| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / परिवारपाळि • Parivārapāḷi |
भिक्खुनीविभङ्गो
Bhikkhunīvibhaṅgo
१. कत्थपञ्ञत्तिवारो
1. Katthapaññattivāro
१. पाराजिककण्डं
1. Pārājikakaṇḍaṃ
२०१. यं तेन भगवता जानता पस्सता अरहता सम्मासम्बुद्धेन भिक्खुनीनं पञ्चमं पाराजिकं कत्थ पञ्ञत्तं? कं आरब्भ? किस्मिं वत्थुस्मिं? अत्थि तत्थ पञ्ञत्ति, अनुपञ्ञत्ति, अनुप्पन्नपञ्ञत्ति? सब्बत्थपञ्ञत्ति, पदेसपञ्ञत्ति? साधारणपञ्ञत्ति, असाधारणपञ्ञत्ति? एकतोपञ्ञत्ति, उभतोपञ्ञत्ति? चतुन्नं पातिमोक्खुद्देसानं कत्थोगधं कत्थ परियापन्नं? कतमेन उद्देसेन उद्देसं आगच्छति? चतुन्नं विपत्तीनं कतमा विपत्ति? सत्तन्नं आपत्तिक्खन्धानं कतमो आपत्तिक्खन्धो? छन्नं आपत्तिसमुट्ठानानं कतिहि समुट्ठानेहि समुट्ठाति? चतुन्नं अधिकरणानं कतमं अधिकरणं? सत्तन्नं समथानं कतिहि समथेहि सम्मति? को तत्थ विनयो? को तत्थ अभिविनयो? किं तत्थ पातिमोक्खं? किं तत्थ अधिपातिमोक्खं? का विपत्ति? का सम्पत्ति? का पटिपत्ति? कति अत्थवसे पटिच्च भगवता भिक्खुनीनं पञ्चमं पाराजिकं पञ्ञत्तं? का सिक्खन्ति? का सिक्खितसिक्खा? कत्थ ठितं? का धारेन्ति? कस्स वचनं? केनाभतन्ति?
201. Yaṃ tena bhagavatā jānatā passatā arahatā sammāsambuddhena bhikkhunīnaṃ pañcamaṃ pārājikaṃ kattha paññattaṃ? Kaṃ ārabbha? Kismiṃ vatthusmiṃ? Atthi tattha paññatti, anupaññatti, anuppannapaññatti? Sabbatthapaññatti, padesapaññatti? Sādhāraṇapaññatti, asādhāraṇapaññatti? Ekatopaññatti, ubhatopaññatti? Catunnaṃ pātimokkhuddesānaṃ katthogadhaṃ kattha pariyāpannaṃ? Katamena uddesena uddesaṃ āgacchati? Catunnaṃ vipattīnaṃ katamā vipatti? Sattannaṃ āpattikkhandhānaṃ katamo āpattikkhandho? Channaṃ āpattisamuṭṭhānānaṃ katihi samuṭṭhānehi samuṭṭhāti? Catunnaṃ adhikaraṇānaṃ katamaṃ adhikaraṇaṃ? Sattannaṃ samathānaṃ katihi samathehi sammati? Ko tattha vinayo? Ko tattha abhivinayo? Kiṃ tattha pātimokkhaṃ? Kiṃ tattha adhipātimokkhaṃ? Kā vipatti? Kā sampatti? Kā paṭipatti? Kati atthavase paṭicca bhagavatā bhikkhunīnaṃ pañcamaṃ pārājikaṃ paññattaṃ? Kā sikkhanti? Kā sikkhitasikkhā? Kattha ṭhitaṃ? Kā dhārenti? Kassa vacanaṃ? Kenābhatanti?
२०२. यं तेन भगवता जानता पस्सता अरहता सम्मासम्बुद्धेन भिक्खुनीनं पञ्चमं पाराजिकं कत्थ पञ्ञत्तन्ति? सावत्थियं पञ्ञत्तं। कं आरब्भाति? सुन्दरीनन्दं भिक्खुनिं आरब्भ। किस्मिं वत्थुस्मिन्ति? सुन्दरीनन्दा भिक्खुनी अवस्सुता अवस्सुतस्स पुरिसपुग्गलस्स कायसंसग्गं सादियि, तस्मिं वत्थुस्मिं। अत्थि तत्थ पञ्ञत्ति अनुपञ्ञत्ति अनुप्पन्नपञ्ञत्तीति? एका पञ्ञत्ति। अनुपञ्ञत्ति अनुप्पन्नपञ्ञत्ति तस्मिं नत्थि। सब्बत्थपञ्ञत्ति , पदेसपञ्ञत्तीति? सब्बत्थपञ्ञत्ति। साधारणपञ्ञत्ति, असाधारणपञ्ञत्तीति? असाधारणपञ्ञत्ति। एकतोपञ्ञत्ति, उभतोपञ्ञत्तीति? एकतोपञ्ञत्ति। चतुन्नं पातिमोक्खुद्देसानं कत्थोगधं कत्थ परियापन्नन्ति? निदानोगधं निदानपरियापन्नं। कतमेन उद्देसेन उद्देसं आगच्छतीति? दुतियेन उद्देसेन उद्देसं आगच्छति। चतुन्नं विपत्तीनं कतमा विपत्तीति? सीलविपत्ति। सत्तन्नं आपत्तिक्खन्धानं कतमो आपत्तिक्खन्धोति? पाराजिकापत्तिक्खन्धो। छन्नं आपत्तिसमुट्ठानानं कतिहि समुट्ठानेहि समुट्ठातीति? एकेन समुट्ठाने समुट्ठाति – कायतो च चित्ततो च समुट्ठाति, न वाचतो। चतुन्नं अधिकरणानं कतमं अधिकरणन्ति? आपत्ताधिकरणं? सत्तन्नं समथानं कतिहि समथेहि सम्मतीति? द्वीहि समथेहि सम्मति – सम्मुखाविनयेन च पटिञ्ञातकरणेन च। को तत्थ विनयो, को तत्थ अभिविनयोति? पञ्ञत्ति विनयो, विभत्ति अभिविनयो। किं तत्थ पातिमोक्खं, किं तत्थ अधिपातिमोक्खन्ति? पञ्ञत्ति पातिमोक्खं, विभत्ति अधिपातिमोक्खं। का विपत्तीति? असंवरो विपत्ति। का सम्पत्तीति ? संवरो सम्पत्ति। का पटिपत्तीति? न एवरूपं करिस्सामीति यावजीवं आपाणकोटिकं समादाय सिक्खति सिक्खापदेसु। 1 कति अत्थवसे पटिच्च भगवता भिक्खुनीनं पञ्चमं पाराजिकं पञ्ञत्तन्ति? दस अत्थवसे पटिच्च भगवता भिक्खुनीनं पञ्चमं पाराजिकं पञ्ञत्तं – सङ्घसुट्ठुताय, सङ्घफासुताय, दुम्मङ्कूनं भिक्खुनीनं निग्गहाय, पेसलानं भिक्खुनीनं फासुविहाराय, दिट्ठधम्मिकानं आसवानं संवराय, सम्परायिकानं आसवानं पटिघाताय, अप्पसन्नानं पसादाय, पसन्नानं भिय्योभावाय, सद्धम्मट्ठितिया, विनयानुग्गहाय। का सिक्खन्तीति? सेक्खा च पुथुज्जनकल्याणिका च सिक्खन्ति। का सिक्खितसिक्खाति? अरहन्तियो 2 सिक्खितसिक्खा। कत्थ ठितन्ति? सिक्खाकामासु ठितं। का धारेन्तीति? यासं वत्तति ता धारेन्ति। कस्स वचनन्ति? भगवतो वचनं अरहतो सम्मासम्बुद्धस्स। केनाभतन्ति? परम्पराभतं –
202. Yaṃ tena bhagavatā jānatā passatā arahatā sammāsambuddhena bhikkhunīnaṃ pañcamaṃ pārājikaṃ kattha paññattanti? Sāvatthiyaṃ paññattaṃ. Kaṃ ārabbhāti? Sundarīnandaṃ bhikkhuniṃ ārabbha. Kismiṃ vatthusminti? Sundarīnandā bhikkhunī avassutā avassutassa purisapuggalassa kāyasaṃsaggaṃ sādiyi, tasmiṃ vatthusmiṃ. Atthi tattha paññatti anupaññatti anuppannapaññattīti? Ekā paññatti. Anupaññatti anuppannapaññatti tasmiṃ natthi. Sabbatthapaññatti , padesapaññattīti? Sabbatthapaññatti. Sādhāraṇapaññatti, asādhāraṇapaññattīti? Asādhāraṇapaññatti. Ekatopaññatti, ubhatopaññattīti? Ekatopaññatti. Catunnaṃ pātimokkhuddesānaṃ katthogadhaṃ kattha pariyāpannanti? Nidānogadhaṃ nidānapariyāpannaṃ. Katamena uddesena uddesaṃ āgacchatīti? Dutiyena uddesena uddesaṃ āgacchati. Catunnaṃ vipattīnaṃ katamā vipattīti? Sīlavipatti. Sattannaṃ āpattikkhandhānaṃ katamo āpattikkhandhoti? Pārājikāpattikkhandho. Channaṃ āpattisamuṭṭhānānaṃ katihi samuṭṭhānehi samuṭṭhātīti? Ekena samuṭṭhāne samuṭṭhāti – kāyato ca cittato ca samuṭṭhāti, na vācato. Catunnaṃ adhikaraṇānaṃ katamaṃ adhikaraṇanti? Āpattādhikaraṇaṃ? Sattannaṃ samathānaṃ katihi samathehi sammatīti? Dvīhi samathehi sammati – sammukhāvinayena ca paṭiññātakaraṇena ca. Ko tattha vinayo, ko tattha abhivinayoti? Paññatti vinayo, vibhatti abhivinayo. Kiṃ tattha pātimokkhaṃ, kiṃ tattha adhipātimokkhanti? Paññatti pātimokkhaṃ, vibhatti adhipātimokkhaṃ. Kā vipattīti? Asaṃvaro vipatti. Kā sampattīti ? Saṃvaro sampatti. Kā paṭipattīti? Na evarūpaṃ karissāmīti yāvajīvaṃ āpāṇakoṭikaṃ samādāya sikkhati sikkhāpadesu. 3 Kati atthavase paṭicca bhagavatā bhikkhunīnaṃ pañcamaṃ pārājikaṃ paññattanti? Dasa atthavase paṭicca bhagavatā bhikkhunīnaṃ pañcamaṃ pārājikaṃ paññattaṃ – saṅghasuṭṭhutāya, saṅghaphāsutāya, dummaṅkūnaṃ bhikkhunīnaṃ niggahāya, pesalānaṃ bhikkhunīnaṃ phāsuvihārāya, diṭṭhadhammikānaṃ āsavānaṃ saṃvarāya, samparāyikānaṃ āsavānaṃ paṭighātāya, appasannānaṃ pasādāya, pasannānaṃ bhiyyobhāvāya, saddhammaṭṭhitiyā, vinayānuggahāya. Kā sikkhantīti? Sekkhā ca puthujjanakalyāṇikā ca sikkhanti. Kā sikkhitasikkhāti? Arahantiyo 4 sikkhitasikkhā. Kattha ṭhitanti? Sikkhākāmāsu ṭhitaṃ. Kā dhārentīti? Yāsaṃ vattati tā dhārenti. Kassa vacananti? Bhagavato vacanaṃ arahato sammāsambuddhassa. Kenābhatanti? Paramparābhataṃ –
उपालि दासको चेव, सोणको सिग्गवो तथा।
Upāli dāsako ceva, soṇako siggavo tathā;
मोग्गलिपुत्तेन पञ्चमा, एते जम्बुसिरिव्हये॥
Moggaliputtena pañcamā, ete jambusirivhaye.
ततो महिन्दो इट्टियो, उत्तियो सम्बलो तथा।
Tato mahindo iṭṭiyo, uttiyo sambalo tathā;
भद्दनामो च पण्डितो॥
Bhaddanāmo ca paṇḍito.
एते नागा महापञ्ञा, जम्बुदीपा इधागता।
Ete nāgā mahāpaññā, jambudīpā idhāgatā;
विनयं ते वाचयिंसु, पिटकं तम्बपण्णिया॥
Vinayaṃ te vācayiṃsu, piṭakaṃ tambapaṇṇiyā.
निकाये पञ्च वाचेसुं, सत्त चेव पकरणे।
Nikāye pañca vācesuṃ, satta ceva pakaraṇe;
ततो अरिट्ठो मेधावी, तिस्सदत्तो च पण्डितो॥
Tato ariṭṭho medhāvī, tissadatto ca paṇḍito.
विसारदो काळसुमनो, थेरो च दीघनामको।
Visārado kāḷasumano, thero ca dīghanāmako;
दीघसुमनो च पण्डितो॥
Dīghasumano ca paṇḍito.
पुनदेव काळसुमनो, नागत्थेरो च बुद्धरक्खितो।
Punadeva kāḷasumano, nāgatthero ca buddharakkhito;
तिस्सत्थेरो च मेधावी, देवत्थेरो च पण्डितो॥
Tissatthero ca medhāvī, devatthero ca paṇḍito.
पुनदेव सुमनो मेधावी, विनये च विसारदो।
Punadeva sumano medhāvī, vinaye ca visārado;
बहुस्सुतो चूळनागो, गजोव दुप्पधंसियो॥
Bahussuto cūḷanāgo, gajova duppadhaṃsiyo.
धम्मपालितनामो च, रोहणे साधुपूजितो।
Dhammapālitanāmo ca, rohaṇe sādhupūjito;
तस्स सिस्सो महापञ्ञो, खेमनामो तिपेटको॥
Tassa sisso mahāpañño, khemanāmo tipeṭako.
दीपे तारकराजाव पञ्ञाय अतिरोचथ।
Dīpe tārakarājāva paññāya atirocatha;
उपतिस्सो च मेधावी, फुस्सदेवो महाकथी॥
Upatisso ca medhāvī, phussadevo mahākathī.
पुनदेव सुमनो मेधावी, पुप्फनामो बहुस्सुतो।
Punadeva sumano medhāvī, pupphanāmo bahussuto;
महाकथी महासिवो, पिटके सब्बत्थ कोविदो॥
Mahākathī mahāsivo, piṭake sabbattha kovido.
पुनदेव उपालि मेधावी, विनये च विसारदो।
Punadeva upāli medhāvī, vinaye ca visārado;
महानागो महापञ्ञो, सद्धम्मवंसकोविदो॥
Mahānāgo mahāpañño, saddhammavaṃsakovido.
पुनदेव अभयो मेधावी, पिटके सब्बत्थ कोविदो।
Punadeva abhayo medhāvī, piṭake sabbattha kovido;
तिस्सत्थेरो च मेधावी, विनये च विसारदो॥
Tissatthero ca medhāvī, vinaye ca visārado.
तस्स सिस्सो महापञ्ञो, पुप्फनामो बहुस्सुतो।
Tassa sisso mahāpañño, pupphanāmo bahussuto;
सासनं अनुरक्खन्तो, जम्बुदीपे पतिट्ठितो॥
Sāsanaṃ anurakkhanto, jambudīpe patiṭṭhito.
चूळाभयो च मेधावी, विनये च विसारदो।
Cūḷābhayo ca medhāvī, vinaye ca visārado;
तिस्सत्थेरो च मेधावी, सद्धम्मवंसकोविदो॥
Tissatthero ca medhāvī, saddhammavaṃsakovido.
चूळदेवो च मेधावी, विनये च विसारदो।
Cūḷadevo ca medhāvī, vinaye ca visārado;
सिवत्थेरो च मेधावी, विनये सब्बत्थ कोविदो॥
Sivatthero ca medhāvī, vinaye sabbattha kovido.
एते नागा महापञ्ञा, विनयञ्ञू मग्गकोविदा।
Ete nāgā mahāpaññā, vinayaññū maggakovidā;
विनयं दीपे पकासेसुं, पिटकं तम्बपण्णियाति॥
Vinayaṃ dīpe pakāsesuṃ, piṭakaṃ tambapaṇṇiyāti.
२०३. यं तेन भगवता जानता पस्सता अरहता सम्मासम्बुद्धेन भिक्खुनीनं छट्ठं पाराजिकं कत्थ पञ्ञत्तन्ति? सावत्थियं पञ्ञत्तं। कं आरब्भाति? थुल्लनन्दं भिक्खुनिं आरब्भ। किस्मिं वत्थुस्मिन्ति? थुल्लनन्दा भिक्खुनी जानं पाराजिकं धम्मं अज्झापन्नं भिक्खुनिं नेवत्तना पटिचोदेसि गणस्स आरोचेसि, तस्मिं वत्थुस्मिं। एका पञ्ञत्ति। छन्नं आपत्तिसमुट्ठानानं एकेन समुट्ठानेन समुट्ठाति – कायतो च वाचतो च चित्ततो च समुट्ठाति…पे॰…।
203. Yaṃ tena bhagavatā jānatā passatā arahatā sammāsambuddhena bhikkhunīnaṃ chaṭṭhaṃ pārājikaṃ kattha paññattanti? Sāvatthiyaṃ paññattaṃ. Kaṃ ārabbhāti? Thullanandaṃ bhikkhuniṃ ārabbha. Kismiṃ vatthusminti? Thullanandā bhikkhunī jānaṃ pārājikaṃ dhammaṃ ajjhāpannaṃ bhikkhuniṃ nevattanā paṭicodesi gaṇassa ārocesi, tasmiṃ vatthusmiṃ. Ekā paññatti. Channaṃ āpattisamuṭṭhānānaṃ ekena samuṭṭhānena samuṭṭhāti – kāyato ca vācato ca cittato ca samuṭṭhāti…pe….
२०४. भिक्खुनीनं सत्तमं पाराजिकं कत्थ पञ्ञत्तन्ति? सावत्थियं पञ्ञत्तं। कं आरब्भाति? थुल्लनन्दं भिक्खुनिं आरब्भ। किस्मिं वत्थुस्मिन्ति? थुल्लनन्दा भिक्खुनी समग्गेन सङ्घेन उक्खित्तं अरिट्ठं भिक्खुं गद्धबाधिपुब्बं अनुवत्ति, तस्मिं वत्थुस्मिं। एका पञ्ञत्ति। छन्नं आपत्तिसमुट्ठानानं एकेन समुट्ठानेन समुट्ठाति – धुरनिक्खेपे…पे॰…।
204. Bhikkhunīnaṃ sattamaṃ pārājikaṃ kattha paññattanti? Sāvatthiyaṃ paññattaṃ. Kaṃ ārabbhāti? Thullanandaṃ bhikkhuniṃ ārabbha. Kismiṃ vatthusminti? Thullanandā bhikkhunī samaggena saṅghena ukkhittaṃ ariṭṭhaṃ bhikkhuṃ gaddhabādhipubbaṃ anuvatti, tasmiṃ vatthusmiṃ. Ekā paññatti. Channaṃ āpattisamuṭṭhānānaṃ ekena samuṭṭhānena samuṭṭhāti – dhuranikkhepe…pe….
२०५. भिक्खुनीनं अट्ठमं पाराजिकं कत्थ पञ्ञत्तन्ति? सावत्थियं पञ्ञत्तं। कं आरब्भाति? छब्बग्गिया भिक्खुनियो आरब्भ। किस्मिं वत्थुस्मिन्ति? छब्बग्गिया भिक्खुनियो अट्ठमं वत्थुं परिपूरेसुं, तस्मिं वत्थुस्मिं। एका पञ्ञत्ति। छन्नं आपत्तिसमुट्ठानानं एकेन समुट्ठानेन समुट्ठाति – धुरनिक्खेपे…पे॰…।
205. Bhikkhunīnaṃ aṭṭhamaṃ pārājikaṃ kattha paññattanti? Sāvatthiyaṃ paññattaṃ. Kaṃ ārabbhāti? Chabbaggiyā bhikkhuniyo ārabbha. Kismiṃ vatthusminti? Chabbaggiyā bhikkhuniyo aṭṭhamaṃ vatthuṃ paripūresuṃ, tasmiṃ vatthusmiṃ. Ekā paññatti. Channaṃ āpattisamuṭṭhānānaṃ ekena samuṭṭhānena samuṭṭhāti – dhuranikkhepe…pe….
अट्ठ पाराजिका निट्ठिता।
Aṭṭha pārājikā niṭṭhitā.
तस्सुद्दानं –
Tassuddānaṃ –
मेथुनादिन्नादानञ्च , मनुस्सविग्गहुत्तरि।
Methunādinnādānañca , manussaviggahuttari;
कायसंसग्गं छादेति, उक्खित्ता अट्ठ वत्थुका।
Kāyasaṃsaggaṃ chādeti, ukkhittā aṭṭha vatthukā;
पञ्ञापेसि महावीरो, छेज्जवत्थू असंसयाति॥
Paññāpesi mahāvīro, chejjavatthū asaṃsayāti.
Footnotes:
