| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / परिवारपाळि • Parivārapāḷi |
॥ नमो तस्स भगवतो अरहतो सम्मासम्बुद्धस्स॥
Namo tassa bhagavato arahato sammāsambuddhassa
विनयपिटके
Vinayapiṭake
परिवारपाळि
Parivārapāḷi
१. भिक्खुविभङ्गो
1. Bhikkhuvibhaṅgo
सोळसमहावारो
Soḷasamahāvāro
१. कत्थपञ्ञत्तिवारो
1. Katthapaññattivāro
१. पाराजिककण्डं
1. Pārājikakaṇḍaṃ
१. यं तेन भगवता जानता पस्सता अरहता सम्मासम्बुद्धेन पठमं पाराजिकं कत्थ पञ्ञत्तं, कं आरब्भ, किस्मिं वत्थुस्मिं? अत्थि तत्थ पञ्ञत्ति, अनुपञ्ञत्ति, अनुप्पन्नपञ्ञत्ति? सब्बत्थपञ्ञत्ति, पदेसपञ्ञत्ति? साधारणपञ्ञत्ति, असाधारणपञ्ञत्ति? एकतोपञ्ञत्ति, उभतोपञ्ञत्ति? पञ्चन्नं पातिमोक्खुद्देसानं कत्थोगधं कत्थ परियापन्नं? कतमेन उद्देसेन उद्देसं आगच्छति? चतुन्नं विपत्तीनं कतमा विपत्ति? सत्तन्नं आपत्तिक्खन्धानं कतमो आपत्तिक्खन्धो? छन्नं आपत्तिसमुट्ठानानं कतिहि समुट्ठानेहि समुट्ठाति? चतुन्नं अधिकरणानं कतमं अधिकरणं? सत्तन्नं समथानं कतिहि समथेहि सम्मति? को तत्थ विनयो, को तत्थ अभिविनयो? किं तत्थ पातिमोक्खं, किं तत्थ अधिपातिमोक्खं? का विपत्ति? का सम्पत्ति? का पटिपत्ति? कति अत्थवसे पटिच्च भगवता पठमं पाराजिकं पञ्ञत्तं? के सिक्खन्ति? के सिक्खितसिक्खा? कत्थ ठितं? के धारेन्ति? कस्स वचनं? केनाभतन्ति?
1. Yaṃ tena bhagavatā jānatā passatā arahatā sammāsambuddhena paṭhamaṃ pārājikaṃ kattha paññattaṃ, kaṃ ārabbha, kismiṃ vatthusmiṃ? Atthi tattha paññatti, anupaññatti, anuppannapaññatti? Sabbatthapaññatti, padesapaññatti? Sādhāraṇapaññatti, asādhāraṇapaññatti? Ekatopaññatti, ubhatopaññatti? Pañcannaṃ pātimokkhuddesānaṃ katthogadhaṃ kattha pariyāpannaṃ? Katamena uddesena uddesaṃ āgacchati? Catunnaṃ vipattīnaṃ katamā vipatti? Sattannaṃ āpattikkhandhānaṃ katamo āpattikkhandho? Channaṃ āpattisamuṭṭhānānaṃ katihi samuṭṭhānehi samuṭṭhāti? Catunnaṃ adhikaraṇānaṃ katamaṃ adhikaraṇaṃ? Sattannaṃ samathānaṃ katihi samathehi sammati? Ko tattha vinayo, ko tattha abhivinayo? Kiṃ tattha pātimokkhaṃ, kiṃ tattha adhipātimokkhaṃ? Kā vipatti? Kā sampatti? Kā paṭipatti? Kati atthavase paṭicca bhagavatā paṭhamaṃ pārājikaṃ paññattaṃ? Ke sikkhanti? Ke sikkhitasikkhā? Kattha ṭhitaṃ? Ke dhārenti? Kassa vacanaṃ? Kenābhatanti?
२. यं तेन भगवता जानता पस्सता अरहता सम्मासम्बुद्धेन पठमं पाराजिकं कत्थ पञ्ञत्तन्ति? वेसालियं पञ्ञत्तं। कं आरब्भाति? सुदिन्नं कलन्दपुत्तं आरब्भ। किस्मिं वत्थुस्मिन्ति? सुदिन्नो कलन्दपुत्तो पुराणदुतियिकाय मेथुनं धम्मं पटिसेवि, तस्मिं वत्थुस्मिं। अत्थि तत्थ पञ्ञत्ति, अनुपञ्ञत्ति, अनुप्पन्नपञ्ञत्तीति? एका पञ्ञत्ति, द्वे अनुपञ्ञत्तियो। अनुप्पन्नपञ्ञत्ति तस्मिं नत्थि। सब्बत्थपञ्ञत्ति, पदेसपञ्ञत्तीति? सब्बत्थपञ्ञत्ति। साधारणपञ्ञत्ति, असाधारणपञ्ञत्तीति? साधारणपञ्ञत्ति। एकतोपञ्ञत्ति, उभतोपञ्ञत्तीति? उभतोपञ्ञत्ति। पञ्चन्नं पातिमोक्खुद्देसानं कत्थोगधं कत्थ परियापन्नन्ति? निदानोगधं, निदानपरियापन्नं। कतमेन उद्देसेन उद्देसं आगच्छतीति? दुतियेन उद्देसेन उद्देसं आगच्छति। चतुन्नं विपत्तीनं कतमा विपत्तीति? सीलविपत्ति। सत्तन्नं आपत्तिक्खन्धानं कतमो आपत्तिक्खन्धोति? पाराजिकापत्तिक्खन्धो। छन्नं आपत्तिसमुट्ठानानं कतिहि समुट्ठानेहि समुट्ठातीति? एकेन समुट्ठानेन समुट्ठाति – कायतो च चित्ततो च समुट्ठाति, न वाचतो। चतुन्नं अधिकरणानं कतमं अधिकरणन्ति? आपत्ताधिकरणं। सत्तन्नं समथानं कतिहि समथेहि सम्मतीति? द्वीहि समथेहि सम्मति – सम्मुखाविनयेन च पटिञ्ञातकरणेन च। को तत्थ विनयो, को तत्थ अभिविनयोति? पञ्ञत्ति विनयो, विभत्ति अभिविनयो। किं तत्थ पातिमोक्खं, किं तत्थ अधिपातिमोक्खन्ति? पञ्ञत्ति पातिमोक्खं, विभत्ति अधिपातिमोक्खं। का विपत्तीति? असंवरो विपत्ति। का सम्पत्तीति? संवरो सम्पत्ति। का पटिपत्तीति? न एवरूपं करिस्सामीति यावजीवं आपाणकोटिकं समादाय सिक्खति सिक्खापदेसु। 1 कति अत्थवसे पटिच्च भगवता पठमं पाराजिकं पञ्ञत्तन्ति? दस अत्थवसे पटिच्च भगवता पठमं पाराजिकं पञ्ञत्तं – सङ्घसुट्ठुताय, सङ्घफासुताय, दुम्मङ्कूनं पुग्गलानं निग्गहाय, पेसलानं भिक्खूनं फासुविहाराय, दिट्ठधम्मिकानं आसवानं संवराय, सम्परायिकानं आसवानं पटिघाताय, अप्पसन्नानं पसादाय, पसन्नानं भिय्योभावाय, सद्धम्मट्ठितिया, विनयानुग्गहाय। के सिक्खन्तीति? सेक्खा च पुथुज्जनकल्याणका च सिक्खन्ति। के सिक्खितसिक्खाति? अरहन्तो सिक्खितसिक्खा । कत्थ ठितन्ति? सिक्खाकामेसु ठितं। के धारेन्तीति? येसं वत्तति ते धारेन्ति। कस्स वचनन्ति? भगवतो वचनं अरहतो सम्मासम्बुद्धस्स। केनाभतन्ति? परम्पराभतं –
2. Yaṃ tena bhagavatā jānatā passatā arahatā sammāsambuddhena paṭhamaṃ pārājikaṃ kattha paññattanti? Vesāliyaṃ paññattaṃ. Kaṃ ārabbhāti? Sudinnaṃ kalandaputtaṃ ārabbha. Kismiṃ vatthusminti? Sudinno kalandaputto purāṇadutiyikāya methunaṃ dhammaṃ paṭisevi, tasmiṃ vatthusmiṃ. Atthi tattha paññatti, anupaññatti, anuppannapaññattīti? Ekā paññatti, dve anupaññattiyo. Anuppannapaññatti tasmiṃ natthi. Sabbatthapaññatti, padesapaññattīti? Sabbatthapaññatti. Sādhāraṇapaññatti, asādhāraṇapaññattīti? Sādhāraṇapaññatti. Ekatopaññatti, ubhatopaññattīti? Ubhatopaññatti. Pañcannaṃ pātimokkhuddesānaṃ katthogadhaṃ kattha pariyāpannanti? Nidānogadhaṃ, nidānapariyāpannaṃ. Katamena uddesena uddesaṃ āgacchatīti? Dutiyena uddesena uddesaṃ āgacchati. Catunnaṃ vipattīnaṃ katamā vipattīti? Sīlavipatti. Sattannaṃ āpattikkhandhānaṃ katamo āpattikkhandhoti? Pārājikāpattikkhandho. Channaṃ āpattisamuṭṭhānānaṃ katihi samuṭṭhānehi samuṭṭhātīti? Ekena samuṭṭhānena samuṭṭhāti – kāyato ca cittato ca samuṭṭhāti, na vācato. Catunnaṃ adhikaraṇānaṃ katamaṃ adhikaraṇanti? Āpattādhikaraṇaṃ. Sattannaṃ samathānaṃ katihi samathehi sammatīti? Dvīhi samathehi sammati – sammukhāvinayena ca paṭiññātakaraṇena ca. Ko tattha vinayo, ko tattha abhivinayoti? Paññatti vinayo, vibhatti abhivinayo. Kiṃ tattha pātimokkhaṃ, kiṃ tattha adhipātimokkhanti? Paññatti pātimokkhaṃ, vibhatti adhipātimokkhaṃ. Kā vipattīti? Asaṃvaro vipatti. Kā sampattīti? Saṃvaro sampatti. Kā paṭipattīti? Na evarūpaṃ karissāmīti yāvajīvaṃ āpāṇakoṭikaṃ samādāya sikkhati sikkhāpadesu. 2 Kati atthavase paṭicca bhagavatā paṭhamaṃ pārājikaṃ paññattanti? Dasa atthavase paṭicca bhagavatā paṭhamaṃ pārājikaṃ paññattaṃ – saṅghasuṭṭhutāya, saṅghaphāsutāya, dummaṅkūnaṃ puggalānaṃ niggahāya, pesalānaṃ bhikkhūnaṃ phāsuvihārāya, diṭṭhadhammikānaṃ āsavānaṃ saṃvarāya, samparāyikānaṃ āsavānaṃ paṭighātāya, appasannānaṃ pasādāya, pasannānaṃ bhiyyobhāvāya, saddhammaṭṭhitiyā, vinayānuggahāya. Ke sikkhantīti? Sekkhā ca puthujjanakalyāṇakā ca sikkhanti. Ke sikkhitasikkhāti? Arahanto sikkhitasikkhā . Kattha ṭhitanti? Sikkhākāmesu ṭhitaṃ. Ke dhārentīti? Yesaṃ vattati te dhārenti. Kassa vacananti? Bhagavato vacanaṃ arahato sammāsambuddhassa. Kenābhatanti? Paramparābhataṃ –
३.
3.
उपालि दासको चेव, सोणको सिग्गवो तथा।
Upāli dāsako ceva, soṇako siggavo tathā;
भद्दनामो च पण्डितो॥
Bhaddanāmo ca paṇḍito.
एते नागा महापञ्ञा, जम्बुदीपा इधागता।
Ete nāgā mahāpaññā, jambudīpā idhāgatā;
विनयं ते वाचयिंसु, पिटकं तम्बपण्णिया॥
Vinayaṃ te vācayiṃsu, piṭakaṃ tambapaṇṇiyā.
निकाये पञ्च वाचेसुं, सत्त चेव पकरणे।
Nikāye pañca vācesuṃ, satta ceva pakaraṇe;
ततो अरिट्ठो मेधावी, तिस्सदत्तो च पण्डितो॥
Tato ariṭṭho medhāvī, tissadatto ca paṇḍito.
विसारदो काळसुमनो, थेरो च दीघनामको।
Visārado kāḷasumano, thero ca dīghanāmako;
दीघसुमनो च पण्डितो॥
Dīghasumano ca paṇḍito.
पुनदेव सुमनो मेधावी, विनये च विसारदो।
Punadeva sumano medhāvī, vinaye ca visārado;
बहुस्सुतो चूळनागो, गजोव दुप्पधंसियो॥
Bahussuto cūḷanāgo, gajova duppadhaṃsiyo.
तस्स सिस्सो महापञ्ञो खेमनामो तिपेटको॥
Tassa sisso mahāpañño khemanāmo tipeṭako.
दीपे तारकराजाव पञ्ञाय अतिरोचथ।
Dīpe tārakarājāva paññāya atirocatha;
उपतिस्सो च मेधावी, फुस्सदेवो महाकथी॥
Upatisso ca medhāvī, phussadevo mahākathī.
पुनदेव सुमनो मेधावी, पुप्फनामो बहुस्सुतो।
Punadeva sumano medhāvī, pupphanāmo bahussuto;
महाकथी महासिवो, पिटके सब्बत्थ कोविदो॥
Mahākathī mahāsivo, piṭake sabbattha kovido.
पुनदेव उपालि मेधावी, विनये च विसारदो।
Punadeva upāli medhāvī, vinaye ca visārado;
महानागो महापञ्ञो, सद्धम्मवंसकोविदो॥
Mahānāgo mahāpañño, saddhammavaṃsakovido.
पुनदेव अभयो मेधावी, पिटके सब्बत्थ कोविदो।
Punadeva abhayo medhāvī, piṭake sabbattha kovido;
तिस्सत्थेरो च मेधावी, विनये च विसारदो॥
Tissatthero ca medhāvī, vinaye ca visārado.
तस्स सिस्सो महापञ्ञो, पुप्फनामो बहुस्सुतो।
Tassa sisso mahāpañño, pupphanāmo bahussuto;
सासनं अनुरक्खन्तो, जम्बुदीपे पतिट्ठितो॥
Sāsanaṃ anurakkhanto, jambudīpe patiṭṭhito.
चूळाभयो च मेधावी, विनये च विसारदो।
Cūḷābhayo ca medhāvī, vinaye ca visārado;
तिस्सत्थेरो च मेधावी, सद्धम्मवंसकोविदो॥
Tissatthero ca medhāvī, saddhammavaṃsakovido.
सिवत्थेरो च मेधावी, विनये सब्बत्थ कोविदो॥
Sivatthero ca medhāvī, vinaye sabbattha kovido.
एते नागा महापञ्ञा, विनयञ्ञू मग्गकोविदा।
Ete nāgā mahāpaññā, vinayaññū maggakovidā;
विनयं दीपे पकासेसुं, पिटकं तम्बपण्णियाति॥
Vinayaṃ dīpe pakāsesuṃ, piṭakaṃ tambapaṇṇiyāti.
४. यं तेन भगवता जानता पस्सता अरहता सम्मासम्बुद्धेन दुतियं पाराजिकं कत्थ पञ्ञत्तन्ति? राजगहे पञ्ञत्तं। कं आरब्भाति? धनियं कुम्भकारपुत्तं आरब्भ। किस्मिं वत्थुस्मिन्ति? धनियो कुम्भकारपुत्तो रञ्ञो दारूनि अदिन्नं आदियि, तस्मिं वत्थुस्मिं। एका पञ्ञत्ति, एका अनुपञ्ञत्ति। छन्नं आपत्तिसमुट्ठानानं कतिहि समुट्ठानेहि समुट्ठातीति? तीहि समुट्ठानेहि समुट्ठाति – सिया कायतो च चित्ततो च समुट्ठाति , न वाचतो; सिया वाचतो च चित्ततो च समुट्ठाति, न कायतो; सिया कायतो च वाचतो च चित्ततो च समुट्ठाति…पे॰…।
4. Yaṃ tena bhagavatā jānatā passatā arahatā sammāsambuddhena dutiyaṃ pārājikaṃ kattha paññattanti? Rājagahe paññattaṃ. Kaṃ ārabbhāti? Dhaniyaṃ kumbhakāraputtaṃ ārabbha. Kismiṃ vatthusminti? Dhaniyo kumbhakāraputto rañño dārūni adinnaṃ ādiyi, tasmiṃ vatthusmiṃ. Ekā paññatti, ekā anupaññatti. Channaṃ āpattisamuṭṭhānānaṃ katihi samuṭṭhānehi samuṭṭhātīti? Tīhi samuṭṭhānehi samuṭṭhāti – siyā kāyato ca cittato ca samuṭṭhāti , na vācato; siyā vācato ca cittato ca samuṭṭhāti, na kāyato; siyā kāyato ca vācato ca cittato ca samuṭṭhāti…pe….
५. ततियं पाराजिकं कत्थ पञ्ञत्तन्ति? वेसालियं पञ्ञत्तं। कं आरब्भाति? सम्बहुले भिक्खू आरब्भ। किस्मिं वत्थुस्मिन्ति? सम्बहुला भिक्खू अञ्ञमञ्ञं जीविता वोरोपेसुं, तस्मिं वत्थुस्मिं। एका पञ्ञत्ति, एका अनुपञ्ञत्ति। छन्नं आपत्तिसमुट्ठानानं कतिहि समुट्ठानेहि समुट्ठातीति? तीहि समुट्ठानेहि समुट्ठाति – सिया कायतो च चित्ततो च समुट्ठाति, न वाचतो; सिया वाचतो च चित्ततो च समुट्ठाति, न कायतो; सिया कायतो च वाचतो च चित्ततो च समुट्ठाति…पे॰…।
5. Tatiyaṃ pārājikaṃ kattha paññattanti? Vesāliyaṃ paññattaṃ. Kaṃ ārabbhāti? Sambahule bhikkhū ārabbha. Kismiṃ vatthusminti? Sambahulā bhikkhū aññamaññaṃ jīvitā voropesuṃ, tasmiṃ vatthusmiṃ. Ekā paññatti, ekā anupaññatti. Channaṃ āpattisamuṭṭhānānaṃ katihi samuṭṭhānehi samuṭṭhātīti? Tīhi samuṭṭhānehi samuṭṭhāti – siyā kāyato ca cittato ca samuṭṭhāti, na vācato; siyā vācato ca cittato ca samuṭṭhāti, na kāyato; siyā kāyato ca vācato ca cittato ca samuṭṭhāti…pe….
६. चतुत्थं पाराजिकं कत्थ पञ्ञत्तन्ति? वेसालियं पञ्ञत्तं। कं आरब्भाति? वग्गुमुदातीरिये भिक्खू आरब्भ। किस्मिं वत्थुस्मिन्ति? वग्गुमुदातीरिया भिक्खू गिहीनं अञ्ञमञ्ञस्स उत्तरिमनुस्सधम्मस्स वण्णं भासिंसु, तस्मिं वत्थुस्मिं। एका पञ्ञत्ति, एका अनुपञ्ञत्ति। छन्नं आपत्तिसमुट्ठानानं कतिहि समुट्ठानेहि समुट्ठातीति? तीहि समुट्ठानेहि समुट्ठाति – सिया कायतो च चित्ततो च समुट्ठाति, न वाचतो; सिया वाचतो च चित्ततो च समुट्ठाति, न कायतो; सिया कायतो च वाचतो च चित्ततो च समुट्ठाति…पे॰…।
6. Catutthaṃ pārājikaṃ kattha paññattanti? Vesāliyaṃ paññattaṃ. Kaṃ ārabbhāti? Vaggumudātīriye bhikkhū ārabbha. Kismiṃ vatthusminti? Vaggumudātīriyā bhikkhū gihīnaṃ aññamaññassa uttarimanussadhammassa vaṇṇaṃ bhāsiṃsu, tasmiṃ vatthusmiṃ. Ekā paññatti, ekā anupaññatti. Channaṃ āpattisamuṭṭhānānaṃ katihi samuṭṭhānehi samuṭṭhātīti? Tīhi samuṭṭhānehi samuṭṭhāti – siyā kāyato ca cittato ca samuṭṭhāti, na vācato; siyā vācato ca cittato ca samuṭṭhāti, na kāyato; siyā kāyato ca vācato ca cittato ca samuṭṭhāti…pe….
चत्तारो पाराजिका निट्ठिता।
Cattāro pārājikā niṭṭhitā.
तस्सुद्दानं –
Tassuddānaṃ –
मेथुनादिन्नादानञ्च , मनुस्सविग्गहुत्तरि।
Methunādinnādānañca , manussaviggahuttari;
पाराजिकानि चत्तारि, छेज्जवत्थू असंसयाति॥
Pārājikāni cattāri, chejjavatthū asaṃsayāti.
Footnotes:
Related texts:
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / विनयपिटक (अट्ठकथा) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / परिवार-अट्ठकथा • Parivāra-aṭṭhakathā / पञ्ञत्तिवारवण्णना • Paññattivāravaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / सारत्थदीपनी-टीका • Sāratthadīpanī-ṭīkā / पञ्ञत्तिवारवण्णना • Paññattivāravaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / वजिरबुद्धि-टीका • Vajirabuddhi-ṭīkā / पञ्ञत्तिवारवण्णना • Paññattivāravaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / विमतिविनोदनी-टीका • Vimativinodanī-ṭīkā / पञ्ञत्तिवारवण्णना • Paññattivāravaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / पाचित्यादियोजनापाळि • Pācityādiyojanāpāḷi / कतापत्तिवारादिवण्णना • Katāpattivārādivaṇṇanā
