| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਨੇਤ੍ਤਿਪ੍ਪਕਰਣ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Nettippakaraṇa-aṭṭhakathā |
੧੧. ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿਹਾਰવਿਭਙ੍ਗવਣ੍ਣਨਾ
11. Paññattihāravibhaṅgavaṇṇanā
੩੯. ਤਤ੍ਥ ਕਤਮੋ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿਹਾਰੋਤਿ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿਹਾਰવਿਭਙ੍ਗੋ। ਤਤ੍ਥ ਕਾ ਪਨਾਯਂ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤੀਤਿ? ਆਹ ‘‘ਯਾ ਪਕਤਿਕਥਾਯ ਦੇਸਨਾ’’ਤਿ। ਇਦਂ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ – ਯਾ ਦੇਸਨਾਹਾਰਾਦਯੋ વਿਯ ਅਸ੍ਸਾਦਾਦਿਪਦਤ੍ਥવਿਸੇਸਨਿਦ੍ਧਾਰਣਂ ਅਕਤ੍વਾ ਭਗવਤੋ ਸਾਭਾવਿਕਧਮ੍ਮਕਥਾਯ ਦੇਸਨਾ। ਯਾ ਤਸ੍ਸਾ ਪਞ੍ਞਾਪਨਾ, ਅਯਂ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿਹਾਰੋ। ਯਸ੍ਮਾ ਪਨ ਸਾ ਭਗવਤੋ ਤਥਾ ਤਥਾ વੇਨੇਯ੍ਯਸਨ੍ਤਾਨੇ ਯਥਾਧਿਪ੍ਪੇਤਮਤ੍ਥਂ ਨਿਕ੍ਖਿਪਤੀਤਿ ਨਿਕ੍ਖੇਪੋ। ਤਸ੍ਸ ਚਾਯਂ ਹਾਰੋ ਦੁਕ੍ਖਾਦਿਸਙ੍ਖਾਤੇ ਭਾਗੇ ਪਕਾਰੇਹਿ ਞਾਪੇਤਿ, ਅਸਙ੍ਕਰਤੋ વਾ ਠਪੇਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ‘‘ਨਿਕ੍ਖੇਪਪਞ੍ਞਤ੍ਤੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤੋ। ਇਤਿ ਪਕਤਿਕਥਾਯ ਦੇਸਨਾਤਿ ਸਙ੍ਖੇਪੇਨ વੁਤ੍ਤਮਤ੍ਥਂ વਿਤ੍ਥਾਰੇਨ વਿਭਜਿਤੁਂ ‘‘ਕਾ ਚ ਪਕਤਿਕਥਾਯ ਦੇਸਨਾ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤ੍વਾ ‘‘ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਸਚ੍ਚਾਨੀ’’ਤਿਆਦਿਮਾਹ।
39.Tatthakatamo paññattihāroti paññattihāravibhaṅgo. Tattha kā panāyaṃ paññattīti? Āha ‘‘yā pakatikathāya desanā’’ti. Idaṃ vuttaṃ hoti – yā desanāhārādayo viya assādādipadatthavisesaniddhāraṇaṃ akatvā bhagavato sābhāvikadhammakathāya desanā. Yā tassā paññāpanā, ayaṃ paññattihāro. Yasmā pana sā bhagavato tathā tathā veneyyasantāne yathādhippetamatthaṃ nikkhipatīti nikkhepo. Tassa cāyaṃ hāro dukkhādisaṅkhāte bhāge pakārehi ñāpeti, asaṅkarato vā ṭhapeti, tasmā ‘‘nikkhepapaññattī’’ti vutto. Iti pakatikathāya desanāti saṅkhepena vuttamatthaṃ vitthārena vibhajituṃ ‘‘kā ca pakatikathāya desanā’’ti pucchitvā ‘‘cattāri saccānī’’tiādimāha.
ਤਤ੍ਥ ਇਦਂ ਦੁਕ੍ਖਨ੍ਤਿ ਅਯਂ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤੀਤਿ ਕਕ੍ਖਲ਼ਫੁਸਨਾਦਿਸਭਾવੇ ਰੂਪਾਰੂਪਧਮ੍ਮੇ ਅਤੀਤਾਦਿવਸੇਨ ਅਨੇਕਭੇਦਭਿਨ੍ਨੇ ਅਭਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਪੀਲ਼ਨਸਙ੍ਖਤਸਨ੍ਤਾਪવਿਪਰਿਣਾਮਟ੍ਠਤਾਸਾਮਞ੍ਞੇਨ ਯਾ ਕੁਚ੍ਛਿਤਭਾવਾਦਿਮੁਖੇਨ ਏਕਜ੍ਝਂ ਗਹਣਸ੍ਸ ਕਾਰਣਭੂਤਾ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ, ਕਾ ਪਨ ਸਾਤਿ? ਨਾਮਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿਨਿਬਨ੍ਧਨਾ ਤਜ੍ਜਾਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ। ‘‘વਿਞ੍ਞਤ੍ਤਿવਿਕਾਰਸਹਿਤੋ ਸਦ੍ਦੋ ਏવਾ’’ਤਿ ਅਪਰੇ। ਇਮਿਨਾ ਨਯੇਨ ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿਅਤ੍ਥੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ‘‘ਪਞ੍ਚਨ੍ਨਂ ਖਨ੍ਧਾਨ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿਨਾ ਤਸ੍ਸਾ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿਯਾ ਉਪਾਦਾਨਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਦਸਨ੍ਨਂ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਨ੍ਤਿ ਅਟ੍ਠ ਰੂਪਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਿ ਮਨਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ વੇਦਨਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਨ੍ਤਿ ਏવਂ ਦਸਨ੍ਨਂ। ਅਨੁਭવਨਸਾਮਞ੍ਞੇਨ ਹਿ વੇਦਨਾ ਏਕਮਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ ਕਤਾ, ਤਥਾ ਸਦ੍ਧਾਦਯੋ ਚ ਮਗ੍ਗਪਕ੍ਖਿਯਾਤਿ।
Tattha idaṃ dukkhanti ayaṃ paññattīti kakkhaḷaphusanādisabhāve rūpārūpadhamme atītādivasena anekabhedabhinne abhinditvā pīḷanasaṅkhatasantāpavipariṇāmaṭṭhatāsāmaññena yā kucchitabhāvādimukhena ekajjhaṃ gahaṇassa kāraṇabhūtā paññatti, kā pana sāti? Nāmapaññattinibandhanā tajjāpaññatti. ‘‘Viññattivikārasahito saddo evā’’ti apare. Iminā nayena tattha tattha paññattiattho veditabbo. ‘‘Pañcannaṃ khandhāna’’ntiādinā tassā paññattiyā upādānaṃ dasseti. Dasannaṃ indriyānanti aṭṭha rūpindriyāni manindriyaṃ vedanindriyanti evaṃ dasannaṃ. Anubhavanasāmaññena hi vedanā ekamindriyaṃ katā, tathā saddhādayo ca maggapakkhiyāti.
ਕਬਲ਼ਂ ਕਰੀਯਤੀਤਿ ਕਬਲ਼ੀਕਾਰੋਤਿ વਤ੍ਥੁવਸੇਨ ਅਯਂ ਨਿਦ੍ਦੇਸੋ। ਯਾਯ ਓਜਾਯ ਸਤ੍ਤਾ ਯਾਪੇਨ੍ਤਿ, ਤਸ੍ਸਾਯੇਤਂ ਅਧਿવਚਨਂ। ਸਾ ਹਿ ਓਜਟ੍ਠਮਕਸ੍ਸ ਰੂਪਸ੍ਸ ਆਹਰਣਤੋ ਆਹਾਰੋ। ਅਤ੍ਥੀਤਿ ਮਗ੍ਗੇਨ ਅਸਮੁਚ੍ਛਿਨ੍ਨਤਾਯ વਿਜ੍ਜਤਿ। ਰਾਗੋਤਿ ਰਞ੍ਜਨਟ੍ਠੇਨ ਰਾਗੋ। ਨਨ੍ਦਨਟ੍ਠੇਨ ਨਨ੍ਦੀ। ਤਣ੍ਹਾਯਨਟ੍ਠੇਨ ਤਣ੍ਹਾ। ਸਬ੍ਬਾਨੇਤਾਨਿ ਲੋਭਸ੍ਸੇવ ਨਾਮਾਨਿ। ਪਤਿਟ੍ਠਿਤਂ ਤਤ੍ਥ વਿਞ੍ਞਾਣਂ વਿਰੁਲ਼੍ਹਨ੍ਤਿ ਕਮ੍ਮਂ ਜવਾਪੇਤ੍વਾ ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਆਕਡ੍ਢਨਸਮਤ੍ਥਤਾਯ ਪਤਿਟ੍ਠਿਤਞ੍ਚੇવ વਿਞ੍ਞਾਣਂ વਿਰੁਲ਼੍ਹਞ੍ਚ। ਯਤ੍ਥਾਤਿ ਤੇਭੂਮਕવਟ੍ਟੇ ਭੁਮ੍ਮਂ, ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ વਾ ਪੁਰਿਮਪੁਰਿਮਪਦੇ ਏਤਂ ਭੁਮ੍ਮਂ। ਅਤ੍ਥਿ ਤਤ੍ਥ ਸਙ੍ਖਾਰਾਨਂ વੁਦ੍ਧੀਤਿ ਯੇ ਇਮਸ੍ਮਿਂ વਿਪਾਕવਟ੍ਟੇ ਠਿਤਸ੍ਸ ਆਯਤਿਂ વਡ੍ਢਨਹੇਤੁਕਾ ਸਙ੍ਖਾਰਾ, ਤੇ ਸਨ੍ਧਾਯ વੁਤ੍ਤਂ – ‘‘ਯਤ੍ਥ ਅਤ੍ਥਿ ਆਯਤਿਂ ਪੁਨਬ੍ਭવਾਭਿਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੀ’’ਤਿ ਯਸ੍ਮਿਂ ਠਾਨੇ ਆਯਤਿਂ ਪੁਨਬ੍ਭવਾਭਿਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥਿ। ਅਤ੍ਥਿ ਤਤ੍ਥ ਆਯਤਿਂ ਜਾਤਿਜਰਾਮਰਣਨ੍ਤਿ ਯਤ੍ਥ ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਗ੍ਗਹਣਂ, ਤਤ੍ਥ ਖਨ੍ਧਾਨਂ ਅਭਿਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਲਕ੍ਖਣਾ ਜਾਤਿ, ਪਰਿਪਾਕਲਕ੍ਖਣਾ ਜਰਾ, ਭੇਦਨਲਕ੍ਖਣਂ ਮਰਣਞ੍ਚ ਅਤ੍ਥਿ। ਅਯਂ ਪਭਾવਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸ ਚ ਸਮੁਦਯਸ੍ਸ ਚਾਤਿ ਅਯਂ ਯਥਾવੁਤ੍ਤਾ ਦੇਸਨਾ ਦੁਕ੍ਖਸਚ੍ਚਸ੍ਸ ਸਮੁਦਯਸਚ੍ਚਸ੍ਸ ਚ ਸਮੁਟ੍ਠਾਨਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ, વਿਪਾਕવਟ੍ਟਸ੍ਸ ਸਙ੍ਖਾਰਾਨਞ੍ਚ ਤਣ੍ਹਾਪਚ੍ਚਯਨਿਦ੍ਦੇਸਤੋਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ।
Kabaḷaṃ karīyatīti kabaḷīkāroti vatthuvasena ayaṃ niddeso. Yāya ojāya sattā yāpenti, tassāyetaṃ adhivacanaṃ. Sā hi ojaṭṭhamakassa rūpassa āharaṇato āhāro. Atthīti maggena asamucchinnatāya vijjati. Rāgoti rañjanaṭṭhena rāgo. Nandanaṭṭhena nandī. Taṇhāyanaṭṭhena taṇhā. Sabbānetāni lobhasseva nāmāni. Patiṭṭhitaṃ tattha viññāṇaṃ viruḷhanti kammaṃ javāpetvā paṭisandhiākaḍḍhanasamatthatāya patiṭṭhitañceva viññāṇaṃ viruḷhañca. Yatthāti tebhūmakavaṭṭe bhummaṃ, sabbattha vā purimapurimapade etaṃ bhummaṃ. Atthi tattha saṅkhārānaṃ vuddhīti ye imasmiṃ vipākavaṭṭe ṭhitassa āyatiṃ vaḍḍhanahetukā saṅkhārā, te sandhāya vuttaṃ – ‘‘yattha atthi āyatiṃ punabbhavābhinibbattī’’ti yasmiṃ ṭhāne āyatiṃ punabbhavābhinibbatti atthi. Atthi tattha āyatiṃjātijarāmaraṇanti yattha paṭisandhiggahaṇaṃ, tattha khandhānaṃ abhinibbattilakkhaṇā jāti, paripākalakkhaṇā jarā, bhedanalakkhaṇaṃ maraṇañca atthi. Ayaṃ pabhāvapaññatti dukkhassa ca samudayassa cāti ayaṃ yathāvuttā desanā dukkhasaccassa samudayasaccassa ca samuṭṭhānapaññatti, vipākavaṭṭassa saṅkhārānañca taṇhāpaccayaniddesatoti adhippāyo.
ਨਤ੍ਥਿ ਰਾਗੋਤਿ ਅਗ੍ਗਮਗ੍ਗਭਾવਨਾਯ ਸਮੁਚ੍ਛਿਨ੍ਨਤ੍ਤਾ ਨਤ੍ਥਿ ਚੇ ਰਾਗੋ। ਅਪ੍ਪਤਿਟ੍ਠਿਤਂ ਤਤ੍ਥ વਿਞ੍ਞਾਣਂ ਅવਿਰੁਲ਼੍ਹਨ੍ਤਿ ਕਮ੍ਮਂ ਜવਾਪੇਤ੍વਾ ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਆਕਡ੍ਢਨਸਮਤ੍ਥਤਾਯਾਭਾવੇਨ ਅਪ੍ਪਤਿਟ੍ਠਿਤਞ੍ਚੇવ ਅવਿਰੁਲ਼੍ਹਞ੍ਚਾਤਿ વੁਤ੍ਤਪਟਿਪਕ੍ਖਨਯੇਨ ਅਤ੍ਥੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ।
Natthi rāgoti aggamaggabhāvanāya samucchinnattā natthi ce rāgo. Appatiṭṭhitaṃ tattha viññāṇaṃ aviruḷhanti kammaṃ javāpetvā paṭisandhiākaḍḍhanasamatthatāyābhāvena appatiṭṭhitañceva aviruḷhañcāti vuttapaṭipakkhanayena attho veditabbo.
‘‘ਅਯਂ ਪਰਿਞ੍ਞਾਪਞ੍ਞਤ੍ਤੀ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਏਕਾਭਿਸਮਯવਸੇਨੇવ ਮਗ੍ਗਸਮ੍ਮਾਦਿਟ੍ਠਿ ਚਤੂਸੁ ਅਰਿਯਸਚ੍ਚੇਸੁ ਪવਤ੍ਤਤੀਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਅਯਂ ਭਾવਨਾਪਞ੍ਞਤ੍ਤੀਤਿ ਅਯਂ ਦ੍વਾਰਾਰਮ੍ਮਣੇਹਿ ਛਦ੍વਾਰਪ੍ਪવਤ੍ਤਨਧਮ੍ਮਾਨਂ ਅਨਿਚ੍ਚਾਨੁਪਸ੍ਸਨਾ ਮਗ੍ਗਸ੍ਸ ਭਾવਨਾਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ। ਨਿਰੋਧਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਨਿਰੋਧਸ੍ਸਾਤਿ ਰੋਧਸਙ੍ਖਾਤਾਯ ਤਣ੍ਹਾਯ ਮਗ੍ਗੇਨ ਅਨવਸੇਸਨਿਰੋਧਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ। ਉਪ੍ਪਾਦਪਞ੍ਞਤ੍ਤੀਤਿ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਸ੍ਸ ਪਞ੍ਞਾਪਨਾ। ਓਕਾਸਪਞ੍ਞਤ੍ਤੀਤਿ ਠਾਨਸ੍ਸ ਪਞ੍ਞਾਪਨਾ। ਆਹਟਨਾਪਞ੍ਞਤ੍ਤੀਤਿ ਨੀਹਰਣਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ। ਆਸਾਟਿਕਾਨਨ੍ਤਿ ਗੁਨ੍ਨਂ વਣੇਸੁ ਨੀਲਮਕ੍ਖਿਕਾਹਿ ਠਪਿਤਅਣ੍ਡਕਾ ਆਸਾਟਿਕਾ ਨਾਮ। ਏਤ੍ਥ ਯਸ੍ਸ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਾ, ਤਸ੍ਸ ਸਤ੍ਤਸ੍ਸ ਅਨਯਬ੍ਯਸਨਹੇਤੁਤਾਯ ਆਸਾਟਿਕਾ વਿਯਾਤਿ ਆਸਾਟਿਕਾ, ਕਿਲੇਸਾ, ਤੇਸਂ ਆਸਾਟਿਕਾਨਂ। ਅਭਿਨਿਘਾਤਪਞ੍ਞਤ੍ਤੀਤਿ ਸਮੁਗ੍ਘਾਤਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ।
‘‘Ayaṃ pariññāpaññattī’’tiādinā ekābhisamayavaseneva maggasammādiṭṭhi catūsu ariyasaccesu pavattatīti dasseti. Ayaṃ bhāvanāpaññattīti ayaṃ dvārārammaṇehi chadvārappavattanadhammānaṃ aniccānupassanā maggassa bhāvanāpaññatti. Nirodhapaññatti nirodhassāti rodhasaṅkhātāya taṇhāya maggena anavasesanirodhapaññatti. Uppādapaññattīti uppannassa paññāpanā. Okāsapaññattīti ṭhānassa paññāpanā. Āhaṭanāpaññattīti nīharaṇapaññatti. Āsāṭikānanti gunnaṃ vaṇesu nīlamakkhikāhi ṭhapitaaṇḍakā āsāṭikā nāma. Ettha yassa uppannā, tassa sattassa anayabyasanahetutāya āsāṭikā viyāti āsāṭikā, kilesā, tesaṃ āsāṭikānaṃ. Abhinighātapaññattīti samugghātapaññatti.
੪੧. ਏવਂ વਟ੍ਟવਿવਟ੍ਟਮੁਖੇਨ ਸਮ੍ਮਸਨਉਪਾਦਾਨਕ੍ਖਨ੍ਧਮੁਖੇਨੇવ ਸਚ੍ਚੇਸੁ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿવਿਭਾਗਂ ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ਇਦਾਨਿ ਤੇਪਰਿવਟ੍ਟવਸੇਨ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਇਦਂ ‘ਦੁਕ੍ਖ’ਨ੍ਤਿ ਮੇ, ਭਿਕ੍ਖવੇ’’ਤਿਆਦਿ ਆਰਦ੍ਧਂ। ਤਤ੍ਥ ਦਸ੍ਸਨਟ੍ਠੇਨ ਚਕ੍ਖੁ। ਯਥਾਸਭਾવਤੋ ਜਾਨਨਟ੍ਠੇਨ ਞਾਣਂ। ਪਟਿવਿਜ੍ਝਨਟ੍ਠੇਨ ਪਞ੍ਞਾ। વਿਦਿਤਕਰਣਟ੍ਠੇਨ વਿਜ੍ਜਾ। ਓਭਾਸਨਟ੍ਠੇਨ ਆਲੋਕੋ। ਸਬ੍ਬਂ ਪਞ੍ਞਾવੇવਚਨਮੇવ। ਅਯਂ વੇવਚਨਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ। ਸਚ੍ਛਿਕਿਰਿਯਾਪਞ੍ਞਤ੍ਤੀਤਿ ਪਚ੍ਚਕ੍ਖਕਰਣਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ।
41. Evaṃ vaṭṭavivaṭṭamukhena sammasanaupādānakkhandhamukheneva saccesu paññattivibhāgaṃ dassetvā idāni teparivaṭṭavasena dassetuṃ ‘‘idaṃ ‘dukkha’nti me, bhikkhave’’tiādi āraddhaṃ. Tattha dassanaṭṭhena cakkhu. Yathāsabhāvato jānanaṭṭhena ñāṇaṃ. Paṭivijjhanaṭṭhena paññā. Viditakaraṇaṭṭhena vijjā. Obhāsanaṭṭhena āloko. Sabbaṃ paññāvevacanameva. Ayaṃ vevacanapaññatti. Sacchikiriyāpaññattīti paccakkhakaraṇapaññatti.
ਤੁਲਮਤੁਲਞ੍ਚਾਤਿ ਗਾਥਾਯ ਪਚੁਰਜਨਾਨਂ ਪਚ੍ਚਕ੍ਖਭਾવਤੋ ਤੁਲਿਤਂ ਪਰਿਚ੍ਛਿਨ੍ਨਨ੍ਤਿ ਤੁਲਂ, ਕਾਮਾવਚਰਂ। ਨ ਤੁਲਨ੍ਤਿ ਅਤੁਲਂ, ਤੁਲਂ વਾ ਸਦਿਸਮਸ੍ਸ ਅਞ੍ਞਂ ਲੋਕਿਯਕਮ੍ਮਂ ਨਤ੍ਥੀਤਿ ਅਤੁਲਂ, ਮਹਗ੍ਗਤਕਮ੍ਮਂ। ਕਾਮਾવਚਰਰੂਪਾવਚਰਕਮ੍ਮਂ વਾ ਤੁਲਂ, ਅਰੂਪਾવਚਰਂ ਅਤੁਲਂ, ਅਪ੍ਪવਿਪਾਕਂ વਾ ਤੁਲਂ। ਬਹੁવਿਪਾਕਂ ਅਤੁਲਂ। ਸਮ੍ਭવਤਿ ਏਤੇਨਾਤਿ ਸਮ੍ਭવਂ, ਸਮ੍ਭવਹੇਤੁਭੂਤਂ। ਭવਸਙ੍ਖਾਰਂ ਪੁਨਬ੍ਭવਸਙ੍ਖਰਣਕਂ। ਅવਸ੍ਸਜੀਤਿ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜੇਸਿ। ਮੁਨੀਤਿ ਬੁਦ੍ਧਮੁਨਿ। ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਰਤੋਤਿ ਨਿਯਕਜ੍ਝਤ੍ਤਰਤੋ । ਸਮਾਹਿਤੋਤਿ ਉਪਚਾਰਪ੍ਪਨਾਸਮਾਧਿવਸੇਨ ਸਮਾਹਿਤੋ। ਅਭਿਨ੍ਦਿ ਕવਚਮਿવਾਤਿ ਕવਚਂ વਿਯ ਭਿਨ੍ਦਿ। ਅਤ੍ਤਸਮ੍ਭવਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਤਨਿ ਸਞ੍ਜਾਤਂ ਕਿਲੇਸਂ। ਇਦਂ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ – ਸવਿਪਾਕਟ੍ਠੇਨ ਸਮ੍ਭવਂ ਭવਾਭਿਸਙ੍ਖਰਣਟ੍ਠੇਨ ਭવਸਙ੍ਖਾਰਨ੍ਤਿ ਚ ਲਦ੍ਧਨਾਮਂ ਤੁਲਾਤੁਲਸਙ੍ਖਾਤਂ ਲੋਕਿਯਕਮ੍ਮਞ੍ਚ ਓਸ੍ਸਜਿ, ਸਙ੍ਗਾਮਸੀਸੇ ਮਹਾਯੋਧੋ ਕવਚਂ વਿਯ ਅਤ੍ਤਸਮ੍ਭવਂ ਕਿਲੇਸਞ੍ਚ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਰਤੋ ਸਮਾਹਿਤੋ ਹੁਤ੍વਾ ਅਭਿਨ੍ਦੀਤਿ।
Tulamatulañcāti gāthāya pacurajanānaṃ paccakkhabhāvato tulitaṃ paricchinnanti tulaṃ, kāmāvacaraṃ. Na tulanti atulaṃ, tulaṃ vā sadisamassa aññaṃ lokiyakammaṃ natthīti atulaṃ, mahaggatakammaṃ. Kāmāvacararūpāvacarakammaṃ vā tulaṃ, arūpāvacaraṃ atulaṃ, appavipākaṃ vā tulaṃ. Bahuvipākaṃ atulaṃ. Sambhavati etenāti sambhavaṃ, sambhavahetubhūtaṃ. Bhavasaṅkhāraṃ punabbhavasaṅkharaṇakaṃ. Avassajīti vissajjesi. Munīti buddhamuni. Ajjhattaratoti niyakajjhattarato . Samāhitoti upacārappanāsamādhivasena samāhito. Abhindi kavacamivāti kavacaṃ viya bhindi. Attasambhavanti attani sañjātaṃ kilesaṃ. Idaṃ vuttaṃ hoti – savipākaṭṭhena sambhavaṃ bhavābhisaṅkharaṇaṭṭhena bhavasaṅkhāranti ca laddhanāmaṃ tulātulasaṅkhātaṃ lokiyakammañca ossaji, saṅgāmasīse mahāyodho kavacaṃ viya attasambhavaṃ kilesañca ajjhattarato samāhito hutvā abhindīti.
ਅਥ વਾ ਤੁਲਨ੍ਤਿ ਤੁਲਯਨ੍ਤੋ ਤੀਰੇਨ੍ਤੋ। ਅਤੁਲਞ੍ਚ ਸਮ੍ਭવਨ੍ਤਿ ਨਿਬ੍ਬਾਨਞ੍ਚੇવ ਸਮ੍ਭવਞ੍ਚ। ਭવਸਙ੍ਖਾਰਨ੍ਤਿ ਭવਗਾਮਿਕਮ੍ਮਂ। ਅવਸ੍ਸਜਿ ਮੁਨੀਤਿ ‘‘ਪਞ੍ਚਕ੍ਖਨ੍ਧਾ ਅਨਿਚ੍ਚਾ, ਤੇਸਂ ਨਿਰੋਧੋ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਨਿਚ੍ਚ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿਨਾ (ਪਟਿ॰ ਮ॰ ੩.੩੮ ਅਤ੍ਥਤੋ ਸਮਾਨਂ) ਨਯੇਨ ਤੁਲਯਨ੍ਤੋ ਬੁਦ੍ਧਮੁਨਿ ਭવੇ ਆਦੀਨવਂ ਨਿਬ੍ਬਾਨੇ ਆਨਿਸਂਸਞ੍ਚ ਦਿਸ੍વਾ ਤਂ ਖਨ੍ਧਾਨਂ ਮੂਲਭੂਤਂ ਭવਸਙ੍ਖਾਰਂ ਕਮ੍ਮਕ੍ਖਯਕਰੇਨ ਅਰਿਯਮਗ੍ਗੇਨ ਅવਸ੍ਸਜਿ। ਕਥਂ? ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਰਤੋ। ਸੋ ਹਿ વਿਪਸ੍ਸਨਾવਸੇਨ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਰਤੋ ਸਮਥવਸੇਨ ਸਮਾਹਿਤੋ ਕવਚਮਿવ ਅਤ੍ਤਭਾવਂ ਪਰਿਯੋਨਨ੍ਧਿਤ੍વਾ ਠਿਤਂ ਅਤ੍ਤਨਿ ਸਮ੍ਭવਤ੍ਤਾ ‘‘ਅਤ੍ਤਸਮ੍ਭવ’’ਨ੍ਤਿ ਲਦ੍ਧਨਾਮਂ ਸਬ੍ਬਂ ਕਿਲੇਸਜਾਤਂ ਅਭਿਨ੍ਦਿ, ਕਿਲੇਸਾਭਾવੇ ਕਮ੍ਮਂ ਅਪ੍ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਕਤ੍ਤਾ ਅવਸ੍ਸਟ੍ਠਂ ਨਾਮ ਹੋਤਿ, ਕਿਲੇਸਾਭਾવੇਨ ਕਮ੍ਮਂ ਜਹੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ (ਦੀ॰ ਨਿ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੨.੧੬੯; ਉਦਾ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੫੧)।
Atha vā tulanti tulayanto tīrento. Atulañca sambhavanti nibbānañceva sambhavañca. Bhavasaṅkhāranti bhavagāmikammaṃ. Avassaji munīti ‘‘pañcakkhandhā aniccā, tesaṃ nirodho nibbānaṃ nicca’’ntiādinā (paṭi. ma. 3.38 atthato samānaṃ) nayena tulayanto buddhamuni bhave ādīnavaṃ nibbāne ānisaṃsañca disvā taṃ khandhānaṃ mūlabhūtaṃ bhavasaṅkhāraṃ kammakkhayakarena ariyamaggena avassaji. Kathaṃ? Ajjhattarato. So hi vipassanāvasena ajjhattarato samathavasena samāhito kavacamiva attabhāvaṃ pariyonandhitvā ṭhitaṃ attani sambhavattā ‘‘attasambhava’’nti laddhanāmaṃ sabbaṃ kilesajātaṃ abhindi, kilesābhāve kammaṃ appaṭisandhikattā avassaṭṭhaṃ nāma hoti, kilesābhāvena kammaṃ jahīti attho (dī. ni. aṭṭha. 2.169; udā. aṭṭha. 51).
ਸਙ੍ਖਤਾਸਙ੍ਖਤਧਾਤੁવਿਨਿਮੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਅਭਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਸ੍ਸ ਅਭਾવਤੋ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਤੁਲ…ਪੇ॰… ਧਮ੍ਮਾਨ’’ਨ੍ਤਿ। ਤੇਨ ਧਮ੍ਮਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾ વੁਤ੍ਤਾ ਹੋਤੀਤਿ ਆਹ – ‘‘ਨਿਕ੍ਖੇਪਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਧਮ੍ਮਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾਯਾ’’ਤਿ। ਭવਸਙ੍ਖਾਰੇ ਸਮੁਦਯਪਕ੍ਖਿਯਂ ਸਨ੍ਧਾਯਾਹ ‘‘ਪਰਿਚ੍ਚਾਗਪਞ੍ਞਤ੍ਤੀ’’ਤਿ। ਦੁਕ੍ਖਸਚ੍ਚਪਕ੍ਖਿਯવਸੇਨ ‘‘ਪਰਿਞ੍ਞਾਪਞ੍ਞਤ੍ਤੀ’’ਤਿ। ਸਮਾਧਾਨવਿਸਿਟ੍ਠਸ੍ਸ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਰਤਭਾવਸ੍ਸ વਸੇਨ ‘‘ਭਾવਨਾਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਕਾਯਗਤਾਯ ਸਤਿਯਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਰਤਤਾવਿਸਿਟ੍ਠਸ੍ਸ ਪਨ ਸਮਾਧਾਨਸ੍ਸ વਸੇਨ ‘‘ਠਿਤਿਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਚਿਤ੍ਤੇਕਗ੍ਗਤਾਯਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ। ਅਭਿਨਿਬ੍ਬਿਦਾਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸਾਤਿ ਆਯੁਸਙ੍ਖਾਰੋਸ੍ਸਜ੍ਜਨવਸੇਨ ਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਅਭਿਨੀਹਰਣਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ। ਉਪਾਦਾਨਪਞ੍ਞਤ੍ਤੀਤਿ ਗਹਣਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ। ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਤਾਯਾਤਿ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਭਾવਸ੍ਸ। ਏਤੇਨ ਅਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਆਯੁਸਙ੍ਖਾਰੋਸ੍ਸਜ੍ਜਨਂ ਨਤ੍ਥੀਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਕਿਲੇਸਾਭਾવੇਨ ਭਗવਾ ਕਮ੍ਮਂ ਜਹਤੀਤਿ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਪਦਾਲਨਾਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਅવਿਜ੍ਜਣ੍ਡਕੋਸਾਨ’’ਨ੍ਤਿ ਆਹ।
Saṅkhatāsaṅkhatadhātuvinimuttassa abhiññeyyassa abhāvato vuttaṃ ‘‘tula…pe… dhammāna’’nti. Tena dhammapaṭisambhidā vuttā hotīti āha – ‘‘nikkhepapaññatti dhammapaṭisambhidāyā’’ti. Bhavasaṅkhāre samudayapakkhiyaṃ sandhāyāha ‘‘pariccāgapaññattī’’ti. Dukkhasaccapakkhiyavasena ‘‘pariññāpaññattī’’ti. Samādhānavisiṭṭhassa ajjhattaratabhāvassa vasena ‘‘bhāvanāpaññatti kāyagatāya satiyā’’ti vuttaṃ. Ajjhattaratatāvisiṭṭhassa pana samādhānassa vasena ‘‘ṭhitipaññatti cittekaggatāyā’’ti vuttanti daṭṭhabbaṃ. Abhinibbidāpaññatti cittassāti āyusaṅkhārossajjanavasena cittassa abhinīharaṇapaññatti. Upādānapaññattīti gahaṇapaññatti. Sabbaññutāyāti sammāsambuddhabhāvassa. Etena asammāsambuddhassa āyusaṅkhārossajjanaṃ natthīti dasseti. Kilesābhāvena bhagavā kammaṃ jahatīti dassento ‘‘padālanāpaññatti avijjaṇḍakosāna’’nti āha.
ਯੋ ਦੁਕ੍ਖਮਦ੍ਦਕ੍ਖਿ ਯਤੋਨਿਦਾਨਨ੍ਤਿ ਯੋ ਆਰਦ੍ਧવਿਪਸ੍ਸਕੋ ਸਬ੍ਬਂ ਤੇਭੂਮਕਂ ਦੁਕ੍ਖਂ ਅਦਕ੍ਖਿ ਪਸ੍ਸਿ, ਤਞ੍ਚ ਯਤੋਨਿਦਾਨਂ ਯਂ ਹੇਤੁਕਂ, ਤਮ੍ਪਿਸ੍ਸ ਕਾਰਣਭਾવੇਨ ਤਣ੍ਹਂ ਪਸ੍ਸਿ। ਕਾਮੇਸੁ ਸੋ ਜਨ੍ਤੁ ਕਥਂ ਨਮੇਯ੍ਯਾਤਿ ਸੋ ਏવਂ ਪਟਿਪਨ੍ਨੋ ਪੁਰਿਸੋ ਸવਤ੍ਥੁਕਾਮੇਸੁ ਕਿਲੇਸਕਾਮੇਸੁ ਯੇਨ ਪਕਾਰੇਨ ਨਮੇਯ੍ਯ ਅਭਿਨਮੇਯ੍ਯ, ਸੋ ਪਕਾਰੋ ਨਤ੍ਥਿ। ਕਸ੍ਮਾ? ਕਾਮਾ ਹਿ ਲੋਕੇ ਸਙ੍ਗੋਤਿ ਞਤ੍વਾ। ਯਸ੍ਮਾ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਲੋਕੇ ਕਾਮਸਦਿਸਂ ਬਨ੍ਧਨਂ ਨਤ੍ਥਿ। વੁਤ੍ਤਞ੍ਚੇਤਂ ਭਗવਤਾ ‘‘ਨ ਤਂ ਦਲ਼੍ਹਂ ਬਨ੍ਧਨਮਾਹੁ ਧੀਰਾ’’ਤਿਆਦਿ (ਧ॰ ਪ॰ ੩੪੫; ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੧.੧੨੧; ਨੇਤ੍ਤਿ॰ ੧੦੬; ਪੇਟਕੋ ੧੫), ਤਸ੍ਮਾ ਸਙ੍ਖਾਰੇ ਆਸਜ੍ਜਨਟ੍ਠੇਨ ਸਙ੍ਗੋਤਿ વਿਦਿਤ੍વਾ। ਤੇਸਂ ਸਤੀਮਾ વਿਨਯਾਯ ਸਿਕ੍ਖੇਤਿ ਕਾਯਗਤਾਸਤਿਯੋਗੇਨ ਸਤਿਮਾ ਤੇਸਂ ਕਾਮਾਨਂ વੂਪਸਮਾਯ ਤੀਸੁਪਿ ਸਿਕ੍ਖਾਸੁ ਅਪ੍ਪਮਤ੍ਤੋ ਸਿਕ੍ਖੇਯ੍ਯਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
Yo dukkhamaddakkhi yatonidānanti yo āraddhavipassako sabbaṃ tebhūmakaṃ dukkhaṃ adakkhi passi, tañca yatonidānaṃ yaṃ hetukaṃ, tampissa kāraṇabhāvena taṇhaṃ passi. Kāmesu so jantu kathaṃnameyyāti so evaṃ paṭipanno puriso savatthukāmesu kilesakāmesu yena pakārena nameyya abhinameyya, so pakāro natthi. Kasmā? Kāmā hi loke saṅgoti ñatvā. Yasmā imasmiṃ loke kāmasadisaṃ bandhanaṃ natthi. Vuttañcetaṃ bhagavatā ‘‘na taṃ daḷhaṃ bandhanamāhu dhīrā’’tiādi (dha. pa. 345; saṃ. ni. 1.121; netti. 106; peṭako 15), tasmā saṅkhāre āsajjanaṭṭhena saṅgoti viditvā. Tesaṃ satīmā vinayāya sikkheti kāyagatāsatiyogena satimā tesaṃ kāmānaṃ vūpasamāya tīsupi sikkhāsu appamatto sikkheyyāti attho.
વੇવਚਨਪਞ੍ਞਤ੍ਤੀਤਿ ਖਨ੍ਧਾਦੀਨਂ વੇવਚਨਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ। ਅਦਕ੍ਖੀਤਿ ਪਨ ਪਦੇਨ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧਤ੍ਤਾ વੁਤ੍ਤਂ – ‘‘ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸ ਪਰਿਞ੍ਞਾਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਚਾ’’ਤਿ। ਪਚ੍ਚਤ੍ਥਿਕਤੋ ਦਸ੍ਸਨਪਞ੍ਞਤ੍ਤੀਤਿ ਅਨਤ੍ਥਜਨਨਤੋ ਪਚ੍ਚਤ੍ਥਿਕਤੋ ਦਸ੍ਸਨਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ। ਪਾવਕਕਪ੍ਪਾਤਿ ਜਲਿਤਅਗ੍ਗਿਕ੍ਖਨ੍ਧਸਦਿਸਾ। ਪਪਾਤਉਰਗੋਪਮਾਤਿ ਪਪਾਤੂਪਮਾਉਰਗੋਪਮਾ ਚ।
Vevacanapaññattīti khandhādīnaṃ vevacanapaññatti. Adakkhīti pana padena sambandhattā vuttaṃ – ‘‘dukkhassa pariññāpaññatti cā’’ti. Paccatthikato dassanapaññattīti anatthajananato paccatthikato dassanapaññatti. Pāvakakappāti jalitaaggikkhandhasadisā. Papātauragopamāti papātūpamāuragopamā ca.
ਮੋਹਸਮ੍ਬਨ੍ਧਨੋ ਲੋਕੋਤਿ ਅਯਂ ਲੋਕੋ ਅવਿਜ੍ਜਾਹੇਤੁਕੇਹਿ ਸਂਯੋਜਨੇਹਿ ਬਨ੍ਧੋ। ਭਬ੍ਬਰੂਪੋવ ਦਿਸ੍ਸਤੀਤਿ વਿਪਨ੍ਨਜ੍ਝਾਸਯੋਪਿ ਮਾਯਾਯ ਸਾਠੇਯ੍ਯੇਨ ਚ ਪਟਿਚ੍ਛਾਦਿਤਸਭਾવੋ ਭਬ੍ਬਜਾਤਿਕਂ વਿਯ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਉਪਧਿਬਨ੍ਧਨੋ ਬਾਲੋ, ਤਮਸਾ ਪਰਿવਾਰਿਤੋਤਿ ਤਸ੍ਸ ਪਨ ਬਾਲਸ੍ਸ ਤਥਾ ਦਸ੍ਸਨੇ ਸਮ੍ਮੋਹਤਮਸਾ ਪਰਿવਾਰਿਤਤ੍ਤਾ ਕਾਮਗੁਣੇਸੁ ਅਨਾਦੀਨવਦਸ੍ਸਿਤਾਯ ਕਿਲੇਸਾਭਿਸਙ੍ਖਾਰੇਹਿ ਬਨ੍ਧਤ੍ਤਾ। ਤਥਾ ਭੂਤੋ ਚਾਯਂ ਬਾਲੋ ਪਣ੍ਡਿਤਾਨਂ ਅਸ੍ਸਿਰੀ વਿਯ ਖਾਯਤਿ ਅਲਕ੍ਖਿਕੋ ਏવ ਹੁਤ੍વਾ ਉਪਟ੍ਠਾਤਿ। ਤਯਿਦਂ ਸਬ੍ਬਂ ਬਾਲਸ੍ਸ ਸਤੋ ਰਾਗਾਦਿਕਿਞ੍ਚਨਤੋ। ਪਣ੍ਡਿਤਸ੍ਸ ਪਨ ਪਞ੍ਞਾਚਕ੍ਖੁਨਾ ਪਸ੍ਸਤੋ ਨਤ੍ਥਿ ਕਿਞ੍ਚਨਨ੍ਤਿ ਅਯਂ ਸਙ੍ਖੇਪਤ੍ਥੋ। ਮੋਹਸੀਸੇਨ વਿਪਲ੍ਲਾਸਾ ਗਹਿਤਾਤਿ ਆਹ – ‘‘ਦੇਸਨਾਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ વਿਪਲ੍ਲਾਸਾਨ’’ਨ੍ਤਿ। વਿਪਰੀਤਪਞ੍ਞਤ੍ਤੀਤਿ વਿਪਰੀਤਾਕਾਰੇਨ ਉਪਟ੍ਠਹਮਾਨਸ੍ਸ ਪਞ੍ਞਾਪਨਾ।
Mohasambandhano lokoti ayaṃ loko avijjāhetukehi saṃyojanehi bandho. Bhabbarūpova dissatīti vipannajjhāsayopi māyāya sāṭheyyena ca paṭicchāditasabhāvo bhabbajātikaṃ viya attānaṃ dasseti. Upadhibandhano bālo, tamasā parivāritoti tassa pana bālassa tathā dassane sammohatamasā parivāritattā kāmaguṇesu anādīnavadassitāya kilesābhisaṅkhārehi bandhattā. Tathā bhūto cāyaṃ bālo paṇḍitānaṃ assirī viya khāyati alakkhiko eva hutvā upaṭṭhāti. Tayidaṃ sabbaṃ bālassa sato rāgādikiñcanato. Paṇḍitassa pana paññācakkhunā passato natthi kiñcananti ayaṃ saṅkhepattho. Mohasīsena vipallāsā gahitāti āha – ‘‘desanāpaññatti vipallāsāna’’nti. Viparītapaññattīti viparītākārena upaṭṭhahamānassa paññāpanā.
ਅਤ੍ਥਿ ਨਿਬ੍ਬਾਨਨ੍ਤਿ ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾਨਂ વਾਚਾવਤ੍ਥੁਮਤ੍ਤਮੇવ। ਨਤ੍ਥਿ ਨਿਬ੍ਬਾਨਨ੍ਤਿ ਪਰਮਤ੍ਥਤੋ ਅਲਬ੍ਭਮਾਨਸਭਾવਤ੍ਤਾਤਿ વਿਪ੍ਪਟਿਪਨ੍ਨਾਨਂ ਮਿਚ੍ਛਾવਾਦਂ ਭਞ੍ਜਿਤੁਂ ਭਗવਤਾ વੁਤ੍ਤਂ – ‘‘ਅਤ੍ਥਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਜਾਤਂ ਅਭੂਤਂ ਅਕਤਂ ਅਸਙ੍ਖਤ’’ਨ੍ਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਹੇਤੁਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਨੋ ਚੇਤਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਸ੍ਸਤ੍ਥੋ – ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਯਦਿ ਅਸਙ੍ਖਤਾ ਧਾਤੁ ਨ ਅਭવਿਸ੍ਸ, ਨ ਇਧ ਸਬ੍ਬਸ੍ਸ ਸਙ੍ਖਤਸ੍ਸ ਨਿਸ੍ਸਰਣਂ ਸਿਯਾ। ਨਿਬ੍ਬਾਨਞ੍ਹਿ ਆਰਮ੍ਮਣਂ ਕਤ੍વਾ ਪવਤ੍ਤਮਾਨਾ ਸਮ੍ਮਾਦਿਟ੍ਠਿਆਦਯੋ ਮਗ੍ਗਧਮ੍ਮਾ ਅਨવਸੇਸਕਿਲੇਸੇ ਸਮੁਚ੍ਛਿਨ੍ਦਨ੍ਤਿ, ਤਤੋ ਤਿવਿਧਸ੍ਸਪਿ વਟ੍ਟਸ੍ਸ ਅਪ੍ਪવਤ੍ਤੀਤਿ।
Atthi nibbānanti samaṇabrāhmaṇānaṃ vācāvatthumattameva. Natthi nibbānanti paramatthato alabbhamānasabhāvattāti vippaṭipannānaṃ micchāvādaṃ bhañjituṃ bhagavatā vuttaṃ – ‘‘atthi, bhikkhave, ajātaṃ abhūtaṃ akataṃ asaṅkhata’’nti. Tattha hetuṃ dassetuṃ ‘‘no cetaṃ, bhikkhave’’tiādi vuttaṃ. Tassattho – bhikkhave, yadi asaṅkhatā dhātu na abhavissa, na idha sabbassa saṅkhatassa nissaraṇaṃ siyā. Nibbānañhi ārammaṇaṃ katvā pavattamānā sammādiṭṭhiādayo maggadhammā anavasesakilese samucchindanti, tato tividhassapi vaṭṭassa appavattīti.
ਤਤ੍ਥਾਯਮਧਿਪ੍ਪਾਯੋ – ਯਥਾ ਪਰਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਤਾਯ ਸਉਤ੍ਤਰਾਨਂ ਕਾਮਾਨਂ ਰੂਪਾਨਞ੍ਚ ਪਟਿਪਕ੍ਖਭੂਤਂ ਤਬ੍ਬਿਧੁਰਸਭਾવਂ ਨਿਸ੍ਸਰਣਂ ਪਞ੍ਞਾਯਤਿ, ਏવਂ ਤਂਸਭਾવਾਨਂ ਸਙ੍ਖਭਧਮ੍ਮਾਨਂ ਪਟਿਪਕ੍ਖਭੂਤੇਨ ਤਬ੍ਬਿਧੁਰਤਾਸਭਾવੇਨ ਨਿਸ੍ਸਰਣੇਨ ਭવਿਤਬ੍ਬਂ, ਯਞ੍ਚ ਤਂ ਨਿਸ੍ਸਰਣਂ। ਸਾ ਅਸਙ੍ਖਤਾ ਧਾਤੁ। ਕਿਞ੍ਚ ਭਿਯ੍ਯੋ? ਸਙ੍ਖਤਧਮ੍ਮਾਰਮ੍ਮਣਂ વਿਪਸ੍ਸਨਾਞਾਣਂ। ਅਪਿ ਚ ਅਨੁਲੋਮਞਾਣਂ ਕਿਲੇਸੇ ਨ ਸਮੁਚ੍ਛੇਦવਸੇਨ ਪਜਹਿਤੁਂ ਸਕ੍ਕੋਤਿ। ਸਮ੍ਮੁਤਿਸਚ੍ਚਾਰਮ੍ਮਣਮ੍ਪਿ ਪਠਮਜ੍ਝਾਨਾਦੀਸੁ ਞਾਣਂ વਿਕ੍ਖਮ੍ਭਨਮਤ੍ਤਮੇવ ਕਰੋਤਿ, ਕਿਲੇਸਾਨਂ ਨ ਸਮੁਚ੍ਛੇਦਂ, ਸਮੁਚ੍ਛੇਦਪ੍ਪਹਾਨਕਰਞ੍ਚ ਅਰਿਯਮਗ੍ਗਞਾਣਂ, ਤਸ੍ਸ ਸਙ੍ਖਤਧਮ੍ਮਸਮ੍ਮੁਤਿਸਚ੍ਚવਿਪਰੀਤੇਨ ਆਰਮ੍ਮਣੇਨ ਭવਿਤਬ੍ਬਂ, ਸਾ ਅਸਙ੍ਖਤਾ ਧਾਤੁ। ਤਥਾ ਨਿਬ੍ਬਾਨ-ਸਦ੍ਦੋ ਕਤ੍ਥਚਿ વਿਸਯੇ ਅવਿਪਰੀਤਤ੍ਥੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ, ਉਪਚਾਰવੁਤ੍ਤਿਸਬ੍ਭਾવਤੋ, ਯਥਾ ਤਂ ‘‘ਸੀਹਸਦ੍ਦੋ’’ਤਿ।
Tatthāyamadhippāyo – yathā pariññeyyatāya sauttarānaṃ kāmānaṃ rūpānañca paṭipakkhabhūtaṃ tabbidhurasabhāvaṃ nissaraṇaṃ paññāyati, evaṃ taṃsabhāvānaṃ saṅkhabhadhammānaṃ paṭipakkhabhūtena tabbidhuratāsabhāvena nissaraṇena bhavitabbaṃ, yañca taṃ nissaraṇaṃ. Sā asaṅkhatā dhātu. Kiñca bhiyyo? Saṅkhatadhammārammaṇaṃ vipassanāñāṇaṃ. Api ca anulomañāṇaṃ kilese na samucchedavasena pajahituṃ sakkoti. Sammutisaccārammaṇampi paṭhamajjhānādīsu ñāṇaṃ vikkhambhanamattameva karoti, kilesānaṃ na samucchedaṃ, samucchedappahānakarañca ariyamaggañāṇaṃ, tassa saṅkhatadhammasammutisaccaviparītena ārammaṇena bhavitabbaṃ, sā asaṅkhatā dhātu. Tathā nibbāna-saddo katthaci visaye aviparītattho veditabbo, upacāravuttisabbhāvato, yathā taṃ ‘‘sīhasaddo’’ti.
ਅਥ વਾ ‘‘ਅਤ੍ਥਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਜਾਤਂ ਅਭੂਤਂ ਅਕਤਂ ਅਸਙ੍ਖਤ’’ਨ੍ਤਿ (ਉਦਾ॰ ੭੩) વਚਨਂ ਅવਿਪਰੀਤਤ੍ਥਂ, ਭਗવਤਾ ਭਾਸਿਤਤ੍ਤਾ। ਯਞ੍ਹਿ ਭਗવਤਾ ਭਾਸਿਤਂ, ਤਂ ਅવਿਪਰੀਤਤ੍ਥਂ। ਯਥਾ ਤਂ ‘‘ਸਬ੍ਬੇ ਸਙ੍ਖਾਰਾ ਅਨਿਚ੍ਚਾ, ਸਬ੍ਬੇ ਸਙ੍ਖਾਰਾ ਦੁਕ੍ਖਾ, ਸਬ੍ਬੇ ਧਮ੍ਮਾ ਅਨਤ੍ਤਾ’’ਤਿ (ਮ॰ ਨਿ॰ ੧.੩੫੩, ੩੫੬; ਕਥਾ॰ ੭੫੩; ਚੂਲ਼ਨਿ॰ ਅਜਿਤਮਾਣવਪੁਚ੍ਛਾਨਿਦ੍ਦੇਸ ੪; ਪਟਿ॰ ਮ॰ ੧.੩੧; ਨੇਤ੍ਤਿ॰ ੫; ਧ॰ ਪ॰ ੨੭੭-੨੭੯), ਏવਮ੍ਪਿ ਯੁਤ੍ਤਿવਸੇਨ ਅਸਙ੍ਖਤਾਯ ਧਾਤੁਯਾ ਪਰਮਤ੍ਥਤੋ ਸਬ੍ਭਾવੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਕਿਂ વਾ ਏਤਾਯ ਯੁਤ੍ਤਿਚਿਨ੍ਤਾਯ? ਯਸ੍ਮਾ ਭਗવਤਾ ‘‘ਅਤ੍ਥਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਜਾਤਂ ਅਭੂਤਂ ਅਕਤਂ ਅਸਙ੍ਖਤਨ੍ਤਿ (ਉਦਾ॰ ੭੩), ਅਪ੍ਪਚ੍ਚਯਾ ਧਮ੍ਮਾ ਅਸਙ੍ਖਤਾ ਧਮ੍ਮਾਤਿ (ਧ॰ ਸ॰ ਦੁਕਮਾਤਿਕਾ ੭-੮) ਚ, ਅਸਙ੍ਖਤਞ੍ਚ વੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਸ੍ਸਾਮਿ ਅਸਙ੍ਖਤਗਾਮਿਨਿਞ੍ਚ ਪਟਿਪਦ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿਨਾ (ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੪.੩੬੬-੩੬੭, ੩੭੭) ਚ ਅਨੇਕੇਹਿ ਸੁਤ੍ਤਪਦੇਹਿ ਨਿਬ੍ਬਾਨਧਾਤੁਯਾ ਪਰਮਤ੍ਥਤੋ ਸਬ੍ਭਾવੋ ਦੇਸਿਤੋਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਉਪਨਯਨਪਞ੍ਞਤ੍ਤੀਤਿ ਪਟਿਪਕ੍ਖਤੋ ਹੇਤੁਉਪਨਯਨਸ੍ਸ ਪਞ੍ਞਾਪਨਾ। ਜੋਤਨਾਪਞ੍ਞਤ੍ਤੀਤਿ ਪਟਿਞ੍ਞਾਤਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥਸ੍ਸ ਸਿਦ੍ਧਿਯਾ ਪਕਾਸਨਾਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ। ਸੇਸਂ ਸਬ੍ਬਂ ਸੁવਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਮੇવ।
Atha vā ‘‘atthi, bhikkhave, ajātaṃ abhūtaṃ akataṃ asaṅkhata’’nti (udā. 73) vacanaṃ aviparītatthaṃ, bhagavatā bhāsitattā. Yañhi bhagavatā bhāsitaṃ, taṃ aviparītatthaṃ. Yathā taṃ ‘‘sabbe saṅkhārā aniccā, sabbe saṅkhārā dukkhā, sabbe dhammā anattā’’ti (ma. ni. 1.353, 356; kathā. 753; cūḷani. ajitamāṇavapucchāniddesa 4; paṭi. ma. 1.31; netti. 5; dha. pa. 277-279), evampi yuttivasena asaṅkhatāya dhātuyā paramatthato sabbhāvo veditabbo. Kiṃ vā etāya yutticintāya? Yasmā bhagavatā ‘‘atthi, bhikkhave, ajātaṃ abhūtaṃ akataṃ asaṅkhatanti (udā. 73), appaccayā dhammā asaṅkhatā dhammāti (dha. sa. dukamātikā 7-8) ca, asaṅkhatañca vo, bhikkhave, dhammaṃ desessāmi asaṅkhatagāminiñca paṭipada’’ntiādinā (saṃ. ni. 4.366-367, 377) ca anekehi suttapadehi nibbānadhātuyā paramatthato sabbhāvo desitoti. Tattha upanayanapaññattīti paṭipakkhato hetuupanayanassa paññāpanā. Jotanāpaññattīti paṭiññātassa atthassa siddhiyā pakāsanāpaññatti. Sesaṃ sabbaṃ suviññeyyameva.
ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿਹਾਰવਿਭਙ੍ਗવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Paññattihāravibhaṅgavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਖੁਦ੍ਦਕਨਿਕਾਯ • Khuddakanikāya / ਨੇਤ੍ਤਿਪ੍ਪਕਰਣਪਾਲ਼ਿ • Nettippakaraṇapāḷi / ੧੧. ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿਹਾਰવਿਭਙ੍ਗੋ • 11. Paññattihāravibhaṅgo
ਟੀਕਾ • Tīkā / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ਖੁਦ੍ਦਕਨਿਕਾਯ (ਟੀਕਾ) • Khuddakanikāya (ṭīkā) / ਨੇਤ੍ਤਿਪ੍ਪਕਰਣ-ਟੀਕਾ • Nettippakaraṇa-ṭīkā / ੧੧. ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿਹਾਰવਿਭਙ੍ਗવਣ੍ਣਨਾ • 11. Paññattihāravibhaṅgavaṇṇanā
ਟੀਕਾ • Tīkā / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ਖੁਦ੍ਦਕਨਿਕਾਯ (ਟੀਕਾ) • Khuddakanikāya (ṭīkā) / ਨੇਤ੍ਤਿવਿਭਾવਿਨੀ • Nettivibhāvinī / ੧੧. ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿਹਾਰવਿਭਙ੍ਗવਿਭਾવਨਾ • 11. Paññattihāravibhaṅgavibhāvanā
