| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / නෙත්‌තිප්‌පකරණ-ටීකා • Nettippakaraṇa-ṭīkā |
11. පඤ්‌ඤත්‌තිහාරවිභඞ්‌ගවණ්‌ණනා
11. Paññattihāravibhaṅgavaṇṇanā
39. භගවතො සාභාවිකධම්‌මකථායාති අත්‌තනො භාවො සභාවො, සභාවෙන නිබ්‌බත්‌තා, තතො වා ආගතාති සාභාවිකා, සා එව ධම්‌මකථාති සාභාවිකධම්‌මකථා, බුද්‌ධානං සාමුක්‌කංසිකධම්‌මකථාති අත්‌ථො , තාය කරණභූතාය ධම්‌මදෙසනාය අනඤ්‌ඤත්‌තෙපි කථාදෙසනානං උපචාරසිද්‌ධෙන භෙදෙනෙවං වුත්‌තං, අවයවසමුදායවිභාගෙන වා. තෙනාහ ‘‘කා ච පකතිකථාය දෙසනා? චත්‌තාරි සච්‌චානී’’ති. ඉදඤ්‌හි අත්‌ථස්‌ස දෙසනාය අභෙදොපචාරං කත්‌වා වුත්‌තං. තස්‌සා දෙසනාය පඤ්‌ඤාපනා. අයං පඤ්‌ඤත්‌තිහාරොති සඞ්‌ඛෙපෙනෙව පඤ්‌ඤත්‌තිහාරස්‌ස සරූපමාහ. සාති යථාවුත්‌තදෙසනා. තථා තථාති යථා යථා සච්‌චානි දෙසෙතබ්‌බානි, තථා තථා. කථඤ්‌චෙතානි දෙසෙතබ්‌බානි? පරිඤ්‌ඤෙය්‍යාදිප්‌පකාරෙන. යථාධිප්‌පෙතන්‌ති අධිප්‌පෙතානුරූපං, බොධනෙය්‍යබන්‌ධවානං බොධනාධිප්‌පායානුකූලන්‌ති අත්‌ථො. අත්‌ථන්‌ති දෙසෙතබ්‌බත්‌ථං, දුක්‌ඛාදිඅත්‌ථමෙව වා. නික්‌ඛිපතීති පතිට්‌ඨාපෙති. යතො ‘‘චත්‌තාරො සුත්‌තනික්‌ඛෙපා’’තිආදි (ම. නි. අට්‌ඨ. 1.මූලපරියායසුත්‌තවණ්‌ණනා) අට්‌ඨකථාසු වුච්‌චති.
39.Bhagavato sābhāvikadhammakathāyāti attano bhāvo sabhāvo, sabhāvena nibbattā, tato vā āgatāti sābhāvikā, sā eva dhammakathāti sābhāvikadhammakathā, buddhānaṃ sāmukkaṃsikadhammakathāti attho , tāya karaṇabhūtāya dhammadesanāya anaññattepi kathādesanānaṃ upacārasiddhena bhedenevaṃ vuttaṃ, avayavasamudāyavibhāgena vā. Tenāha ‘‘kā ca pakatikathāya desanā? Cattāri saccānī’’ti. Idañhi atthassa desanāya abhedopacāraṃ katvā vuttaṃ. Tassā desanāya paññāpanā. Ayaṃ paññattihāroti saṅkhepeneva paññattihārassa sarūpamāha. Sāti yathāvuttadesanā. Tathā tathāti yathā yathā saccāni desetabbāni, tathā tathā. Kathañcetāni desetabbāni? Pariññeyyādippakārena. Yathādhippetanti adhippetānurūpaṃ, bodhaneyyabandhavānaṃ bodhanādhippāyānukūlanti attho. Atthanti desetabbatthaṃ, dukkhādiatthameva vā. Nikkhipatīti patiṭṭhāpeti. Yato ‘‘cattāro suttanikkhepā’’tiādi (ma. ni. aṭṭha. 1.mūlapariyāyasuttavaṇṇanā) aṭṭhakathāsu vuccati.
තත්‌ථාති නික්‌ඛෙපදෙසනායන්‌ති අත්‌ථො. මග්‌ගපක්‌ඛියාති දුක්‌ඛසච්‌චතො බහිකතාති අධිප්‌පායො.
Tatthāti nikkhepadesanāyanti attho. Maggapakkhiyāti dukkhasaccato bahikatāti adhippāyo.
යස්‌මිං ඨානෙති යස්‌මිං භවාදිසඞ්‌ඛාතෙ ඨානෙ. යථාවුත්‌තා දෙසනාති චතුරාහාරපටිබද්‌ධරාගාදිමුඛෙන වට්‌ටදීපනී වුත්‌තප්‌පකාරා දෙසනා.
Yasmiṃ ṭhāneti yasmiṃ bhavādisaṅkhāte ṭhāne. Yathāvuttā desanāti caturāhārapaṭibaddharāgādimukhena vaṭṭadīpanī vuttappakārā desanā.
41. තෙපරිවට්‌ටවසෙනාති එත්‌ථාපි ‘‘සච්‌චෙසූ’’ති යොජෙතබ්‌බං. පරිඤ්‌ඤාපඤ්‌ඤත්‌තීති ආහාති සම්‌බන්‌ධො. අජ්‌ඣත්‌තරතො, සමාහිතොති පදද්‌වයෙන සමාධානවිසිට්‌ඨං අජ්‌ඣත්‌තරතතාභාවනං දීපෙති ගොචරජ්‌ඣත්‌තතාදීපනතො. කෙවලො හි අජ්‌ඣත්‌තසද්‌දො අජ්‌ඣත්‌තජ්‌ඣත්‌තගොචරජ්‌ඣත්‌තෙසුපි වත්‌තති. අජ්‌ඣත්‌තරතතාවිසිට්‌ඨඤ්‌ච සමාධානං සාතිසයං චිත්‌තට්‌ඨිතිං දීපෙතීති ඉමමත්‌ථං දස්‌සෙති ‘‘සමාධානවිසිට්‌ඨස්‌සා’’තිආදිනා.
41.Teparivaṭṭavasenāti etthāpi ‘‘saccesū’’ti yojetabbaṃ. Pariññāpaññattīti āhāti sambandho. Ajjhattarato, samāhitoti padadvayena samādhānavisiṭṭhaṃ ajjhattaratatābhāvanaṃ dīpeti gocarajjhattatādīpanato. Kevalo hi ajjhattasaddo ajjhattajjhattagocarajjhattesupi vattati. Ajjhattaratatāvisiṭṭhañca samādhānaṃ sātisayaṃ cittaṭṭhitiṃ dīpetīti imamatthaṃ dasseti ‘‘samādhānavisiṭṭhassā’’tiādinā.
ආසජ්‌ජනට්‌ඨෙනාති ආසඞ්‌ගනට්‌ඨෙන. තථා දස්‌සනන්‌ති අතථාභූතස්‌සාපි භබ්‌බරූපස්‌ස විය අත්‌තනො විදංසනං. අලක්‌ඛිකොති විලක්‌ඛිකො.
Āsajjanaṭṭhenāti āsaṅganaṭṭhena. Tathā dassananti atathābhūtassāpi bhabbarūpassa viya attano vidaṃsanaṃ. Alakkhikoti vilakkhiko.
කාමානන්‌ති කාමාවචරධම්‌මානං. රූපානන්‌ති රූපාවචරධම්‌මානං. නිස්‌සරණන්‌ති කාමානං රූපාවචරධම්‌මා නිස්‌සරණං, තෙසං අරූපාවචරධම්‌මා නිස්‌සරණං. එවං තංසභාවානන්‌ති සඋත්‌තරසභාවානං. තථාති යථා සඞ්‌ඛතධම්‌මානං නිස්‌සරණභාවතො, කිලෙසසමුච්‌ඡෙදකස්‌ස අරියමග්‌ගස්‌ස ආරම්‌මණභාවතො ච අත්‌ථෙව අසඞ්‌ඛතා ධාතු, තථා වුච්‌චමානෙනාපි කාරණෙන අත්‌ථෙව අසඞ්‌ඛතා ධාතූති දස්‌සෙති. කත්‌ථචි විසයෙති අසඞ්‌ඛතධාතුං සන්‌ධාය වදති. අවිපරීතත්‌ථොති භූතත්‌ථො. ‘‘යතො ඛො භො අයං අත්‌තා පඤ්‌චහි කාමගුණෙහි සමප්‌පිතො සමඞ්‌ගීභූතො පරිචාරෙති, එත්‌තාවතා ඛො භො අයං අත්‌තා පරමදිට්‌ඨධම්‌මනිබ්‌බානප්‌පත්‌තො හොති (දී. නි. 1.94), සපකට්‌ඨනිබ්‌බානභාවිනො’’ති ච එවමාදීසු උපචාරවුත්‌තිසබ්‌භාවතො. යථා තං සීහසද්‌දොති යථා ‘‘සීහො මාණවකො’’තිආදිනා මාණවකාදීසු උපචාරවුත්‌තිනා වත්‌තමානො මිගරාජෙ භූතත්‌ථවිසයෙ දිට්‌ඨො, එවං නිබ්‌බානසද්‌දොපි කාමගුණරූපජ්‌ඣානසමඞ්‌ගිතාසු උපචාරවුත්‌තියා වත්‌තමානො කත්‌ථචි විසයෙ අවිපරීතත්‌ථො. යත්‌ථ ච විසයෙ අවිපරීතත්‌ථො, සා අසඞ්‌ඛතා ධාතු. හත්‌ථතලෙ සආමලකං විය ඤෙය්‍යං පච්‌චක්‌ඛතො පස්‌සන්‌තස්‌ස එකප්‌පමාණස්‌ස සත්‌ථුවචනමෙවෙත්‌ථ පමාණන්‌ති දස්‌සෙන්‌තො ‘‘කිං වා එතාය යුත්‌තිචින්‌තායා’’තිආදිමාහ. ‘‘පටිඤ්‌ඤාතස්‌ස අත්‌ථස්‌ස සිද්‌ධියා පකාසනාපඤ්‌ඤත්‌තී’’ති නිගමං සන්‌ධායාහාති.
Kāmānanti kāmāvacaradhammānaṃ. Rūpānanti rūpāvacaradhammānaṃ. Nissaraṇanti kāmānaṃ rūpāvacaradhammā nissaraṇaṃ, tesaṃ arūpāvacaradhammā nissaraṇaṃ. Evaṃ taṃsabhāvānanti sauttarasabhāvānaṃ. Tathāti yathā saṅkhatadhammānaṃ nissaraṇabhāvato, kilesasamucchedakassa ariyamaggassa ārammaṇabhāvato ca attheva asaṅkhatā dhātu, tathā vuccamānenāpi kāraṇena attheva asaṅkhatā dhātūti dasseti. Katthaci visayeti asaṅkhatadhātuṃ sandhāya vadati. Aviparītatthoti bhūtattho. ‘‘Yato kho bho ayaṃ attā pañcahi kāmaguṇehi samappito samaṅgībhūto paricāreti, ettāvatā kho bho ayaṃ attā paramadiṭṭhadhammanibbānappatto hoti (dī. ni. 1.94), sapakaṭṭhanibbānabhāvino’’ti ca evamādīsu upacāravuttisabbhāvato. Yathā taṃ sīhasaddoti yathā ‘‘sīho māṇavako’’tiādinā māṇavakādīsu upacāravuttinā vattamāno migarāje bhūtatthavisaye diṭṭho, evaṃ nibbānasaddopi kāmaguṇarūpajjhānasamaṅgitāsu upacāravuttiyā vattamāno katthaci visaye aviparītattho. Yattha ca visaye aviparītattho, sā asaṅkhatā dhātu. Hatthatale saāmalakaṃ viya ñeyyaṃ paccakkhato passantassa ekappamāṇassa satthuvacanamevettha pamāṇanti dassento ‘‘kiṃ vā etāya yutticintāyā’’tiādimāha. ‘‘Paṭiññātassa atthassa siddhiyā pakāsanāpaññattī’’ti nigamaṃ sandhāyāhāti.
පඤ්‌ඤත්‌තිහාරවිභඞ්‌ගවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Paññattihāravibhaṅgavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්‌තපිටක • Suttapiṭaka / ඛුද්‌දකනිකාය • Khuddakanikāya / නෙත්‌තිප්‌පකරණපාළි • Nettippakaraṇapāḷi / 11. පඤ්‌ඤත්‌තිහාරවිභඞ්‌ගො • 11. Paññattihāravibhaṅgo
අට්‌ඨකථා • Aṭṭhakathā / සුත්‌තපිටක (අට්‌ඨකථා) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ඛුද්‌දකනිකාය (අට්‌ඨකථා) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / නෙත්‌තිප්‌පකරණ-අට්‌ඨකථා • Nettippakaraṇa-aṭṭhakathā / 11. පඤ්‌ඤත්‌තිහාරවිභඞ්‌ගවණ්‌ණනා • 11. Paññattihāravibhaṅgavaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / සුත්‌තපිටක (ටීකා) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ඛුද්‌දකනිකාය (ටීකා) • Khuddakanikāya (ṭīkā) / නෙත්‌තිවිභාවිනී • Nettivibhāvinī / 11. පඤ්‌ඤත්‌තිහාරවිභඞ්‌ගවිභාවනා • 11. Paññattihāravibhaṅgavibhāvanā
