| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / เนตฺติปฺปกรณ-ฎีกา • Nettippakaraṇa-ṭīkā |
๑๑. ปญฺญตฺติหารวิภงฺควณฺณนา
11. Paññattihāravibhaṅgavaṇṇanā
๓๙. ภควโต สาภาวิกธมฺมกถายาติ อตฺตโน ภาโว สภาโว, สภาเวน นิพฺพตฺตา, ตโต วา อาคตาติ สาภาวิกา, สา เอว ธมฺมกถาติ สาภาวิกธมฺมกถา, พุทฺธานํ สามุกฺกํสิกธมฺมกถาติ อโตฺถ , ตาย กรณภูตาย ธมฺมเทสนาย อนญฺญเตฺตปิ กถาเทสนานํ อุปจารสิเทฺธน เภเทเนวํ วุตฺตํ, อวยวสมุทายวิภาเคน วาฯ เตนาห ‘‘กา จ ปกติกถาย เทสนา? จตฺตาริ สจฺจานี’’ติฯ อิทญฺหิ อตฺถสฺส เทสนาย อเภโทปจารํ กตฺวา วุตฺตํฯ ตสฺสา เทสนาย ปญฺญาปนาฯ อยํ ปญฺญตฺติหาโรติ สเงฺขเปเนว ปญฺญตฺติหารสฺส สรูปมาหฯ สาติ ยถาวุตฺตเทสนาฯ ตถา ตถาติ ยถา ยถา สจฺจานิ เทเสตพฺพานิ, ตถา ตถาฯ กถเญฺจตานิ เทเสตพฺพานิ? ปริเญฺญยฺยาทิปฺปกาเรนฯ ยถาธิเปฺปตนฺติ อธิเปฺปตานุรูปํ, โพธเนยฺยพนฺธวานํ โพธนาธิปฺปายานุกูลนฺติ อโตฺถฯ อตฺถนฺติ เทเสตพฺพตฺถํ, ทุกฺขาทิอตฺถเมว วาฯ นิกฺขิปตีติ ปติฎฺฐาเปติฯ ยโต ‘‘จตฺตาโร สุตฺตนิเกฺขปา’’ติอาทิ (ม. นิ. อฎฺฐ. ๑.มูลปริยายสุตฺตวณฺณนา) อฎฺฐกถาสุ วุจฺจติฯ
39.Bhagavato sābhāvikadhammakathāyāti attano bhāvo sabhāvo, sabhāvena nibbattā, tato vā āgatāti sābhāvikā, sā eva dhammakathāti sābhāvikadhammakathā, buddhānaṃ sāmukkaṃsikadhammakathāti attho , tāya karaṇabhūtāya dhammadesanāya anaññattepi kathādesanānaṃ upacārasiddhena bhedenevaṃ vuttaṃ, avayavasamudāyavibhāgena vā. Tenāha ‘‘kā ca pakatikathāya desanā? Cattāri saccānī’’ti. Idañhi atthassa desanāya abhedopacāraṃ katvā vuttaṃ. Tassā desanāya paññāpanā. Ayaṃ paññattihāroti saṅkhepeneva paññattihārassa sarūpamāha. Sāti yathāvuttadesanā. Tathā tathāti yathā yathā saccāni desetabbāni, tathā tathā. Kathañcetāni desetabbāni? Pariññeyyādippakārena. Yathādhippetanti adhippetānurūpaṃ, bodhaneyyabandhavānaṃ bodhanādhippāyānukūlanti attho. Atthanti desetabbatthaṃ, dukkhādiatthameva vā. Nikkhipatīti patiṭṭhāpeti. Yato ‘‘cattāro suttanikkhepā’’tiādi (ma. ni. aṭṭha. 1.mūlapariyāyasuttavaṇṇanā) aṭṭhakathāsu vuccati.
ตตฺถาติ นิเกฺขปเทสนายนฺติ อโตฺถฯ มคฺคปกฺขิยาติ ทุกฺขสจฺจโต พหิกตาติ อธิปฺปาโยฯ
Tatthāti nikkhepadesanāyanti attho. Maggapakkhiyāti dukkhasaccato bahikatāti adhippāyo.
ยสฺมิํ ฐาเนติ ยสฺมิํ ภวาทิสงฺขาเต ฐาเนฯ ยถาวุตฺตา เทสนาติ จตุราหารปฎิพทฺธราคาทิมุเขน วฎฺฎทีปนี วุตฺตปฺปการา เทสนาฯ
Yasmiṃ ṭhāneti yasmiṃ bhavādisaṅkhāte ṭhāne. Yathāvuttā desanāti caturāhārapaṭibaddharāgādimukhena vaṭṭadīpanī vuttappakārā desanā.
๔๑. เตปริวฎฺฎวเสนาติ เอตฺถาปิ ‘‘สเจฺจสู’’ติ โยเชตพฺพํฯ ปริญฺญาปญฺญตฺตีติ อาหาติ สมฺพโนฺธฯ อชฺฌตฺตรโต, สมาหิโตติ ปททฺวเยน สมาธานวิสิฎฺฐํ อชฺฌตฺตรตตาภาวนํ ทีเปติ โคจรชฺฌตฺตตาทีปนโตฯ เกวโล หิ อชฺฌตฺตสโทฺท อชฺฌตฺตชฺฌตฺตโคจรชฺฌเตฺตสุปิ วตฺตติฯ อชฺฌตฺตรตตาวิสิฎฺฐญฺจ สมาธานํ สาติสยํ จิตฺตฎฺฐิติํ ทีเปตีติ อิมมตฺถํ ทเสฺสติ ‘‘สมาธานวิสิฎฺฐสฺสา’’ติอาทินาฯ
41.Teparivaṭṭavasenāti etthāpi ‘‘saccesū’’ti yojetabbaṃ. Pariññāpaññattīti āhāti sambandho. Ajjhattarato, samāhitoti padadvayena samādhānavisiṭṭhaṃ ajjhattaratatābhāvanaṃ dīpeti gocarajjhattatādīpanato. Kevalo hi ajjhattasaddo ajjhattajjhattagocarajjhattesupi vattati. Ajjhattaratatāvisiṭṭhañca samādhānaṃ sātisayaṃ cittaṭṭhitiṃ dīpetīti imamatthaṃ dasseti ‘‘samādhānavisiṭṭhassā’’tiādinā.
อาสชฺชนเฎฺฐนาติ อาสงฺคนเฎฺฐนฯ ตถา ทสฺสนนฺติ อตถาภูตสฺสาปิ ภพฺพรูปสฺส วิย อตฺตโน วิทํสนํฯ อลกฺขิโกติ วิลกฺขิโกฯ
Āsajjanaṭṭhenāti āsaṅganaṭṭhena. Tathā dassananti atathābhūtassāpi bhabbarūpassa viya attano vidaṃsanaṃ. Alakkhikoti vilakkhiko.
กามานนฺติ กามาวจรธมฺมานํฯ รูปานนฺติ รูปาวจรธมฺมานํฯ นิสฺสรณนฺติ กามานํ รูปาวจรธมฺมา นิสฺสรณํ, เตสํ อรูปาวจรธมฺมา นิสฺสรณํฯ เอวํ ตํสภาวานนฺติ สอุตฺตรสภาวานํฯ ตถาติ ยถา สงฺขตธมฺมานํ นิสฺสรณภาวโต, กิเลสสมุเจฺฉทกสฺส อริยมคฺคสฺส อารมฺมณภาวโต จ อเตฺถว อสงฺขตา ธาตุ, ตถา วุจฺจมาเนนาปิ การเณน อเตฺถว อสงฺขตา ธาตูติ ทเสฺสติฯ กตฺถจิ วิสเยติ อสงฺขตธาตุํ สนฺธาย วทติฯ อวิปรีตโตฺถติ ภูตโตฺถฯ ‘‘ยโต โข โภ อยํ อตฺตา ปญฺจหิ กามคุเณหิ สมปฺปิโต สมงฺคีภูโต ปริจาเรติ, เอตฺตาวตา โข โภ อยํ อตฺตา ปรมทิฎฺฐธมฺมนิพฺพานปฺปโตฺต โหติ (ที. นิ. ๑.๙๔), สปกฎฺฐนิพฺพานภาวิโน’’ติ จ เอวมาทีสุ อุปจารวุตฺติสพฺภาวโตฯ ยถา ตํ สีหสโทฺทติ ยถา ‘‘สีโห มาณวโก’’ติอาทินา มาณวกาทีสุ อุปจารวุตฺตินา วตฺตมาโน มิคราเช ภูตตฺถวิสเย ทิโฎฺฐ, เอวํ นิพฺพานสโทฺทปิ กามคุณรูปชฺฌานสมงฺคิตาสุ อุปจารวุตฺติยา วตฺตมาโน กตฺถจิ วิสเย อวิปรีตโตฺถฯ ยตฺถ จ วิสเย อวิปรีตโตฺถ, สา อสงฺขตา ธาตุฯ หตฺถตเล สอามลกํ วิย เญยฺยํ ปจฺจกฺขโต ปสฺสนฺตสฺส เอกปฺปมาณสฺส สตฺถุวจนเมเวตฺถ ปมาณนฺติ ทเสฺสโนฺต ‘‘กิํ วา เอตาย ยุตฺติจินฺตายา’’ติอาทิมาหฯ ‘‘ปฎิญฺญาตสฺส อตฺถสฺส สิทฺธิยา ปกาสนาปญฺญตฺตี’’ติ นิคมํ สนฺธายาหาติฯ
Kāmānanti kāmāvacaradhammānaṃ. Rūpānanti rūpāvacaradhammānaṃ. Nissaraṇanti kāmānaṃ rūpāvacaradhammā nissaraṇaṃ, tesaṃ arūpāvacaradhammā nissaraṇaṃ. Evaṃ taṃsabhāvānanti sauttarasabhāvānaṃ. Tathāti yathā saṅkhatadhammānaṃ nissaraṇabhāvato, kilesasamucchedakassa ariyamaggassa ārammaṇabhāvato ca attheva asaṅkhatā dhātu, tathā vuccamānenāpi kāraṇena attheva asaṅkhatā dhātūti dasseti. Katthaci visayeti asaṅkhatadhātuṃ sandhāya vadati. Aviparītatthoti bhūtattho. ‘‘Yato kho bho ayaṃ attā pañcahi kāmaguṇehi samappito samaṅgībhūto paricāreti, ettāvatā kho bho ayaṃ attā paramadiṭṭhadhammanibbānappatto hoti (dī. ni. 1.94), sapakaṭṭhanibbānabhāvino’’ti ca evamādīsu upacāravuttisabbhāvato. Yathā taṃ sīhasaddoti yathā ‘‘sīho māṇavako’’tiādinā māṇavakādīsu upacāravuttinā vattamāno migarāje bhūtatthavisaye diṭṭho, evaṃ nibbānasaddopi kāmaguṇarūpajjhānasamaṅgitāsu upacāravuttiyā vattamāno katthaci visaye aviparītattho. Yattha ca visaye aviparītattho, sā asaṅkhatā dhātu. Hatthatale saāmalakaṃ viya ñeyyaṃ paccakkhato passantassa ekappamāṇassa satthuvacanamevettha pamāṇanti dassento ‘‘kiṃ vā etāya yutticintāyā’’tiādimāha. ‘‘Paṭiññātassa atthassa siddhiyā pakāsanāpaññattī’’ti nigamaṃ sandhāyāhāti.
ปญฺญตฺติหารวิภงฺควณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Paññattihāravibhaṅgavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / สุตฺตปิฎก • Suttapiṭaka / ขุทฺทกนิกาย • Khuddakanikāya / เนตฺติปฺปกรณปาฬิ • Nettippakaraṇapāḷi / ๑๑. ปญฺญตฺติหารวิภโงฺค • 11. Paññattihāravibhaṅgo
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / สุตฺตปิฎก (อฎฺฐกถา) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ขุทฺทกนิกาย (อฎฺฐกถา) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / เนตฺติปฺปกรณ-อฎฺฐกถา • Nettippakaraṇa-aṭṭhakathā / ๑๑. ปญฺญตฺติหารวิภงฺควณฺณนา • 11. Paññattihāravibhaṅgavaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / สุตฺตปิฎก (ฎีกา) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ขุทฺทกนิกาย (ฎีกา) • Khuddakanikāya (ṭīkā) / เนตฺติวิภาวินี • Nettivibhāvinī / ๑๑. ปญฺญตฺติหารวิภงฺควิภาวนา • 11. Paññattihāravibhaṅgavibhāvanā
