Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / පරිවාර-අට්ඨකථා • Parivāra-aṭṭhakathā |
පාරාජිකාදිආපත්තිවණ්ණනා
Pārājikādiāpattivaṇṇanā
339. එවං පුච්ඡානුක්කමෙන සබ්බපඤ්හෙ විස්සජ්ජෙත්වා ඉදානි ‘‘ආපත්තික්ඛන්ධා ච භවන්ති සත්තා’’ති එත්ථ සඞ්ගහිතආපත්තික්ඛන්ධානං පච්චෙකං නිබ්බචනමත්තං දස්සෙන්තො පාරාජිකන්තිආදිමාහ. තත්ථ පාරාජිකන්ති ගාථාය අයමත්ථො – යදිදං පුග්ගලාපත්තිසික්ඛාපදපාරාජිකෙසු ආපත්තිපාරාජිකං නාම වුත්තං, තං ආපජ්ජන්තො පුග්ගලො යස්මා පරාජිතො පරාජයමාපන්නො සද්ධම්මා චුතො පරද්ධො භට්ඨො නිරඞ්කතො ච හොති, අනිහතෙ තස්මිං පුග්ගලෙ පුන උපොසථප්පවාරණාදිභෙදො සංවාසො නත්ථි. තෙනෙතං ඉති වුච්චතීති තෙන කාරණෙන එතං ආපත්තිපාරාජිකන්ති වුච්චති. අයඤ්හෙත්ථ සඞ්ඛෙපත්ථො – යස්මා පරාජිතො හොති තෙන, තස්මා එතං පාරාජිකන්ති වුච්චති.
339. Evaṃ pucchānukkamena sabbapañhe vissajjetvā idāni ‘‘āpattikkhandhā ca bhavanti sattā’’ti ettha saṅgahitaāpattikkhandhānaṃ paccekaṃ nibbacanamattaṃ dassento pārājikantiādimāha. Tattha pārājikanti gāthāya ayamattho – yadidaṃ puggalāpattisikkhāpadapārājikesu āpattipārājikaṃ nāma vuttaṃ, taṃ āpajjanto puggalo yasmā parājito parājayamāpanno saddhammā cuto paraddho bhaṭṭho niraṅkato ca hoti, anihate tasmiṃ puggale puna uposathappavāraṇādibhedo saṃvāso natthi. Tenetaṃ iti vuccatīti tena kāraṇena etaṃ āpattipārājikanti vuccati. Ayañhettha saṅkhepattho – yasmā parājito hoti tena, tasmā etaṃ pārājikanti vuccati.
දුතියගාථායපි බ්යඤ්ජනං අනාදියිත්වා අත්ථමත්තමෙව දස්සෙතුං සඞ්ඝොව දෙති පරිවාසන්තිආදි වුත්තං. අයං පනෙත්ථ අත්ථො – ඉමං ආපත්තිං ආපජ්ජිත්වා වුට්ඨාතුකාමස්ස යං තං ආපත්තිවුට්ඨානං තස්ස ආදිම්හි චෙව පරිවාසදානත්ථාය ආදිතො සෙසෙ මජ්ඣෙ මානත්තදානත්ථාය මූලායපටිකස්සනෙන වා සහ මානත්තදානත්ථාය, අවසානෙ අබ්භානත්ථාය ච සඞ්ඝො ඉච්ඡිතබ්බො, න හෙත්ථ එකම්පි කම්මං විනා සඞ්ඝෙන සක්කා කාතුන්ති සඞ්ඝො, ආදිම්හි චෙව සෙසෙ ච ඉච්ඡිතබ්බො අස්සාති සඞ්ඝාදිසෙසො.
Dutiyagāthāyapi byañjanaṃ anādiyitvā atthamattameva dassetuṃ saṅghova deti parivāsantiādi vuttaṃ. Ayaṃ panettha attho – imaṃ āpattiṃ āpajjitvā vuṭṭhātukāmassa yaṃ taṃ āpattivuṭṭhānaṃ tassa ādimhi ceva parivāsadānatthāya ādito sese majjhe mānattadānatthāya mūlāyapaṭikassanena vā saha mānattadānatthāya, avasāne abbhānatthāya ca saṅgho icchitabbo, na hettha ekampi kammaṃ vinā saṅghena sakkā kātunti saṅgho, ādimhi ceva sese ca icchitabbo assāti saṅghādiseso.
තතියගාථාය අනියතො න නියතොති යස්මා න නියතො, තස්මා අනියතො අයමාපත්තික්ඛන්ධොති අත්ථො. කිං කාරණා න නියතොති? අනෙකංසිකතං පදං, යස්මා ඉදං සික්ඛාපදං අනෙකංසෙන කතන්ති අත්ථො. කථං අනෙකංසෙන? තිණ්ණමඤ්ඤතරං ඨානං, තිණ්ණං ධම්මානං අඤ්ඤතරෙන කාරෙතබ්බොති හි තත්ථ වුත්තං, තස්මා ‘‘අනියතො’’ති පවුච්චති, සො ආපත්තික්ඛන්ධො අනියතොති වුච්චති. යථා ච තිණ්ණං අඤ්ඤතරං ඨානං, එවං ද්වින්නං ධම්මානං අඤ්ඤතරං ඨානං යත්ථ වුත්තං, සොපි අනියතො එව.
Tatiyagāthāya aniyato na niyatoti yasmā na niyato, tasmā aniyato ayamāpattikkhandhoti attho. Kiṃ kāraṇā na niyatoti? Anekaṃsikataṃpadaṃ, yasmā idaṃ sikkhāpadaṃ anekaṃsena katanti attho. Kathaṃ anekaṃsena? Tiṇṇamaññataraṃ ṭhānaṃ, tiṇṇaṃ dhammānaṃ aññatarena kāretabboti hi tattha vuttaṃ, tasmā ‘‘aniyato’’ti pavuccati, so āpattikkhandho aniyatoti vuccati. Yathā ca tiṇṇaṃ aññataraṃ ṭhānaṃ, evaṃ dvinnaṃ dhammānaṃ aññataraṃ ṭhānaṃ yattha vuttaṃ, sopi aniyato eva.
චතුත්ථගාථාය අච්චයො තෙන සමො නත්ථීති දෙසනාගාමිනීසු අච්චයෙසු තෙන සමො ථූලො අච්චයො නත්ථි, තෙනෙතං ඉති වුච්චති; ථූලත්තා අච්චයස්ස එතං ථුල්ලච්චයන්ති වුච්චතීති අත්ථො.
Catutthagāthāya accayo tena samo natthīti desanāgāminīsu accayesu tena samo thūlo accayo natthi, tenetaṃ iti vuccati; thūlattā accayassa etaṃ thullaccayanti vuccatīti attho.
පඤ්චමගාථාය නිස්සජ්ජිත්වාන දෙසෙති තෙනෙතන්ති නිස්සජ්ජිත්වා දෙසෙතබ්බතො නිස්සග්ගියන්ති වුච්චතීති අත්ථො.
Pañcamagāthāya nissajjitvāna deseti tenetanti nissajjitvā desetabbato nissaggiyanti vuccatīti attho.
ඡට්ඨගාථාය පාතෙති කුසලං ධම්මන්ති සඤ්චිච්ච ආපජ්ජන්තස්ස කුසලධම්මසඞ්ඛාතං කුසලචිත්තං පාතෙති, තස්මා පාතෙති චිත්තන්ති පාචිත්තියං. යං පන චිත්තං පාතෙති, තං යස්මා අරියමග්ගං අපරජ්ඣති, චිත්තසම්මොහකාරණඤ්ච හොති, තස්මා ‘‘අරියමග්ගං අපරජ්ඣති, චිත්තසම්මොහනට්ඨාන’’න්ති ච වුත්තං.
Chaṭṭhagāthāya pāteti kusalaṃ dhammanti sañcicca āpajjantassa kusaladhammasaṅkhātaṃ kusalacittaṃ pāteti, tasmā pāteti cittanti pācittiyaṃ. Yaṃ pana cittaṃ pāteti, taṃ yasmā ariyamaggaṃ aparajjhati, cittasammohakāraṇañca hoti, tasmā ‘‘ariyamaggaṃ aparajjhati, cittasammohanaṭṭhāna’’nti ca vuttaṃ.
පාටිදෙසනීයගාථාසු ‘‘ගාරය්හං ආවුසො ධම්මං ආපජ්ජි’’න්ති වුත්තගාරය්හභාවකාරණදස්සනත්ථමෙව භික්ඛු අඤ්ඤාතකො සන්තොතිආදි වුත්තං. පටිදෙසෙතබ්බතො පන සා ආපත්ති පාටිදෙසනීයාති වුච්චති.
Pāṭidesanīyagāthāsu ‘‘gārayhaṃ āvuso dhammaṃ āpajji’’nti vuttagārayhabhāvakāraṇadassanatthameva bhikkhu aññātako santotiādi vuttaṃ. Paṭidesetabbato pana sā āpatti pāṭidesanīyāti vuccati.
දුක්කටගාථාය අපරද්ධං විරද්ධඤ්ච ඛලිතන්ති සබ්බමෙතං ‘‘යඤ්ච දුක්කට’’න්ති එත්ථ වුත්තස්ස දුක්කටස්ස පරියායවචනං. යඤ්හි දුට්ඨු කතං විරූපං වා කතං, තං දුක්කටං. තං පනෙතං යථා සත්ථාරා වුත්තං; එවං අකතත්තා අපරද්ධං, කුසලං විරජ්ඣිත්වා පවත්තත්තා විරද්ධං, අරියවත්තපටිපදං අනාරුළ්හත්තා ඛලිතං. යං මනුස්සො කරෙති ඉදං පනස්ස ඔපම්මනිදස්සනං. තස්සත්ථො – යථා හි යං ලොකෙ මනුස්සො ආවි වා යදි වා රහො පාපං කරොති, තං දුක්කටන්ති පවෙදෙන්ති; එවමිදම්පි බුද්ධප්පටිකුට්ඨෙන ලාමකභාවෙන පාපං, තස්මා දුක්කටන්ති වෙදිතබ්බං.
Dukkaṭagāthāya aparaddhaṃ viraddhañca khalitanti sabbametaṃ ‘‘yañca dukkaṭa’’nti ettha vuttassa dukkaṭassa pariyāyavacanaṃ. Yañhi duṭṭhu kataṃ virūpaṃ vā kataṃ, taṃ dukkaṭaṃ. Taṃ panetaṃ yathā satthārā vuttaṃ; evaṃ akatattā aparaddhaṃ, kusalaṃ virajjhitvā pavattattā viraddhaṃ, ariyavattapaṭipadaṃ anāruḷhattā khalitaṃ. Yaṃ manusso kareti idaṃ panassa opammanidassanaṃ. Tassattho – yathā hi yaṃ loke manusso āvi vā yadi vā raho pāpaṃ karoti, taṃ dukkaṭanti pavedenti; evamidampi buddhappaṭikuṭṭhena lāmakabhāvena pāpaṃ, tasmā dukkaṭanti veditabbaṃ.
දුබ්භාසිතගාථාය දුබ්භාසිතං දුරාභට්ඨන්ති දුට්ඨු ආභට්ඨං භාසිතං ලපිතන්ති දුරාභට්ඨං. යං දුරාභට්ඨං, තං දුබ්භාසිතන්ති අත්ථො. කිඤ්ච භිය්යො? සංකිලිට්ඨඤ්ච යං පදං, සංකිලිට්ඨං යස්මා තං පදං හොතීති අත්ථො. තථා යඤ්ච විඤ්ඤූ ගරහන්ති, යස්මා ච නං විඤ්ඤූ ගරහන්තීති අත්ථො. තෙනෙතං ඉති වුච්චතීති තෙන සංකිලිට්ඨභාවෙන ච විඤ්ඤුගරහනෙනාපි ච එතං ඉති වුච්චති; ‘‘දුබ්භාසිත’’න්ති එවං වුච්චතීති අත්ථො.
Dubbhāsitagāthāya dubbhāsitaṃ durābhaṭṭhanti duṭṭhu ābhaṭṭhaṃ bhāsitaṃ lapitanti durābhaṭṭhaṃ. Yaṃ durābhaṭṭhaṃ, taṃ dubbhāsitanti attho. Kiñca bhiyyo? Saṃkiliṭṭhañca yaṃ padaṃ, saṃkiliṭṭhaṃ yasmā taṃ padaṃ hotīti attho. Tathā yañca viññū garahanti, yasmā ca naṃ viññū garahantīti attho. Tenetaṃ iti vuccatīti tena saṃkiliṭṭhabhāvena ca viññugarahanenāpi ca etaṃ iti vuccati; ‘‘dubbhāsita’’nti evaṃ vuccatīti attho.
සෙඛියගාථාය ‘‘ආදි චෙතං චරණඤ්චා’’තිආදිනා නයෙන සෙඛස්ස සන්තකභාවං දීපෙති. තස්මා සෙඛස්ස ඉදං සෙඛියන්ති අයමෙත්ථ සඞ්ඛෙපත්ථො. ඉදං ‘‘ගරුකලහුකඤ්චාපී’’තිආදිපඤ්හෙහි අසඞ්ගහිතස්ස ‘‘හන්ද වාක්යං සුණොම තෙ’’ති ඉමිනා පන ආයාචනවචනෙන සඞ්ගහිතස්ස අත්ථස්ස දීපනත්ථං වුත්තන්ති වෙදිතබ්බං.
Sekhiyagāthāya ‘‘ādi cetaṃ caraṇañcā’’tiādinā nayena sekhassa santakabhāvaṃ dīpeti. Tasmā sekhassa idaṃ sekhiyanti ayamettha saṅkhepattho. Idaṃ ‘‘garukalahukañcāpī’’tiādipañhehi asaṅgahitassa ‘‘handa vākyaṃ suṇoma te’’ti iminā pana āyācanavacanena saṅgahitassa atthassa dīpanatthaṃ vuttanti veditabbaṃ.
ඡන්නමතිවස්සතීතිආදිම්හිපි එසෙව නයො. තත්ථ ඡන්නමතිවස්සතීති ගෙහං තාව තිණාදීහි අච්ඡන්නං අතිවස්සති. ඉදං පන ආපත්තිසඞ්ඛාතං ගෙහං ඡන්නං අතිවස්සති; මූලාපත්තිඤ්හි ඡාදෙන්තො අඤ්ඤං නවං ආපත්තිං ආපජ්ජති. විවටං නාතිවස්සතීති ගෙහං තාව අවිවටං සුච්ඡන්නං නාතිවස්සති. ඉදං පන ආපත්තිසඞ්ඛාතං ගෙහං විවටං නාතිවස්සති; මූලාපත්තිඤ්හි විවරන්තො දෙසනාගාමිනිං දෙසෙත්වා වුට්ඨානගාමිනිතො වුට්ඨහිත්වා සුද්ධන්තෙ පතිට්ඨාති. ආයතිං සංවරන්තො අඤ්ඤං ආපත්තිං නාපජ්ජති. තස්මා ඡන්නං විවරෙථාති තෙන කාරණෙන දෙසනාගාමිනිං දෙසෙන්තො වුට්ඨානගාමිනිතො ච වුට්ඨහන්තො ඡන්නං විවරෙථ. එවං තං නාතිවස්සතීති එවඤ්චෙතං විවටං නාතිවස්සතීති අත්ථො.
Channamativassatītiādimhipi eseva nayo. Tattha channamativassatīti gehaṃ tāva tiṇādīhi acchannaṃ ativassati. Idaṃ pana āpattisaṅkhātaṃ gehaṃ channaṃ ativassati; mūlāpattiñhi chādento aññaṃ navaṃ āpattiṃ āpajjati. Vivaṭaṃ nātivassatīti gehaṃ tāva avivaṭaṃ succhannaṃ nātivassati. Idaṃ pana āpattisaṅkhātaṃ gehaṃ vivaṭaṃ nātivassati; mūlāpattiñhi vivaranto desanāgāminiṃ desetvā vuṭṭhānagāminito vuṭṭhahitvā suddhante patiṭṭhāti. Āyatiṃ saṃvaranto aññaṃ āpattiṃ nāpajjati. Tasmā channaṃ vivarethāti tena kāraṇena desanāgāminiṃ desento vuṭṭhānagāminito ca vuṭṭhahanto channaṃ vivaretha. Evaṃ taṃ nātivassatīti evañcetaṃ vivaṭaṃ nātivassatīti attho.
ගති මිගානං පවනන්ති අජ්ඣොකාසෙ බ්යග්ඝාදීහි පරිපාතියමානානං මිගානං පවනං රුක්ඛාදිගහනං අරඤ්ඤං ගති පටිසරණං හොති, තං පත්වා තෙ අස්සාසන්ති. එතෙනෙව නයෙන ආකාසො පක්ඛීනං ගති. අවස්සං උපගමනට්ඨෙන පන විභවො ගති ධම්මානං, සබ්බෙසම්පි සඞ්ඛතධම්මානං විනාසොව තෙසං ගති. න හි තෙ විනාසං අගච්ඡන්තා ඨාතුං සක්කොන්ති. සුචිරම්පි ඨත්වා පන නිබ්බානං අරහතො ගති, ඛීණාසවස්ස අරහතො අනුපාදිසෙසනිබ්බානධාතු එකංසෙන ගතීති අත්ථො.
Gati migānaṃ pavananti ajjhokāse byagghādīhi paripātiyamānānaṃ migānaṃ pavanaṃ rukkhādigahanaṃ araññaṃ gati paṭisaraṇaṃ hoti, taṃ patvā te assāsanti. Eteneva nayena ākāso pakkhīnaṃ gati. Avassaṃ upagamanaṭṭhena pana vibhavo gati dhammānaṃ, sabbesampi saṅkhatadhammānaṃ vināsova tesaṃ gati. Na hi te vināsaṃ agacchantā ṭhātuṃ sakkonti. Sucirampi ṭhatvā pana nibbānaṃ arahato gati, khīṇāsavassa arahato anupādisesanibbānadhātu ekaṃsena gatīti attho.
පඨමගාථාසඞ්ගණිකවණ්ණනා නිට්ඨිතා.
Paṭhamagāthāsaṅgaṇikavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / විනයපිටක • Vinayapiṭaka / පරිවාරපාළි • Parivārapāḷi / 5. පාරාජිකාදිආපත්ති • 5. Pārājikādiāpatti
ටීකා • Tīkā / විනයපිටක (ටීකා) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / සාරත්ථදීපනී-ටීකා • Sāratthadīpanī-ṭīkā / අසාධාරණාදිවණ්ණනා • Asādhāraṇādivaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / විනයපිටක (ටීකා) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / වජිරබුද්ධි-ටීකා • Vajirabuddhi-ṭīkā / පාරාජිකාදිආපත්තිවණ්ණනා • Pārājikādiāpattivaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / විනයපිටක (ටීකා) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / විමතිවිනොදනී-ටීකා • Vimativinodanī-ṭīkā / පාරාජිකාදිආපත්තිවණ්ණනා • Pārājikādiāpattivaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / විනයපිටක (ටීකා) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / පාචිත්යාදියොජනාපාළි • Pācityādiyojanāpāḷi / පාරාජිකාදිආපත්තිවණ්ණනා • Pārājikādiāpattivaṇṇanā