| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / नेत्तिविभाविनी • Nettivibhāvinī |
११. पञ्ञत्तिहारसम्पातविभावना
11. Paññattihārasampātavibhāvanā
७३. येन येन वेवचनहारसम्पातेन वेवचनानि निद्धारितानि, सो वेवचनहारसम्पातो परिपुण्णो, ‘‘कतमो पञ्ञत्तिहारसम्पातो’’ति पुच्छितब्बत्ता ‘‘तत्थ कतमो पञ्ञत्तिहारसम्पातो’’तिआदि वुत्तं।
73. Yena yena vevacanahārasampātena vevacanāni niddhāritāni, so vevacanahārasampāto paripuṇṇo, ‘‘katamo paññattihārasampāto’’ti pucchitabbattā ‘‘tattha katamo paññattihārasampāto’’tiādi vuttaṃ.
‘‘कतमा सुत्तप्पदेसभूता पञ्ञत्ति कतमेसं धम्मानं पञ्ञत्ती’’ति पुच्छितब्बत्ता ‘‘तस्मा’’तिआदि वुत्तं। ‘‘तस्मा रक्खितचित्तस्सा’’ति पञ्ञत्ति सतिया पदट्ठानस्स रक्खितब्बस्स चित्तस्स पञ्ञापनतो सतिया पदट्ठानपञ्ञत्ति नाम। सतिया हि रक्खितब्बं चित्तं सतिया पदट्ठानं अधिट्ठानं नाम। तेनाह अट्ठकथायं – ‘‘अधिट्ठहित्वा रक्खन्तिया सतिया रक्खियमानं चित्तं तस्सा अधिट्ठानं विय होती’’ति। ‘‘सम्मासङ्कप्पगोचरो’’ति पञ्ञत्ति समथस्स भावनाय पञ्ञापनतो समथस्स भावनापञ्ञत्ति नाम। ‘‘सम्मादिट्ठिपुरेक्खारो, ञत्वान उदयब्बय’’न्ति पञ्ञत्ति दस्सनभूमिया निक्खेपस्स पञ्ञापनतो निक्खेपपञ्ञत्ति नाम। ‘‘थिनमिद्धाभिभू भिक्खू’’ति समुदयस्स अनवसेसप्पहानस्स पञ्ञापनतो अनवसेसप्पहानपञ्ञत्ति नाम। ‘‘सब्बा दुग्गतियो जहे’’ति पञ्ञत्ति मग्गस्स अरियमग्गस्स भावनाय पञ्ञापनतो भावनापञ्ञत्ति नाम।
‘‘Katamā suttappadesabhūtā paññatti katamesaṃ dhammānaṃ paññattī’’ti pucchitabbattā ‘‘tasmā’’tiādi vuttaṃ. ‘‘Tasmā rakkhitacittassā’’ti paññatti satiyā padaṭṭhānassa rakkhitabbassa cittassa paññāpanato satiyā padaṭṭhānapaññatti nāma. Satiyā hi rakkhitabbaṃ cittaṃ satiyā padaṭṭhānaṃ adhiṭṭhānaṃ nāma. Tenāha aṭṭhakathāyaṃ – ‘‘adhiṭṭhahitvā rakkhantiyā satiyā rakkhiyamānaṃ cittaṃ tassā adhiṭṭhānaṃ viya hotī’’ti. ‘‘Sammāsaṅkappagocaro’’ti paññatti samathassa bhāvanāya paññāpanato samathassa bhāvanāpaññatti nāma. ‘‘Sammādiṭṭhipurekkhāro, ñatvāna udayabbaya’’nti paññatti dassanabhūmiyā nikkhepassa paññāpanato nikkhepapaññatti nāma. ‘‘Thinamiddhābhibhū bhikkhū’’ti samudayassa anavasesappahānassa paññāpanato anavasesappahānapaññatti nāma. ‘‘Sabbā duggatiyo jahe’’ti paññatti maggassa ariyamaggassa bhāvanāya paññāpanato bhāvanāpaññatti nāma.
‘‘एत्तकोव पञ्ञत्तिहारसम्पातो परिपुण्णो’’ति वत्तब्बत्ता ‘‘नियुत्तो पञ्ञत्तिहारसम्पातो’’ति वुत्तं। येन येन संवण्णनाविसेसभूतेन पञ्ञत्तिहारसम्पातेन पञ्ञत्तिप्पभेदा निद्धारिता, सो सो संवण्णनाविसेसभूतो पञ्ञत्तिहारसम्पातो नियुत्तो यथारहं निद्धारेत्वा युज्जितब्बोति अत्थो गहेतब्बोति।
‘‘Ettakova paññattihārasampāto paripuṇṇo’’ti vattabbattā ‘‘niyutto paññattihārasampāto’’ti vuttaṃ. Yena yena saṃvaṇṇanāvisesabhūtena paññattihārasampātena paññattippabhedā niddhāritā, so so saṃvaṇṇanāvisesabhūto paññattihārasampāto niyutto yathārahaṃ niddhāretvā yujjitabboti attho gahetabboti.
इति पञ्ञत्तिहारसम्पाते सत्तिबलानुरूपा रचिता
Iti paññattihārasampāte sattibalānurūpā racitā
विभावना निट्ठिता।
Vibhāvanā niṭṭhitā.
पण्डितेहि पन…पे॰… गहेतब्बोति।
Paṇḍitehi pana…pe… gahetabboti.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / खुद्दकनिकाय • Khuddakanikāya / नेत्तिप्पकरणपाळि • Nettippakaraṇapāḷi / ११. पञ्ञत्तिहारसम्पातो • 11. Paññattihārasampāto
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / सुत्तपिटक (अट्ठकथा) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / खुद्दकनिकाय (अट्ठकथा) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / नेत्तिप्पकरण-अट्ठकथा • Nettippakaraṇa-aṭṭhakathā / ११. पञ्ञत्तिहारसम्पातवण्णना • 11. Paññattihārasampātavaṇṇanā
