| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ನೇತ್ತಿಪ್ಪಕರಣ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Nettippakaraṇa-aṭṭhakathā |
೧೧. ಪಞ್ಞತ್ತಿಹಾರವಿಭಙ್ಗವಣ್ಣನಾ
11. Paññattihāravibhaṅgavaṇṇanā
೩೯. ತತ್ಥ ಕತಮೋ ಪಞ್ಞತ್ತಿಹಾರೋತಿ ಪಞ್ಞತ್ತಿಹಾರವಿಭಙ್ಗೋ। ತತ್ಥ ಕಾ ಪನಾಯಂ ಪಞ್ಞತ್ತೀತಿ? ಆಹ ‘‘ಯಾ ಪಕತಿಕಥಾಯ ದೇಸನಾ’’ತಿ। ಇದಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ – ಯಾ ದೇಸನಾಹಾರಾದಯೋ ವಿಯ ಅಸ್ಸಾದಾದಿಪದತ್ಥವಿಸೇಸನಿದ್ಧಾರಣಂ ಅಕತ್ವಾ ಭಗವತೋ ಸಾಭಾವಿಕಧಮ್ಮಕಥಾಯ ದೇಸನಾ। ಯಾ ತಸ್ಸಾ ಪಞ್ಞಾಪನಾ, ಅಯಂ ಪಞ್ಞತ್ತಿಹಾರೋ। ಯಸ್ಮಾ ಪನ ಸಾ ಭಗವತೋ ತಥಾ ತಥಾ ವೇನೇಯ್ಯಸನ್ತಾನೇ ಯಥಾಧಿಪ್ಪೇತಮತ್ಥಂ ನಿಕ್ಖಿಪತೀತಿ ನಿಕ್ಖೇಪೋ। ತಸ್ಸ ಚಾಯಂ ಹಾರೋ ದುಕ್ಖಾದಿಸಙ್ಖಾತೇ ಭಾಗೇ ಪಕಾರೇಹಿ ಞಾಪೇತಿ, ಅಸಙ್ಕರತೋ ವಾ ಠಪೇತಿ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ನಿಕ್ಖೇಪಪಞ್ಞತ್ತೀ’’ತಿ ವುತ್ತೋ। ಇತಿ ಪಕತಿಕಥಾಯ ದೇಸನಾತಿ ಸಙ್ಖೇಪೇನ ವುತ್ತಮತ್ಥಂ ವಿತ್ಥಾರೇನ ವಿಭಜಿತುಂ ‘‘ಕಾ ಚ ಪಕತಿಕಥಾಯ ದೇಸನಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಚತ್ತಾರಿ ಸಚ್ಚಾನೀ’’ತಿಆದಿಮಾಹ।
39.Tatthakatamo paññattihāroti paññattihāravibhaṅgo. Tattha kā panāyaṃ paññattīti? Āha ‘‘yā pakatikathāya desanā’’ti. Idaṃ vuttaṃ hoti – yā desanāhārādayo viya assādādipadatthavisesaniddhāraṇaṃ akatvā bhagavato sābhāvikadhammakathāya desanā. Yā tassā paññāpanā, ayaṃ paññattihāro. Yasmā pana sā bhagavato tathā tathā veneyyasantāne yathādhippetamatthaṃ nikkhipatīti nikkhepo. Tassa cāyaṃ hāro dukkhādisaṅkhāte bhāge pakārehi ñāpeti, asaṅkarato vā ṭhapeti, tasmā ‘‘nikkhepapaññattī’’ti vutto. Iti pakatikathāya desanāti saṅkhepena vuttamatthaṃ vitthārena vibhajituṃ ‘‘kā ca pakatikathāya desanā’’ti pucchitvā ‘‘cattāri saccānī’’tiādimāha.
ತತ್ಥ ಇದಂ ದುಕ್ಖನ್ತಿ ಅಯಂ ಪಞ್ಞತ್ತೀತಿ ಕಕ್ಖಳಫುಸನಾದಿಸಭಾವೇ ರೂಪಾರೂಪಧಮ್ಮೇ ಅತೀತಾದಿವಸೇನ ಅನೇಕಭೇದಭಿನ್ನೇ ಅಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ಪೀಳನಸಙ್ಖತಸನ್ತಾಪವಿಪರಿಣಾಮಟ್ಠತಾಸಾಮಞ್ಞೇನ ಯಾ ಕುಚ್ಛಿತಭಾವಾದಿಮುಖೇನ ಏಕಜ್ಝಂ ಗಹಣಸ್ಸ ಕಾರಣಭೂತಾ ಪಞ್ಞತ್ತಿ, ಕಾ ಪನ ಸಾತಿ? ನಾಮಪಞ್ಞತ್ತಿನಿಬನ್ಧನಾ ತಜ್ಜಾಪಞ್ಞತ್ತಿ। ‘‘ವಿಞ್ಞತ್ತಿವಿಕಾರಸಹಿತೋ ಸದ್ದೋ ಏವಾ’’ತಿ ಅಪರೇ। ಇಮಿನಾ ನಯೇನ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಪಞ್ಞತ್ತಿಅತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ‘‘ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಖನ್ಧಾನ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ ತಸ್ಸಾ ಪಞ್ಞತ್ತಿಯಾ ಉಪಾದಾನಂ ದಸ್ಸೇತಿ। ದಸನ್ನಂ ಇನ್ದ್ರಿಯಾನನ್ತಿ ಅಟ್ಠ ರೂಪಿನ್ದ್ರಿಯಾನಿ ಮನಿನ್ದ್ರಿಯಂ ವೇದನಿನ್ದ್ರಿಯನ್ತಿ ಏವಂ ದಸನ್ನಂ। ಅನುಭವನಸಾಮಞ್ಞೇನ ಹಿ ವೇದನಾ ಏಕಮಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಕತಾ, ತಥಾ ಸದ್ಧಾದಯೋ ಚ ಮಗ್ಗಪಕ್ಖಿಯಾತಿ।
Tattha idaṃ dukkhanti ayaṃ paññattīti kakkhaḷaphusanādisabhāve rūpārūpadhamme atītādivasena anekabhedabhinne abhinditvā pīḷanasaṅkhatasantāpavipariṇāmaṭṭhatāsāmaññena yā kucchitabhāvādimukhena ekajjhaṃ gahaṇassa kāraṇabhūtā paññatti, kā pana sāti? Nāmapaññattinibandhanā tajjāpaññatti. ‘‘Viññattivikārasahito saddo evā’’ti apare. Iminā nayena tattha tattha paññattiattho veditabbo. ‘‘Pañcannaṃ khandhāna’’ntiādinā tassā paññattiyā upādānaṃ dasseti. Dasannaṃ indriyānanti aṭṭha rūpindriyāni manindriyaṃ vedanindriyanti evaṃ dasannaṃ. Anubhavanasāmaññena hi vedanā ekamindriyaṃ katā, tathā saddhādayo ca maggapakkhiyāti.
ಕಬಳಂ ಕರೀಯತೀತಿ ಕಬಳೀಕಾರೋತಿ ವತ್ಥುವಸೇನ ಅಯಂ ನಿದ್ದೇಸೋ। ಯಾಯ ಓಜಾಯ ಸತ್ತಾ ಯಾಪೇನ್ತಿ, ತಸ್ಸಾಯೇತಂ ಅಧಿವಚನಂ। ಸಾ ಹಿ ಓಜಟ್ಠಮಕಸ್ಸ ರೂಪಸ್ಸ ಆಹರಣತೋ ಆಹಾರೋ। ಅತ್ಥೀತಿ ಮಗ್ಗೇನ ಅಸಮುಚ್ಛಿನ್ನತಾಯ ವಿಜ್ಜತಿ। ರಾಗೋತಿ ರಞ್ಜನಟ್ಠೇನ ರಾಗೋ। ನನ್ದನಟ್ಠೇನ ನನ್ದೀ। ತಣ್ಹಾಯನಟ್ಠೇನ ತಣ್ಹಾ। ಸಬ್ಬಾನೇತಾನಿ ಲೋಭಸ್ಸೇವ ನಾಮಾನಿ। ಪತಿಟ್ಠಿತಂ ತತ್ಥ ವಿಞ್ಞಾಣಂ ವಿರುಳ್ಹನ್ತಿ ಕಮ್ಮಂ ಜವಾಪೇತ್ವಾ ಪಟಿಸನ್ಧಿಆಕಡ್ಢನಸಮತ್ಥತಾಯ ಪತಿಟ್ಠಿತಞ್ಚೇವ ವಿಞ್ಞಾಣಂ ವಿರುಳ್ಹಞ್ಚ। ಯತ್ಥಾತಿ ತೇಭೂಮಕವಟ್ಟೇ ಭುಮ್ಮಂ, ಸಬ್ಬತ್ಥ ವಾ ಪುರಿಮಪುರಿಮಪದೇ ಏತಂ ಭುಮ್ಮಂ। ಅತ್ಥಿ ತತ್ಥ ಸಙ್ಖಾರಾನಂ ವುದ್ಧೀತಿ ಯೇ ಇಮಸ್ಮಿಂ ವಿಪಾಕವಟ್ಟೇ ಠಿತಸ್ಸ ಆಯತಿಂ ವಡ್ಢನಹೇತುಕಾ ಸಙ್ಖಾರಾ, ತೇ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ – ‘‘ಯತ್ಥ ಅತ್ಥಿ ಆಯತಿಂ ಪುನಬ್ಭವಾಭಿನಿಬ್ಬತ್ತೀ’’ತಿ ಯಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಆಯತಿಂ ಪುನಬ್ಭವಾಭಿನಿಬ್ಬತ್ತಿ ಅತ್ಥಿ। ಅತ್ಥಿ ತತ್ಥ ಆಯತಿಂ ಜಾತಿಜರಾಮರಣನ್ತಿ ಯತ್ಥ ಪಟಿಸನ್ಧಿಗ್ಗಹಣಂ, ತತ್ಥ ಖನ್ಧಾನಂ ಅಭಿನಿಬ್ಬತ್ತಿಲಕ್ಖಣಾ ಜಾತಿ, ಪರಿಪಾಕಲಕ್ಖಣಾ ಜರಾ, ಭೇದನಲಕ್ಖಣಂ ಮರಣಞ್ಚ ಅತ್ಥಿ। ಅಯಂ ಪಭಾವಪಞ್ಞತ್ತಿ ದುಕ್ಖಸ್ಸ ಚ ಸಮುದಯಸ್ಸ ಚಾತಿ ಅಯಂ ಯಥಾವುತ್ತಾ ದೇಸನಾ ದುಕ್ಖಸಚ್ಚಸ್ಸ ಸಮುದಯಸಚ್ಚಸ್ಸ ಚ ಸಮುಟ್ಠಾನಪಞ್ಞತ್ತಿ, ವಿಪಾಕವಟ್ಟಸ್ಸ ಸಙ್ಖಾರಾನಞ್ಚ ತಣ್ಹಾಪಚ್ಚಯನಿದ್ದೇಸತೋತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ।
Kabaḷaṃ karīyatīti kabaḷīkāroti vatthuvasena ayaṃ niddeso. Yāya ojāya sattā yāpenti, tassāyetaṃ adhivacanaṃ. Sā hi ojaṭṭhamakassa rūpassa āharaṇato āhāro. Atthīti maggena asamucchinnatāya vijjati. Rāgoti rañjanaṭṭhena rāgo. Nandanaṭṭhena nandī. Taṇhāyanaṭṭhena taṇhā. Sabbānetāni lobhasseva nāmāni. Patiṭṭhitaṃ tattha viññāṇaṃ viruḷhanti kammaṃ javāpetvā paṭisandhiākaḍḍhanasamatthatāya patiṭṭhitañceva viññāṇaṃ viruḷhañca. Yatthāti tebhūmakavaṭṭe bhummaṃ, sabbattha vā purimapurimapade etaṃ bhummaṃ. Atthi tattha saṅkhārānaṃ vuddhīti ye imasmiṃ vipākavaṭṭe ṭhitassa āyatiṃ vaḍḍhanahetukā saṅkhārā, te sandhāya vuttaṃ – ‘‘yattha atthi āyatiṃ punabbhavābhinibbattī’’ti yasmiṃ ṭhāne āyatiṃ punabbhavābhinibbatti atthi. Atthi tattha āyatiṃjātijarāmaraṇanti yattha paṭisandhiggahaṇaṃ, tattha khandhānaṃ abhinibbattilakkhaṇā jāti, paripākalakkhaṇā jarā, bhedanalakkhaṇaṃ maraṇañca atthi. Ayaṃ pabhāvapaññatti dukkhassa ca samudayassa cāti ayaṃ yathāvuttā desanā dukkhasaccassa samudayasaccassa ca samuṭṭhānapaññatti, vipākavaṭṭassa saṅkhārānañca taṇhāpaccayaniddesatoti adhippāyo.
ನತ್ಥಿ ರಾಗೋತಿ ಅಗ್ಗಮಗ್ಗಭಾವನಾಯ ಸಮುಚ್ಛಿನ್ನತ್ತಾ ನತ್ಥಿ ಚೇ ರಾಗೋ। ಅಪ್ಪತಿಟ್ಠಿತಂ ತತ್ಥ ವಿಞ್ಞಾಣಂ ಅವಿರುಳ್ಹನ್ತಿ ಕಮ್ಮಂ ಜವಾಪೇತ್ವಾ ಪಟಿಸನ್ಧಿಆಕಡ್ಢನಸಮತ್ಥತಾಯಾಭಾವೇನ ಅಪ್ಪತಿಟ್ಠಿತಞ್ಚೇವ ಅವಿರುಳ್ಹಞ್ಚಾತಿ ವುತ್ತಪಟಿಪಕ್ಖನಯೇನ ಅತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।
Natthi rāgoti aggamaggabhāvanāya samucchinnattā natthi ce rāgo. Appatiṭṭhitaṃ tattha viññāṇaṃ aviruḷhanti kammaṃ javāpetvā paṭisandhiākaḍḍhanasamatthatāyābhāvena appatiṭṭhitañceva aviruḷhañcāti vuttapaṭipakkhanayena attho veditabbo.
‘‘ಅಯಂ ಪರಿಞ್ಞಾಪಞ್ಞತ್ತೀ’’ತಿಆದಿನಾ ಏಕಾಭಿಸಮಯವಸೇನೇವ ಮಗ್ಗಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿ ಚತೂಸು ಅರಿಯಸಚ್ಚೇಸು ಪವತ್ತತೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ಅಯಂ ಭಾವನಾಪಞ್ಞತ್ತೀತಿ ಅಯಂ ದ್ವಾರಾರಮ್ಮಣೇಹಿ ಛದ್ವಾರಪ್ಪವತ್ತನಧಮ್ಮಾನಂ ಅನಿಚ್ಚಾನುಪಸ್ಸನಾ ಮಗ್ಗಸ್ಸ ಭಾವನಾಪಞ್ಞತ್ತಿ। ನಿರೋಧಪಞ್ಞತ್ತಿ ನಿರೋಧಸ್ಸಾತಿ ರೋಧಸಙ್ಖಾತಾಯ ತಣ್ಹಾಯ ಮಗ್ಗೇನ ಅನವಸೇಸನಿರೋಧಪಞ್ಞತ್ತಿ। ಉಪ್ಪಾದಪಞ್ಞತ್ತೀತಿ ಉಪ್ಪನ್ನಸ್ಸ ಪಞ್ಞಾಪನಾ। ಓಕಾಸಪಞ್ಞತ್ತೀತಿ ಠಾನಸ್ಸ ಪಞ್ಞಾಪನಾ। ಆಹಟನಾಪಞ್ಞತ್ತೀತಿ ನೀಹರಣಪಞ್ಞತ್ತಿ। ಆಸಾಟಿಕಾನನ್ತಿ ಗುನ್ನಂ ವಣೇಸು ನೀಲಮಕ್ಖಿಕಾಹಿ ಠಪಿತಅಣ್ಡಕಾ ಆಸಾಟಿಕಾ ನಾಮ। ಏತ್ಥ ಯಸ್ಸ ಉಪ್ಪನ್ನಾ, ತಸ್ಸ ಸತ್ತಸ್ಸ ಅನಯಬ್ಯಸನಹೇತುತಾಯ ಆಸಾಟಿಕಾ ವಿಯಾತಿ ಆಸಾಟಿಕಾ, ಕಿಲೇಸಾ, ತೇಸಂ ಆಸಾಟಿಕಾನಂ। ಅಭಿನಿಘಾತಪಞ್ಞತ್ತೀತಿ ಸಮುಗ್ಘಾತಪಞ್ಞತ್ತಿ।
‘‘Ayaṃ pariññāpaññattī’’tiādinā ekābhisamayavaseneva maggasammādiṭṭhi catūsu ariyasaccesu pavattatīti dasseti. Ayaṃ bhāvanāpaññattīti ayaṃ dvārārammaṇehi chadvārappavattanadhammānaṃ aniccānupassanā maggassa bhāvanāpaññatti. Nirodhapaññatti nirodhassāti rodhasaṅkhātāya taṇhāya maggena anavasesanirodhapaññatti. Uppādapaññattīti uppannassa paññāpanā. Okāsapaññattīti ṭhānassa paññāpanā. Āhaṭanāpaññattīti nīharaṇapaññatti. Āsāṭikānanti gunnaṃ vaṇesu nīlamakkhikāhi ṭhapitaaṇḍakā āsāṭikā nāma. Ettha yassa uppannā, tassa sattassa anayabyasanahetutāya āsāṭikā viyāti āsāṭikā, kilesā, tesaṃ āsāṭikānaṃ. Abhinighātapaññattīti samugghātapaññatti.
೪೧. ಏವಂ ವಟ್ಟವಿವಟ್ಟಮುಖೇನ ಸಮ್ಮಸನಉಪಾದಾನಕ್ಖನ್ಧಮುಖೇನೇವ ಸಚ್ಚೇಸು ಪಞ್ಞತ್ತಿವಿಭಾಗಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ತೇಪರಿವಟ್ಟವಸೇನ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಇದಂ ‘ದುಕ್ಖ’ನ್ತಿ ಮೇ, ಭಿಕ್ಖವೇ’’ತಿಆದಿ ಆರದ್ಧಂ। ತತ್ಥ ದಸ್ಸನಟ್ಠೇನ ಚಕ್ಖು। ಯಥಾಸಭಾವತೋ ಜಾನನಟ್ಠೇನ ಞಾಣಂ। ಪಟಿವಿಜ್ಝನಟ್ಠೇನ ಪಞ್ಞಾ। ವಿದಿತಕರಣಟ್ಠೇನ ವಿಜ್ಜಾ। ಓಭಾಸನಟ್ಠೇನ ಆಲೋಕೋ। ಸಬ್ಬಂ ಪಞ್ಞಾವೇವಚನಮೇವ। ಅಯಂ ವೇವಚನಪಞ್ಞತ್ತಿ। ಸಚ್ಛಿಕಿರಿಯಾಪಞ್ಞತ್ತೀತಿ ಪಚ್ಚಕ್ಖಕರಣಪಞ್ಞತ್ತಿ।
41. Evaṃ vaṭṭavivaṭṭamukhena sammasanaupādānakkhandhamukheneva saccesu paññattivibhāgaṃ dassetvā idāni teparivaṭṭavasena dassetuṃ ‘‘idaṃ ‘dukkha’nti me, bhikkhave’’tiādi āraddhaṃ. Tattha dassanaṭṭhena cakkhu. Yathāsabhāvato jānanaṭṭhena ñāṇaṃ. Paṭivijjhanaṭṭhena paññā. Viditakaraṇaṭṭhena vijjā. Obhāsanaṭṭhena āloko. Sabbaṃ paññāvevacanameva. Ayaṃ vevacanapaññatti. Sacchikiriyāpaññattīti paccakkhakaraṇapaññatti.
ತುಲಮತುಲಞ್ಚಾತಿ ಗಾಥಾಯ ಪಚುರಜನಾನಂ ಪಚ್ಚಕ್ಖಭಾವತೋ ತುಲಿತಂ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ನನ್ತಿ ತುಲಂ, ಕಾಮಾವಚರಂ। ನ ತುಲನ್ತಿ ಅತುಲಂ, ತುಲಂ ವಾ ಸದಿಸಮಸ್ಸ ಅಞ್ಞಂ ಲೋಕಿಯಕಮ್ಮಂ ನತ್ಥೀತಿ ಅತುಲಂ, ಮಹಗ್ಗತಕಮ್ಮಂ। ಕಾಮಾವಚರರೂಪಾವಚರಕಮ್ಮಂ ವಾ ತುಲಂ, ಅರೂಪಾವಚರಂ ಅತುಲಂ, ಅಪ್ಪವಿಪಾಕಂ ವಾ ತುಲಂ। ಬಹುವಿಪಾಕಂ ಅತುಲಂ। ಸಮ್ಭವತಿ ಏತೇನಾತಿ ಸಮ್ಭವಂ, ಸಮ್ಭವಹೇತುಭೂತಂ। ಭವಸಙ್ಖಾರಂ ಪುನಬ್ಭವಸಙ್ಖರಣಕಂ। ಅವಸ್ಸಜೀತಿ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇಸಿ। ಮುನೀತಿ ಬುದ್ಧಮುನಿ। ಅಜ್ಝತ್ತರತೋತಿ ನಿಯಕಜ್ಝತ್ತರತೋ । ಸಮಾಹಿತೋತಿ ಉಪಚಾರಪ್ಪನಾಸಮಾಧಿವಸೇನ ಸಮಾಹಿತೋ। ಅಭಿನ್ದಿ ಕವಚಮಿವಾತಿ ಕವಚಂ ವಿಯ ಭಿನ್ದಿ। ಅತ್ತಸಮ್ಭವನ್ತಿ ಅತ್ತನಿ ಸಞ್ಜಾತಂ ಕಿಲೇಸಂ। ಇದಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ – ಸವಿಪಾಕಟ್ಠೇನ ಸಮ್ಭವಂ ಭವಾಭಿಸಙ್ಖರಣಟ್ಠೇನ ಭವಸಙ್ಖಾರನ್ತಿ ಚ ಲದ್ಧನಾಮಂ ತುಲಾತುಲಸಙ್ಖಾತಂ ಲೋಕಿಯಕಮ್ಮಞ್ಚ ಓಸ್ಸಜಿ, ಸಙ್ಗಾಮಸೀಸೇ ಮಹಾಯೋಧೋ ಕವಚಂ ವಿಯ ಅತ್ತಸಮ್ಭವಂ ಕಿಲೇಸಞ್ಚ ಅಜ್ಝತ್ತರತೋ ಸಮಾಹಿತೋ ಹುತ್ವಾ ಅಭಿನ್ದೀತಿ।
Tulamatulañcāti gāthāya pacurajanānaṃ paccakkhabhāvato tulitaṃ paricchinnanti tulaṃ, kāmāvacaraṃ. Na tulanti atulaṃ, tulaṃ vā sadisamassa aññaṃ lokiyakammaṃ natthīti atulaṃ, mahaggatakammaṃ. Kāmāvacararūpāvacarakammaṃ vā tulaṃ, arūpāvacaraṃ atulaṃ, appavipākaṃ vā tulaṃ. Bahuvipākaṃ atulaṃ. Sambhavati etenāti sambhavaṃ, sambhavahetubhūtaṃ. Bhavasaṅkhāraṃ punabbhavasaṅkharaṇakaṃ. Avassajīti vissajjesi. Munīti buddhamuni. Ajjhattaratoti niyakajjhattarato . Samāhitoti upacārappanāsamādhivasena samāhito. Abhindi kavacamivāti kavacaṃ viya bhindi. Attasambhavanti attani sañjātaṃ kilesaṃ. Idaṃ vuttaṃ hoti – savipākaṭṭhena sambhavaṃ bhavābhisaṅkharaṇaṭṭhena bhavasaṅkhāranti ca laddhanāmaṃ tulātulasaṅkhātaṃ lokiyakammañca ossaji, saṅgāmasīse mahāyodho kavacaṃ viya attasambhavaṃ kilesañca ajjhattarato samāhito hutvā abhindīti.
ಅಥ ವಾ ತುಲನ್ತಿ ತುಲಯನ್ತೋ ತೀರೇನ್ತೋ। ಅತುಲಞ್ಚ ಸಮ್ಭವನ್ತಿ ನಿಬ್ಬಾನಞ್ಚೇವ ಸಮ್ಭವಞ್ಚ। ಭವಸಙ್ಖಾರನ್ತಿ ಭವಗಾಮಿಕಮ್ಮಂ। ಅವಸ್ಸಜಿ ಮುನೀತಿ ‘‘ಪಞ್ಚಕ್ಖನ್ಧಾ ಅನಿಚ್ಚಾ, ತೇಸಂ ನಿರೋಧೋ ನಿಬ್ಬಾನಂ ನಿಚ್ಚ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ (ಪಟಿ॰ ಮ॰ ೩.೩೮ ಅತ್ಥತೋ ಸಮಾನಂ) ನಯೇನ ತುಲಯನ್ತೋ ಬುದ್ಧಮುನಿ ಭವೇ ಆದೀನವಂ ನಿಬ್ಬಾನೇ ಆನಿಸಂಸಞ್ಚ ದಿಸ್ವಾ ತಂ ಖನ್ಧಾನಂ ಮೂಲಭೂತಂ ಭವಸಙ್ಖಾರಂ ಕಮ್ಮಕ್ಖಯಕರೇನ ಅರಿಯಮಗ್ಗೇನ ಅವಸ್ಸಜಿ। ಕಥಂ? ಅಜ್ಝತ್ತರತೋ। ಸೋ ಹಿ ವಿಪಸ್ಸನಾವಸೇನ ಅಜ್ಝತ್ತರತೋ ಸಮಥವಸೇನ ಸಮಾಹಿತೋ ಕವಚಮಿವ ಅತ್ತಭಾವಂ ಪರಿಯೋನನ್ಧಿತ್ವಾ ಠಿತಂ ಅತ್ತನಿ ಸಮ್ಭವತ್ತಾ ‘‘ಅತ್ತಸಮ್ಭವ’’ನ್ತಿ ಲದ್ಧನಾಮಂ ಸಬ್ಬಂ ಕಿಲೇಸಜಾತಂ ಅಭಿನ್ದಿ, ಕಿಲೇಸಾಭಾವೇ ಕಮ್ಮಂ ಅಪ್ಪಟಿಸನ್ಧಿಕತ್ತಾ ಅವಸ್ಸಟ್ಠಂ ನಾಮ ಹೋತಿ, ಕಿಲೇಸಾಭಾವೇನ ಕಮ್ಮಂ ಜಹೀತಿ ಅತ್ಥೋ (ದೀ॰ ನಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೨.೧೬೯; ಉದಾ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೫೧)।
Atha vā tulanti tulayanto tīrento. Atulañca sambhavanti nibbānañceva sambhavañca. Bhavasaṅkhāranti bhavagāmikammaṃ. Avassaji munīti ‘‘pañcakkhandhā aniccā, tesaṃ nirodho nibbānaṃ nicca’’ntiādinā (paṭi. ma. 3.38 atthato samānaṃ) nayena tulayanto buddhamuni bhave ādīnavaṃ nibbāne ānisaṃsañca disvā taṃ khandhānaṃ mūlabhūtaṃ bhavasaṅkhāraṃ kammakkhayakarena ariyamaggena avassaji. Kathaṃ? Ajjhattarato. So hi vipassanāvasena ajjhattarato samathavasena samāhito kavacamiva attabhāvaṃ pariyonandhitvā ṭhitaṃ attani sambhavattā ‘‘attasambhava’’nti laddhanāmaṃ sabbaṃ kilesajātaṃ abhindi, kilesābhāve kammaṃ appaṭisandhikattā avassaṭṭhaṃ nāma hoti, kilesābhāvena kammaṃ jahīti attho (dī. ni. aṭṭha. 2.169; udā. aṭṭha. 51).
ಸಙ್ಖತಾಸಙ್ಖತಧಾತುವಿನಿಮುತ್ತಸ್ಸ ಅಭಿಞ್ಞೇಯ್ಯಸ್ಸ ಅಭಾವತೋ ವುತ್ತಂ ‘‘ತುಲ…ಪೇ॰… ಧಮ್ಮಾನ’’ನ್ತಿ। ತೇನ ಧಮ್ಮಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾ ವುತ್ತಾ ಹೋತೀತಿ ಆಹ – ‘‘ನಿಕ್ಖೇಪಪಞ್ಞತ್ತಿ ಧಮ್ಮಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಯಾ’’ತಿ। ಭವಸಙ್ಖಾರೇ ಸಮುದಯಪಕ್ಖಿಯಂ ಸನ್ಧಾಯಾಹ ‘‘ಪರಿಚ್ಚಾಗಪಞ್ಞತ್ತೀ’’ತಿ। ದುಕ್ಖಸಚ್ಚಪಕ್ಖಿಯವಸೇನ ‘‘ಪರಿಞ್ಞಾಪಞ್ಞತ್ತೀ’’ತಿ। ಸಮಾಧಾನವಿಸಿಟ್ಠಸ್ಸ ಅಜ್ಝತ್ತರತಭಾವಸ್ಸ ವಸೇನ ‘‘ಭಾವನಾಪಞ್ಞತ್ತಿ ಕಾಯಗತಾಯ ಸತಿಯಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಅಜ್ಝತ್ತರತತಾವಿಸಿಟ್ಠಸ್ಸ ಪನ ಸಮಾಧಾನಸ್ಸ ವಸೇನ ‘‘ಠಿತಿಪಞ್ಞತ್ತಿ ಚಿತ್ತೇಕಗ್ಗತಾಯಾ’’ತಿ ವುತ್ತನ್ತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ। ಅಭಿನಿಬ್ಬಿದಾಪಞ್ಞತ್ತಿ ಚಿತ್ತಸ್ಸಾತಿ ಆಯುಸಙ್ಖಾರೋಸ್ಸಜ್ಜನವಸೇನ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಅಭಿನೀಹರಣಪಞ್ಞತ್ತಿ। ಉಪಾದಾನಪಞ್ಞತ್ತೀತಿ ಗಹಣಪಞ್ಞತ್ತಿ। ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಾಯಾತಿ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಭಾವಸ್ಸ। ಏತೇನ ಅಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಆಯುಸಙ್ಖಾರೋಸ್ಸಜ್ಜನಂ ನತ್ಥೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ಕಿಲೇಸಾಭಾವೇನ ಭಗವಾ ಕಮ್ಮಂ ಜಹತೀತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಪದಾಲನಾಪಞ್ಞತ್ತಿ ಅವಿಜ್ಜಣ್ಡಕೋಸಾನ’’ನ್ತಿ ಆಹ।
Saṅkhatāsaṅkhatadhātuvinimuttassa abhiññeyyassa abhāvato vuttaṃ ‘‘tula…pe… dhammāna’’nti. Tena dhammapaṭisambhidā vuttā hotīti āha – ‘‘nikkhepapaññatti dhammapaṭisambhidāyā’’ti. Bhavasaṅkhāre samudayapakkhiyaṃ sandhāyāha ‘‘pariccāgapaññattī’’ti. Dukkhasaccapakkhiyavasena ‘‘pariññāpaññattī’’ti. Samādhānavisiṭṭhassa ajjhattaratabhāvassa vasena ‘‘bhāvanāpaññatti kāyagatāya satiyā’’ti vuttaṃ. Ajjhattaratatāvisiṭṭhassa pana samādhānassa vasena ‘‘ṭhitipaññatti cittekaggatāyā’’ti vuttanti daṭṭhabbaṃ. Abhinibbidāpaññatti cittassāti āyusaṅkhārossajjanavasena cittassa abhinīharaṇapaññatti. Upādānapaññattīti gahaṇapaññatti. Sabbaññutāyāti sammāsambuddhabhāvassa. Etena asammāsambuddhassa āyusaṅkhārossajjanaṃ natthīti dasseti. Kilesābhāvena bhagavā kammaṃ jahatīti dassento ‘‘padālanāpaññatti avijjaṇḍakosāna’’nti āha.
ಯೋ ದುಕ್ಖಮದ್ದಕ್ಖಿ ಯತೋನಿದಾನನ್ತಿ ಯೋ ಆರದ್ಧವಿಪಸ್ಸಕೋ ಸಬ್ಬಂ ತೇಭೂಮಕಂ ದುಕ್ಖಂ ಅದಕ್ಖಿ ಪಸ್ಸಿ, ತಞ್ಚ ಯತೋನಿದಾನಂ ಯಂ ಹೇತುಕಂ, ತಮ್ಪಿಸ್ಸ ಕಾರಣಭಾವೇನ ತಣ್ಹಂ ಪಸ್ಸಿ। ಕಾಮೇಸು ಸೋ ಜನ್ತು ಕಥಂ ನಮೇಯ್ಯಾತಿ ಸೋ ಏವಂ ಪಟಿಪನ್ನೋ ಪುರಿಸೋ ಸವತ್ಥುಕಾಮೇಸು ಕಿಲೇಸಕಾಮೇಸು ಯೇನ ಪಕಾರೇನ ನಮೇಯ್ಯ ಅಭಿನಮೇಯ್ಯ, ಸೋ ಪಕಾರೋ ನತ್ಥಿ। ಕಸ್ಮಾ? ಕಾಮಾ ಹಿ ಲೋಕೇ ಸಙ್ಗೋತಿ ಞತ್ವಾ। ಯಸ್ಮಾ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಲೋಕೇ ಕಾಮಸದಿಸಂ ಬನ್ಧನಂ ನತ್ಥಿ। ವುತ್ತಞ್ಚೇತಂ ಭಗವತಾ ‘‘ನ ತಂ ದಳ್ಹಂ ಬನ್ಧನಮಾಹು ಧೀರಾ’’ತಿಆದಿ (ಧ॰ ಪ॰ ೩೪೫; ಸಂ॰ ನಿ॰ ೧.೧೨೧; ನೇತ್ತಿ॰ ೧೦೬; ಪೇಟಕೋ ೧೫), ತಸ್ಮಾ ಸಙ್ಖಾರೇ ಆಸಜ್ಜನಟ್ಠೇನ ಸಙ್ಗೋತಿ ವಿದಿತ್ವಾ। ತೇಸಂ ಸತೀಮಾ ವಿನಯಾಯ ಸಿಕ್ಖೇತಿ ಕಾಯಗತಾಸತಿಯೋಗೇನ ಸತಿಮಾ ತೇಸಂ ಕಾಮಾನಂ ವೂಪಸಮಾಯ ತೀಸುಪಿ ಸಿಕ್ಖಾಸು ಅಪ್ಪಮತ್ತೋ ಸಿಕ್ಖೇಯ್ಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ।
Yo dukkhamaddakkhi yatonidānanti yo āraddhavipassako sabbaṃ tebhūmakaṃ dukkhaṃ adakkhi passi, tañca yatonidānaṃ yaṃ hetukaṃ, tampissa kāraṇabhāvena taṇhaṃ passi. Kāmesu so jantu kathaṃnameyyāti so evaṃ paṭipanno puriso savatthukāmesu kilesakāmesu yena pakārena nameyya abhinameyya, so pakāro natthi. Kasmā? Kāmā hi loke saṅgoti ñatvā. Yasmā imasmiṃ loke kāmasadisaṃ bandhanaṃ natthi. Vuttañcetaṃ bhagavatā ‘‘na taṃ daḷhaṃ bandhanamāhu dhīrā’’tiādi (dha. pa. 345; saṃ. ni. 1.121; netti. 106; peṭako 15), tasmā saṅkhāre āsajjanaṭṭhena saṅgoti viditvā. Tesaṃ satīmā vinayāya sikkheti kāyagatāsatiyogena satimā tesaṃ kāmānaṃ vūpasamāya tīsupi sikkhāsu appamatto sikkheyyāti attho.
ವೇವಚನಪಞ್ಞತ್ತೀತಿ ಖನ್ಧಾದೀನಂ ವೇವಚನಪಞ್ಞತ್ತಿ। ಅದಕ್ಖೀತಿ ಪನ ಪದೇನ ಸಮ್ಬನ್ಧತ್ತಾ ವುತ್ತಂ – ‘‘ದುಕ್ಖಸ್ಸ ಪರಿಞ್ಞಾಪಞ್ಞತ್ತಿ ಚಾ’’ತಿ। ಪಚ್ಚತ್ಥಿಕತೋ ದಸ್ಸನಪಞ್ಞತ್ತೀತಿ ಅನತ್ಥಜನನತೋ ಪಚ್ಚತ್ಥಿಕತೋ ದಸ್ಸನಪಞ್ಞತ್ತಿ। ಪಾವಕಕಪ್ಪಾತಿ ಜಲಿತಅಗ್ಗಿಕ್ಖನ್ಧಸದಿಸಾ। ಪಪಾತಉರಗೋಪಮಾತಿ ಪಪಾತೂಪಮಾಉರಗೋಪಮಾ ಚ।
Vevacanapaññattīti khandhādīnaṃ vevacanapaññatti. Adakkhīti pana padena sambandhattā vuttaṃ – ‘‘dukkhassa pariññāpaññatti cā’’ti. Paccatthikato dassanapaññattīti anatthajananato paccatthikato dassanapaññatti. Pāvakakappāti jalitaaggikkhandhasadisā. Papātauragopamāti papātūpamāuragopamā ca.
ಮೋಹಸಮ್ಬನ್ಧನೋ ಲೋಕೋತಿ ಅಯಂ ಲೋಕೋ ಅವಿಜ್ಜಾಹೇತುಕೇಹಿ ಸಂಯೋಜನೇಹಿ ಬನ್ಧೋ। ಭಬ್ಬರೂಪೋವ ದಿಸ್ಸತೀತಿ ವಿಪನ್ನಜ್ಝಾಸಯೋಪಿ ಮಾಯಾಯ ಸಾಠೇಯ್ಯೇನ ಚ ಪಟಿಚ್ಛಾದಿತಸಭಾವೋ ಭಬ್ಬಜಾತಿಕಂ ವಿಯ ಅತ್ತಾನಂ ದಸ್ಸೇತಿ। ಉಪಧಿಬನ್ಧನೋ ಬಾಲೋ, ತಮಸಾ ಪರಿವಾರಿತೋತಿ ತಸ್ಸ ಪನ ಬಾಲಸ್ಸ ತಥಾ ದಸ್ಸನೇ ಸಮ್ಮೋಹತಮಸಾ ಪರಿವಾರಿತತ್ತಾ ಕಾಮಗುಣೇಸು ಅನಾದೀನವದಸ್ಸಿತಾಯ ಕಿಲೇಸಾಭಿಸಙ್ಖಾರೇಹಿ ಬನ್ಧತ್ತಾ। ತಥಾ ಭೂತೋ ಚಾಯಂ ಬಾಲೋ ಪಣ್ಡಿತಾನಂ ಅಸ್ಸಿರೀ ವಿಯ ಖಾಯತಿ ಅಲಕ್ಖಿಕೋ ಏವ ಹುತ್ವಾ ಉಪಟ್ಠಾತಿ। ತಯಿದಂ ಸಬ್ಬಂ ಬಾಲಸ್ಸ ಸತೋ ರಾಗಾದಿಕಿಞ್ಚನತೋ। ಪಣ್ಡಿತಸ್ಸ ಪನ ಪಞ್ಞಾಚಕ್ಖುನಾ ಪಸ್ಸತೋ ನತ್ಥಿ ಕಿಞ್ಚನನ್ತಿ ಅಯಂ ಸಙ್ಖೇಪತ್ಥೋ। ಮೋಹಸೀಸೇನ ವಿಪಲ್ಲಾಸಾ ಗಹಿತಾತಿ ಆಹ – ‘‘ದೇಸನಾಪಞ್ಞತ್ತಿ ವಿಪಲ್ಲಾಸಾನ’’ನ್ತಿ। ವಿಪರೀತಪಞ್ಞತ್ತೀತಿ ವಿಪರೀತಾಕಾರೇನ ಉಪಟ್ಠಹಮಾನಸ್ಸ ಪಞ್ಞಾಪನಾ।
Mohasambandhano lokoti ayaṃ loko avijjāhetukehi saṃyojanehi bandho. Bhabbarūpova dissatīti vipannajjhāsayopi māyāya sāṭheyyena ca paṭicchāditasabhāvo bhabbajātikaṃ viya attānaṃ dasseti. Upadhibandhano bālo, tamasā parivāritoti tassa pana bālassa tathā dassane sammohatamasā parivāritattā kāmaguṇesu anādīnavadassitāya kilesābhisaṅkhārehi bandhattā. Tathā bhūto cāyaṃ bālo paṇḍitānaṃ assirī viya khāyati alakkhiko eva hutvā upaṭṭhāti. Tayidaṃ sabbaṃ bālassa sato rāgādikiñcanato. Paṇḍitassa pana paññācakkhunā passato natthi kiñcananti ayaṃ saṅkhepattho. Mohasīsena vipallāsā gahitāti āha – ‘‘desanāpaññatti vipallāsāna’’nti. Viparītapaññattīti viparītākārena upaṭṭhahamānassa paññāpanā.
ಅತ್ಥಿ ನಿಬ್ಬಾನನ್ತಿ ಸಮಣಬ್ರಾಹ್ಮಣಾನಂ ವಾಚಾವತ್ಥುಮತ್ತಮೇವ। ನತ್ಥಿ ನಿಬ್ಬಾನನ್ತಿ ಪರಮತ್ಥತೋ ಅಲಬ್ಭಮಾನಸಭಾವತ್ತಾತಿ ವಿಪ್ಪಟಿಪನ್ನಾನಂ ಮಿಚ್ಛಾವಾದಂ ಭಞ್ಜಿತುಂ ಭಗವತಾ ವುತ್ತಂ – ‘‘ಅತ್ಥಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅಜಾತಂ ಅಭೂತಂ ಅಕತಂ ಅಸಙ್ಖತ’’ನ್ತಿ। ತತ್ಥ ಹೇತುಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ನೋ ಚೇತಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ತಸ್ಸತ್ಥೋ – ಭಿಕ್ಖವೇ, ಯದಿ ಅಸಙ್ಖತಾ ಧಾತು ನ ಅಭವಿಸ್ಸ, ನ ಇಧ ಸಬ್ಬಸ್ಸ ಸಙ್ಖತಸ್ಸ ನಿಸ್ಸರಣಂ ಸಿಯಾ। ನಿಬ್ಬಾನಞ್ಹಿ ಆರಮ್ಮಣಂ ಕತ್ವಾ ಪವತ್ತಮಾನಾ ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿಆದಯೋ ಮಗ್ಗಧಮ್ಮಾ ಅನವಸೇಸಕಿಲೇಸೇ ಸಮುಚ್ಛಿನ್ದನ್ತಿ, ತತೋ ತಿವಿಧಸ್ಸಪಿ ವಟ್ಟಸ್ಸ ಅಪ್ಪವತ್ತೀತಿ।
Atthi nibbānanti samaṇabrāhmaṇānaṃ vācāvatthumattameva. Natthi nibbānanti paramatthato alabbhamānasabhāvattāti vippaṭipannānaṃ micchāvādaṃ bhañjituṃ bhagavatā vuttaṃ – ‘‘atthi, bhikkhave, ajātaṃ abhūtaṃ akataṃ asaṅkhata’’nti. Tattha hetuṃ dassetuṃ ‘‘no cetaṃ, bhikkhave’’tiādi vuttaṃ. Tassattho – bhikkhave, yadi asaṅkhatā dhātu na abhavissa, na idha sabbassa saṅkhatassa nissaraṇaṃ siyā. Nibbānañhi ārammaṇaṃ katvā pavattamānā sammādiṭṭhiādayo maggadhammā anavasesakilese samucchindanti, tato tividhassapi vaṭṭassa appavattīti.
ತತ್ಥಾಯಮಧಿಪ್ಪಾಯೋ – ಯಥಾ ಪರಿಞ್ಞೇಯ್ಯತಾಯ ಸಉತ್ತರಾನಂ ಕಾಮಾನಂ ರೂಪಾನಞ್ಚ ಪಟಿಪಕ್ಖಭೂತಂ ತಬ್ಬಿಧುರಸಭಾವಂ ನಿಸ್ಸರಣಂ ಪಞ್ಞಾಯತಿ, ಏವಂ ತಂಸಭಾವಾನಂ ಸಙ್ಖಭಧಮ್ಮಾನಂ ಪಟಿಪಕ್ಖಭೂತೇನ ತಬ್ಬಿಧುರತಾಸಭಾವೇನ ನಿಸ್ಸರಣೇನ ಭವಿತಬ್ಬಂ, ಯಞ್ಚ ತಂ ನಿಸ್ಸರಣಂ। ಸಾ ಅಸಙ್ಖತಾ ಧಾತು। ಕಿಞ್ಚ ಭಿಯ್ಯೋ? ಸಙ್ಖತಧಮ್ಮಾರಮ್ಮಣಂ ವಿಪಸ್ಸನಾಞಾಣಂ। ಅಪಿ ಚ ಅನುಲೋಮಞಾಣಂ ಕಿಲೇಸೇ ನ ಸಮುಚ್ಛೇದವಸೇನ ಪಜಹಿತುಂ ಸಕ್ಕೋತಿ। ಸಮ್ಮುತಿಸಚ್ಚಾರಮ್ಮಣಮ್ಪಿ ಪಠಮಜ್ಝಾನಾದೀಸು ಞಾಣಂ ವಿಕ್ಖಮ್ಭನಮತ್ತಮೇವ ಕರೋತಿ, ಕಿಲೇಸಾನಂ ನ ಸಮುಚ್ಛೇದಂ, ಸಮುಚ್ಛೇದಪ್ಪಹಾನಕರಞ್ಚ ಅರಿಯಮಗ್ಗಞಾಣಂ, ತಸ್ಸ ಸಙ್ಖತಧಮ್ಮಸಮ್ಮುತಿಸಚ್ಚವಿಪರೀತೇನ ಆರಮ್ಮಣೇನ ಭವಿತಬ್ಬಂ, ಸಾ ಅಸಙ್ಖತಾ ಧಾತು। ತಥಾ ನಿಬ್ಬಾನ-ಸದ್ದೋ ಕತ್ಥಚಿ ವಿಸಯೇ ಅವಿಪರೀತತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ, ಉಪಚಾರವುತ್ತಿಸಬ್ಭಾವತೋ, ಯಥಾ ತಂ ‘‘ಸೀಹಸದ್ದೋ’’ತಿ।
Tatthāyamadhippāyo – yathā pariññeyyatāya sauttarānaṃ kāmānaṃ rūpānañca paṭipakkhabhūtaṃ tabbidhurasabhāvaṃ nissaraṇaṃ paññāyati, evaṃ taṃsabhāvānaṃ saṅkhabhadhammānaṃ paṭipakkhabhūtena tabbidhuratāsabhāvena nissaraṇena bhavitabbaṃ, yañca taṃ nissaraṇaṃ. Sā asaṅkhatā dhātu. Kiñca bhiyyo? Saṅkhatadhammārammaṇaṃ vipassanāñāṇaṃ. Api ca anulomañāṇaṃ kilese na samucchedavasena pajahituṃ sakkoti. Sammutisaccārammaṇampi paṭhamajjhānādīsu ñāṇaṃ vikkhambhanamattameva karoti, kilesānaṃ na samucchedaṃ, samucchedappahānakarañca ariyamaggañāṇaṃ, tassa saṅkhatadhammasammutisaccaviparītena ārammaṇena bhavitabbaṃ, sā asaṅkhatā dhātu. Tathā nibbāna-saddo katthaci visaye aviparītattho veditabbo, upacāravuttisabbhāvato, yathā taṃ ‘‘sīhasaddo’’ti.
ಅಥ ವಾ ‘‘ಅತ್ಥಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅಜಾತಂ ಅಭೂತಂ ಅಕತಂ ಅಸಙ್ಖತ’’ನ್ತಿ (ಉದಾ॰ ೭೩) ವಚನಂ ಅವಿಪರೀತತ್ಥಂ, ಭಗವತಾ ಭಾಸಿತತ್ತಾ। ಯಞ್ಹಿ ಭಗವತಾ ಭಾಸಿತಂ, ತಂ ಅವಿಪರೀತತ್ಥಂ। ಯಥಾ ತಂ ‘‘ಸಬ್ಬೇ ಸಙ್ಖಾರಾ ಅನಿಚ್ಚಾ, ಸಬ್ಬೇ ಸಙ್ಖಾರಾ ದುಕ್ಖಾ, ಸಬ್ಬೇ ಧಮ್ಮಾ ಅನತ್ತಾ’’ತಿ (ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೩೫೩, ೩೫೬; ಕಥಾ॰ ೭೫೩; ಚೂಳನಿ॰ ಅಜಿತಮಾಣವಪುಚ್ಛಾನಿದ್ದೇಸ ೪; ಪಟಿ॰ ಮ॰ ೧.೩೧; ನೇತ್ತಿ॰ ೫; ಧ॰ ಪ॰ ೨೭೭-೨೭೯), ಏವಮ್ಪಿ ಯುತ್ತಿವಸೇನ ಅಸಙ್ಖತಾಯ ಧಾತುಯಾ ಪರಮತ್ಥತೋ ಸಬ್ಭಾವೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಕಿಂ ವಾ ಏತಾಯ ಯುತ್ತಿಚಿನ್ತಾಯ? ಯಸ್ಮಾ ಭಗವತಾ ‘‘ಅತ್ಥಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅಜಾತಂ ಅಭೂತಂ ಅಕತಂ ಅಸಙ್ಖತನ್ತಿ (ಉದಾ॰ ೭೩), ಅಪ್ಪಚ್ಚಯಾ ಧಮ್ಮಾ ಅಸಙ್ಖತಾ ಧಮ್ಮಾತಿ (ಧ॰ ಸ॰ ದುಕಮಾತಿಕಾ ೭-೮) ಚ, ಅಸಙ್ಖತಞ್ಚ ವೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇಸ್ಸಾಮಿ ಅಸಙ್ಖತಗಾಮಿನಿಞ್ಚ ಪಟಿಪದ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೪.೩೬೬-೩೬೭, ೩೭೭) ಚ ಅನೇಕೇಹಿ ಸುತ್ತಪದೇಹಿ ನಿಬ್ಬಾನಧಾತುಯಾ ಪರಮತ್ಥತೋ ಸಬ್ಭಾವೋ ದೇಸಿತೋತಿ। ತತ್ಥ ಉಪನಯನಪಞ್ಞತ್ತೀತಿ ಪಟಿಪಕ್ಖತೋ ಹೇತುಉಪನಯನಸ್ಸ ಪಞ್ಞಾಪನಾ। ಜೋತನಾಪಞ್ಞತ್ತೀತಿ ಪಟಿಞ್ಞಾತಸ್ಸ ಅತ್ಥಸ್ಸ ಸಿದ್ಧಿಯಾ ಪಕಾಸನಾಪಞ್ಞತ್ತಿ। ಸೇಸಂ ಸಬ್ಬಂ ಸುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಮೇವ।
Atha vā ‘‘atthi, bhikkhave, ajātaṃ abhūtaṃ akataṃ asaṅkhata’’nti (udā. 73) vacanaṃ aviparītatthaṃ, bhagavatā bhāsitattā. Yañhi bhagavatā bhāsitaṃ, taṃ aviparītatthaṃ. Yathā taṃ ‘‘sabbe saṅkhārā aniccā, sabbe saṅkhārā dukkhā, sabbe dhammā anattā’’ti (ma. ni. 1.353, 356; kathā. 753; cūḷani. ajitamāṇavapucchāniddesa 4; paṭi. ma. 1.31; netti. 5; dha. pa. 277-279), evampi yuttivasena asaṅkhatāya dhātuyā paramatthato sabbhāvo veditabbo. Kiṃ vā etāya yutticintāya? Yasmā bhagavatā ‘‘atthi, bhikkhave, ajātaṃ abhūtaṃ akataṃ asaṅkhatanti (udā. 73), appaccayā dhammā asaṅkhatā dhammāti (dha. sa. dukamātikā 7-8) ca, asaṅkhatañca vo, bhikkhave, dhammaṃ desessāmi asaṅkhatagāminiñca paṭipada’’ntiādinā (saṃ. ni. 4.366-367, 377) ca anekehi suttapadehi nibbānadhātuyā paramatthato sabbhāvo desitoti. Tattha upanayanapaññattīti paṭipakkhato hetuupanayanassa paññāpanā. Jotanāpaññattīti paṭiññātassa atthassa siddhiyā pakāsanāpaññatti. Sesaṃ sabbaṃ suviññeyyameva.
ಪಞ್ಞತ್ತಿಹಾರವಿಭಙ್ಗವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Paññattihāravibhaṅgavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಖುದ್ದಕನಿಕಾಯ • Khuddakanikāya / ನೇತ್ತಿಪ್ಪಕರಣಪಾಳಿ • Nettippakaraṇapāḷi / ೧೧. ಪಞ್ಞತ್ತಿಹಾರವಿಭಙ್ಗೋ • 11. Paññattihāravibhaṅgo
ಟೀಕಾ • Tīkā / ಸುತ್ತಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ಖುದ್ದಕನಿಕಾಯ (ಟೀಕಾ) • Khuddakanikāya (ṭīkā) / ನೇತ್ತಿಪ್ಪಕರಣ-ಟೀಕಾ • Nettippakaraṇa-ṭīkā / ೧೧. ಪಞ್ಞತ್ತಿಹಾರವಿಭಙ್ಗವಣ್ಣನಾ • 11. Paññattihāravibhaṅgavaṇṇanā
ಟೀಕಾ • Tīkā / ಸುತ್ತಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ಖುದ್ದಕನಿಕಾಯ (ಟೀಕಾ) • Khuddakanikāya (ṭīkā) / ನೇತ್ತಿವಿಭಾವಿನೀ • Nettivibhāvinī / ೧೧. ಪಞ್ಞತ್ತಿಹಾರವಿಭಙ್ಗವಿಭಾವನಾ • 11. Paññattihāravibhaṅgavibhāvanā
