Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / องฺคุตฺตรนิกาย • Aṅguttaranikāya |
๕. ปณิหิตอจฺฉวโคฺค
5. Paṇihitaacchavaggo
๔๑. ‘‘เสยฺยถาปิ , ภิกฺขเว, สาลิสูกํ วา ยวสูกํ วา มิจฺฉาปณิหิตํ หเตฺถน วา ปาเทน วา อกฺกนฺตํ หตฺถํ วา ปาทํ วา เภจฺฉติ 1 โลหิตํ วา อุปฺปาเทสฺสตีติ เนตํ ฐานํ วิชฺชติฯ ตํ กิสฺส เหตุ? มิจฺฉาปณิหิตตฺตา, ภิกฺขเว, สูกสฺสฯ เอวเมวํ โข, ภิกฺขเว, โส วต ภิกฺขุ มิจฺฉาปณิหิเตน จิเตฺตน อวิชฺชํ เภจฺฉติ, วิชฺชํ อุปฺปาเทสฺสติ, นิพฺพานํ สจฺฉิกริสฺสตีติ เนตํ ฐานํ วิชฺชติฯ ตํ กิสฺส เหตุ? มิจฺฉาปณิหิตตฺตา, ภิกฺขเว, จิตฺตสฺสา’’ติฯ ปฐมํฯ
41. ‘‘Seyyathāpi , bhikkhave, sālisūkaṃ vā yavasūkaṃ vā micchāpaṇihitaṃ hatthena vā pādena vā akkantaṃ hatthaṃ vā pādaṃ vā bhecchati 2 lohitaṃ vā uppādessatīti netaṃ ṭhānaṃ vijjati. Taṃ kissa hetu? Micchāpaṇihitattā, bhikkhave, sūkassa. Evamevaṃ kho, bhikkhave, so vata bhikkhu micchāpaṇihitena cittena avijjaṃ bhecchati, vijjaṃ uppādessati, nibbānaṃ sacchikarissatīti netaṃ ṭhānaṃ vijjati. Taṃ kissa hetu? Micchāpaṇihitattā, bhikkhave, cittassā’’ti. Paṭhamaṃ.
๔๒. ‘‘เสยฺยถาปิ, ภิกฺขเว, สาลิสูกํ วา ยวสูกํ วา สมฺมาปณิหิตํ หเตฺถน วา ปาเทน วา อกฺกนฺตํ หตฺถํ วา ปาทํ วา เภจฺฉติ โลหิตํ วา อุปฺปาเทสฺสตีติ ฐานเมตํ วิชฺชติฯ ตํ กิสฺส เหตุ? สมฺมาปณิหิตตฺตา, ภิกฺขเว, สูกสฺสฯ เอวเมวํ โข, ภิกฺขเว, โส วต ภิกฺขุ สมฺมาปณิหิเตน จิเตฺตน อวิชฺชํ เภจฺฉติ, วิชฺชํ อุปฺปาเทสฺสติ, นิพฺพานํ สจฺฉิกริสฺสตีติ ฐานเมตํ วิชฺชติฯ ตํ กิสฺส เหตุ? สมฺมาปณิหิตตฺตา, ภิกฺขเว, จิตฺตสฺสา’’ติฯ ทุติยํฯ
42. ‘‘Seyyathāpi, bhikkhave, sālisūkaṃ vā yavasūkaṃ vā sammāpaṇihitaṃ hatthena vā pādena vā akkantaṃ hatthaṃ vā pādaṃ vā bhecchati lohitaṃ vā uppādessatīti ṭhānametaṃ vijjati. Taṃ kissa hetu? Sammāpaṇihitattā, bhikkhave, sūkassa. Evamevaṃ kho, bhikkhave, so vata bhikkhu sammāpaṇihitena cittena avijjaṃ bhecchati, vijjaṃ uppādessati, nibbānaṃ sacchikarissatīti ṭhānametaṃ vijjati. Taṃ kissa hetu? Sammāpaṇihitattā, bhikkhave, cittassā’’ti. Dutiyaṃ.
๔๓. ‘‘อิธาหํ 3, ภิกฺขเว, เอกจฺจํ ปุคฺคลํ ปทุฎฺฐจิตฺตํ เอวํ เจตสา เจโต ปริจฺจ ปชานามิ – ‘อิมมฺหิ เจ อยํ สมเย ปุคฺคโล กาลํ กเรยฺย, ยถาภตํ นิกฺขิโตฺต เอวํ นิรเย’ฯ ตํ กิสฺส เหตุ? จิตฺตํ หิสฺส , ภิกฺขเว, ปทุฎฺฐํฯ ‘‘เจโตปโทสเหตุ ปน, ภิกฺขเว, เอวมิเธกเจฺจ สตฺตา กายสฺส เภทา ปรํ มรณา อปายํ ทุคฺคติํ วินิปาตํ นิรยํ อุปปชฺชนฺตี’’ติฯ ตติยํฯ
43. ‘‘Idhāhaṃ 4, bhikkhave, ekaccaṃ puggalaṃ paduṭṭhacittaṃ evaṃ cetasā ceto paricca pajānāmi – ‘imamhi ce ayaṃ samaye puggalo kālaṃ kareyya, yathābhataṃ nikkhitto evaṃ niraye’. Taṃ kissa hetu? Cittaṃ hissa , bhikkhave, paduṭṭhaṃ. ‘‘Cetopadosahetu pana, bhikkhave, evamidhekacce sattā kāyassa bhedā paraṃ maraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapajjantī’’ti. Tatiyaṃ.
๔๔. ‘‘อิธาหํ, ภิกฺขเว, เอกจฺจํ ปุคฺคลํ ปสนฺนจิตฺตํ เอวํ เจตสา เจโต ปริจฺจ ปชานามิ – ‘อิมมฺหิ เจ อยํ สมเย ปุคฺคโล กาลํ กเรยฺย, ยถาภตํ นิกฺขิโตฺต เอวํ สเคฺค’ฯ ตํ กิสฺส เหตุ? จิตฺตํ หิสฺส, ภิกฺขเว, ปสนฺนํฯ ‘‘เจโตปสาทเหตุ ปน, ภิกฺขเว, เอวมิเธกเจฺจ สตฺตา กายสฺส เภทา ปรํ มรณา สุคติํ สคฺคํ โลกํ อุปปชฺชนฺตี’’ติฯ จตุตฺถํฯ
44. ‘‘Idhāhaṃ, bhikkhave, ekaccaṃ puggalaṃ pasannacittaṃ evaṃ cetasā ceto paricca pajānāmi – ‘imamhi ce ayaṃ samaye puggalo kālaṃ kareyya, yathābhataṃ nikkhitto evaṃ sagge’. Taṃ kissa hetu? Cittaṃ hissa, bhikkhave, pasannaṃ. ‘‘Cetopasādahetu pana, bhikkhave, evamidhekacce sattā kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjantī’’ti. Catutthaṃ.
๔๕. ‘‘เสยฺยถาปิ , ภิกฺขเว, อุทกรหโท อาวิโล ลุฬิโต กลลีภูโต ตตฺถ จกฺขุมา ปุริโส ตีเร ฐิโต น ปเสฺสยฺย สิปฺปิสมฺพุกมฺปิ 5 สกฺขรกฐลมฺปิ มจฺฉคุมฺพมฺปิ จรนฺตมฺปิ ติฎฺฐนฺตมฺปิฯ ตํ กิสฺส เหตุ? อาวิลตฺตา, ภิกฺขเว, อุทกสฺสฯ เอวเมวํ โข, ภิกฺขเว, โส วต ภิกฺขุ อาวิเลน จิเตฺตน อตฺตตฺถํ วา ญสฺสติ ปรตฺถํ วา ญสฺสติ อุภยตฺถํ วา ญสฺสติ อุตฺตริํ วา มนุสฺสธมฺมา อลมริยญาณทสฺสนวิเสสํ สจฺฉิกริสฺสตีติ เนตํ ฐานํ วิชฺชติฯ ตํ กิสฺส เหตุ? อาวิลตฺตา, ภิกฺขเว, จิตฺตสฺสา’’ติฯ ปญฺจมํฯ
45. ‘‘Seyyathāpi , bhikkhave, udakarahado āvilo luḷito kalalībhūto tattha cakkhumā puriso tīre ṭhito na passeyya sippisambukampi 6 sakkharakaṭhalampi macchagumbampi carantampi tiṭṭhantampi. Taṃ kissa hetu? Āvilattā, bhikkhave, udakassa. Evamevaṃ kho, bhikkhave, so vata bhikkhu āvilena cittena attatthaṃ vā ñassati paratthaṃ vā ñassati ubhayatthaṃ vā ñassati uttariṃ vā manussadhammā alamariyañāṇadassanavisesaṃ sacchikarissatīti netaṃ ṭhānaṃ vijjati. Taṃ kissa hetu? Āvilattā, bhikkhave, cittassā’’ti. Pañcamaṃ.
๔๖. ‘‘เสยฺยถาปิ, ภิกฺขเว, อุทกรหโท อโจฺฉ วิปฺปสโนฺน อนาวิโล ตตฺถ จกฺขุมา ปุริโส ตีเร ฐิโต ปเสฺสยฺย สิปฺปิสมฺพุกมฺปิ สกฺขรกฐลมฺปิ มจฺฉคุมฺพมฺปิ จรนฺตมฺปิ ติฎฺฐนฺตมฺปิฯ ตํ กิสฺส เหตุ? อนาวิลตฺตา, ภิกฺขเว, อุทกสฺสฯ เอวเมวํ โข, ภิกฺขเว, โส วต ภิกฺขุ อนาวิเลน จิเตฺตน อตฺตตฺถํ วา ญสฺสติ ปรตฺถํ วา ญสฺสติ อุภยตฺถํ วา ญสฺสติ อุตฺตริํ วา มนุสฺสธมฺมา อลมริยญาณทสฺสนวิเสสํ สจฺฉิกริสฺสตีติ ฐานเมตํ วิชฺชติฯ ตํ กิสฺส เหตุ? อนาวิลตฺตา, ภิกฺขเว, จิตฺตสฺสา’’ติฯ ฉฎฺฐํฯ
46. ‘‘Seyyathāpi, bhikkhave, udakarahado accho vippasanno anāvilo tattha cakkhumā puriso tīre ṭhito passeyya sippisambukampi sakkharakaṭhalampi macchagumbampi carantampi tiṭṭhantampi. Taṃ kissa hetu? Anāvilattā, bhikkhave, udakassa. Evamevaṃ kho, bhikkhave, so vata bhikkhu anāvilena cittena attatthaṃ vā ñassati paratthaṃ vā ñassati ubhayatthaṃ vā ñassati uttariṃ vā manussadhammā alamariyañāṇadassanavisesaṃ sacchikarissatīti ṭhānametaṃ vijjati. Taṃ kissa hetu? Anāvilattā, bhikkhave, cittassā’’ti. Chaṭṭhaṃ.
๔๗. ‘‘เสยฺยถาปิ, ภิกฺขเว, ยานิ กานิจิ รุกฺขชาตานํ ผนฺทโน เตสํ อคฺคมกฺขายติ ยทิทํ มุทุตาย เจว กมฺมญฺญตาย จฯ เอวเมวํ โข อหํ, ภิกฺขเว , นาญฺญํ เอกธมฺมมฺปิ สมนุปสฺสามิ ยํ เอวํ ภาวิตํ พหุลีกตํ มุทุ จ โหติ กมฺมญฺญญฺจ ยถยิทํ จิตฺตํฯ จิตฺตํ, ภิกฺขเว, ภาวิตํ พหุลีกตํ มุทุ จ โหติ กมฺมญฺญญฺจ โหตี’’ติฯ สตฺตมํฯ
47. ‘‘Seyyathāpi, bhikkhave, yāni kānici rukkhajātānaṃ phandano tesaṃ aggamakkhāyati yadidaṃ mudutāya ceva kammaññatāya ca. Evamevaṃ kho ahaṃ, bhikkhave , nāññaṃ ekadhammampi samanupassāmi yaṃ evaṃ bhāvitaṃ bahulīkataṃ mudu ca hoti kammaññañca yathayidaṃ cittaṃ. Cittaṃ, bhikkhave, bhāvitaṃ bahulīkataṃ mudu ca hoti kammaññañca hotī’’ti. Sattamaṃ.
๔๘. ‘‘นาหํ , ภิกฺขเว, อญฺญํ เอกธมฺมมฺปิ สมนุปสฺสามิ ยํ เอวํ ลหุปริวตฺตํ ยถยิทํ จิตฺตํฯ ยาวญฺจิทํ, ภิกฺขเว, อุปมาปิ น สุกรา ยาว ลหุปริวตฺตํ จิตฺต’’นฺติฯ อฎฺฐมํฯ
48. ‘‘Nāhaṃ , bhikkhave, aññaṃ ekadhammampi samanupassāmi yaṃ evaṃ lahuparivattaṃ yathayidaṃ cittaṃ. Yāvañcidaṃ, bhikkhave, upamāpi na sukarā yāva lahuparivattaṃ citta’’nti. Aṭṭhamaṃ.
๔๙. ‘‘ปภสฺสรมิทํ, ภิกฺขเว, จิตฺตํฯ ตญฺจ โข อาคนฺตุเกหิ อุปกฺกิเลเสหิ อุปกฺกิลิฎฺฐ’’นฺติฯ นวมํฯ
49. ‘‘Pabhassaramidaṃ, bhikkhave, cittaṃ. Tañca kho āgantukehi upakkilesehi upakkiliṭṭha’’nti. Navamaṃ.
๕๐. ‘‘ปภสฺสรมิทํ, ภิกฺขเว, จิตฺตํฯ ตญฺจ โข อาคนฺตุเกหิ อุปกฺกิเลเสหิ วิปฺปมุตฺต’’นฺติฯ ทสมํฯ
50. ‘‘Pabhassaramidaṃ, bhikkhave, cittaṃ. Tañca kho āgantukehi upakkilesehi vippamutta’’nti. Dasamaṃ.
ปณิหิตอจฺฉวโคฺค ปญฺจโมฯ
Paṇihitaacchavaggo pañcamo.
Footnotes:
Related texts:
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / สุตฺตปิฎก (อฎฺฐกถา) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / องฺคุตฺตรนิกาย (อฎฺฐกถา) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ๕. ปณิหิตอจฺฉวคฺควณฺณนา • 5. Paṇihitaacchavaggavaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / สุตฺตปิฎก (ฎีกา) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / องฺคุตฺตรนิกาย (ฎีกา) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) / ๕. ปณิหิตอจฺฉวคฺควณฺณนา • 5. Paṇihitaacchavaggavaṇṇanā