Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਕਙ੍ਖਾવਿਤਰਣੀ-ਅਭਿਨવ-ਟੀਕਾ • Kaṅkhāvitaraṇī-abhinava-ṭīkā |
੯. ਪਣੀਤਭੋਜਨਸਿਕ੍ਖਾਪਦવਣ੍ਣਨਾ
9. Paṇītabhojanasikkhāpadavaṇṇanā
‘‘ਪਣੀਤਭੋਜਨਾਨੀ’’ਤਿ ਇਦਂ ਮਜ੍ਝੇ ਪਦਲੋਪਂ ਕਤ੍વਾ ਨਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠਨ੍ਤਿ ਆਹ ‘‘ਪਣੀਤਸਂਸਟ੍ਠਾਨੀ’’ਤਿਆਦਿ। ਸਬ੍ਬੋਪਿ ‘‘ਓਦਕੋ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਲਕ੍ਖਣੋ ਮਚ੍ਛੋਤਿ ‘‘ਮਚ੍ਛੋ ਨਾਮ ਓਦਕੋ વੁਚ੍ਚਤੀ’’ਤਿ (ਪਾਚਿ॰ ੨੬੦) ਏવਂ વਿਭਙ੍ਗੇ વੁਤ੍ਤਲਕ੍ਖਣੋ, ਸਬ੍ਬੋਪਿ ਮਚ੍ਛੋ ਏવ। ਯੋ ਕੋਚਿ ਉਦਕੇ ਜਾਤੋ ਮਚ੍ਛੋ ਨਾਮਾਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਮਹਾਨਾਮਸਿਕ੍ਖਾਪਦੇਨਾਤਿ –
‘‘Paṇītabhojanānī’’ti idaṃ majjhe padalopaṃ katvā niddiṭṭhanti āha ‘‘paṇītasaṃsaṭṭhānī’’tiādi. Sabbopi ‘‘odako’’ti vuttalakkhaṇo macchoti ‘‘maccho nāma odako vuccatī’’ti (pāci. 260) evaṃ vibhaṅge vuttalakkhaṇo, sabbopi maccho eva. Yo koci udake jāto maccho nāmāti vuttaṃ hoti. Mahānāmasikkhāpadenāti –
‘‘ਅਗਿਲਾਨੇਨ ਭਿਕ੍ਖੁਨਾ ਚਤੁਮਾਸਪਚ੍ਚਯਪવਾਰਣਾ ਸਾਦਿਤਬ੍ਬਾ ਅਞ੍ਞਤ੍ਰ ਪੁਨਪવਾਰਣਾਯ ਅਞ੍ਞਤ੍ਰ ਨਿਚ੍ਚਪવਾਰਣਾਯ। ਤਤੋ ਚੇ ਉਤ੍ਤਰਿ ਸਾਦਿਯੇਯ੍ਯ, ਪਾਚਿਤ੍ਤਿਯ’’ਨ੍ਤਿ –
‘‘Agilānena bhikkhunā catumāsapaccayapavāraṇā sāditabbā aññatra punapavāraṇāya aññatra niccapavāraṇāya. Tato ce uttari sādiyeyya, pācittiya’’nti –
ਇਮਿਨਾ ਸਿਕ੍ਖਾਪਦੇਨ (ਪਾਚਿ॰ ੩੦੬)। ਏਤ੍ਥ ਹਿ ਸਙ੍ਘવਸੇਨ ਗਿਲਾਨਪਚ੍ਚਯਪવਾਰਣਾਯ ਪવਾਰਿਤਟ੍ਠਾਨੇ ਸਚੇ ਤਤ੍ਥ ਰਤ੍ਤੀਹਿ વਾ ਭੇਸਜ੍ਜੇਹਿ વਾ ਪਰਿਚ੍ਛੇਦੋ ਕਤੋ ਹੋਤਿ ‘‘ਏਤ੍ਤਿਕਾਯੇવ ਰਤ੍ਤਿਯੋ, ਏਤ੍ਤਕਾਨਿ વਾ ਭੇਸਜ੍ਜਾਨਿ વਿਞ੍ਞਾਪੇਤਬ੍ਬਾਨੀ’’ਤਿ, ਤਤੋ ਰਤ੍ਤਿਪਰਿਯਨ੍ਤਤੋ વਾ ਭੇਸਜ੍ਜਪਰਿਯਨ੍ਤਤੋ વਾ ਉਤ੍ਤਰਿ ਨਭੇਸਜ੍ਜਕਰਣੀਯੇਨ વਾ ਭੇਸਜ੍ਜਂ, ਅਞ੍ਞਭੇਸਜ੍ਜਕਰਣੀਯੇਨ વਾ ਅਞ੍ਞਂ ਭੇਸਜ੍ਜਂ વਿਞ੍ਞਾਪੇਨ੍ਤਸ੍ਸ ਪਾਚਿਤ੍ਤਿਯਂ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਸ੍ਮਾ ਅਗਿਲਾਨੋ ਗਿਲਾਨਸਞ੍ਞੀਪਿ ਹੁਤ੍વਾ ਪਞ੍ਚ ਭੇਸਜ੍ਜਾਨਿ વਿਞ੍ਞਾਪੇਨ੍ਤੋ ਨਭੇਸਜ੍ਜਕਰਣੀਯੇਨ ਭੇਸਜ੍ਜਂ વਿਞ੍ਞਾਪੇਨ੍ਤੋ ਨਾਮ ਹੋਤੀਤਿ ‘‘ਮਹਾਨਾਮਸਿਕ੍ਖਾਪਦੇਨ ਕਾਰੇਤਬ੍ਬੋ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ।
Iminā sikkhāpadena (pāci. 306). Ettha hi saṅghavasena gilānapaccayapavāraṇāya pavāritaṭṭhāne sace tattha rattīhi vā bhesajjehi vā paricchedo kato hoti ‘‘ettikāyeva rattiyo, ettakāni vā bhesajjāni viññāpetabbānī’’ti, tato rattipariyantato vā bhesajjapariyantato vā uttari nabhesajjakaraṇīyena vā bhesajjaṃ, aññabhesajjakaraṇīyena vā aññaṃ bhesajjaṃ viññāpentassa pācittiyaṃ vuttaṃ. Tasmā agilāno gilānasaññīpi hutvā pañca bhesajjāni viññāpento nabhesajjakaraṇīyena bhesajjaṃ viññāpento nāma hotīti ‘‘mahānāmasikkhāpadena kāretabbo’’ti vuttaṃ.
ਯੋ ਪਨ ਨਭੇਸਜ੍ਜਤ੍ਥਾਯ વਿਞ੍ਞਾਪੇਤਿ, ਅਥ ਖੋ ਕੇવਲਂ ਅਤ੍ਤਨੋ ਭੁਞ੍ਜਨਤ੍ਥਾਯ, ਸੋ ਸੂਪੋਦਨવਿਞ੍ਞਤ੍ਤਿਯਾਯੇવ ਕਾਰੇਤਬ੍ਬੋ। વੁਤ੍ਤਞ੍ਹੇਤਂ ਸਮਨ੍ਤਪਾਸਾਦਿਕਾਯਂ ‘‘ਸੁਦ੍ਧਾਨਿ ਸਪ੍ਪਿਆਦੀਨਿ વਿਞ੍ਞਾਪੇਤ੍વਾ ਭੁਞ੍ਜਨ੍ਤੋ ਪਾਚਿਤ੍ਤਿਯਂ ਨਾਪਜ੍ਜਤਿ , ਸੇਖਿਯੇਸੁ ਸੂਪੋਦਨવਿਞ੍ਞਤ੍ਤਿਦੁਕ੍ਕਟਂ ਆਪਜ੍ਜਤੀ’’ਤਿ (ਪਾਚਿ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੨੫੯)। ਸੂਪੋਦਨવਿਞ੍ਞਤ੍ਤਿਯਾ ਕਾਰੇਤਬ੍ਬੋਤਿ ‘‘ਨ ਸੂਪਂ વਾ ਓਦਨਂ વਾ ਅਗਿਲਾਨੋ’’ਤਿਆਦਿਨਾ (ਪਾਚਿ॰ ੬੧੩) ਸਿਕ੍ਖਾਪਦੇਨ ਕਾਰੇਤਬ੍ਬੋ, ਦੁਕ੍ਕਟੇਨ ਕਾਰੇਤਬ੍ਬੋਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਇਮਿਨਾਤਿ ਇਮਿਨਾ ਪਣੀਤਭੋਜਨਸਿਕ੍ਖਾਪਦੇਨ।
Yo pana nabhesajjatthāya viññāpeti, atha kho kevalaṃ attano bhuñjanatthāya, so sūpodanaviññattiyāyeva kāretabbo. Vuttañhetaṃ samantapāsādikāyaṃ ‘‘suddhāni sappiādīni viññāpetvā bhuñjanto pācittiyaṃ nāpajjati , sekhiyesu sūpodanaviññattidukkaṭaṃ āpajjatī’’ti (pāci. aṭṭha. 259). Sūpodanaviññattiyā kāretabboti ‘‘na sūpaṃ vā odanaṃ vā agilāno’’tiādinā (pāci. 613) sikkhāpadena kāretabbo, dukkaṭena kāretabboti vuttaṃ hoti. Imināti iminā paṇītabhojanasikkhāpadena.
‘‘ਸਪ੍ਪਿਭਤ੍ਤਂ ਦੇਹੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤੇ ਕਿਂ ਹੋਤੀਤਿ ਆਹ ‘‘ਸਪ੍ਪਿਭਤ੍ਤਂ ‘ਦੇਹੀ’ਤਿ વੁਤ੍ਤੇ ਪਨਾ’’ਤਿਆਦਿ। ਸੂਪੋਦਨવਿਞ੍ਞਤ੍ਤਿਯਾ ਦੁਕ੍ਕਟਮੇવ ਹੋਤੀਤਿ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ। ਕਸ੍ਮਾਤਿ ਆਹ ‘‘ਯਸ੍ਮਾ’’ਤਿਆਦਿ। ਅਥ ਯਥਾ ‘‘ਪਣੀਤਭੋਜਨਾਨੀ’’ਤਿ, ਏવਂ ‘‘ਸਪ੍ਪਿਭਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ ਇਦਮ੍ਪਿ ਕਸ੍ਮਾ ਨ વਿਞ੍ਞਾਯਤੀਤਿ ਚੇ? ਅਨੇਕਨ੍ਤਿਕਤ੍ਤਾ। ਤਥਾ ਹਿ ‘‘ਪਣੀਤਭੋਜਨਾਨੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤੇ ‘‘ਪਣੀਤਸਂਸਟ੍ਠਾਨਿ ਭੋਜਨਾਨਿ ਪਣੀਤਭੋਜਨਾਨੀ’’ਤਿ ਅਯਮਤ੍ਥੋ ਏਕਨ੍ਤਤੋ ਪਞ੍ਞਾਯਤਿ, ‘‘ਸਪ੍ਪਿਭਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤੇ ਪਨ ‘‘ਸਪ੍ਪਿਮਯਂ ਭਤ੍ਤਂ ਸਪ੍ਪਿਭਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿਪਿ વਿਞ੍ਞਾਯਮਾਨਤ੍ਤਾ ‘ਸਪ੍ਪਿਸਂਸਟ੍ਠਂ ਭਤ੍ਤਂ ਸਪ੍ਪਿਭਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ ਅਯਮਤ੍ਥੋ ਨ ਏਕਨ੍ਤਤੋ ਪਞ੍ਞਾਯਤਿ। ਏਸ ਨਯੋ ‘‘ਨવਨੀਤਭਤ੍ਤਂ ਦੇਹੀ’’ਤਿਆਦੀਸੁਪਿ।
‘‘Sappibhattaṃ dehī’’ti vutte kiṃ hotīti āha ‘‘sappibhattaṃ ‘dehī’ti vutte panā’’tiādi. Sūpodanaviññattiyā dukkaṭameva hotīti sambandho. Kasmāti āha ‘‘yasmā’’tiādi. Atha yathā ‘‘paṇītabhojanānī’’ti, evaṃ ‘‘sappibhatta’’nti idampi kasmā na viññāyatīti ce? Anekantikattā. Tathā hi ‘‘paṇītabhojanānī’’ti vutte ‘‘paṇītasaṃsaṭṭhāni bhojanāni paṇītabhojanānī’’ti ayamattho ekantato paññāyati, ‘‘sappibhatta’’nti vutte pana ‘‘sappimayaṃ bhattaṃ sappibhatta’’ntipi viññāyamānattā ‘sappisaṃsaṭṭhaṃ bhattaṃ sappibhatta’’nti ayamattho na ekantato paññāyati. Esa nayo ‘‘navanītabhattaṃ dehī’’tiādīsupi.
ਪੁਰਿਮਨਯੇਨੇવਾਤਿ ‘‘ਭਤ੍ਤਂ ਦਤ੍વਾ ਸਪ੍ਪਿਂ ਕਤ੍વਾ ਭੁਞ੍ਜਾ’’ਤਿ ਪੁਰਿਮੇਨੇવ ਨਯੇਨ। ਸਚੇ ਪਨ ‘‘ਸਪ੍ਪਿਨਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤੇ ਕੇવਲਂ ਸੇਸੇਸੁ ਨવਨੀਤਾਦੀਸੁ ਅਞ੍ਞਤਰੇਨ ਦੇਤਿ, વਿਸਙ੍ਕੇਤਮੇવ ਹੋਤਿ। ਅਨਾਪਤ੍ਤੀਤਿ વਿਸਙ੍ਕੇਤਤ੍ਤਾ ਸਬ੍ਬਾਹਿਯੇવ ਆਪਤ੍ਤੀਹਿ ਅਨਾਪਤ੍ਤਿ। ‘‘ਕਿਞ੍ਚਾਪਿ ਅਨਾਪਤ੍ਤਿ, ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਨ ਪਯੋਗੇਨ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ਨ ਭੁਞ੍ਜਿਤਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿ વਦਨ੍ਤਿ। ਕਪ੍ਪਿਯਸਪ੍ਪਿਨਾਤਿ ਕਪ੍ਪਿਯਮਂਸਸਪ੍ਪਿਨਾ। ਏਸ ਨਯੋ ਅਕਪ੍ਪਿਯਸਪ੍ਪਿਨਾਤਿ ਏਤ੍ਥਾਪਿ। ਕਪ੍ਪਿਯਾਕਪ੍ਪਿਯਤਾ ਹਿ ਮਂਸਾਨਂਯੇવ, ਨ ਸਪ੍ਪਿਆਦੀਨਂ। ਠਪੇਤ੍વਾ ਏਕਂ ਮਨੁਸ੍ਸવਸਾਤੇਲਂ ਸਬ੍ਬੇਸਂ ਖੀਰਦਧਿਸਪ੍ਪਿਨવਨੀਤવਸਾਤੇਲੇਸੁ ਅਕਪ੍ਪਿਯਂ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥਿ।
Purimanayenevāti ‘‘bhattaṃ datvā sappiṃ katvā bhuñjā’’ti purimeneva nayena. Sace pana ‘‘sappinā’’ti vutte kevalaṃ sesesu navanītādīsu aññatarena deti, visaṅketameva hoti. Anāpattīti visaṅketattā sabbāhiyeva āpattīhi anāpatti. ‘‘Kiñcāpi anāpatti, attano pana payogena nibbattattā na bhuñjitabba’’nti vadanti. Kappiyasappināti kappiyamaṃsasappinā. Esa nayo akappiyasappināti etthāpi. Kappiyākappiyatā hi maṃsānaṃyeva, na sappiādīnaṃ. Ṭhapetvā ekaṃ manussavasātelaṃ sabbesaṃ khīradadhisappinavanītavasātelesu akappiyaṃ nāma natthi.
ਪਰਿਭੋਗੇਪਿ ਦੁਕ੍ਕਟਮੇવ ਇਧ ਅਨਧਿਪ੍ਪੇਤਤ੍ਤਾਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ। ਸਚੇ ਅਸਤਿ ਅਕਪ੍ਪਿਯਸਪ੍ਪਿਮ੍ਹਿ ਪੁਰਿਮਨਯੇਨੇવ ਅਕਪ੍ਪਿਯਨવਨੀਤਾਦੀਨਿ ਦੇਤਿ ‘‘ਸਪ੍ਪਿਂ ਕਤ੍વਾ ਭੁਞ੍ਜਾ’’ਤਿ, ਅਕਪ੍ਪਿਯਸਪ੍ਪਿਨਾવ ਦਿਨ੍ਨਂ ਹੋਤਿ। ਯਥਾ ਚ ‘‘ਕਪ੍ਪਿਯਸਪ੍ਪਿਨਾ ਦੇਹੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤੇ ਅਕਪ੍ਪਿਯਸਪ੍ਪਿਨਾ ਦੇਤਿ, વਿਸਙ੍ਕੇਤਂ, ਏવਂ ‘‘‘ਅਕਪ੍ਪਿਯਸਪ੍ਪਿਨਾ’ਤਿ વੁਤ੍ਤੇ ਕਪ੍ਪਿਯਸਪ੍ਪਿਨਾ ਦੇਤੀ’’ਤਿ ਏਤ੍ਥਾਪਿ ਪਟਿਪਾਟਿਯਾ ਏਕਮੇਕਂ વਿਤ੍ਥਾਰੇਤ੍વਾ વੁਚ੍ਚਮਾਨੇਪਿ ਅਯਮੇવਤ੍ਥੋ વਤ੍ਤਬ੍ਬੋ ਸਿਯਾ, ਸੋ ਚ ਸਙ੍ਖੇਪੇਨਪਿ ਸਕ੍ਕਾ વਿਞ੍ਞਾਤੁਨ੍ਤਿ વਿਤ੍ਥਾਰਨਯਂ ਹਿਤ੍વਾ ਇਮਿਨਾવ ਨਯੇਨ ਸਬ੍ਬਪਦੇਸੁ વਿਨਿਚ੍ਛਯੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਅਯਞ੍ਹੇਤ੍ਥ ਸਙ੍ਖੇਪਤ੍ਥੋ – ਯੇਨ ਯੇਨ વਿਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਹੋਤਿ, ਤਸ੍ਮਿਂ વਾ ਤਸ੍ਸ ਮੂਲੇ વਾ ਲਦ੍ਧੇ ਤਂ ਤਂ ਲਦ੍ਧਮੇવ ਹੋਤਿ। ਸਚੇ ਪਨ ਅਞ੍ਞਂ ਪਾਲ਼ਿਯਾ ਆਗਤਂ વਾ ਅਨਾਗਤਂ વਾ ਦੇਤਿ, વਿਸਙ੍ਕੇਤਨ੍ਤਿ। ਨਾਨਾਟ੍ਠਾਨੇ વਾਤਿ ਤਸ੍ਮਿਂਯੇવ ਘਰੇ ਸਪ੍ਪਿਂ, ਇਤਰਸ੍ਮਿਂ ਨવਨੀਤਨ੍ਤਿਆਦਿਨਾ ਨਾਨਾਟ੍ਠਾਨੇ વਾ।
Paribhogepi dukkaṭameva idha anadhippetattāti adhippāyo. Sace asati akappiyasappimhi purimanayeneva akappiyanavanītādīni deti ‘‘sappiṃ katvā bhuñjā’’ti, akappiyasappināva dinnaṃ hoti. Yathā ca ‘‘kappiyasappinā dehī’’ti vutte akappiyasappinā deti, visaṅketaṃ, evaṃ ‘‘‘akappiyasappinā’ti vutte kappiyasappinā detī’’ti etthāpi paṭipāṭiyā ekamekaṃ vitthāretvā vuccamānepi ayamevattho vattabbo siyā, so ca saṅkhepenapi sakkā viññātunti vitthāranayaṃ hitvā imināva nayena sabbapadesu vinicchayo veditabboti vuttaṃ. Ayañhettha saṅkhepattho – yena yena viññatti hoti, tasmiṃ vā tassa mūle vā laddhe taṃ taṃ laddhameva hoti. Sace pana aññaṃ pāḷiyā āgataṃ vā anāgataṃ vā deti, visaṅketanti. Nānāṭṭhāne vāti tasmiṃyeva ghare sappiṃ, itarasmiṃ navanītantiādinā nānāṭṭhāne vā.
ਪਣੀਤਭੋਜਨਸਿਕ੍ਖਾਪਦવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Paṇītabhojanasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.