| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / महाविभङ्ग-अट्ठकथा • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā |
९. पणीतभोजनसिक्खापदवण्णना
9. Paṇītabhojanasikkhāpadavaṇṇanā
२५७. नवमसिक्खापदे – पणीतभोजनानीति उत्तमभोजनानि। कस्स सम्पन्नं न मनापन्ति सम्पत्तियुत्तं कस्स न पियं। सादुन्ति सुरसं।
257. Navamasikkhāpade – paṇītabhojanānīti uttamabhojanāni. Kassa sampannaṃ na manāpanti sampattiyuttaṃ kassa na piyaṃ. Sādunti surasaṃ.
२५९. यो पन भिक्खु एवरूपानि पणीतभोजनानि अगिलानो अत्तनो अत्थाय विञ्ञापेत्वा भुञ्जेय्याति एत्थ सुद्धानि सप्पिआदीनि विञ्ञापेत्वा भुञ्जन्तो पाचित्तियं नापज्जति, सेखियेसु सूपोदनविञ्ञत्तिदुक्कटं आपज्जति, ओदनसंसट्ठानि पन विञ्ञापेत्वा भुञ्जन्तो पाचित्तियं आपज्जतीति वेदितब्बो, अयं किरेत्थ अधिप्पायो। तेनेव च ‘‘पणीतानी’’ति अवत्वा ‘‘पणीतभोजनानी’’ति सुत्ते वुत्तं। ‘‘पणीतानी’’ति हि वुत्ते सप्पिआदीनंयेव गहणं होति, ‘‘पणीतभोजनानी’’ति वुत्ते पन पणीतसंसट्ठानि सत्तधञ्ञनिब्बत्तानि भोजनानि पणीतभोजनानीति अयमत्थो पञ्ञायति।
259.Yo pana bhikkhu evarūpāni paṇītabhojanāni agilāno attano atthāya viññāpetvā bhuñjeyyāti ettha suddhāni sappiādīni viññāpetvā bhuñjanto pācittiyaṃ nāpajjati, sekhiyesu sūpodanaviññattidukkaṭaṃ āpajjati, odanasaṃsaṭṭhāni pana viññāpetvā bhuñjanto pācittiyaṃ āpajjatīti veditabbo, ayaṃ kirettha adhippāyo. Teneva ca ‘‘paṇītānī’’ti avatvā ‘‘paṇītabhojanānī’’ti sutte vuttaṃ. ‘‘Paṇītānī’’ti hi vutte sappiādīnaṃyeva gahaṇaṃ hoti, ‘‘paṇītabhojanānī’’ti vutte pana paṇītasaṃsaṭṭhāni sattadhaññanibbattāni bhojanāni paṇītabhojanānīti ayamattho paññāyati.
इदानि विञ्ञापेति पयोगे दुक्कटन्तिआदीसु अयं विनिच्छयो – ‘‘सप्पिना भत्तं देहि, सप्पिं आकिरित्वा देहि, सप्पिमिस्सकं कत्वा देहि, सहसप्पिना देहि, सप्पिञ्च भत्तञ्च देही’’ति विञ्ञापेन्तस्स विञ्ञत्तिया दुक्कटं, पटिग्गहणे दुक्कटं, अज्झोहारे पाचित्तियं। ‘‘सप्पिभत्तं देही’’ति वुत्ते पन यस्मा सालिभत्तं विय सप्पिभत्तं नाम नत्थि; तस्मा सूपोदनविञ्ञत्तिदुक्कटमेव वेदितब्बं।
Idāni viññāpeti payoge dukkaṭantiādīsu ayaṃ vinicchayo – ‘‘sappinā bhattaṃ dehi, sappiṃ ākiritvā dehi, sappimissakaṃ katvā dehi, sahasappinā dehi, sappiñca bhattañca dehī’’ti viññāpentassa viññattiyā dukkaṭaṃ, paṭiggahaṇe dukkaṭaṃ, ajjhohāre pācittiyaṃ. ‘‘Sappibhattaṃ dehī’’ti vutte pana yasmā sālibhattaṃ viya sappibhattaṃ nāma natthi; tasmā sūpodanaviññattidukkaṭameva veditabbaṃ.
सचे पन ‘‘सप्पिना भत्तं देही’’ति वुत्ते भत्तं दत्वा ‘‘सप्पिं कत्वा भुञ्जा’’ति नवनीतं वा खीरं वा दधिं वा देति, मूलं वा पन देति, ‘‘इमिना सप्पिं गहेत्वा भुञ्जा’’ति यथावत्थुकमेव। ‘‘गोसप्पिना भत्तं देही’’ति वुत्ते पन गोसप्पिना वा देतु, गोसप्पिम्हि असति, पुरिमनयेनेव गोनवनीतादीनि वा गाविंयेव वा देतु ‘‘इतो सप्पिना भुञ्जा’’ति यथावत्थुकमेव। सचे पन गोसप्पिना याचितो अजिया सप्पिआदीहि देति, विसङ्केतं। एवञ्हि सति अञ्ञं याचितेन अञ्ञं दिन्नं नाम होति, तस्मा अनापत्ति। एस नयो अजिया सप्पिना देहीति आदीसुपि।
Sace pana ‘‘sappinā bhattaṃ dehī’’ti vutte bhattaṃ datvā ‘‘sappiṃ katvā bhuñjā’’ti navanītaṃ vā khīraṃ vā dadhiṃ vā deti, mūlaṃ vā pana deti, ‘‘iminā sappiṃ gahetvā bhuñjā’’ti yathāvatthukameva. ‘‘Gosappinā bhattaṃ dehī’’ti vutte pana gosappinā vā detu, gosappimhi asati, purimanayeneva gonavanītādīni vā gāviṃyeva vā detu ‘‘ito sappinā bhuñjā’’ti yathāvatthukameva. Sace pana gosappinā yācito ajiyā sappiādīhi deti, visaṅketaṃ. Evañhi sati aññaṃ yācitena aññaṃ dinnaṃ nāma hoti, tasmā anāpatti. Esa nayo ajiyā sappinā dehīti ādīsupi.
‘‘कप्पियसप्पिना देही’’ति वुत्ते अकप्पियसप्पिना देति, विसङ्केतमेव। ‘‘अकप्पियसप्पिनाति वुत्ते अकप्पियसप्पिना देति, पटिग्गहणेपि परिभोगेपि दुक्कटमेव। अकप्पियसप्पिम्हि असति पुरिमनयेनेव अकप्पियनवनीतादीनि देति ‘‘सप्पिं कत्वा भुञ्जा’’ति अकप्पियसप्पिनाव दिन्नं होति। ‘‘अकप्पियसप्पिना’’ति वुत्ते कप्पियेन देति, विसङ्केतं। ‘‘सप्पिना’’ति वुत्ते सेसेसु नवनीतादीसु अञ्ञतरेन देति, विसङ्केतमेव। एस नयो नवनीतेन देहीतिआदीसुपि। येन येन हि विञ्ञत्ति होति, तस्मिं वा तस्स मूले वा लद्धे, तं तं लद्धमेव होति।
‘‘Kappiyasappinā dehī’’ti vutte akappiyasappinā deti, visaṅketameva. ‘‘Akappiyasappināti vutte akappiyasappinā deti, paṭiggahaṇepi paribhogepi dukkaṭameva. Akappiyasappimhi asati purimanayeneva akappiyanavanītādīni deti ‘‘sappiṃ katvā bhuñjā’’ti akappiyasappināva dinnaṃ hoti. ‘‘Akappiyasappinā’’ti vutte kappiyena deti, visaṅketaṃ. ‘‘Sappinā’’ti vutte sesesu navanītādīsu aññatarena deti, visaṅketameva. Esa nayo navanītena dehītiādīsupi. Yena yena hi viññatti hoti, tasmiṃ vā tassa mūle vā laddhe, taṃ taṃ laddhameva hoti.
सचे पन अञ्ञं पाळिया आगतं वा अनागतं वा देन्ति, विसङ्केतं। पाळियं आगतनवनीतादीनि ठपेत्वा अञ्ञेहि नवनीतादीहि विञ्ञापेन्तस्स दुक्कटं। यथा च ‘‘सप्पिभत्तं देही’’ति वुत्ते सालिभत्तस्स विय सप्पिभत्तस्स अभावा सूपोदनविञ्ञत्तिदुक्कटमेव होतीति वुत्तं। एवं नवनीतभत्तं देहीतिआदीसुपि। पटिपाटिया एकमेकं वित्थारेत्वा वुच्चमानेपि हि अयमेवत्थो वत्तब्बो सिया, सो च सङ्खेपेनपि सक्का ञातुं, किं तत्थ वित्थारेन? तेन वुत्तं – ‘‘एस नयो नवनीतेन देहीतिआदीसुपी’’ति।
Sace pana aññaṃ pāḷiyā āgataṃ vā anāgataṃ vā denti, visaṅketaṃ. Pāḷiyaṃ āgatanavanītādīni ṭhapetvā aññehi navanītādīhi viññāpentassa dukkaṭaṃ. Yathā ca ‘‘sappibhattaṃ dehī’’ti vutte sālibhattassa viya sappibhattassa abhāvā sūpodanaviññattidukkaṭameva hotīti vuttaṃ. Evaṃ navanītabhattaṃ dehītiādīsupi. Paṭipāṭiyā ekamekaṃ vitthāretvā vuccamānepi hi ayamevattho vattabbo siyā, so ca saṅkhepenapi sakkā ñātuṃ, kiṃ tattha vitthārena? Tena vuttaṃ – ‘‘esa nayo navanītena dehītiādīsupī’’ti.
सचे पन सब्बेहिपि सप्पिआदीहि एकट्ठाने वा नानाट्ठाने वा विञ्ञापेत्वा पटिलद्धं एकभाजने आकिरित्वा एकरसं कत्वा ततो कुसग्गेनापि जिव्हग्गे बिन्दुं ठपेत्वा अज्झोहरति, नव पाचित्तियानि आपज्जति। वुत्तम्पि चेतं परिवारे –
Sace pana sabbehipi sappiādīhi ekaṭṭhāne vā nānāṭṭhāne vā viññāpetvā paṭiladdhaṃ ekabhājane ākiritvā ekarasaṃ katvā tato kusaggenāpi jivhagge binduṃ ṭhapetvā ajjhoharati, nava pācittiyāni āpajjati. Vuttampi cetaṃ parivāre –
‘‘कायिकानि न वाचसिकानि,
‘‘Kāyikāni na vācasikāni,
सब्बानि नानावत्थुकानि।
Sabbāni nānāvatthukāni;
अपुब्बं अचरिमं आपज्जेय्य एकतो,
Apubbaṃ acarimaṃ āpajjeyya ekato,
पञ्हामेसा कुसलेहि चिन्तिता’’ति॥ (परि॰ ४८१)।
Pañhāmesā kusalehi cintitā’’ti. (pari. 481);
२६१. अगिलानो गिलानसञ्ञीति एत्थ सचे गिलानसञ्ञीपि हुत्वा भेसज्जत्थाय पञ्च भेसज्जानि विञ्ञापेति, महानामसिक्खापदेन कारेतब्बो । नव पणीतभोजनानि विञ्ञापेन्तो पन इमिना सिक्खापदेन कारेतब्बो। भिक्खुनीनं पन एतानि पाटिदेसनीयवत्थूनि होन्ति, सूपोदनविञ्ञत्तियं उभयेसम्पि सेखपण्णत्तिदुक्कटमेव। सेसमेत्थ उत्तानमेव।
261.Agilānogilānasaññīti ettha sace gilānasaññīpi hutvā bhesajjatthāya pañca bhesajjāni viññāpeti, mahānāmasikkhāpadena kāretabbo . Nava paṇītabhojanāni viññāpento pana iminā sikkhāpadena kāretabbo. Bhikkhunīnaṃ pana etāni pāṭidesanīyavatthūni honti, sūpodanaviññattiyaṃ ubhayesampi sekhapaṇṇattidukkaṭameva. Sesamettha uttānameva.
चतुसमुट्ठानं – कायतो कायवाचतो कायचित्ततो कायवाचाचित्ततो च समुट्ठाति,
Catusamuṭṭhānaṃ – kāyato kāyavācato kāyacittato kāyavācācittato ca samuṭṭhāti,
किरियं, नोसञ्ञाविमोक्खं, अचित्तकं, पण्णतिवज्जं, कायकम्मं, वचीकम्मं, तिचित्तं, तिवेदनन्ति।
Kiriyaṃ, nosaññāvimokkhaṃ, acittakaṃ, paṇṇativajjaṃ, kāyakammaṃ, vacīkammaṃ, ticittaṃ, tivedananti.
पणीतभोजनसिक्खापदं नवमं।
Paṇītabhojanasikkhāpadaṃ navamaṃ.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / विनयपिटक • Vinayapiṭaka / महाविभङ्ग • Mahāvibhaṅga / ४. भोजनवग्गो • 4. Bhojanavaggo
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / सारत्थदीपनी-टीका • Sāratthadīpanī-ṭīkā / ९. पणीतभोजनसिक्खापदवण्णना • 9. Paṇītabhojanasikkhāpadavaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / वजिरबुद्धि-टीका • Vajirabuddhi-ṭīkā / ९. पणीतभोजनसिक्खापदवण्णना • 9. Paṇītabhojanasikkhāpadavaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / विमतिविनोदनी-टीका • Vimativinodanī-ṭīkā / ९. पणीतभोजनसिक्खापदवण्णना • 9. Paṇītabhojanasikkhāpadavaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / पाचित्यादियोजनापाळि • Pācityādiyojanāpāḷi / ९. पणीतभोजनसिक्खापदं • 9. Paṇītabhojanasikkhāpadaṃ
