| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / अङ्गुत्तरनिकाय (टीका) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
५. पञ्ञत्तिसुत्तवण्णना
5. Paññattisuttavaṇṇanā
१५. पञ्चमे अत्तभावो एतेसं अत्थीति अत्तभाविनो, तेसं अत्तभावीनं। तेनाह ‘‘अत्तभाववन्तान’’न्ति। याव छत्तिंसाय इन्दानं आयुप्पमाणं, ताव पणीते कामे परिभुञ्जीति मन्धातुराजा किर एकदिवसं अत्तनो परिणायकरतनं पुच्छि – ‘‘अत्थि नु खो मनुस्सलोकतो रमणीयतरं ठान’’न्ति। कस्मा देव एवं भणसि, किं न पस्ससि चन्दिमसूरियानं आनुभावं, ननु एतेसं ठानं इतो रमणीयतरन्ति? राजा चक्करतनं पुरक्खत्वा तत्थ अगमासि।
15. Pañcame attabhāvo etesaṃ atthīti attabhāvino, tesaṃ attabhāvīnaṃ. Tenāha ‘‘attabhāvavantāna’’nti. Yāva chattiṃsāya indānaṃ āyuppamāṇaṃ, tāva paṇīte kāme paribhuñjīti mandhāturājā kira ekadivasaṃ attano pariṇāyakaratanaṃ pucchi – ‘‘atthi nu kho manussalokato ramaṇīyataraṃ ṭhāna’’nti. Kasmā deva evaṃ bhaṇasi, kiṃ na passasi candimasūriyānaṃ ānubhāvaṃ, nanu etesaṃ ṭhānaṃ ito ramaṇīyataranti? Rājā cakkaratanaṃ purakkhatvā tattha agamāsi.
चत्तारो महाराजानो ‘‘मन्धातुमहाराजा आगतो’’ति सुत्वा ‘‘तावमहिद्धिको महाराजा न सक्का युद्धेन पटिबाहितु’’न्ति सकरज्जं निय्यातेसुं। सो तं गहेत्वा पुन पुच्छि – ‘‘अत्थि नु खो इतो रमणीयतरं ठान’’न्ति। अथस्स तावतिंसभवनं कथयिंसु। ‘‘तावतिंसभवनं, देव, रमणीयं, तत्थ सक्कस्स देवरञ्ञो इमे चत्तारो महाराजानो पारिचारिका दोवारिकभूमियं तिट्ठन्ति। सक्को देवराजा महिद्धिको महानुभावो। तस्सिमानि उपभोगट्ठानानि – योजनसहस्सुब्बेधो वेजयन्तपासादो, पञ्चयोजनसतुब्बेधा सुधम्मदेवसभा, दियड्ढयोजनसतिको वेजयन्तरथो, तथा एरावणो हत्थी, दिब्बरुक्खसहस्सप्पटिमण्डितं नन्दनवनं, चित्तलतावनं, फारुसकवनं, योजनसतुब्बेधो पारिच्छत्तको कोविळारो, तस्स हेट्ठा सट्ठियोजनायामा पञ्ञासयोजनवित्थारा पञ्चदसयोजनुब्बेधा जयसुमनपुप्फवण्णा पण्डुकम्बलसिला, यस्सा मुदुताय सक्कस्स निसीदतो उपड्ढकायो अनुप्पविसती’’ति।
Cattāro mahārājāno ‘‘mandhātumahārājā āgato’’ti sutvā ‘‘tāvamahiddhiko mahārājā na sakkā yuddhena paṭibāhitu’’nti sakarajjaṃ niyyātesuṃ. So taṃ gahetvā puna pucchi – ‘‘atthi nu kho ito ramaṇīyataraṃ ṭhāna’’nti. Athassa tāvatiṃsabhavanaṃ kathayiṃsu. ‘‘Tāvatiṃsabhavanaṃ, deva, ramaṇīyaṃ, tattha sakkassa devarañño ime cattāro mahārājāno pāricārikā dovārikabhūmiyaṃ tiṭṭhanti. Sakko devarājā mahiddhiko mahānubhāvo. Tassimāni upabhogaṭṭhānāni – yojanasahassubbedho vejayantapāsādo, pañcayojanasatubbedhā sudhammadevasabhā, diyaḍḍhayojanasatiko vejayantaratho, tathā erāvaṇo hatthī, dibbarukkhasahassappaṭimaṇḍitaṃ nandanavanaṃ, cittalatāvanaṃ, phārusakavanaṃ, yojanasatubbedho pāricchattako koviḷāro, tassa heṭṭhā saṭṭhiyojanāyāmā paññāsayojanavitthārā pañcadasayojanubbedhā jayasumanapupphavaṇṇā paṇḍukambalasilā, yassā mudutāya sakkassa nisīdato upaḍḍhakāyo anuppavisatī’’ti.
तं सुत्वा राजा तत्थ गन्तुकामो चक्करतनं अब्भुक्किरि। तं आकासे उट्ठहि सद्धिं चतुरङ्गिनिया सेनाय। अथ द्विन्नं देवलोकानं वेमज्झतो चक्करतनं ओतरित्वा पथविया आसन्ने ठाने अट्ठासि सद्धिं परिणायकरतनप्पमुखाय चतुरङ्गिनिया सेनाय। राजा एककोव अत्तनो आनुभावेन तावतिंसभवनं अगमासि। सक्को ‘‘मन्धाता आगतो’’ति सुत्वा तस्स पच्चुग्गमनं कत्वा ‘‘स्वागतं, महाराज, सकं, ते महाराज, अनुसास महाराजा’’ति वत्वा सद्धिं नाटकेहि रज्जं द्वे भागे कत्वा एकं भागमदासि। रञ्ञो तावतिंसभवने पतिट्ठितमत्तस्सेव मनुस्सगन्धसरीरनिस्सन्दादिमनुस्सभावो विगच्छि, देवलोके पवत्तिविपाकदायिनो अपरपरियायवेदनीयस्स कम्मस्स कतोकासत्ता सब्बदा सोळसवस्सुद्देसिकतामालामिलायनादिदेवभावो पातुरहोसि। तस्स सक्केन सद्धिं पण्डुकम्बलसिलाय निसिन्नस्स अक्खिनिमिसनमत्तेन नानत्तं पञ्ञायति। तं असल्लक्खेन्ता देवा सक्कस्स च तस्स च नानत्ते मुय्हन्ति। सो तत्थ दिब्बसम्पत्तिं अनुभवमानो तदा मनुस्सानं असङ्ख्येय्यायुकताय याव छत्तिंस सक्का उपपज्जित्वा चुता, ताव सक्करज्जं कारेत्वा ‘‘किं मे इमिना उपड्ढरज्जेना’’ति अतित्तो कामेहि ततो चवित्वा अत्तनो उय्याने पतितो मनुस्सलोके उतुकक्खळताय वातातपेन फुसितगत्तो कालमकासि। तेन वुत्तं ‘‘देवलोके पन याव छत्तिंसाय इन्दानं आयुप्पमाणं, ताव पणीते कामे परिभुञ्जी’’ति।
Taṃ sutvā rājā tattha gantukāmo cakkaratanaṃ abbhukkiri. Taṃ ākāse uṭṭhahi saddhiṃ caturaṅginiyā senāya. Atha dvinnaṃ devalokānaṃ vemajjhato cakkaratanaṃ otaritvā pathaviyā āsanne ṭhāne aṭṭhāsi saddhiṃ pariṇāyakaratanappamukhāya caturaṅginiyā senāya. Rājā ekakova attano ānubhāvena tāvatiṃsabhavanaṃ agamāsi. Sakko ‘‘mandhātā āgato’’ti sutvā tassa paccuggamanaṃ katvā ‘‘svāgataṃ, mahārāja, sakaṃ, te mahārāja, anusāsa mahārājā’’ti vatvā saddhiṃ nāṭakehi rajjaṃ dve bhāge katvā ekaṃ bhāgamadāsi. Rañño tāvatiṃsabhavane patiṭṭhitamattasseva manussagandhasarīranissandādimanussabhāvo vigacchi, devaloke pavattivipākadāyino aparapariyāyavedanīyassa kammassa katokāsattā sabbadā soḷasavassuddesikatāmālāmilāyanādidevabhāvo pāturahosi. Tassa sakkena saddhiṃ paṇḍukambalasilāya nisinnassa akkhinimisanamattena nānattaṃ paññāyati. Taṃ asallakkhentā devā sakkassa ca tassa ca nānatte muyhanti. So tattha dibbasampattiṃ anubhavamāno tadā manussānaṃ asaṅkhyeyyāyukatāya yāva chattiṃsa sakkā upapajjitvā cutā, tāva sakkarajjaṃ kāretvā ‘‘kiṃ me iminā upaḍḍharajjenā’’ti atitto kāmehi tato cavitvā attano uyyāne patito manussaloke utukakkhaḷatāya vātātapena phusitagatto kālamakāsi. Tena vuttaṃ ‘‘devaloke pana yāva chattiṃsāya indānaṃ āyuppamāṇaṃ, tāva paṇīte kāme paribhuñjī’’ti.
पञ्ञत्तिसुत्तवण्णना निट्ठिता।
Paññattisuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / अङ्गुत्तरनिकाय • Aṅguttaranikāya / ५. पञ्ञत्तिसुत्तं • 5. Paññattisuttaṃ
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / सुत्तपिटक (अट्ठकथा) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / अङ्गुत्तरनिकाय (अट्ठकथा) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ५. पञ्ञत्तिसुत्तवण्णना • 5. Paññattisuttavaṇṇanā
