Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / നേത്തിപ്പകരണ-അട്ഠകഥാ • Nettippakaraṇa-aṭṭhakathā |
൧൧. പഞ്ഞത്തിഹാരവിഭങ്ഗവണ്ണനാ
11. Paññattihāravibhaṅgavaṇṇanā
൩൯. തത്ഥ കതമോ പഞ്ഞത്തിഹാരോതി പഞ്ഞത്തിഹാരവിഭങ്ഗോ. തത്ഥ കാ പനായം പഞ്ഞത്തീതി? ആഹ ‘‘യാ പകതികഥായ ദേസനാ’’തി. ഇദം വുത്തം ഹോതി – യാ ദേസനാഹാരാദയോ വിയ അസ്സാദാദിപദത്ഥവിസേസനിദ്ധാരണം അകത്വാ ഭഗവതോ സാഭാവികധമ്മകഥായ ദേസനാ. യാ തസ്സാ പഞ്ഞാപനാ, അയം പഞ്ഞത്തിഹാരോ. യസ്മാ പന സാ ഭഗവതോ തഥാ തഥാ വേനേയ്യസന്താനേ യഥാധിപ്പേതമത്ഥം നിക്ഖിപതീതി നിക്ഖേപോ. തസ്സ ചായം ഹാരോ ദുക്ഖാദിസങ്ഖാതേ ഭാഗേ പകാരേഹി ഞാപേതി, അസങ്കരതോ വാ ഠപേതി, തസ്മാ ‘‘നിക്ഖേപപഞ്ഞത്തീ’’തി വുത്തോ. ഇതി പകതികഥായ ദേസനാതി സങ്ഖേപേന വുത്തമത്ഥം വിത്ഥാരേന വിഭജിതും ‘‘കാ ച പകതികഥായ ദേസനാ’’തി പുച്ഛിത്വാ ‘‘ചത്താരി സച്ചാനീ’’തിആദിമാഹ.
39.Tatthakatamo paññattihāroti paññattihāravibhaṅgo. Tattha kā panāyaṃ paññattīti? Āha ‘‘yā pakatikathāya desanā’’ti. Idaṃ vuttaṃ hoti – yā desanāhārādayo viya assādādipadatthavisesaniddhāraṇaṃ akatvā bhagavato sābhāvikadhammakathāya desanā. Yā tassā paññāpanā, ayaṃ paññattihāro. Yasmā pana sā bhagavato tathā tathā veneyyasantāne yathādhippetamatthaṃ nikkhipatīti nikkhepo. Tassa cāyaṃ hāro dukkhādisaṅkhāte bhāge pakārehi ñāpeti, asaṅkarato vā ṭhapeti, tasmā ‘‘nikkhepapaññattī’’ti vutto. Iti pakatikathāya desanāti saṅkhepena vuttamatthaṃ vitthārena vibhajituṃ ‘‘kā ca pakatikathāya desanā’’ti pucchitvā ‘‘cattāri saccānī’’tiādimāha.
തത്ഥ ഇദം ദുക്ഖന്തി അയം പഞ്ഞത്തീതി കക്ഖളഫുസനാദിസഭാവേ രൂപാരൂപധമ്മേ അതീതാദിവസേന അനേകഭേദഭിന്നേ അഭിന്ദിത്വാ പീളനസങ്ഖതസന്താപവിപരിണാമട്ഠതാസാമഞ്ഞേന യാ കുച്ഛിതഭാവാദിമുഖേന ഏകജ്ഝം ഗഹണസ്സ കാരണഭൂതാ പഞ്ഞത്തി, കാ പന സാതി? നാമപഞ്ഞത്തിനിബന്ധനാ തജ്ജാപഞ്ഞത്തി. ‘‘വിഞ്ഞത്തിവികാരസഹിതോ സദ്ദോ ഏവാ’’തി അപരേ. ഇമിനാ നയേന തത്ഥ തത്ഥ പഞ്ഞത്തിഅത്ഥോ വേദിതബ്ബോ. ‘‘പഞ്ചന്നം ഖന്ധാന’’ന്തിആദിനാ തസ്സാ പഞ്ഞത്തിയാ ഉപാദാനം ദസ്സേതി. ദസന്നം ഇന്ദ്രിയാനന്തി അട്ഠ രൂപിന്ദ്രിയാനി മനിന്ദ്രിയം വേദനിന്ദ്രിയന്തി ഏവം ദസന്നം. അനുഭവനസാമഞ്ഞേന ഹി വേദനാ ഏകമിന്ദ്രിയം കതാ, തഥാ സദ്ധാദയോ ച മഗ്ഗപക്ഖിയാതി.
Tattha idaṃ dukkhanti ayaṃ paññattīti kakkhaḷaphusanādisabhāve rūpārūpadhamme atītādivasena anekabhedabhinne abhinditvā pīḷanasaṅkhatasantāpavipariṇāmaṭṭhatāsāmaññena yā kucchitabhāvādimukhena ekajjhaṃ gahaṇassa kāraṇabhūtā paññatti, kā pana sāti? Nāmapaññattinibandhanā tajjāpaññatti. ‘‘Viññattivikārasahito saddo evā’’ti apare. Iminā nayena tattha tattha paññattiattho veditabbo. ‘‘Pañcannaṃ khandhāna’’ntiādinā tassā paññattiyā upādānaṃ dasseti. Dasannaṃ indriyānanti aṭṭha rūpindriyāni manindriyaṃ vedanindriyanti evaṃ dasannaṃ. Anubhavanasāmaññena hi vedanā ekamindriyaṃ katā, tathā saddhādayo ca maggapakkhiyāti.
കബളം കരീയതീതി കബളീകാരോതി വത്ഥുവസേന അയം നിദ്ദേസോ. യായ ഓജായ സത്താ യാപേന്തി, തസ്സായേതം അധിവചനം. സാ ഹി ഓജട്ഠമകസ്സ രൂപസ്സ ആഹരണതോ ആഹാരോ. അത്ഥീതി മഗ്ഗേന അസമുച്ഛിന്നതായ വിജ്ജതി. രാഗോതി രഞ്ജനട്ഠേന രാഗോ. നന്ദനട്ഠേന നന്ദീ. തണ്ഹായനട്ഠേന തണ്ഹാ. സബ്ബാനേതാനി ലോഭസ്സേവ നാമാനി. പതിട്ഠിതം തത്ഥ വിഞ്ഞാണം വിരുള്ഹന്തി കമ്മം ജവാപേത്വാ പടിസന്ധിആകഡ്ഢനസമത്ഥതായ പതിട്ഠിതഞ്ചേവ വിഞ്ഞാണം വിരുള്ഹഞ്ച. യത്ഥാതി തേഭൂമകവട്ടേ ഭുമ്മം, സബ്ബത്ഥ വാ പുരിമപുരിമപദേ ഏതം ഭുമ്മം. അത്ഥി തത്ഥ സങ്ഖാരാനം വുദ്ധീതി യേ ഇമസ്മിം വിപാകവട്ടേ ഠിതസ്സ ആയതിം വഡ്ഢനഹേതുകാ സങ്ഖാരാ, തേ സന്ധായ വുത്തം – ‘‘യത്ഥ അത്ഥി ആയതിം പുനബ്ഭവാഭിനിബ്ബത്തീ’’തി യസ്മിം ഠാനേ ആയതിം പുനബ്ഭവാഭിനിബ്ബത്തി അത്ഥി. അത്ഥി തത്ഥ ആയതിം ജാതിജരാമരണന്തി യത്ഥ പടിസന്ധിഗ്ഗഹണം, തത്ഥ ഖന്ധാനം അഭിനിബ്ബത്തിലക്ഖണാ ജാതി, പരിപാകലക്ഖണാ ജരാ, ഭേദനലക്ഖണം മരണഞ്ച അത്ഥി. അയം പഭാവപഞ്ഞത്തി ദുക്ഖസ്സ ച സമുദയസ്സ ചാതി അയം യഥാവുത്താ ദേസനാ ദുക്ഖസച്ചസ്സ സമുദയസച്ചസ്സ ച സമുട്ഠാനപഞ്ഞത്തി, വിപാകവട്ടസ്സ സങ്ഖാരാനഞ്ച തണ്ഹാപച്ചയനിദ്ദേസതോതി അധിപ്പായോ.
Kabaḷaṃ karīyatīti kabaḷīkāroti vatthuvasena ayaṃ niddeso. Yāya ojāya sattā yāpenti, tassāyetaṃ adhivacanaṃ. Sā hi ojaṭṭhamakassa rūpassa āharaṇato āhāro. Atthīti maggena asamucchinnatāya vijjati. Rāgoti rañjanaṭṭhena rāgo. Nandanaṭṭhena nandī. Taṇhāyanaṭṭhena taṇhā. Sabbānetāni lobhasseva nāmāni. Patiṭṭhitaṃ tattha viññāṇaṃ viruḷhanti kammaṃ javāpetvā paṭisandhiākaḍḍhanasamatthatāya patiṭṭhitañceva viññāṇaṃ viruḷhañca. Yatthāti tebhūmakavaṭṭe bhummaṃ, sabbattha vā purimapurimapade etaṃ bhummaṃ. Atthi tattha saṅkhārānaṃ vuddhīti ye imasmiṃ vipākavaṭṭe ṭhitassa āyatiṃ vaḍḍhanahetukā saṅkhārā, te sandhāya vuttaṃ – ‘‘yattha atthi āyatiṃ punabbhavābhinibbattī’’ti yasmiṃ ṭhāne āyatiṃ punabbhavābhinibbatti atthi. Atthi tattha āyatiṃjātijarāmaraṇanti yattha paṭisandhiggahaṇaṃ, tattha khandhānaṃ abhinibbattilakkhaṇā jāti, paripākalakkhaṇā jarā, bhedanalakkhaṇaṃ maraṇañca atthi. Ayaṃ pabhāvapaññatti dukkhassa ca samudayassa cāti ayaṃ yathāvuttā desanā dukkhasaccassa samudayasaccassa ca samuṭṭhānapaññatti, vipākavaṭṭassa saṅkhārānañca taṇhāpaccayaniddesatoti adhippāyo.
നത്ഥി രാഗോതി അഗ്ഗമഗ്ഗഭാവനായ സമുച്ഛിന്നത്താ നത്ഥി ചേ രാഗോ. അപ്പതിട്ഠിതം തത്ഥ വിഞ്ഞാണം അവിരുള്ഹന്തി കമ്മം ജവാപേത്വാ പടിസന്ധിആകഡ്ഢനസമത്ഥതായാഭാവേന അപ്പതിട്ഠിതഞ്ചേവ അവിരുള്ഹഞ്ചാതി വുത്തപടിപക്ഖനയേന അത്ഥോ വേദിതബ്ബോ.
Natthi rāgoti aggamaggabhāvanāya samucchinnattā natthi ce rāgo. Appatiṭṭhitaṃ tattha viññāṇaṃ aviruḷhanti kammaṃ javāpetvā paṭisandhiākaḍḍhanasamatthatāyābhāvena appatiṭṭhitañceva aviruḷhañcāti vuttapaṭipakkhanayena attho veditabbo.
‘‘അയം പരിഞ്ഞാപഞ്ഞത്തീ’’തിആദിനാ ഏകാഭിസമയവസേനേവ മഗ്ഗസമ്മാദിട്ഠി ചതൂസു അരിയസച്ചേസു പവത്തതീതി ദസ്സേതി. അയം ഭാവനാപഞ്ഞത്തീതി അയം ദ്വാരാരമ്മണേഹി ഛദ്വാരപ്പവത്തനധമ്മാനം അനിച്ചാനുപസ്സനാ മഗ്ഗസ്സ ഭാവനാപഞ്ഞത്തി. നിരോധപഞ്ഞത്തി നിരോധസ്സാതി രോധസങ്ഖാതായ തണ്ഹായ മഗ്ഗേന അനവസേസനിരോധപഞ്ഞത്തി. ഉപ്പാദപഞ്ഞത്തീതി ഉപ്പന്നസ്സ പഞ്ഞാപനാ. ഓകാസപഞ്ഞത്തീതി ഠാനസ്സ പഞ്ഞാപനാ. ആഹടനാപഞ്ഞത്തീതി നീഹരണപഞ്ഞത്തി. ആസാടികാനന്തി ഗുന്നം വണേസു നീലമക്ഖികാഹി ഠപിതഅണ്ഡകാ ആസാടികാ നാമ. ഏത്ഥ യസ്സ ഉപ്പന്നാ, തസ്സ സത്തസ്സ അനയബ്യസനഹേതുതായ ആസാടികാ വിയാതി ആസാടികാ, കിലേസാ, തേസം ആസാടികാനം. അഭിനിഘാതപഞ്ഞത്തീതി സമുഗ്ഘാതപഞ്ഞത്തി.
‘‘Ayaṃ pariññāpaññattī’’tiādinā ekābhisamayavaseneva maggasammādiṭṭhi catūsu ariyasaccesu pavattatīti dasseti. Ayaṃ bhāvanāpaññattīti ayaṃ dvārārammaṇehi chadvārappavattanadhammānaṃ aniccānupassanā maggassa bhāvanāpaññatti. Nirodhapaññatti nirodhassāti rodhasaṅkhātāya taṇhāya maggena anavasesanirodhapaññatti. Uppādapaññattīti uppannassa paññāpanā. Okāsapaññattīti ṭhānassa paññāpanā. Āhaṭanāpaññattīti nīharaṇapaññatti. Āsāṭikānanti gunnaṃ vaṇesu nīlamakkhikāhi ṭhapitaaṇḍakā āsāṭikā nāma. Ettha yassa uppannā, tassa sattassa anayabyasanahetutāya āsāṭikā viyāti āsāṭikā, kilesā, tesaṃ āsāṭikānaṃ. Abhinighātapaññattīti samugghātapaññatti.
൪൧. ഏവം വട്ടവിവട്ടമുഖേന സമ്മസനഉപാദാനക്ഖന്ധമുഖേനേവ സച്ചേസു പഞ്ഞത്തിവിഭാഗം ദസ്സേത്വാ ഇദാനി തേപരിവട്ടവസേന ദസ്സേതും ‘‘ഇദം ‘ദുക്ഖ’ന്തി മേ, ഭിക്ഖവേ’’തിആദി ആരദ്ധം. തത്ഥ ദസ്സനട്ഠേന ചക്ഖു. യഥാസഭാവതോ ജാനനട്ഠേന ഞാണം. പടിവിജ്ഝനട്ഠേന പഞ്ഞാ. വിദിതകരണട്ഠേന വിജ്ജാ. ഓഭാസനട്ഠേന ആലോകോ. സബ്ബം പഞ്ഞാവേവചനമേവ. അയം വേവചനപഞ്ഞത്തി. സച്ഛികിരിയാപഞ്ഞത്തീതി പച്ചക്ഖകരണപഞ്ഞത്തി.
41. Evaṃ vaṭṭavivaṭṭamukhena sammasanaupādānakkhandhamukheneva saccesu paññattivibhāgaṃ dassetvā idāni teparivaṭṭavasena dassetuṃ ‘‘idaṃ ‘dukkha’nti me, bhikkhave’’tiādi āraddhaṃ. Tattha dassanaṭṭhena cakkhu. Yathāsabhāvato jānanaṭṭhena ñāṇaṃ. Paṭivijjhanaṭṭhena paññā. Viditakaraṇaṭṭhena vijjā. Obhāsanaṭṭhena āloko. Sabbaṃ paññāvevacanameva. Ayaṃ vevacanapaññatti. Sacchikiriyāpaññattīti paccakkhakaraṇapaññatti.
തുലമതുലഞ്ചാതി ഗാഥായ പചുരജനാനം പച്ചക്ഖഭാവതോ തുലിതം പരിച്ഛിന്നന്തി തുലം, കാമാവചരം. ന തുലന്തി അതുലം, തുലം വാ സദിസമസ്സ അഞ്ഞം ലോകിയകമ്മം നത്ഥീതി അതുലം, മഹഗ്ഗതകമ്മം. കാമാവചരരൂപാവചരകമ്മം വാ തുലം, അരൂപാവചരം അതുലം, അപ്പവിപാകം വാ തുലം. ബഹുവിപാകം അതുലം. സമ്ഭവതി ഏതേനാതി സമ്ഭവം, സമ്ഭവഹേതുഭൂതം. ഭവസങ്ഖാരം പുനബ്ഭവസങ്ഖരണകം. അവസ്സജീതി വിസ്സജ്ജേസി. മുനീതി ബുദ്ധമുനി. അജ്ഝത്തരതോതി നിയകജ്ഝത്തരതോ . സമാഹിതോതി ഉപചാരപ്പനാസമാധിവസേന സമാഹിതോ. അഭിന്ദി കവചമിവാതി കവചം വിയ ഭിന്ദി. അത്തസമ്ഭവന്തി അത്തനി സഞ്ജാതം കിലേസം. ഇദം വുത്തം ഹോതി – സവിപാകട്ഠേന സമ്ഭവം ഭവാഭിസങ്ഖരണട്ഠേന ഭവസങ്ഖാരന്തി ച ലദ്ധനാമം തുലാതുലസങ്ഖാതം ലോകിയകമ്മഞ്ച ഓസ്സജി, സങ്ഗാമസീസേ മഹായോധോ കവചം വിയ അത്തസമ്ഭവം കിലേസഞ്ച അജ്ഝത്തരതോ സമാഹിതോ ഹുത്വാ അഭിന്ദീതി.
Tulamatulañcāti gāthāya pacurajanānaṃ paccakkhabhāvato tulitaṃ paricchinnanti tulaṃ, kāmāvacaraṃ. Na tulanti atulaṃ, tulaṃ vā sadisamassa aññaṃ lokiyakammaṃ natthīti atulaṃ, mahaggatakammaṃ. Kāmāvacararūpāvacarakammaṃ vā tulaṃ, arūpāvacaraṃ atulaṃ, appavipākaṃ vā tulaṃ. Bahuvipākaṃ atulaṃ. Sambhavati etenāti sambhavaṃ, sambhavahetubhūtaṃ. Bhavasaṅkhāraṃ punabbhavasaṅkharaṇakaṃ. Avassajīti vissajjesi. Munīti buddhamuni. Ajjhattaratoti niyakajjhattarato . Samāhitoti upacārappanāsamādhivasena samāhito. Abhindi kavacamivāti kavacaṃ viya bhindi. Attasambhavanti attani sañjātaṃ kilesaṃ. Idaṃ vuttaṃ hoti – savipākaṭṭhena sambhavaṃ bhavābhisaṅkharaṇaṭṭhena bhavasaṅkhāranti ca laddhanāmaṃ tulātulasaṅkhātaṃ lokiyakammañca ossaji, saṅgāmasīse mahāyodho kavacaṃ viya attasambhavaṃ kilesañca ajjhattarato samāhito hutvā abhindīti.
അഥ വാ തുലന്തി തുലയന്തോ തീരേന്തോ. അതുലഞ്ച സമ്ഭവന്തി നിബ്ബാനഞ്ചേവ സമ്ഭവഞ്ച. ഭവസങ്ഖാരന്തി ഭവഗാമികമ്മം. അവസ്സജി മുനീതി ‘‘പഞ്ചക്ഖന്ധാ അനിച്ചാ, തേസം നിരോധോ നിബ്ബാനം നിച്ച’’ന്തിആദിനാ (പടി॰ മ॰ ൩.൩൮ അത്ഥതോ സമാനം) നയേന തുലയന്തോ ബുദ്ധമുനി ഭവേ ആദീനവം നിബ്ബാനേ ആനിസംസഞ്ച ദിസ്വാ തം ഖന്ധാനം മൂലഭൂതം ഭവസങ്ഖാരം കമ്മക്ഖയകരേന അരിയമഗ്ഗേന അവസ്സജി. കഥം? അജ്ഝത്തരതോ. സോ ഹി വിപസ്സനാവസേന അജ്ഝത്തരതോ സമഥവസേന സമാഹിതോ കവചമിവ അത്തഭാവം പരിയോനന്ധിത്വാ ഠിതം അത്തനി സമ്ഭവത്താ ‘‘അത്തസമ്ഭവ’’ന്തി ലദ്ധനാമം സബ്ബം കിലേസജാതം അഭിന്ദി, കിലേസാഭാവേ കമ്മം അപ്പടിസന്ധികത്താ അവസ്സട്ഠം നാമ ഹോതി, കിലേസാഭാവേന കമ്മം ജഹീതി അത്ഥോ (ദീ॰ നി॰ അട്ഠ॰ ൨.൧൬൯; ഉദാ॰ അട്ഠ॰ ൫൧).
Atha vā tulanti tulayanto tīrento. Atulañca sambhavanti nibbānañceva sambhavañca. Bhavasaṅkhāranti bhavagāmikammaṃ. Avassaji munīti ‘‘pañcakkhandhā aniccā, tesaṃ nirodho nibbānaṃ nicca’’ntiādinā (paṭi. ma. 3.38 atthato samānaṃ) nayena tulayanto buddhamuni bhave ādīnavaṃ nibbāne ānisaṃsañca disvā taṃ khandhānaṃ mūlabhūtaṃ bhavasaṅkhāraṃ kammakkhayakarena ariyamaggena avassaji. Kathaṃ? Ajjhattarato. So hi vipassanāvasena ajjhattarato samathavasena samāhito kavacamiva attabhāvaṃ pariyonandhitvā ṭhitaṃ attani sambhavattā ‘‘attasambhava’’nti laddhanāmaṃ sabbaṃ kilesajātaṃ abhindi, kilesābhāve kammaṃ appaṭisandhikattā avassaṭṭhaṃ nāma hoti, kilesābhāvena kammaṃ jahīti attho (dī. ni. aṭṭha. 2.169; udā. aṭṭha. 51).
സങ്ഖതാസങ്ഖതധാതുവിനിമുത്തസ്സ അഭിഞ്ഞേയ്യസ്സ അഭാവതോ വുത്തം ‘‘തുല…പേ॰… ധമ്മാന’’ന്തി. തേന ധമ്മപടിസമ്ഭിദാ വുത്താ ഹോതീതി ആഹ – ‘‘നിക്ഖേപപഞ്ഞത്തി ധമ്മപടിസമ്ഭിദായാ’’തി. ഭവസങ്ഖാരേ സമുദയപക്ഖിയം സന്ധായാഹ ‘‘പരിച്ചാഗപഞ്ഞത്തീ’’തി. ദുക്ഖസച്ചപക്ഖിയവസേന ‘‘പരിഞ്ഞാപഞ്ഞത്തീ’’തി. സമാധാനവിസിട്ഠസ്സ അജ്ഝത്തരതഭാവസ്സ വസേന ‘‘ഭാവനാപഞ്ഞത്തി കായഗതായ സതിയാ’’തി വുത്തം. അജ്ഝത്തരതതാവിസിട്ഠസ്സ പന സമാധാനസ്സ വസേന ‘‘ഠിതിപഞ്ഞത്തി ചിത്തേകഗ്ഗതായാ’’തി വുത്തന്തി ദട്ഠബ്ബം. അഭിനിബ്ബിദാപഞ്ഞത്തി ചിത്തസ്സാതി ആയുസങ്ഖാരോസ്സജ്ജനവസേന ചിത്തസ്സ അഭിനീഹരണപഞ്ഞത്തി. ഉപാദാനപഞ്ഞത്തീതി ഗഹണപഞ്ഞത്തി. സബ്ബഞ്ഞുതായാതി സമ്മാസമ്ബുദ്ധഭാവസ്സ. ഏതേന അസമ്മാസമ്ബുദ്ധസ്സ ആയുസങ്ഖാരോസ്സജ്ജനം നത്ഥീതി ദസ്സേതി. കിലേസാഭാവേന ഭഗവാ കമ്മം ജഹതീതി ദസ്സേന്തോ ‘‘പദാലനാപഞ്ഞത്തി അവിജ്ജണ്ഡകോസാന’’ന്തി ആഹ.
Saṅkhatāsaṅkhatadhātuvinimuttassa abhiññeyyassa abhāvato vuttaṃ ‘‘tula…pe… dhammāna’’nti. Tena dhammapaṭisambhidā vuttā hotīti āha – ‘‘nikkhepapaññatti dhammapaṭisambhidāyā’’ti. Bhavasaṅkhāre samudayapakkhiyaṃ sandhāyāha ‘‘pariccāgapaññattī’’ti. Dukkhasaccapakkhiyavasena ‘‘pariññāpaññattī’’ti. Samādhānavisiṭṭhassa ajjhattaratabhāvassa vasena ‘‘bhāvanāpaññatti kāyagatāya satiyā’’ti vuttaṃ. Ajjhattaratatāvisiṭṭhassa pana samādhānassa vasena ‘‘ṭhitipaññatti cittekaggatāyā’’ti vuttanti daṭṭhabbaṃ. Abhinibbidāpaññatti cittassāti āyusaṅkhārossajjanavasena cittassa abhinīharaṇapaññatti. Upādānapaññattīti gahaṇapaññatti. Sabbaññutāyāti sammāsambuddhabhāvassa. Etena asammāsambuddhassa āyusaṅkhārossajjanaṃ natthīti dasseti. Kilesābhāvena bhagavā kammaṃ jahatīti dassento ‘‘padālanāpaññatti avijjaṇḍakosāna’’nti āha.
യോ ദുക്ഖമദ്ദക്ഖി യതോനിദാനന്തി യോ ആരദ്ധവിപസ്സകോ സബ്ബം തേഭൂമകം ദുക്ഖം അദക്ഖി പസ്സി, തഞ്ച യതോനിദാനം യം ഹേതുകം, തമ്പിസ്സ കാരണഭാവേന തണ്ഹം പസ്സി. കാമേസു സോ ജന്തു കഥം നമേയ്യാതി സോ ഏവം പടിപന്നോ പുരിസോ സവത്ഥുകാമേസു കിലേസകാമേസു യേന പകാരേന നമേയ്യ അഭിനമേയ്യ, സോ പകാരോ നത്ഥി. കസ്മാ? കാമാ ഹി ലോകേ സങ്ഗോതി ഞത്വാ. യസ്മാ ഇമസ്മിം ലോകേ കാമസദിസം ബന്ധനം നത്ഥി. വുത്തഞ്ചേതം ഭഗവതാ ‘‘ന തം ദള്ഹം ബന്ധനമാഹു ധീരാ’’തിആദി (ധ॰ പ॰ ൩൪൫; സം॰ നി॰ ൧.൧൨൧; നേത്തി॰ ൧൦൬; പേടകോ ൧൫), തസ്മാ സങ്ഖാരേ ആസജ്ജനട്ഠേന സങ്ഗോതി വിദിത്വാ. തേസം സതീമാ വിനയായ സിക്ഖേതി കായഗതാസതിയോഗേന സതിമാ തേസം കാമാനം വൂപസമായ തീസുപി സിക്ഖാസു അപ്പമത്തോ സിക്ഖേയ്യാതി അത്ഥോ.
Yo dukkhamaddakkhi yatonidānanti yo āraddhavipassako sabbaṃ tebhūmakaṃ dukkhaṃ adakkhi passi, tañca yatonidānaṃ yaṃ hetukaṃ, tampissa kāraṇabhāvena taṇhaṃ passi. Kāmesu so jantu kathaṃnameyyāti so evaṃ paṭipanno puriso savatthukāmesu kilesakāmesu yena pakārena nameyya abhinameyya, so pakāro natthi. Kasmā? Kāmā hi loke saṅgoti ñatvā. Yasmā imasmiṃ loke kāmasadisaṃ bandhanaṃ natthi. Vuttañcetaṃ bhagavatā ‘‘na taṃ daḷhaṃ bandhanamāhu dhīrā’’tiādi (dha. pa. 345; saṃ. ni. 1.121; netti. 106; peṭako 15), tasmā saṅkhāre āsajjanaṭṭhena saṅgoti viditvā. Tesaṃ satīmā vinayāya sikkheti kāyagatāsatiyogena satimā tesaṃ kāmānaṃ vūpasamāya tīsupi sikkhāsu appamatto sikkheyyāti attho.
വേവചനപഞ്ഞത്തീതി ഖന്ധാദീനം വേവചനപഞ്ഞത്തി. അദക്ഖീതി പന പദേന സമ്ബന്ധത്താ വുത്തം – ‘‘ദുക്ഖസ്സ പരിഞ്ഞാപഞ്ഞത്തി ചാ’’തി. പച്ചത്ഥികതോ ദസ്സനപഞ്ഞത്തീതി അനത്ഥജനനതോ പച്ചത്ഥികതോ ദസ്സനപഞ്ഞത്തി. പാവകകപ്പാതി ജലിതഅഗ്ഗിക്ഖന്ധസദിസാ. പപാതഉരഗോപമാതി പപാതൂപമാഉരഗോപമാ ച.
Vevacanapaññattīti khandhādīnaṃ vevacanapaññatti. Adakkhīti pana padena sambandhattā vuttaṃ – ‘‘dukkhassa pariññāpaññatti cā’’ti. Paccatthikato dassanapaññattīti anatthajananato paccatthikato dassanapaññatti. Pāvakakappāti jalitaaggikkhandhasadisā. Papātauragopamāti papātūpamāuragopamā ca.
മോഹസമ്ബന്ധനോ ലോകോതി അയം ലോകോ അവിജ്ജാഹേതുകേഹി സംയോജനേഹി ബന്ധോ. ഭബ്ബരൂപോവ ദിസ്സതീതി വിപന്നജ്ഝാസയോപി മായായ സാഠേയ്യേന ച പടിച്ഛാദിതസഭാവോ ഭബ്ബജാതികം വിയ അത്താനം ദസ്സേതി. ഉപധിബന്ധനോ ബാലോ, തമസാ പരിവാരിതോതി തസ്സ പന ബാലസ്സ തഥാ ദസ്സനേ സമ്മോഹതമസാ പരിവാരിതത്താ കാമഗുണേസു അനാദീനവദസ്സിതായ കിലേസാഭിസങ്ഖാരേഹി ബന്ധത്താ. തഥാ ഭൂതോ ചായം ബാലോ പണ്ഡിതാനം അസ്സിരീ വിയ ഖായതി അലക്ഖികോ ഏവ ഹുത്വാ ഉപട്ഠാതി. തയിദം സബ്ബം ബാലസ്സ സതോ രാഗാദികിഞ്ചനതോ. പണ്ഡിതസ്സ പന പഞ്ഞാചക്ഖുനാ പസ്സതോ നത്ഥി കിഞ്ചനന്തി അയം സങ്ഖേപത്ഥോ. മോഹസീസേന വിപല്ലാസാ ഗഹിതാതി ആഹ – ‘‘ദേസനാപഞ്ഞത്തി വിപല്ലാസാന’’ന്തി. വിപരീതപഞ്ഞത്തീതി വിപരീതാകാരേന ഉപട്ഠഹമാനസ്സ പഞ്ഞാപനാ.
Mohasambandhano lokoti ayaṃ loko avijjāhetukehi saṃyojanehi bandho. Bhabbarūpova dissatīti vipannajjhāsayopi māyāya sāṭheyyena ca paṭicchāditasabhāvo bhabbajātikaṃ viya attānaṃ dasseti. Upadhibandhano bālo, tamasā parivāritoti tassa pana bālassa tathā dassane sammohatamasā parivāritattā kāmaguṇesu anādīnavadassitāya kilesābhisaṅkhārehi bandhattā. Tathā bhūto cāyaṃ bālo paṇḍitānaṃ assirī viya khāyati alakkhiko eva hutvā upaṭṭhāti. Tayidaṃ sabbaṃ bālassa sato rāgādikiñcanato. Paṇḍitassa pana paññācakkhunā passato natthi kiñcananti ayaṃ saṅkhepattho. Mohasīsena vipallāsā gahitāti āha – ‘‘desanāpaññatti vipallāsāna’’nti. Viparītapaññattīti viparītākārena upaṭṭhahamānassa paññāpanā.
അത്ഥി നിബ്ബാനന്തി സമണബ്രാഹ്മണാനം വാചാവത്ഥുമത്തമേവ. നത്ഥി നിബ്ബാനന്തി പരമത്ഥതോ അലബ്ഭമാനസഭാവത്താതി വിപ്പടിപന്നാനം മിച്ഛാവാദം ഭഞ്ജിതും ഭഗവതാ വുത്തം – ‘‘അത്ഥി, ഭിക്ഖവേ, അജാതം അഭൂതം അകതം അസങ്ഖത’’ന്തി. തത്ഥ ഹേതും ദസ്സേതും ‘‘നോ ചേതം, ഭിക്ഖവേ’’തിആദി വുത്തം. തസ്സത്ഥോ – ഭിക്ഖവേ, യദി അസങ്ഖതാ ധാതു ന അഭവിസ്സ, ന ഇധ സബ്ബസ്സ സങ്ഖതസ്സ നിസ്സരണം സിയാ. നിബ്ബാനഞ്ഹി ആരമ്മണം കത്വാ പവത്തമാനാ സമ്മാദിട്ഠിആദയോ മഗ്ഗധമ്മാ അനവസേസകിലേസേ സമുച്ഛിന്ദന്തി, തതോ തിവിധസ്സപി വട്ടസ്സ അപ്പവത്തീതി.
Atthi nibbānanti samaṇabrāhmaṇānaṃ vācāvatthumattameva. Natthi nibbānanti paramatthato alabbhamānasabhāvattāti vippaṭipannānaṃ micchāvādaṃ bhañjituṃ bhagavatā vuttaṃ – ‘‘atthi, bhikkhave, ajātaṃ abhūtaṃ akataṃ asaṅkhata’’nti. Tattha hetuṃ dassetuṃ ‘‘no cetaṃ, bhikkhave’’tiādi vuttaṃ. Tassattho – bhikkhave, yadi asaṅkhatā dhātu na abhavissa, na idha sabbassa saṅkhatassa nissaraṇaṃ siyā. Nibbānañhi ārammaṇaṃ katvā pavattamānā sammādiṭṭhiādayo maggadhammā anavasesakilese samucchindanti, tato tividhassapi vaṭṭassa appavattīti.
തത്ഥായമധിപ്പായോ – യഥാ പരിഞ്ഞേയ്യതായ സഉത്തരാനം കാമാനം രൂപാനഞ്ച പടിപക്ഖഭൂതം തബ്ബിധുരസഭാവം നിസ്സരണം പഞ്ഞായതി, ഏവം തംസഭാവാനം സങ്ഖഭധമ്മാനം പടിപക്ഖഭൂതേന തബ്ബിധുരതാസഭാവേന നിസ്സരണേന ഭവിതബ്ബം, യഞ്ച തം നിസ്സരണം. സാ അസങ്ഖതാ ധാതു. കിഞ്ച ഭിയ്യോ? സങ്ഖതധമ്മാരമ്മണം വിപസ്സനാഞാണം. അപി ച അനുലോമഞാണം കിലേസേ ന സമുച്ഛേദവസേന പജഹിതും സക്കോതി. സമ്മുതിസച്ചാരമ്മണമ്പി പഠമജ്ഝാനാദീസു ഞാണം വിക്ഖമ്ഭനമത്തമേവ കരോതി, കിലേസാനം ന സമുച്ഛേദം, സമുച്ഛേദപ്പഹാനകരഞ്ച അരിയമഗ്ഗഞാണം, തസ്സ സങ്ഖതധമ്മസമ്മുതിസച്ചവിപരീതേന ആരമ്മണേന ഭവിതബ്ബം, സാ അസങ്ഖതാ ധാതു. തഥാ നിബ്ബാന-സദ്ദോ കത്ഥചി വിസയേ അവിപരീതത്ഥോ വേദിതബ്ബോ, ഉപചാരവുത്തിസബ്ഭാവതോ, യഥാ തം ‘‘സീഹസദ്ദോ’’തി.
Tatthāyamadhippāyo – yathā pariññeyyatāya sauttarānaṃ kāmānaṃ rūpānañca paṭipakkhabhūtaṃ tabbidhurasabhāvaṃ nissaraṇaṃ paññāyati, evaṃ taṃsabhāvānaṃ saṅkhabhadhammānaṃ paṭipakkhabhūtena tabbidhuratāsabhāvena nissaraṇena bhavitabbaṃ, yañca taṃ nissaraṇaṃ. Sā asaṅkhatā dhātu. Kiñca bhiyyo? Saṅkhatadhammārammaṇaṃ vipassanāñāṇaṃ. Api ca anulomañāṇaṃ kilese na samucchedavasena pajahituṃ sakkoti. Sammutisaccārammaṇampi paṭhamajjhānādīsu ñāṇaṃ vikkhambhanamattameva karoti, kilesānaṃ na samucchedaṃ, samucchedappahānakarañca ariyamaggañāṇaṃ, tassa saṅkhatadhammasammutisaccaviparītena ārammaṇena bhavitabbaṃ, sā asaṅkhatā dhātu. Tathā nibbāna-saddo katthaci visaye aviparītattho veditabbo, upacāravuttisabbhāvato, yathā taṃ ‘‘sīhasaddo’’ti.
അഥ വാ ‘‘അത്ഥി, ഭിക്ഖവേ, അജാതം അഭൂതം അകതം അസങ്ഖത’’ന്തി (ഉദാ॰ ൭൩) വചനം അവിപരീതത്ഥം, ഭഗവതാ ഭാസിതത്താ. യഞ്ഹി ഭഗവതാ ഭാസിതം, തം അവിപരീതത്ഥം. യഥാ തം ‘‘സബ്ബേ സങ്ഖാരാ അനിച്ചാ, സബ്ബേ സങ്ഖാരാ ദുക്ഖാ, സബ്ബേ ധമ്മാ അനത്താ’’തി (മ॰ നി॰ ൧.൩൫൩, ൩൫൬; കഥാ॰ ൭൫൩; ചൂളനി॰ അജിതമാണവപുച്ഛാനിദ്ദേസ ൪; പടി॰ മ॰ ൧.൩൧; നേത്തി॰ ൫; ധ॰ പ॰ ൨൭൭-൨൭൯), ഏവമ്പി യുത്തിവസേന അസങ്ഖതായ ധാതുയാ പരമത്ഥതോ സബ്ഭാവോ വേദിതബ്ബോ. കിം വാ ഏതായ യുത്തിചിന്തായ? യസ്മാ ഭഗവതാ ‘‘അത്ഥി, ഭിക്ഖവേ, അജാതം അഭൂതം അകതം അസങ്ഖതന്തി (ഉദാ॰ ൭൩), അപ്പച്ചയാ ധമ്മാ അസങ്ഖതാ ധമ്മാതി (ധ॰ സ॰ ദുകമാതികാ ൭-൮) ച, അസങ്ഖതഞ്ച വോ, ഭിക്ഖവേ, ധമ്മം ദേസേസ്സാമി അസങ്ഖതഗാമിനിഞ്ച പടിപദ’’ന്തിആദിനാ (സം॰ നി॰ ൪.൩൬൬-൩൬൭, ൩൭൭) ച അനേകേഹി സുത്തപദേഹി നിബ്ബാനധാതുയാ പരമത്ഥതോ സബ്ഭാവോ ദേസിതോതി. തത്ഥ ഉപനയനപഞ്ഞത്തീതി പടിപക്ഖതോ ഹേതുഉപനയനസ്സ പഞ്ഞാപനാ. ജോതനാപഞ്ഞത്തീതി പടിഞ്ഞാതസ്സ അത്ഥസ്സ സിദ്ധിയാ പകാസനാപഞ്ഞത്തി. സേസം സബ്ബം സുവിഞ്ഞേയ്യമേവ.
Atha vā ‘‘atthi, bhikkhave, ajātaṃ abhūtaṃ akataṃ asaṅkhata’’nti (udā. 73) vacanaṃ aviparītatthaṃ, bhagavatā bhāsitattā. Yañhi bhagavatā bhāsitaṃ, taṃ aviparītatthaṃ. Yathā taṃ ‘‘sabbe saṅkhārā aniccā, sabbe saṅkhārā dukkhā, sabbe dhammā anattā’’ti (ma. ni. 1.353, 356; kathā. 753; cūḷani. ajitamāṇavapucchāniddesa 4; paṭi. ma. 1.31; netti. 5; dha. pa. 277-279), evampi yuttivasena asaṅkhatāya dhātuyā paramatthato sabbhāvo veditabbo. Kiṃ vā etāya yutticintāya? Yasmā bhagavatā ‘‘atthi, bhikkhave, ajātaṃ abhūtaṃ akataṃ asaṅkhatanti (udā. 73), appaccayā dhammā asaṅkhatā dhammāti (dha. sa. dukamātikā 7-8) ca, asaṅkhatañca vo, bhikkhave, dhammaṃ desessāmi asaṅkhatagāminiñca paṭipada’’ntiādinā (saṃ. ni. 4.366-367, 377) ca anekehi suttapadehi nibbānadhātuyā paramatthato sabbhāvo desitoti. Tattha upanayanapaññattīti paṭipakkhato hetuupanayanassa paññāpanā. Jotanāpaññattīti paṭiññātassa atthassa siddhiyā pakāsanāpaññatti. Sesaṃ sabbaṃ suviññeyyameva.
പഞ്ഞത്തിഹാരവിഭങ്ഗവണ്ണനാ നിട്ഠിതാ.
Paññattihāravibhaṅgavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / സുത്തപിടക • Suttapiṭaka / ഖുദ്ദകനികായ • Khuddakanikāya / നേത്തിപ്പകരണപാളി • Nettippakaraṇapāḷi / ൧൧. പഞ്ഞത്തിഹാരവിഭങ്ഗോ • 11. Paññattihāravibhaṅgo
ടീകാ • Tīkā / സുത്തപിടക (ടീകാ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ഖുദ്ദകനികായ (ടീകാ) • Khuddakanikāya (ṭīkā) / നേത്തിപ്പകരണ-ടീകാ • Nettippakaraṇa-ṭīkā / ൧൧. പഞ്ഞത്തിഹാരവിഭങ്ഗവണ്ണനാ • 11. Paññattihāravibhaṅgavaṇṇanā
ടീകാ • Tīkā / സുത്തപിടക (ടീകാ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ഖുദ്ദകനികായ (ടീകാ) • Khuddakanikāya (ṭīkā) / നേത്തിവിഭാവിനീ • Nettivibhāvinī / ൧൧. പഞ്ഞത്തിഹാരവിഭങ്ഗവിഭാവനാ • 11. Paññattihāravibhaṅgavibhāvanā