| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / कङ्खावितरणी-अभिनव-टीका • Kaṅkhāvitaraṇī-abhinava-ṭīkā |
पाराजिकनिगमनवण्णना
Pārājikanigamanavaṇṇanā
इधाति इमस्मिं भिक्खुपातिमोक्खे। उद्दिट्ठपाराजिकपरिदीपनमेवाति उद्दिट्ठानं चतुन्नं पाराजिकानं परिदीपनवचनमेव। अवधारणं पन न अञ्ञेसम्पीति दस्सनत्थं। तेनाह ‘‘समोधानेत्वा पना’’तिआदि। तत्थ समोधानेत्वाति तत्थ तत्थ आगतानि एत्थेव समोदहित्वा, पक्खिपित्वा रासिं कत्वाति अत्थो। पाळियं आगतानीति उद्देसपाळियं आगतानि । भिक्खुनीनं असाधारणानि चत्तारीति उब्भजाणुमण्डलिका, वज्जप्पटिच्छादिका, उक्खित्तानुवत्तिका, अट्ठवत्थुकाति इमानि भिक्खुनीनं भिक्खूहि असाधारणानि चत्तारि। पण्डकादीनञ्हि एकादसन्नं अभब्बभावो पाराजिकापत्तिसदिसत्ता पाराजिकोति आह ‘‘एकादसन्न’’न्तिआदि। अभब्बभावसङ्खातेहीति वत्थुविपन्नतादिना पब्बज्जूपसम्पदाय नअरहभावसङ्खातेहि। पण्डकतिरच्छानगतउभतोब्यञ्जनका (पारा॰ अट्ठ॰ २.२३३) हि तयो वत्थुविपन्ना अहेतुकप्पटिसन्धिका, तेसं सग्गो अवारितो, मग्गो पन वारितो। अभब्बा हि ते मग्गप्पटिलाभाय वत्थुविपन्नत्ता। पब्बज्जापि नेसं पटिक्खित्ता, तस्मा तेपि पाराजिकाव। थेय्यसंवासको, तित्थियपक्कन्तको, मातुघातको, पितुघातको, अरहन्तघातको, भिक्खुनिदूसको, लोहितुप्पादको, सङ्घभेदकोति इमे अट्ठ अत्तनो किरियाय विपन्नत्ता अभब्बट्ठानं पत्ताति पाराजिकाव। तेसु थेय्यसंवासको, तित्थियपक्कन्तको, भिक्खुनिदूसकोति इमेसं तिण्णं सग्गो अवारितो, मग्गो पन वारितोव। इतरेसं पञ्चन्नं उभयम्पि वारितं। ते हि अनन्तराव नरके निब्बत्तनकसत्ता। यदा भिक्खुनी विब्भमितुकामा हुत्वा कासावमेव वा गिहिवत्थं वा गिहिनिवासनाकारेन निवासेति, तदा पाराजिकमापन्ना नाम होतीति आह ‘‘गिहिभावं पत्थयमानाया’’तिआदि। सा हि अज्झाचारवीतिक्कमं अकत्वापि एत्तावता अस्समणी नाम होति।
Idhāti imasmiṃ bhikkhupātimokkhe. Uddiṭṭhapārājikaparidīpanamevāti uddiṭṭhānaṃ catunnaṃ pārājikānaṃ paridīpanavacanameva. Avadhāraṇaṃ pana na aññesampīti dassanatthaṃ. Tenāha ‘‘samodhānetvā panā’’tiādi. Tattha samodhānetvāti tattha tattha āgatāni ettheva samodahitvā, pakkhipitvā rāsiṃ katvāti attho. Pāḷiyaṃ āgatānīti uddesapāḷiyaṃ āgatāni . Bhikkhunīnaṃ asādhāraṇāni cattārīti ubbhajāṇumaṇḍalikā, vajjappaṭicchādikā, ukkhittānuvattikā, aṭṭhavatthukāti imāni bhikkhunīnaṃ bhikkhūhi asādhāraṇāni cattāri. Paṇḍakādīnañhi ekādasannaṃ abhabbabhāvo pārājikāpattisadisattā pārājikoti āha ‘‘ekādasanna’’ntiādi. Abhabbabhāvasaṅkhātehīti vatthuvipannatādinā pabbajjūpasampadāya naarahabhāvasaṅkhātehi. Paṇḍakatiracchānagataubhatobyañjanakā (pārā. aṭṭha. 2.233) hi tayo vatthuvipannā ahetukappaṭisandhikā, tesaṃ saggo avārito, maggo pana vārito. Abhabbā hi te maggappaṭilābhāya vatthuvipannattā. Pabbajjāpi nesaṃ paṭikkhittā, tasmā tepi pārājikāva. Theyyasaṃvāsako, titthiyapakkantako, mātughātako, pitughātako, arahantaghātako, bhikkhunidūsako, lohituppādako, saṅghabhedakoti ime aṭṭha attano kiriyāya vipannattā abhabbaṭṭhānaṃ pattāti pārājikāva. Tesu theyyasaṃvāsako, titthiyapakkantako, bhikkhunidūsakoti imesaṃ tiṇṇaṃ saggo avārito, maggo pana vāritova. Itaresaṃ pañcannaṃ ubhayampi vāritaṃ. Te hi anantarāva narake nibbattanakasattā. Yadā bhikkhunī vibbhamitukāmā hutvā kāsāvameva vā gihivatthaṃ vā gihinivāsanākārena nivāseti, tadā pārājikamāpannā nāma hotīti āha ‘‘gihibhāvaṃ patthayamānāyā’’tiādi. Sā hi ajjhācāravītikkamaṃ akatvāpi ettāvatā assamaṇī nāma hoti.
दीघताय लम्बमानं अङ्गजातमेतस्साति लम्बी (सारत्थ॰ टी॰ २.२३३)। न सो एत्तावता पाराजिको, अथ खो यदा अनभिरतिया पीळितो अत्तनो अङ्गजातं मुखे वा वच्चमग्गे वा पवेसेति, तदा पाराजिको होति। मुदुकता पिट्ठि एतस्साति मुदुपिट्ठिको, कतपरिकम्माय मुदुकाय पिट्ठिया समन्नागतो। सोपि यदा अनभिरतिया पीळितो अत्तनो अङ्गजातं अत्तनो मुखमग्गवच्चमग्गेसु अञ्ञतरं पवेसेति, तदा पाराजिको होति। परस्स अङ्गजातं मुखेन गण्हातीति यो अनभिरतिया पीळितो परस्स सुत्तस्स वा पमत्तस्स वा अङ्गजातं मुखेन गण्हाति। परस्स अङ्गजाते अभिनिसीदतीति यो अनभिरतिया पीळितो परस्स अङ्गजातं कम्मनियं दिस्वा अत्तनो वच्चमग्गेन तस्सूपरि निसीदति, तं अत्तनो वच्चमग्गं पवेसेतीति अत्थो। एतानि हि चत्तारि यस्मा उभिन्नं रागवसेन सदिसभावूपगतानं धम्मो ‘‘मेथुनधम्मो’’ति वुच्चति, तस्मा एकेन परियायेन मेथुनधम्मं अप्पटिसेवित्वायेव केवलं मग्गेन मग्गप्पवेसनवसेन आपज्जितब्बत्ता मेथुनधम्मपाराजिकस्स अनुलोमेन्तीति ‘‘अनुलोमपाराजिकानी’’ति वुच्चन्ति।
Dīghatāya lambamānaṃ aṅgajātametassāti lambī (sārattha. ṭī. 2.233). Na so ettāvatā pārājiko, atha kho yadā anabhiratiyā pīḷito attano aṅgajātaṃ mukhe vā vaccamagge vā paveseti, tadā pārājiko hoti. Mudukatā piṭṭhi etassāti mudupiṭṭhiko, kataparikammāya mudukāya piṭṭhiyā samannāgato. Sopi yadā anabhiratiyā pīḷito attano aṅgajātaṃ attano mukhamaggavaccamaggesu aññataraṃ paveseti, tadā pārājiko hoti. Parassa aṅgajātaṃ mukhena gaṇhātīti yo anabhiratiyā pīḷito parassa suttassa vā pamattassa vā aṅgajātaṃ mukhena gaṇhāti. Parassa aṅgajāte abhinisīdatīti yo anabhiratiyā pīḷito parassa aṅgajātaṃ kammaniyaṃ disvā attano vaccamaggena tassūpari nisīdati, taṃ attano vaccamaggaṃ pavesetīti attho. Etāni hi cattāri yasmā ubhinnaṃ rāgavasena sadisabhāvūpagatānaṃ dhammo ‘‘methunadhammo’’ti vuccati, tasmā ekena pariyāyena methunadhammaṃ appaṭisevitvāyeva kevalaṃ maggena maggappavesanavasena āpajjitabbattā methunadhammapārājikassa anulomentīti ‘‘anulomapārājikānī’’ti vuccanti.
एत्थाह – मातुघातकपितुघातकअरहन्तघातका ततियपाराजिकं आपन्ना, भिक्खुनिदूसको, लम्बिआदयो चत्तारो च पठमपाराजिकं आपन्ना एवाति कत्वा कुतो चतुवीसतीति (सारत्थ॰ टी॰ २.२३३)? वुच्चते – मातुघातकादयो हि चत्तारो इध अनुपसम्पन्ना एव अधिप्पेता, लम्बिआदयो चत्तारो किञ्चापि पठमपाराजिकेन सङ्गहिता, यस्मा पन एकेन परियायेन मेथुनधम्मं अप्पटिसेविनो होन्ति, तस्मा विसुं वुत्ताति। दुतियविकप्पे कच्चित्थाति एत्थ कच्चि अत्थाति पदच्छेदो कातब्बो।
Etthāha – mātughātakapitughātakaarahantaghātakā tatiyapārājikaṃ āpannā, bhikkhunidūsako, lambiādayo cattāro ca paṭhamapārājikaṃ āpannā evāti katvā kuto catuvīsatīti (sārattha. ṭī. 2.233)? Vuccate – mātughātakādayo hi cattāro idha anupasampannā eva adhippetā, lambiādayo cattāro kiñcāpi paṭhamapārājikena saṅgahitā, yasmā pana ekena pariyāyena methunadhammaṃ appaṭisevino honti, tasmā visuṃ vuttāti. Dutiyavikappe kaccitthāti ettha kacci atthāti padacchedo kātabbo.
इति कङ्खावितरणिया पातिमोक्खवण्णनाय
Iti kaṅkhāvitaraṇiyā pātimokkhavaṇṇanāya
विनयत्थमञ्जूसायं लीनत्थप्पकासनियं
Vinayatthamañjūsāyaṃ līnatthappakāsaniyaṃ
पाराजिकवण्णना निट्ठिता।
Pārājikavaṇṇanā niṭṭhitā.
