Library / Tipiṭaka / তিপিটক • Tipiṭaka / কঙ্খাৰিতরণী-অভিনৰ-টীকা • Kaṅkhāvitaraṇī-abhinava-ṭīkā |
৯. পণীতভোজনসিক্খাপদৰণ্ণনা
9. Paṇītabhojanasikkhāpadavaṇṇanā
‘‘পণীতভোজনানী’’তি ইদং মজ্ঝে পদলোপং কত্ৰা নিদ্দিট্ঠন্তি আহ ‘‘পণীতসংসট্ঠানী’’তিআদি। সব্বোপি ‘‘ওদকো’’তি ৰুত্তলক্খণো মচ্ছোতি ‘‘মচ্ছো নাম ওদকো ৰুচ্চতী’’তি (পাচি॰ ২৬০) এৰং ৰিভঙ্গে ৰুত্তলক্খণো, সব্বোপি মচ্ছো এৰ। যো কোচি উদকে জাতো মচ্ছো নামাতি ৰুত্তং হোতি। মহানামসিক্খাপদেনাতি –
‘‘Paṇītabhojanānī’’ti idaṃ majjhe padalopaṃ katvā niddiṭṭhanti āha ‘‘paṇītasaṃsaṭṭhānī’’tiādi. Sabbopi ‘‘odako’’ti vuttalakkhaṇo macchoti ‘‘maccho nāma odako vuccatī’’ti (pāci. 260) evaṃ vibhaṅge vuttalakkhaṇo, sabbopi maccho eva. Yo koci udake jāto maccho nāmāti vuttaṃ hoti. Mahānāmasikkhāpadenāti –
‘‘অগিলানেন ভিক্খুনা চতুমাসপচ্চযপৰারণা সাদিতব্বা অঞ্ঞত্র পুনপৰারণায অঞ্ঞত্র নিচ্চপৰারণায। ততো চে উত্তরি সাদিযেয্য, পাচিত্তিয’’ন্তি –
‘‘Agilānena bhikkhunā catumāsapaccayapavāraṇā sāditabbā aññatra punapavāraṇāya aññatra niccapavāraṇāya. Tato ce uttari sādiyeyya, pācittiya’’nti –
ইমিনা সিক্খাপদেন (পাচি॰ ৩০৬)। এত্থ হি সঙ্ঘৰসেন গিলানপচ্চযপৰারণায পৰারিতট্ঠানে সচে তত্থ রত্তীহি ৰা ভেসজ্জেহি ৰা পরিচ্ছেদো কতো হোতি ‘‘এত্তিকাযেৰ রত্তিযো, এত্তকানি ৰা ভেসজ্জানি ৰিঞ্ঞাপেতব্বানী’’তি, ততো রত্তিপরিযন্ততো ৰা ভেসজ্জপরিযন্ততো ৰা উত্তরি নভেসজ্জকরণীযেন ৰা ভেসজ্জং, অঞ্ঞভেসজ্জকরণীযেন ৰা অঞ্ঞং ভেসজ্জং ৰিঞ্ঞাপেন্তস্স পাচিত্তিযং ৰুত্তং। তস্মা অগিলানো গিলানসঞ্ঞীপি হুত্ৰা পঞ্চ ভেসজ্জানি ৰিঞ্ঞাপেন্তো নভেসজ্জকরণীযেন ভেসজ্জং ৰিঞ্ঞাপেন্তো নাম হোতীতি ‘‘মহানামসিক্খাপদেন কারেতব্বো’’তি ৰুত্তং।
Iminā sikkhāpadena (pāci. 306). Ettha hi saṅghavasena gilānapaccayapavāraṇāya pavāritaṭṭhāne sace tattha rattīhi vā bhesajjehi vā paricchedo kato hoti ‘‘ettikāyeva rattiyo, ettakāni vā bhesajjāni viññāpetabbānī’’ti, tato rattipariyantato vā bhesajjapariyantato vā uttari nabhesajjakaraṇīyena vā bhesajjaṃ, aññabhesajjakaraṇīyena vā aññaṃ bhesajjaṃ viññāpentassa pācittiyaṃ vuttaṃ. Tasmā agilāno gilānasaññīpi hutvā pañca bhesajjāni viññāpento nabhesajjakaraṇīyena bhesajjaṃ viññāpento nāma hotīti ‘‘mahānāmasikkhāpadena kāretabbo’’ti vuttaṃ.
যো পন নভেসজ্জত্থায ৰিঞ্ঞাপেতি, অথ খো কেৰলং অত্তনো ভুঞ্জনত্থায, সো সূপোদনৰিঞ্ঞত্তিযাযেৰ কারেতব্বো। ৰুত্তঞ্হেতং সমন্তপাসাদিকাযং ‘‘সুদ্ধানি সপ্পিআদীনি ৰিঞ্ঞাপেত্ৰা ভুঞ্জন্তো পাচিত্তিযং নাপজ্জতি , সেখিযেসু সূপোদনৰিঞ্ঞত্তিদুক্কটং আপজ্জতী’’তি (পাচি॰ অট্ঠ॰ ২৫৯)। সূপোদনৰিঞ্ঞত্তিযা কারেতব্বোতি ‘‘ন সূপং ৰা ওদনং ৰা অগিলানো’’তিআদিনা (পাচি॰ ৬১৩) সিক্খাপদেন কারেতব্বো, দুক্কটেন কারেতব্বোতি ৰুত্তং হোতি। ইমিনাতি ইমিনা পণীতভোজনসিক্খাপদেন।
Yo pana nabhesajjatthāya viññāpeti, atha kho kevalaṃ attano bhuñjanatthāya, so sūpodanaviññattiyāyeva kāretabbo. Vuttañhetaṃ samantapāsādikāyaṃ ‘‘suddhāni sappiādīni viññāpetvā bhuñjanto pācittiyaṃ nāpajjati , sekhiyesu sūpodanaviññattidukkaṭaṃ āpajjatī’’ti (pāci. aṭṭha. 259). Sūpodanaviññattiyā kāretabboti ‘‘na sūpaṃ vā odanaṃ vā agilāno’’tiādinā (pāci. 613) sikkhāpadena kāretabbo, dukkaṭena kāretabboti vuttaṃ hoti. Imināti iminā paṇītabhojanasikkhāpadena.
‘‘সপ্পিভত্তং দেহী’’তি ৰুত্তে কিং হোতীতি আহ ‘‘সপ্পিভত্তং ‘দেহী’তি ৰুত্তে পনা’’তিআদি। সূপোদনৰিঞ্ঞত্তিযা দুক্কটমেৰ হোতীতি সম্বন্ধো। কস্মাতি আহ ‘‘যস্মা’’তিআদি। অথ যথা ‘‘পণীতভোজনানী’’তি, এৰং ‘‘সপ্পিভত্ত’’ন্তি ইদম্পি কস্মা ন ৰিঞ্ঞাযতীতি চে? অনেকন্তিকত্তা। তথা হি ‘‘পণীতভোজনানী’’তি ৰুত্তে ‘‘পণীতসংসট্ঠানি ভোজনানি পণীতভোজনানী’’তি অযমত্থো একন্ততো পঞ্ঞাযতি, ‘‘সপ্পিভত্ত’’ন্তি ৰুত্তে পন ‘‘সপ্পিমযং ভত্তং সপ্পিভত্ত’’ন্তিপি ৰিঞ্ঞাযমানত্তা ‘সপ্পিসংসট্ঠং ভত্তং সপ্পিভত্ত’’ন্তি অযমত্থো ন একন্ততো পঞ্ঞাযতি। এস নযো ‘‘নৰনীতভত্তং দেহী’’তিআদীসুপি।
‘‘Sappibhattaṃ dehī’’ti vutte kiṃ hotīti āha ‘‘sappibhattaṃ ‘dehī’ti vutte panā’’tiādi. Sūpodanaviññattiyā dukkaṭameva hotīti sambandho. Kasmāti āha ‘‘yasmā’’tiādi. Atha yathā ‘‘paṇītabhojanānī’’ti, evaṃ ‘‘sappibhatta’’nti idampi kasmā na viññāyatīti ce? Anekantikattā. Tathā hi ‘‘paṇītabhojanānī’’ti vutte ‘‘paṇītasaṃsaṭṭhāni bhojanāni paṇītabhojanānī’’ti ayamattho ekantato paññāyati, ‘‘sappibhatta’’nti vutte pana ‘‘sappimayaṃ bhattaṃ sappibhatta’’ntipi viññāyamānattā ‘sappisaṃsaṭṭhaṃ bhattaṃ sappibhatta’’nti ayamattho na ekantato paññāyati. Esa nayo ‘‘navanītabhattaṃ dehī’’tiādīsupi.
পুরিমনযেনেৰাতি ‘‘ভত্তং দত্ৰা সপ্পিং কত্ৰা ভুঞ্জা’’তি পুরিমেনেৰ নযেন। সচে পন ‘‘সপ্পিনা’’তি ৰুত্তে কেৰলং সেসেসু নৰনীতাদীসু অঞ্ঞতরেন দেতি, ৰিসঙ্কেতমেৰ হোতি। অনাপত্তীতি ৰিসঙ্কেতত্তা সব্বাহিযেৰ আপত্তীহি অনাপত্তি। ‘‘কিঞ্চাপি অনাপত্তি, অত্তনো পন পযোগেন নিব্বত্তত্তা ন ভুঞ্জিতব্ব’’ন্তি ৰদন্তি। কপ্পিযসপ্পিনাতি কপ্পিযমংসসপ্পিনা। এস নযো অকপ্পিযসপ্পিনাতি এত্থাপি। কপ্পিযাকপ্পিযতা হি মংসানংযেৰ, ন সপ্পিআদীনং। ঠপেত্ৰা একং মনুস্সৰসাতেলং সব্বেসং খীরদধিসপ্পিনৰনীতৰসাতেলেসু অকপ্পিযং নাম নত্থি।
Purimanayenevāti ‘‘bhattaṃ datvā sappiṃ katvā bhuñjā’’ti purimeneva nayena. Sace pana ‘‘sappinā’’ti vutte kevalaṃ sesesu navanītādīsu aññatarena deti, visaṅketameva hoti. Anāpattīti visaṅketattā sabbāhiyeva āpattīhi anāpatti. ‘‘Kiñcāpi anāpatti, attano pana payogena nibbattattā na bhuñjitabba’’nti vadanti. Kappiyasappināti kappiyamaṃsasappinā. Esa nayo akappiyasappināti etthāpi. Kappiyākappiyatā hi maṃsānaṃyeva, na sappiādīnaṃ. Ṭhapetvā ekaṃ manussavasātelaṃ sabbesaṃ khīradadhisappinavanītavasātelesu akappiyaṃ nāma natthi.
পরিভোগেপি দুক্কটমেৰ ইধ অনধিপ্পেতত্তাতি অধিপ্পাযো। সচে অসতি অকপ্পিযসপ্পিম্হি পুরিমনযেনেৰ অকপ্পিযনৰনীতাদীনি দেতি ‘‘সপ্পিং কত্ৰা ভুঞ্জা’’তি, অকপ্পিযসপ্পিনাৰ দিন্নং হোতি। যথা চ ‘‘কপ্পিযসপ্পিনা দেহী’’তি ৰুত্তে অকপ্পিযসপ্পিনা দেতি, ৰিসঙ্কেতং, এৰং ‘‘‘অকপ্পিযসপ্পিনা’তি ৰুত্তে কপ্পিযসপ্পিনা দেতী’’তি এত্থাপি পটিপাটিযা একমেকং ৰিত্থারেত্ৰা ৰুচ্চমানেপি অযমেৰত্থো ৰত্তব্বো সিযা, সো চ সঙ্খেপেনপি সক্কা ৰিঞ্ঞাতুন্তি ৰিত্থারনযং হিত্ৰা ইমিনাৰ নযেন সব্বপদেসু ৰিনিচ্ছযো ৰেদিতব্বোতি ৰুত্তং। অযঞ্হেত্থ সঙ্খেপত্থো – যেন যেন ৰিঞ্ঞত্তি হোতি, তস্মিং ৰা তস্স মূলে ৰা লদ্ধে তং তং লদ্ধমেৰ হোতি। সচে পন অঞ্ঞং পাল়িযা আগতং ৰা অনাগতং ৰা দেতি, ৰিসঙ্কেতন্তি। নানাট্ঠানে ৰাতি তস্মিংযেৰ ঘরে সপ্পিং, ইতরস্মিং নৰনীতন্তিআদিনা নানাট্ঠানে ৰা।
Paribhogepi dukkaṭameva idha anadhippetattāti adhippāyo. Sace asati akappiyasappimhi purimanayeneva akappiyanavanītādīni deti ‘‘sappiṃ katvā bhuñjā’’ti, akappiyasappināva dinnaṃ hoti. Yathā ca ‘‘kappiyasappinā dehī’’ti vutte akappiyasappinā deti, visaṅketaṃ, evaṃ ‘‘‘akappiyasappinā’ti vutte kappiyasappinā detī’’ti etthāpi paṭipāṭiyā ekamekaṃ vitthāretvā vuccamānepi ayamevattho vattabbo siyā, so ca saṅkhepenapi sakkā viññātunti vitthāranayaṃ hitvā imināva nayena sabbapadesu vinicchayo veditabboti vuttaṃ. Ayañhettha saṅkhepattho – yena yena viññatti hoti, tasmiṃ vā tassa mūle vā laddhe taṃ taṃ laddhameva hoti. Sace pana aññaṃ pāḷiyā āgataṃ vā anāgataṃ vā deti, visaṅketanti. Nānāṭṭhāne vāti tasmiṃyeva ghare sappiṃ, itarasmiṃ navanītantiādinā nānāṭṭhāne vā.
পণীতভোজনসিক্খাপদৰণ্ণনা নিট্ঠিতা।
Paṇītabhojanasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.