Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / మిలిన్దపఞ్హపాళి • Milindapañhapāḷi |
౨-౩. మిలిన్దపఞ్హో
2-3. Milindapañho
౧. మహావగ్గో
1. Mahāvaggo
౧. పఞ్ఞత్తిపఞ్హో
1. Paññattipañho
౧. అథ ఖో మిలిన్దో రాజా యేనాయస్మా నాగసేనో తేనుపసఙ్కమి, ఉపసఙ్కమిత్వా ఆయస్మతా నాగసేనేన సద్ధిం సమ్మోది, సమ్మోదనీయం కథం సారణీయం వీతిసారేత్వా ఏకమన్తం నిసీది. ఆయస్మాపి ఖో నాగసేనో పటిసమ్మోదనీయేనేవ 1 మిలిన్దస్స రఞ్ఞో చిత్తం ఆరాధేసి. అథ ఖో మిలిన్దో రాజా ఆయస్మన్తం నాగసేనం ఏతదవోచ ‘‘కథం భదన్తో ఞాయతి, కిన్నామోసి భన్తే’’తి? ‘‘నాగసేనో’’తి ఖో అహం, మహారాజ, ఞాయామి, ‘‘నాగసేనో’’తి ఖో మం, మహారాజ, సబ్రహ్మచారీ సముదాచరన్తి, అపి చ మాతాపితరో నామం కరోన్తి ‘‘నాగసేనో’’తి వా ‘‘సూరసేనో’’తి వా ‘‘వీరసేనో’’తి వా ‘‘సీహసేనో’’తి వా, అపి చ ఖో, మహారాజ, సఙ్ఖా సమఞ్ఞా పఞ్ఞత్తి వోహారో నామమత్తం యదిదం నాగసేనోతి, న హేత్థ పుగ్గలో ఉపలబ్భతీతి.
1. Atha kho milindo rājā yenāyasmā nāgaseno tenupasaṅkami, upasaṅkamitvā āyasmatā nāgasenena saddhiṃ sammodi, sammodanīyaṃ kathaṃ sāraṇīyaṃ vītisāretvā ekamantaṃ nisīdi. Āyasmāpi kho nāgaseno paṭisammodanīyeneva 2 milindassa rañño cittaṃ ārādhesi. Atha kho milindo rājā āyasmantaṃ nāgasenaṃ etadavoca ‘‘kathaṃ bhadanto ñāyati, kinnāmosi bhante’’ti? ‘‘Nāgaseno’’ti kho ahaṃ, mahārāja, ñāyāmi, ‘‘nāgaseno’’ti kho maṃ, mahārāja, sabrahmacārī samudācaranti, api ca mātāpitaro nāmaṃ karonti ‘‘nāgaseno’’ti vā ‘‘sūraseno’’ti vā ‘‘vīraseno’’ti vā ‘‘sīhaseno’’ti vā, api ca kho, mahārāja, saṅkhā samaññā paññatti vohāro nāmamattaṃ yadidaṃ nāgasenoti, na hettha puggalo upalabbhatīti.
అథ ఖో మిలిన్దో రాజా ఏవమాహ ‘‘సుణన్తు మే భోన్తో పఞ్చసతా యోనకా అసీతిసహస్సా చ భిక్ఖూ, అయం నాగసేనో ఏవమాహ ‘న హేత్థ పుగ్గలో ఉపలబ్భతీ’తి, కల్లం ను ఖో తదభినన్దితు’’న్తి. అథ ఖో మిలిన్దో రాజా ఆయస్మన్తం నాగసేనం ఏతదవోచ ‘‘సచే, భన్తే నాగసేన, పుగ్గలో నూపలబ్భతి, కో చరహి తుమ్హాకం చీవరపిణ్డపాతసేనాసనగిలానప్పచ్చయభేసజ్జపరిక్ఖారం దేతి, కో తం పరిభుఞ్జతి, కో సీలం రక్ఖతి, కో భావనమనుయుఞ్జతి, కో మగ్గఫలనిబ్బానాని సచ్ఛికరోతి, కో పాణం హనతి, కో అదిన్నం ఆదియతి, కో కామేసుమిచ్ఛాచారం చరతి, కో ముసా భణతి, కో మజ్జం పివతి, కో పఞ్చానన్తరియకమ్మం కరోతి, తస్మా నత్థి కుసలం, నత్థి అకుసలం, నత్థి కుసలాకుసలానం కమ్మానం కత్తా వా కారేతా వా, నత్థి సుకతదుక్కటానం కమ్మానం ఫలం విపాకో, సచే , భన్తే నాగసేన, యో తుమ్హే మారేతి, నత్థి తస్సాపి పాణాతిపాతో, తుమ్హాకమ్పి, భన్తే నాగసేన, నత్థి ఆచరియో, నత్థి ఉపజ్ఝాయో, నత్థి ఉపసమ్పదా. ‘నాగసేనోతి మం, మహారాజ, సబ్రహ్మచారీ సముదాచరన్తీ’తి యం వదేసి, ‘కతమో ఏత్థ నాగసేనో ? కిన్ను ఖో, భన్తే, కేసా నాగసేనో’’తి? ‘‘న హి మహారాజా’’తి. ‘‘లోమా నాగసేనో’’తి? ‘‘న హి మహారాజా’’తి. ‘‘నఖా…పే॰… దన్తా…పే॰… తచో…పే॰… మంసం…పే॰… న్హారు…పే॰… అట్ఠి…పే॰… అట్ఠిమిఞ్జం…పే॰… వక్కం…పే॰… హదయం…పే॰… యకనం…పే॰… కిలోమకం…పే॰… పిహకం…పే॰… పప్ఫాసం…పే॰… అన్తం…పే॰… అన్తగుణం…పే॰… ఉదరియం…పే॰… కరీసం…పే॰… పిత్తం…పే॰… సేమ్హం…పే॰… పుబ్బో…పే॰… లోహితం…పే॰… సేదో…పే॰… మేదో…పే॰… అస్సు…పే॰… వసా…పే॰… ఖేళో…పే॰… సిఙ్ఘాణికా…పే॰… లసికా…పే॰… ముత్తం…పే॰… మత్థకే మత్థలుఙ్గం నాగసేనో’’తి? ‘‘న హిమహారాజా’’తి. ‘‘కిం ను ఖో, భన్తే, రూపం నాగసేనో’’తి? ‘‘నహి మహారాజా’’తి. ‘‘వేదనా నాగసేనో’’తి?‘‘న హి మహారాజా’’తి. ‘‘సఞ్ఞా నాగసేనో’’తి? ‘‘న హి మహారాజా’’తి. ‘‘సఙ్ఖారా నాగసేనో’’తి? ‘‘న హి మహారాజా’’తి. ‘‘విఞ్ఞాణం నాగసేనో’’తి? ‘‘న హి మహారాజా’’తి. ‘‘కిం పన, భన్తే, రూపవేదనాసఞ్ఞాసఙ్ఖారవిఞ్ఞాణం నాగసేనో’’తి? ‘‘న హి మహారాజా’’తి. ‘‘కిం పన, భన్తే, అఞ్ఞత్ర రూపవేదనాసఞ్ఞాసఙ్ఖారవిఞ్ఞాణం నాగసేనో’’తి? ‘‘న హి మహారాజా’’తి. ‘‘తమహం భన్తే, పుచ్ఛన్తో పుచ్ఛన్తో న పస్సామి నాగసేనం. నాగసేనసద్దో యేవ ను ఖో, భన్తే, నాగసేనో’’తి? ‘‘న హి మహారాజా’’తి. ‘‘కో పనేత్థ నాగసేనో, అలికం త్వం, భన్తే, భాససి ముసావాదం, నత్థి నాగసేనో’’తి.
Atha kho milindo rājā evamāha ‘‘suṇantu me bhonto pañcasatā yonakā asītisahassā ca bhikkhū, ayaṃ nāgaseno evamāha ‘na hettha puggalo upalabbhatī’ti, kallaṃ nu kho tadabhinanditu’’nti. Atha kho milindo rājā āyasmantaṃ nāgasenaṃ etadavoca ‘‘sace, bhante nāgasena, puggalo nūpalabbhati, ko carahi tumhākaṃ cīvarapiṇḍapātasenāsanagilānappaccayabhesajjaparikkhāraṃ deti, ko taṃ paribhuñjati, ko sīlaṃ rakkhati, ko bhāvanamanuyuñjati, ko maggaphalanibbānāni sacchikaroti, ko pāṇaṃ hanati, ko adinnaṃ ādiyati, ko kāmesumicchācāraṃ carati, ko musā bhaṇati, ko majjaṃ pivati, ko pañcānantariyakammaṃ karoti, tasmā natthi kusalaṃ, natthi akusalaṃ, natthi kusalākusalānaṃ kammānaṃ kattā vā kāretā vā, natthi sukatadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ vipāko, sace , bhante nāgasena, yo tumhe māreti, natthi tassāpi pāṇātipāto, tumhākampi, bhante nāgasena, natthi ācariyo, natthi upajjhāyo, natthi upasampadā. ‘Nāgasenoti maṃ, mahārāja, sabrahmacārī samudācarantī’ti yaṃ vadesi, ‘katamo ettha nāgaseno ? Kinnu kho, bhante, kesā nāgaseno’’ti? ‘‘Na hi mahārājā’’ti. ‘‘Lomā nāgaseno’’ti? ‘‘Na hi mahārājā’’ti. ‘‘Nakhā…pe… dantā…pe… taco…pe… maṃsaṃ…pe… nhāru…pe… aṭṭhi…pe… aṭṭhimiñjaṃ…pe… vakkaṃ…pe… hadayaṃ…pe… yakanaṃ…pe… kilomakaṃ…pe… pihakaṃ…pe… papphāsaṃ…pe… antaṃ…pe… antaguṇaṃ…pe… udariyaṃ…pe… karīsaṃ…pe… pittaṃ…pe… semhaṃ…pe… pubbo…pe… lohitaṃ…pe… sedo…pe… medo…pe… assu…pe… vasā…pe… kheḷo…pe… siṅghāṇikā…pe… lasikā…pe… muttaṃ…pe… matthake matthaluṅgaṃ nāgaseno’’ti? ‘‘Na himahārājā’’ti. ‘‘Kiṃ nu kho, bhante, rūpaṃ nāgaseno’’ti? ‘‘Nahi mahārājā’’ti. ‘‘Vedanā nāgaseno’’ti?‘‘Na hi mahārājā’’ti. ‘‘Saññā nāgaseno’’ti? ‘‘Na hi mahārājā’’ti. ‘‘Saṅkhārā nāgaseno’’ti? ‘‘Na hi mahārājā’’ti. ‘‘Viññāṇaṃ nāgaseno’’ti? ‘‘Na hi mahārājā’’ti. ‘‘Kiṃ pana, bhante, rūpavedanāsaññāsaṅkhāraviññāṇaṃ nāgaseno’’ti? ‘‘Na hi mahārājā’’ti. ‘‘Kiṃ pana, bhante, aññatra rūpavedanāsaññāsaṅkhāraviññāṇaṃ nāgaseno’’ti? ‘‘Na hi mahārājā’’ti. ‘‘Tamahaṃ bhante, pucchanto pucchanto na passāmi nāgasenaṃ. Nāgasenasaddo yeva nu kho, bhante, nāgaseno’’ti? ‘‘Na hi mahārājā’’ti. ‘‘Ko panettha nāgaseno, alikaṃ tvaṃ, bhante, bhāsasi musāvādaṃ, natthi nāgaseno’’ti.
అథ ఖో ఆయస్మా నాగసేనో మిలిన్దం రాజానం ఏతదవోచ ‘‘త్వం ఖోసి, మహారాజ, ఖత్తియసుఖుమాలో అచ్చన్తసుఖుమాలో, తస్స తే, మహారాజ, మజ్ఝన్హికసమయం తత్తాయ భూమియా ఉణ్హాయ వాలికాయ ఖరాయ సక్ఖరకథలికాయ 3 మద్దిత్వా పాదేనాగచ్ఛన్తస్స పాదా రుజ్జన్తి, కాయో కిలమతి, చిత్తం ఉపహఞ్ఞతి, దుక్ఖసహగతం కాయవిఞ్ఞాణం ఉప్పజ్జతి, కిం ను ఖో త్వం పాదేనాగతోసి, ఉదాహు వాహనేనా’’తి? ‘‘నాహం, భన్తే, పాదేనాగచ్ఛామి, రథేనాహం ఆగతోస్మీ’’తి. ‘‘సచే, త్వం మహారాజ, రథేనాగతోసి, రథం మే ఆరోచేహి, కిం ను ఖో, మహారాజ, ఈసా రథో’’తి? ‘‘న హి భన్తే’’తి. ‘‘అక్ఖో రథో’’తి? ‘‘న హి భన్తే’’తి. ‘‘చక్కాని రథో’’తి? ‘‘న హి భన్తే’’తి. ‘‘రథపఞ్జరం రథో’’తి? ‘‘న హి భన్తే’’తి. ‘‘రథదణ్డకో రథో’’తి? ‘‘న హి భన్తే’’తి. ‘‘యుగం రథో’’తి? ‘‘న హి భన్తే’’తి. ‘‘రస్మియో రథో’’తి? ‘‘న హి భన్తే’’తి. ‘‘పతోదలట్ఠి రథో’’తి? ‘‘న హి భన్తే’’తి. ‘‘కిం ను ఖో, మహారాజ, ఈసాఅక్ఖచక్కరథపఞ్జరరథదణ్డయుగరస్మిపతోదా రథో’’తి? ‘‘న హి భన్తే’’తి. ‘‘కిం పన, మహారాజ , అఞ్ఞత్ర ఈసాఅక్ఖచక్కరథపఞ్జరరథదణ్డయుగరస్మిపతోదా రథో’’తి? ‘‘న హి భన్తే’’తి. ‘‘తమహం, మహారాజ, పుచ్ఛన్తో పుచ్ఛన్తో న పస్సామి రథం. రథసద్దోయేవ ను ఖో, మహారాజ, రథో’’తి? ‘‘న హి భన్తే’’తి. ‘‘కో పనేత్థ రథో, అలికం, త్వం మహారాజ, భాససి ముసావాదం, నత్థి రథో, త్వంసి, మహారాజ, సకలజమ్బుదీపే అగ్గరాజా, కస్స పన త్వం భాయిత్వా ముసావాదం భాససి, సుణన్తు మే భోన్తో పఞ్చసతా యోనకా అసీతిసహస్సా చ భిక్ఖూ, అయం మిలిన్దో రాజా ఏవమాహ ‘రథేనాహం ఆగతోస్మీ’తి, సచే త్వం, మహారాజ, రథేనాగతో‘సి, రథం మే ఆరోచేహీ’తి వుత్తో సమానో రథం న సమ్పాదేతి, కల్లం ను ఖో తదభినన్దితు’’న్తి. ఏవం వుత్తే పఞ్చసతా యోనకా ఆయస్మతో నాగసేనస్స సాధుకారం దత్వా మిలిన్దం రాజానం ఏతదవోచుం ‘‘ఇదాని ఖో త్వం, మహారాజ, సక్కోన్తో భాసస్సూ’’తి.
Atha kho āyasmā nāgaseno milindaṃ rājānaṃ etadavoca ‘‘tvaṃ khosi, mahārāja, khattiyasukhumālo accantasukhumālo, tassa te, mahārāja, majjhanhikasamayaṃ tattāya bhūmiyā uṇhāya vālikāya kharāya sakkharakathalikāya 4 madditvā pādenāgacchantassa pādā rujjanti, kāyo kilamati, cittaṃ upahaññati, dukkhasahagataṃ kāyaviññāṇaṃ uppajjati, kiṃ nu kho tvaṃ pādenāgatosi, udāhu vāhanenā’’ti? ‘‘Nāhaṃ, bhante, pādenāgacchāmi, rathenāhaṃ āgatosmī’’ti. ‘‘Sace, tvaṃ mahārāja, rathenāgatosi, rathaṃ me ārocehi, kiṃ nu kho, mahārāja, īsā ratho’’ti? ‘‘Na hi bhante’’ti. ‘‘Akkho ratho’’ti? ‘‘Na hi bhante’’ti. ‘‘Cakkāni ratho’’ti? ‘‘Na hi bhante’’ti. ‘‘Rathapañjaraṃ ratho’’ti? ‘‘Na hi bhante’’ti. ‘‘Rathadaṇḍako ratho’’ti? ‘‘Na hi bhante’’ti. ‘‘Yugaṃ ratho’’ti? ‘‘Na hi bhante’’ti. ‘‘Rasmiyo ratho’’ti? ‘‘Na hi bhante’’ti. ‘‘Patodalaṭṭhi ratho’’ti? ‘‘Na hi bhante’’ti. ‘‘Kiṃ nu kho, mahārāja, īsāakkhacakkarathapañjararathadaṇḍayugarasmipatodā ratho’’ti? ‘‘Na hi bhante’’ti. ‘‘Kiṃ pana, mahārāja , aññatra īsāakkhacakkarathapañjararathadaṇḍayugarasmipatodā ratho’’ti? ‘‘Na hi bhante’’ti. ‘‘Tamahaṃ, mahārāja, pucchanto pucchanto na passāmi rathaṃ. Rathasaddoyeva nu kho, mahārāja, ratho’’ti? ‘‘Na hi bhante’’ti. ‘‘Ko panettha ratho, alikaṃ, tvaṃ mahārāja, bhāsasi musāvādaṃ, natthi ratho, tvaṃsi, mahārāja, sakalajambudīpe aggarājā, kassa pana tvaṃ bhāyitvā musāvādaṃ bhāsasi, suṇantu me bhonto pañcasatā yonakā asītisahassā ca bhikkhū, ayaṃ milindo rājā evamāha ‘rathenāhaṃ āgatosmī’ti, sace tvaṃ, mahārāja, rathenāgato‘si, rathaṃ me ārocehī’ti vutto samāno rathaṃ na sampādeti, kallaṃ nu kho tadabhinanditu’’nti. Evaṃ vutte pañcasatā yonakā āyasmato nāgasenassa sādhukāraṃ datvā milindaṃ rājānaṃ etadavocuṃ ‘‘idāni kho tvaṃ, mahārāja, sakkonto bhāsassū’’ti.
అథ ఖో మిలిన్దో రాజా ఆయస్మన్తం నాగసేనం ఏతదవోచ ‘‘నాహం, భన్తే నాగసేన, ముసా భణామి, ఈసఞ్చ పటిచ్చ అక్ఖఞ్చ పటిచ్చ చక్కాని చ పటిచ్చ రథపఞ్జరఞ్చ పటిచ్చ రథదణ్డకఞ్చ పటిచ్చ ‘రథో’తి సఙ్ఖా సమఞ్ఞా పఞ్ఞత్తి వోహారో నామమత్తం పవత్తతీ’’తి.
Atha kho milindo rājā āyasmantaṃ nāgasenaṃ etadavoca ‘‘nāhaṃ, bhante nāgasena, musā bhaṇāmi, īsañca paṭicca akkhañca paṭicca cakkāni ca paṭicca rathapañjarañca paṭicca rathadaṇḍakañca paṭicca ‘ratho’ti saṅkhā samaññā paññatti vohāro nāmamattaṃ pavattatī’’ti.
‘‘సాధు ఖో, త్వం మహారాజ, రథం జానాసి, ఏవమేవ ఖో, మహారాజ, మయ్హమ్పి కేసే చ పటిచ్చ లోమే చ పటిచ్చ…పే॰… మత్థకే మత్థలుఙ్గఞ్చ పటిచ్చ రూపఞ్చ పటిచ్చ వేదనఞ్చ పటిచ్చ సఞ్ఞఞ్చ పటిచ్చ సఙ్ఖారే చ పటిచ్చ విఞ్ఞాణఞ్చ పటిచ్చ ‘నాగసేనో’తి సఙ్ఖా సమఞ్ఞా పఞ్ఞత్తి వోహారో నామమత్తం పవత్తతి, పరమత్థతో పనేత్థ పుగ్గలో నూపలబ్భతి. భాసితమ్పేతం, మహారాజ, వజిరాయ భిక్ఖునియా భగవతో సమ్ముఖా –
‘‘Sādhu kho, tvaṃ mahārāja, rathaṃ jānāsi, evameva kho, mahārāja, mayhampi kese ca paṭicca lome ca paṭicca…pe… matthake matthaluṅgañca paṭicca rūpañca paṭicca vedanañca paṭicca saññañca paṭicca saṅkhāre ca paṭicca viññāṇañca paṭicca ‘nāgaseno’ti saṅkhā samaññā paññatti vohāro nāmamattaṃ pavattati, paramatthato panettha puggalo nūpalabbhati. Bhāsitampetaṃ, mahārāja, vajirāya bhikkhuniyā bhagavato sammukhā –
‘‘‘యథా హి అఙ్గసమ్భారా, హోతి సద్దో రథో ఇతి;
‘‘‘Yathā hi aṅgasambhārā, hoti saddo ratho iti;
ఏవం ఖన్ధేసు సన్తేసు, హోతి ‘‘సత్తో’’తి సమ్ముతీ’’’తి 5.
Evaṃ khandhesu santesu, hoti ‘‘satto’’ti sammutī’’’ti 6.
‘‘అచ్ఛరియం, భన్తే నాగసేన, అబ్భుతం, భన్తే నాగసేన, అతిచిత్రాని పఞ్హపటిభానాని విసజ్జితాని, యది బుద్ధో తిట్ఠేయ్య సాధుకారం దదేయ్య, సాధు సాధు నాగసేన, అతిచిత్రాని పఞ్హపటిభానాని విసజ్జితానీ’’తి.
‘‘Acchariyaṃ, bhante nāgasena, abbhutaṃ, bhante nāgasena, aticitrāni pañhapaṭibhānāni visajjitāni, yadi buddho tiṭṭheyya sādhukāraṃ dadeyya, sādhu sādhu nāgasena, aticitrāni pañhapaṭibhānāni visajjitānī’’ti.
పఞ్ఞత్తిపఞ్హో పఠమో.
Paññattipañho paṭhamo.
Footnotes: