោ។ តទុភយំ ឧភយត្ថោ នាម។ អបិច អត្តនោ ទិដ្ឋធម្មិកសម្បរាយិកោបិ លោកិយលោកុត្តរោ អត្ថោ អត្តត្ថោ នាម, បរស្ស តាទិសោវ អត្ថោ បរត្ថោ នាម, តទុភយម្បិ ឧភយត្ថោ នាម។ ឧត្តរិំ វា មនុស្សធម្មាតិ ទសកុសលកម្មបថសង្ខាតា មនុស្សធម្មា ឧត្តរិំ។ អយញ្ហិ ទសវិធោ ធម្មោ វិនាបិ អញ្ញំ សមាទាបកំ សត្ថន្តរកប្បាវសានេ ជាតសំវេគេហិ មនុស្សេហិ សយមេវ សមាទិន្នត្តា មនុស្សធម្មោតិ វុច្ចតិ, តតោ ឧត្តរិំ បន ឈានវិបស្សនាមគ្គផលានិ វេទិតព្ពានិ។ អលមរិយញាណទស្សនវិសេសន្តិ អរិយានំ យុត្តំ, អរិយភាវំ វា កាតុំ សមត្ថំ ញាណទស្សនសង្ខាតំ វិសេសំ។ ញាណមេវ ហិ ជាននដ្ឋេន ញាណំ, ទស្សនដ្ឋេន ទស្សនន្តិ វេទិតព្ពំ, ទិព្ពចក្ខុញាណវិបស្សនាញាណមគ្គញាណផលញាណបច្ចវេក្ខណញាណានមេតំ អធិវចនំ។
Āvilenāti pañcahi nīvaraṇehi pariyonaddhena. Attatthaṃ vātiādīsu attano diṭṭhadhammiko lokiyalokuttaramissako attho attattho nāma. Attanova samparāye lokiyalokuttaramissako attho parattho nāma hoti. So hi parattha atthoti parattho. Tadubhayaṃ ubhayattho nāma. Apica attano diṭṭhadhammikasamparāyikopi lokiyalokuttaro attho attattho nāma, parassa tādisova attho parattho nāma, tadubhayampi ubhayattho nāma. Uttariṃ vā manussadhammāti dasakusalakammapathasaṅkhātā manussadhammā uttariṃ. Ayañhi dasavidho dhammo vināpi aññaṃ samādāpakaṃ satthantarakappāvasāne jātasaṃvegehi manussehi sayameva samādinnattā manussadhammoti vuccati, tato uttariṃ pana jhānavipassanāmaggaphalāni veditabbāni. Alamariyañāṇadassanavisesanti ariyānaṃ yuttaṃ, ariyabhāvaṃ vā kātuṃ samatthaṃ ñāṇadassanasaṅkhātaṃ visesaṃ. Ñāṇameva hi jānanaṭṭhena ñāṇaṃ, dassanaṭṭhena dassananti veditabbaṃ, dibbacakkhuñāṇavipassanāñāṇamaggañāṇaphalañāṇapaccavekkhaṇañāṇānametaṃ adhivacanaṃ.
៤៦. ឆដ្ឋេ អច្ឆោតិ អពហលោ, បសន្នោតិបិ វដ្ដតិ។ វិប្បសន្នោតិ សុដ្ឋុ បសន្នោ។ អនាវិលោតិ ន អាវិលោ, បរិសុទ្ធោតិ អត្ថោ, ផេណបុព្ពុឡសង្ខសេវាលបណកវិរហិតោតិ វុត្តំ ហោតិ។ អនាវិលេនាតិ បញ្ចនីវរណវិមុត្តេន។ សេសំ ចតុត្ថេ វុត្តនយមេវ។ ឥមស្មិម្បិ សុត្តទ្វយេ វដ្ដវិវដ្ដមេវ កថិតំ។
46. Chaṭṭhe acchoti abahalo, pasannotipi vaṭṭati. Vippasannoti suṭṭhu pasanno. Anāviloti na āvilo, parisuddhoti attho, pheṇapubbuḷasaṅkhasevālapaṇakavirahitoti vuttaṃ hoti. Anāvilenāti pañcanīvaraṇavimuttena. Sesaṃ catutthe vuttanayameva. Imasmimpi suttadvaye vaṭṭavivaṭṭameva kathitaṃ.
៤៧. សត្តមេ រុក្ខជាតានន្តិ បច្ចត្តេ សាមិវចនំ, រុក្ខជាតានីតិ អត្ថោ។ រុក្ខានមេតំ អធិវចនំ។ យទិទន្តិ និបាតមត្តំ។ មុទុតាយាតិ មុទុភាវេន។ កោចិ ហិ រុក្ខោ វណ្ណេន អគ្គោ ហោតិ, កោចិ គន្ធេន, កោចិ រសេន, កោចិ ថទ្ធតាយ។ ផន្ទនោ បន មុទុតាយ ចេវ កម្មញ្ញតាយ ច អគ្គោ សេដ្ឋោតិ ទស្សេតិ។ ចិត្តំ, ភិក្ខវេ, ភាវិតំ ពហុលីកតន្តិ ឯត្ថ សមថវិបស្សនាវសេន ភាវិតញ្ចេវ បុនប្បុនកតញ្ច ចិត្តំ អធិប្បេតំ។ កុរុន្ទកវាសិ ផុស្សមិត្តត្ថេរោ បនាហ – ‘‘ឯកន្តំ មុទុ ចេវ កម្មនិយញ្ច ចិត្តំ នាម អភិញ្ញាបាទកចតុត្ថជ្ឈានចិត្តមេវ, អាវុសោ’’តិ។
47. Sattame rukkhajātānanti paccatte sāmivacanaṃ, rukkhajātānīti attho. Rukkhānametaṃ adhivacanaṃ. Yadidanti nipātamattaṃ. Mudutāyāti mudubhāvena. Koci hi rukkho vaṇṇena aggo hoti, koci gandhena, koci rasena, koci thaddhatāya. Phandano pana mudutāya ceva kammaññatāya ca aggo seṭṭhoti dasseti. Cittaṃ, bhikkhave, bhāvitaṃ bahulīkatanti ettha samathavipassanāvasena bhāvitañceva punappunakatañca cittaṃ adhippetaṃ. Kurundakavāsi phussamittatthero panāha – ‘‘ekantaṃ mudu ceva kammaniyañca cittaṃ nāma abhiññāpādakacatutthajjhānacittameva, āvuso’’ti.
៤៨. អដ្ឋមេ ឯវំ លហុបរិវត្តន្តិ ឯវំ លហុំ ឧប្បជ្ជិត្វា លហុំ និរុជ្ឈនកំ។ យាវញ្ចាតិ អធិមត្តបមាណត្ថេ និបាតោ, អតិវិយ ន សុករាតិ អត្ថោ។ ឥទន្តិ និបាតមត្តំ។ ចិត្តន្តិ ឯកច្ចេ តាវ អាចរិយា ‘‘ភវង្គចិត្ត’’ន្តិ វទន្តិ, តំ បន បដិក្ខិបិត្វា ‘‘ឥធ ចិត្តន្តិ យំកិញ្ចិ អន្តមសោ ចក្ខុវិញ្ញាណម្បិ អធិប្បេតមេវា’’តិ វុត្តំ។ ឥមស្មិំ បនត្ថេ មិលិន្ទរាជា ធម្មកថិកំ នាគសេនត្ថេរំ បុច្ឆិ, ‘‘ភន្តេ នាគសេន, ឯកស្មិំ អច្ឆរាក្ខណេ បវត្តិតចិត្តសង្ខារា សចេ រូបិនោ អស្សុ, កីវ មហារាសិ ភវេយ្យា’’តិ? ‘‘វាហសតានំ ខោ, មហារាជ, វីហីនំ អឌ្ឍចូឡញ្ច វាហា វីហិសត្តម្ពណានិ ទ្វេ ច តុម្ពា ឯកច្ឆរាក្ខណេ បវត្តិតស្ស ចិត្តស្ស សង្ខម្បិ ន ឧបេន្តិ, កលម្បិ ន ឧបេន្តិ, កលភាគម្បិ ន ឧបេន្តី’’តិ (មិ. ប. ៤.១.២)។ អថ កស្មា សម្មាសម្ពុទ្ធេន ‘‘ឧបមាបិ ន សុករា’’តិ វុត្តំ? យថេវ ហិ ឧបមំ បដិក្ខិបិត្វាបិ កប្បទីឃភាវស្ស យោជនិកបព្ពតេន យោជនិកសាសបបុណ្ណនគរេន, និរយទុក្ខស្ស សត្តិសតាហតោបមេន, សគ្គសុខស្ស ច ចក្កវត្តិសម្បត្តិយា ឧបមា កតា, ឯវមិធាបិ កាតព្ពាតិ? តត្ថ ‘‘សក្កា បន, ភន្តេ, ឧបមា កាតុ’’ន្តិ ឯវំ បុច្ឆាវសេន ឧបមា កតា, ឥមស្មិំ សុត្តេ បុច្ឆាយ អភាវេន ន កតា។ ឥទញ្ហិ សុត្តំ ធម្មទេសនាបរិយោសានេ វុត្តំ។ ឥតិ ឥមស្មិំ សុត្តេ ចិត្តរាសិ នាម កថិតោតិ។
48. Aṭṭhame evaṃ lahuparivattanti evaṃ lahuṃ uppajjitvā lahuṃ nirujjhanakaṃ. Yāvañcāti adhimattapamāṇatthe nipāto, ativiya na sukarāti attho. Idanti nipātamattaṃ. Cittanti ekacce tāva ācariyā ‘‘bhavaṅgacitta’’nti vadanti, taṃ pana paṭikkhipitvā ‘‘idha cittanti yaṃkiñci antamaso cakkhuviññāṇampi adhippetamevā’’ti vuttaṃ. Imasmiṃ panatthe milindarājā dhammakathikaṃ nāgasenattheraṃ pucchi, ‘‘bhante nāgasena, ekasmiṃ accharākkhaṇe pavattitacittasaṅkhārā sace rūpino assu, kīva mahārāsi bhaveyyā’’ti? ‘‘Vāhasatānaṃ kho, mahārāja, vīhīnaṃ aḍḍhacūḷañca vāhā vīhisattambaṇāni dve ca tumbā ekaccharākkhaṇe pavattitassa cittassa saṅkhampi na upenti, kalampi na upenti, kalabhāgampi na upentī’’ti (mi. pa. 4.1.2). Atha kasmā sammāsambuddhena ‘‘upamāpi na sukarā’’ti vuttaṃ? Yatheva hi upamaṃ paṭikkhipitvāpi kappadīghabhāvassa yojanikapabbatena yojanikasāsapapuṇṇanagarena, nirayadukkhassa sattisatāhatopamena, saggasukhassa ca cakkavattisampattiyā upamā katā, evamidhāpi kātabbāti? Tattha ‘‘sakkā pana, bhante, upamā kātu’’nti evaṃ pucchāvasena upamā katā, imasmiṃ sutte pucchāya abhāvena na katā. Idañhi suttaṃ dhammadesanāpariyosāne vuttaṃ. Iti imasmiṃ sutte cittarāsi nāma kathitoti.
៤៩. នវមេ បភស្សរន្តិ បណ្ឌរំ បរិសុទ្ធំ។ ចិត្តន្តិ ភវង្គចិត្តំ។ កិំ បន ចិត្តស្ស វណ្ណោ នាម អត្ថីតិ? នត្ថិ។ នីលាទីនញ្ហិ អញ្ញតរវណ្ណំ វា ហោតុ អវណ្ណំ វា យំកិញ្ចិ បរិសុទ្ធតាយ ‘‘បភស្សរ’’ន្តិ វុច្ចតិ។ ឥទម្បិ និរុបក្កិលេសតាយ បរិសុទ្ធន្តិ បភស្សរំ។ តញ្ច ខោតិ តំ ភវង្គចិត្តំ។ អាគន្តុកេហីតិ អសហជាតេហិ បច្ឆា ជវនក្ខណេ ឧប្បជ្ជនកេហិ។ ឧបក្កិលេសេហីតិ រាគាទីហិ ឧបក្កិលិដ្ឋត្តា ឧបក្កិលិដ្ឋំ នាមាតិ វុច្ចតិ។ កថំ? យថា ហិ សីលវន្តា អាចារសម្បន្នា មាតាបិតរោ វា អាចរិយុបជ្ឈាយា វា ទុស្សីលានំ ទុរាចារានំ អវត្តសម្បន្នានំ បុត្តានញ្ចេវ អន្តេវាសិកសទ្ធិវិហារិកានញ្ច វសេន ‘‘អត្តនោ បុត្តេ វា អន្តេវាសិកសទ្ធិវិហារិកេ វា ន តជ្ជេន្តិ ន សិក្ខាបេន្តិ ន ឱវទន្តិ នានុសាសន្តី’’តិ អវណ្ណំ អកិត្តិំ លភន្តិ, ឯវំសម្បទមិទំ វេទិតព្ពំ។ អាចារសម្បន្នា មាតាបិតរោ វិយ ច អាចរិយុបជ្ឈាយា វិយ ច ភវង្គចិត្តំ ទដ្ឋព្ពំ, បុត្តាទីនំ វសេន តេសំ អកិត្តិលាភោ វិយ ជវនក្ខណេ រជ្ជនទុស្សនមុយ្ហនសភាវានំ លោភសហគតាទីនំ ចិត្តានំ វសេន ឧប្បន្នេហិ អាគន្តុកេហិ ឧបក្កិលេសេហិ បកតិបរិសុទ្ធម្បិ ភវង្គចិត្តំ ឧបក្កិលិដ្ឋំ នាម ហោតីតិ។
49. Navame pabhassaranti paṇḍaraṃ parisuddhaṃ. Cittanti bhavaṅgacittaṃ. Kiṃ pana cittassa vaṇṇo nāma atthīti? Natthi. Nīlādīnañhi aññataravaṇṇaṃ vā hotu avaṇṇaṃ vā yaṃkiñci parisuddhatāya ‘‘pabhassara’’nti vuccati. Idampi nirupakkilesatāya parisuddhanti pabhassaraṃ. Tañca khoti taṃ bhavaṅgacittaṃ. Āgantukehīti asahajātehi pacchā javanakkhaṇe uppajjanakehi. Upakkilesehīti rāgādīhi upakkiliṭṭhattā upakkiliṭṭhaṃ nāmāti vuccati. Kathaṃ? Yathā hi sīlavantā ācārasampannā mātāpitaro vā ācariyupajjhāyā vā dussīlānaṃ durācārānaṃ avattasampannānaṃ puttānañceva antevāsikasaddhivihārikānañca vasena ‘‘attano putte vā antevāsikasaddhivihārike vā na tajjenti na sikkhāpenti na ovadanti nānusāsantī’’ti avaṇṇaṃ akittiṃ labhanti, evaṃsampadamidaṃ veditabbaṃ. Ācārasampannā mātāpitaro viya ca ācariyupajjhāyā viya ca bhavaṅgacittaṃ daṭṭhabbaṃ, puttādīnaṃ vasena tesaṃ akittilābho viya javanakkhaṇe rajjanadussanamuyhanasabhāvānaṃ lobhasahagatādīnaṃ cittānaṃ vasena uppannehi āgantukehi upakkilesehi pakatiparisuddhampi bhavaṅgacittaṃ upakkiliṭṭhaṃ nāma hotīti.
៥០. ទសមេបិ ភវង្គចិត្តមេវ ចិត្តំ។ វិប្បមុត្តន្តិ ជវនក្ខណេ អរជ្ជមានំ អទុស្សមានំ អមុយ្ហមានំ តិហេតុកញាណសម្បយុត្តាទិកុសលវសេន ឧប្បជ្ជមានំ អាគន្តុកេហិ ឧបក្កិលេសេហិ វិប្បមុត្តំ នាម ហោតិ។ ឥធាបិ យថា សីលវន្តានំ អាចារសម្បន្នានំ បុត្តាទីនំ វសេន មាតាទយោ ‘‘សោភនា ឯតេយេវ អត្តនោ បុត្តកាទយោ សិក្ខាបេន្តិ ឱវទន្តិ អនុសាសន្តី’’តិ វណ្ណកិត្តិលាភិនោ ហោន្តិ, ឯវំ ជវនក្ខណេ ឧប្បន្នកុសលចិត្តវសេន ឥទំ ភវង្គចិត្តំ អាគន្តុកេហិ ឧបក្កិលេសេហិ វិប្បមុត្តន្តិ វុច្ចតីតិ។
50. Dasamepi bhavaṅgacittameva cittaṃ. Vippamuttanti javanakkhaṇe arajjamānaṃ adussamānaṃ amuyhamānaṃ tihetukañāṇasampayuttādikusalavasena uppajjamānaṃ āgantukehi upakkilesehi vippamuttaṃ nāma hoti. Idhāpi yathā sīlavantānaṃ ācārasampannānaṃ puttādīnaṃ vasena mātādayo ‘‘sobhanā eteyeva attano puttakādayo sikkhāpenti ovadanti anusāsantī’’ti vaṇṇakittilābhino honti, evaṃ javanakkhaṇe uppannakusalacittavasena idaṃ bhavaṅgacittaṃ āgantukehi upakkilesehi vippamuttanti vuccatīti.
បណិហិតអច្ឆវគ្គវណ្ណនា។
Paṇihitaacchavaggavaṇṇanā.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / សុត្តបិដក • Suttapiṭaka / អង្គុត្តរនិកាយ • Aṅguttaranikāya / ៥. បណិហិតអច្ឆវគ្គោ • 5. Paṇihitaacchavaggo
ដីកា • Tīkā / សុត្តបិដក (ដីកា) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / អង្គុត្តរនិកាយ (ដីកា) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) / ៥. បណិហិតអច្ឆវគ្គវណ្ណនា • 5. Paṇihitaacchavaggavaṇṇanā
