| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / มหาวิภงฺค-อฎฺฐกถา • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā |
๙. ปณีตโภชนสิกฺขาปทวณฺณนา
9. Paṇītabhojanasikkhāpadavaṇṇanā
๒๕๗. นวมสิกฺขาปเท – ปณีตโภชนานีติ อุตฺตมโภชนานิฯ กสฺส สมฺปนฺนํ น มนาปนฺติ สมฺปตฺติยุตฺตํ กสฺส น ปิยํฯ สาทุนฺติ สุรสํฯ
257. Navamasikkhāpade – paṇītabhojanānīti uttamabhojanāni. Kassa sampannaṃ na manāpanti sampattiyuttaṃ kassa na piyaṃ. Sādunti surasaṃ.
๒๕๙. โย ปน ภิกฺขุ เอวรูปานิ ปณีตโภชนานิ อคิลาโน อตฺตโน อตฺถาย วิญฺญาเปตฺวา ภุเญฺชยฺยาติ เอตฺถ สุทฺธานิ สปฺปิอาทีนิ วิญฺญาเปตฺวา ภุญฺชโนฺต ปาจิตฺติยํ นาปชฺชติ, เสขิเยสุ สูโปทนวิญฺญตฺติทุกฺกฎํ อาปชฺชติ, โอทนสํสฎฺฐานิ ปน วิญฺญาเปตฺวา ภุญฺชโนฺต ปาจิตฺติยํ อาปชฺชตีติ เวทิตโพฺพ, อยํ กิเรตฺถ อธิปฺปาโยฯ เตเนว จ ‘‘ปณีตานี’’ติ อวตฺวา ‘‘ปณีตโภชนานี’’ติ สุเตฺต วุตฺตํฯ ‘‘ปณีตานี’’ติ หิ วุเตฺต สปฺปิอาทีนํเยว คหณํ โหติ, ‘‘ปณีตโภชนานี’’ติ วุเตฺต ปน ปณีตสํสฎฺฐานิ สตฺตธญฺญนิพฺพตฺตานิ โภชนานิ ปณีตโภชนานีติ อยมโตฺถ ปญฺญายติฯ
259.Yo pana bhikkhu evarūpāni paṇītabhojanāni agilāno attano atthāya viññāpetvā bhuñjeyyāti ettha suddhāni sappiādīni viññāpetvā bhuñjanto pācittiyaṃ nāpajjati, sekhiyesu sūpodanaviññattidukkaṭaṃ āpajjati, odanasaṃsaṭṭhāni pana viññāpetvā bhuñjanto pācittiyaṃ āpajjatīti veditabbo, ayaṃ kirettha adhippāyo. Teneva ca ‘‘paṇītānī’’ti avatvā ‘‘paṇītabhojanānī’’ti sutte vuttaṃ. ‘‘Paṇītānī’’ti hi vutte sappiādīnaṃyeva gahaṇaṃ hoti, ‘‘paṇītabhojanānī’’ti vutte pana paṇītasaṃsaṭṭhāni sattadhaññanibbattāni bhojanāni paṇītabhojanānīti ayamattho paññāyati.
อิทานิ วิญฺญาเปติ ปโยเค ทุกฺกฎนฺติอาทีสุ อยํ วินิจฺฉโย – ‘‘สปฺปินา ภตฺตํ เทหิ, สปฺปิํ อากิริตฺวา เทหิ, สปฺปิมิสฺสกํ กตฺวา เทหิ, สหสปฺปินา เทหิ, สปฺปิญฺจ ภตฺตญฺจ เทหี’’ติ วิญฺญาเปนฺตสฺส วิญฺญตฺติยา ทุกฺกฎํ, ปฎิคฺคหเณ ทุกฺกฎํ, อโชฺฌหาเร ปาจิตฺติยํฯ ‘‘สปฺปิภตฺตํ เทหี’’ติ วุเตฺต ปน ยสฺมา สาลิภตฺตํ วิย สปฺปิภตฺตํ นาม นตฺถิ; ตสฺมา สูโปทนวิญฺญตฺติทุกฺกฎเมว เวทิตพฺพํฯ
Idāni viññāpeti payoge dukkaṭantiādīsu ayaṃ vinicchayo – ‘‘sappinā bhattaṃ dehi, sappiṃ ākiritvā dehi, sappimissakaṃ katvā dehi, sahasappinā dehi, sappiñca bhattañca dehī’’ti viññāpentassa viññattiyā dukkaṭaṃ, paṭiggahaṇe dukkaṭaṃ, ajjhohāre pācittiyaṃ. ‘‘Sappibhattaṃ dehī’’ti vutte pana yasmā sālibhattaṃ viya sappibhattaṃ nāma natthi; tasmā sūpodanaviññattidukkaṭameva veditabbaṃ.
สเจ ปน ‘‘สปฺปินา ภตฺตํ เทหี’’ติ วุเตฺต ภตฺตํ ทตฺวา ‘‘สปฺปิํ กตฺวา ภุญฺชา’’ติ นวนีตํ วา ขีรํ วา ทธิํ วา เทติ, มูลํ วา ปน เทติ, ‘‘อิมินา สปฺปิํ คเหตฺวา ภุญฺชา’’ติ ยถาวตฺถุกเมวฯ ‘‘โคสปฺปินา ภตฺตํ เทหี’’ติ วุเตฺต ปน โคสปฺปินา วา เทตุ, โคสปฺปิมฺหิ อสติ, ปุริมนเยเนว โคนวนีตาทีนิ วา คาวิํเยว วา เทตุ ‘‘อิโต สปฺปินา ภุญฺชา’’ติ ยถาวตฺถุกเมวฯ สเจ ปน โคสปฺปินา ยาจิโต อชิยา สปฺปิอาทีหิ เทติ, วิสเงฺกตํฯ เอวญฺหิ สติ อญฺญํ ยาจิเตน อญฺญํ ทินฺนํ นาม โหติ, ตสฺมา อนาปตฺติฯ เอส นโย อชิยา สปฺปินา เทหีติ อาทีสุปิฯ
Sace pana ‘‘sappinā bhattaṃ dehī’’ti vutte bhattaṃ datvā ‘‘sappiṃ katvā bhuñjā’’ti navanītaṃ vā khīraṃ vā dadhiṃ vā deti, mūlaṃ vā pana deti, ‘‘iminā sappiṃ gahetvā bhuñjā’’ti yathāvatthukameva. ‘‘Gosappinā bhattaṃ dehī’’ti vutte pana gosappinā vā detu, gosappimhi asati, purimanayeneva gonavanītādīni vā gāviṃyeva vā detu ‘‘ito sappinā bhuñjā’’ti yathāvatthukameva. Sace pana gosappinā yācito ajiyā sappiādīhi deti, visaṅketaṃ. Evañhi sati aññaṃ yācitena aññaṃ dinnaṃ nāma hoti, tasmā anāpatti. Esa nayo ajiyā sappinā dehīti ādīsupi.
‘‘กปฺปิยสปฺปินา เทหี’’ติ วุเตฺต อกปฺปิยสปฺปินา เทติ, วิสเงฺกตเมวฯ ‘‘อกปฺปิยสปฺปินาติ วุเตฺต อกปฺปิยสปฺปินา เทติ, ปฎิคฺคหเณปิ ปริโภเคปิ ทุกฺกฎเมวฯ อกปฺปิยสปฺปิมฺหิ อสติ ปุริมนเยเนว อกปฺปิยนวนีตาทีนิ เทติ ‘‘สปฺปิํ กตฺวา ภุญฺชา’’ติ อกปฺปิยสปฺปินาว ทินฺนํ โหติฯ ‘‘อกปฺปิยสปฺปินา’’ติ วุเตฺต กปฺปิเยน เทติ, วิสเงฺกตํฯ ‘‘สปฺปินา’’ติ วุเตฺต เสเสสุ นวนีตาทีสุ อญฺญตเรน เทติ, วิสเงฺกตเมวฯ เอส นโย นวนีเตน เทหีติอาทีสุปิฯ เยน เยน หิ วิญฺญตฺติ โหติ, ตสฺมิํ วา ตสฺส มูเล วา ลเทฺธ, ตํ ตํ ลทฺธเมว โหติฯ
‘‘Kappiyasappinā dehī’’ti vutte akappiyasappinā deti, visaṅketameva. ‘‘Akappiyasappināti vutte akappiyasappinā deti, paṭiggahaṇepi paribhogepi dukkaṭameva. Akappiyasappimhi asati purimanayeneva akappiyanavanītādīni deti ‘‘sappiṃ katvā bhuñjā’’ti akappiyasappināva dinnaṃ hoti. ‘‘Akappiyasappinā’’ti vutte kappiyena deti, visaṅketaṃ. ‘‘Sappinā’’ti vutte sesesu navanītādīsu aññatarena deti, visaṅketameva. Esa nayo navanītena dehītiādīsupi. Yena yena hi viññatti hoti, tasmiṃ vā tassa mūle vā laddhe, taṃ taṃ laddhameva hoti.
สเจ ปน อญฺญํ ปาฬิยา อาคตํ วา อนาคตํ วา เทนฺติ, วิสเงฺกตํฯ ปาฬิยํ อาคตนวนีตาทีนิ ฐเปตฺวา อเญฺญหิ นวนีตาทีหิ วิญฺญาเปนฺตสฺส ทุกฺกฎํฯ ยถา จ ‘‘สปฺปิภตฺตํ เทหี’’ติ วุเตฺต สาลิภตฺตสฺส วิย สปฺปิภตฺตสฺส อภาวา สูโปทนวิญฺญตฺติทุกฺกฎเมว โหตีติ วุตฺตํฯ เอวํ นวนีตภตฺตํ เทหีติอาทีสุปิฯ ปฎิปาฎิยา เอกเมกํ วิตฺถาเรตฺวา วุจฺจมาเนปิ หิ อยเมวโตฺถ วตฺตโพฺพ สิยา, โส จ สเงฺขเปนปิ สกฺกา ญาตุํ, กิํ ตตฺถ วิตฺถาเรน? เตน วุตฺตํ – ‘‘เอส นโย นวนีเตน เทหีติอาทีสุปี’’ติฯ
Sace pana aññaṃ pāḷiyā āgataṃ vā anāgataṃ vā denti, visaṅketaṃ. Pāḷiyaṃ āgatanavanītādīni ṭhapetvā aññehi navanītādīhi viññāpentassa dukkaṭaṃ. Yathā ca ‘‘sappibhattaṃ dehī’’ti vutte sālibhattassa viya sappibhattassa abhāvā sūpodanaviññattidukkaṭameva hotīti vuttaṃ. Evaṃ navanītabhattaṃ dehītiādīsupi. Paṭipāṭiyā ekamekaṃ vitthāretvā vuccamānepi hi ayamevattho vattabbo siyā, so ca saṅkhepenapi sakkā ñātuṃ, kiṃ tattha vitthārena? Tena vuttaṃ – ‘‘esa nayo navanītena dehītiādīsupī’’ti.
สเจ ปน สเพฺพหิปิ สปฺปิอาทีหิ เอกฎฺฐาเน วา นานาฎฺฐาเน วา วิญฺญาเปตฺวา ปฎิลทฺธํ เอกภาชเน อากิริตฺวา เอกรสํ กตฺวา ตโต กุสเคฺคนาปิ ชิวฺหเคฺค พินฺทุํ ฐเปตฺวา อโชฺฌหรติ, นว ปาจิตฺติยานิ อาปชฺชติฯ วุตฺตมฺปิ เจตํ ปริวาเร –
Sace pana sabbehipi sappiādīhi ekaṭṭhāne vā nānāṭṭhāne vā viññāpetvā paṭiladdhaṃ ekabhājane ākiritvā ekarasaṃ katvā tato kusaggenāpi jivhagge binduṃ ṭhapetvā ajjhoharati, nava pācittiyāni āpajjati. Vuttampi cetaṃ parivāre –
‘‘กายิกานิ น วาจสิกานิ,
‘‘Kāyikāni na vācasikāni,
สพฺพานิ นานาวตฺถุกานิ;
Sabbāni nānāvatthukāni;
อปุพฺพํ อจริมํ อาปเชฺชยฺย เอกโต,
Apubbaṃ acarimaṃ āpajjeyya ekato,
ปญฺหาเมสา กุสเลหิ จินฺติตา’’ติฯ (ปริ. ๔๘๑);
Pañhāmesā kusalehi cintitā’’ti. (pari. 481);
๒๖๑. อคิลาโน คิลานสญฺญีติ เอตฺถ สเจ คิลานสญฺญีปิ หุตฺวา เภสชฺชตฺถาย ปญฺจ เภสชฺชานิ วิญฺญาเปติ, มหานามสิกฺขาปเทน กาเรตโพฺพ ฯ นว ปณีตโภชนานิ วิญฺญาเปโนฺต ปน อิมินา สิกฺขาปเทน กาเรตโพฺพฯ ภิกฺขุนีนํ ปน เอตานิ ปาฎิเทสนียวตฺถูนิ โหนฺติ, สูโปทนวิญฺญตฺติยํ อุภเยสมฺปิ เสขปณฺณตฺติทุกฺกฎเมวฯ เสสเมตฺถ อุตฺตานเมวฯ
261.Agilānogilānasaññīti ettha sace gilānasaññīpi hutvā bhesajjatthāya pañca bhesajjāni viññāpeti, mahānāmasikkhāpadena kāretabbo . Nava paṇītabhojanāni viññāpento pana iminā sikkhāpadena kāretabbo. Bhikkhunīnaṃ pana etāni pāṭidesanīyavatthūni honti, sūpodanaviññattiyaṃ ubhayesampi sekhapaṇṇattidukkaṭameva. Sesamettha uttānameva.
จตุสมุฎฺฐานํ – กายโต กายวาจโต กายจิตฺตโต กายวาจาจิตฺตโต จ สมุฎฺฐาติ,
Catusamuṭṭhānaṃ – kāyato kāyavācato kāyacittato kāyavācācittato ca samuṭṭhāti,
กิริยํ, โนสญฺญาวิโมกฺขํ, อจิตฺตกํ, ปณฺณติวชฺชํ, กายกมฺมํ, วจีกมฺมํ, ติจิตฺตํ, ติเวทนนฺติฯ
Kiriyaṃ, nosaññāvimokkhaṃ, acittakaṃ, paṇṇativajjaṃ, kāyakammaṃ, vacīkammaṃ, ticittaṃ, tivedananti.
ปณีตโภชนสิกฺขาปทํ นวมํฯ
Paṇītabhojanasikkhāpadaṃ navamaṃ.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / วินยปิฎก • Vinayapiṭaka / มหาวิภงฺค • Mahāvibhaṅga / ๔. โภชนวโคฺค • 4. Bhojanavaggo
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / สารตฺถทีปนี-ฎีกา • Sāratthadīpanī-ṭīkā / ๙. ปณีตโภชนสิกฺขาปทวณฺณนา • 9. Paṇītabhojanasikkhāpadavaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / วชิรพุทฺธิ-ฎีกา • Vajirabuddhi-ṭīkā / ๙. ปณีตโภชนสิกฺขาปทวณฺณนา • 9. Paṇītabhojanasikkhāpadavaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / วิมติวิโนทนี-ฎีกา • Vimativinodanī-ṭīkā / ๙. ปณีตโภชนสิกฺขาปทวณฺณนา • 9. Paṇītabhojanasikkhāpadavaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ปาจิตฺยาทิโยชนาปาฬิ • Pācityādiyojanāpāḷi / ๙. ปณีตโภชนสิกฺขาปทํ • 9. Paṇītabhojanasikkhāpadaṃ
