| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਮਹਾਨਿਦ੍ਦੇਸ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Mahāniddesa-aṭṭhakathā |
੫. ਪਰਮਟ੍ਠਕਸੁਤ੍ਤਨਿਦ੍ਦੇਸવਣ੍ਣਨਾ
5. Paramaṭṭhakasuttaniddesavaṇṇanā
੩੧. ਪਞ੍ਚਮੇ ਪਰਮਟ੍ਠਕਸੁਤ੍ਤੇ ਪਰਮਨ੍ਤਿ ਦਿਟ੍ਠੀਸੁ ਪਰਿਬ੍ਬਸਾਨੋਤਿ ਇਦਂ ਪਰਮਨ੍ਤਿ ਗਹੇਤ੍વਾ ਸਕਾਯ ਸਕਾਯ ਦਿਟ੍ਠਿਯਾ વਸਮਾਨੋ। ਯਦੁਤ੍ਤਰਿਂ ਕੁਰੁਤੇਤਿ ਯਂ ਅਤ੍ਤਨੋ ਸਤ੍ਥਾਰਾਦਿਂ ਸੇਟ੍ਠਂ ਕਰੋਤਿ। ਹੀਨਾਤਿ ਅਞ੍ਞੇ ਤਤੋ ਸਬ੍ਬਮਾਹਾਤਿ ਤਂ ਅਤ੍ਤਨੋ ਸਤ੍ਥਾਰਾਦਿਂ ਠਪੇਤ੍વਾ ਤਤੋ ਅਞ੍ਞੇ ਸਬ੍ਬੇ ‘‘ਹੀਨਾ ਇਮੇ’’ਤਿ ਆਹ। ਤਸ੍ਮਾ વਿવਾਦਾਨਿ ਅવੀਤਿવਤ੍ਤੋਤਿ ਤੇਨ ਕਾਰਣੇਨ ਸੋ ਦਿਟ੍ਠਿਕਲਹੇ ਅવੀਤਿવਤ੍ਤੋવ ਹੋਤਿ।
31. Pañcame paramaṭṭhakasutte paramanti diṭṭhīsu paribbasānoti idaṃ paramanti gahetvā sakāya sakāya diṭṭhiyā vasamāno. Yaduttariṃ kuruteti yaṃ attano satthārādiṃ seṭṭhaṃ karoti. Hīnāti aññe tato sabbamāhāti taṃ attano satthārādiṃ ṭhapetvā tato aññe sabbe ‘‘hīnā ime’’ti āha. Tasmā vivādāni avītivattoti tena kāraṇena so diṭṭhikalahe avītivattova hoti.
વਸਨ੍ਤੀਤਿ ਪਠਮੁਪ੍ਪਨ੍ਨਦਿਟ੍ਠਿવਸੇਨ વਸਨ੍ਤਿ। ਪવਸਨ੍ਤੀਤਿ ਪવਿਸਿਤ੍વਾ વਸਨ੍ਤਿ। ਆવਸਨ੍ਤੀਤਿ વਿਸੇਸੇਨ વਸਨ੍ਤਿ। ਪਰਿવਸਨ੍ਤੀਤਿ ਸਬ੍ਬਭਾਗੇਨ વਸਨ੍ਤਿ। ਤਂ ਉਪਮਾਯ ਸਾਧੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਯਥਾ ਆਗਾਰਿਕਾ વਾ’’ਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਆਗਾਰਿਕਾ વਾਤਿ ਘਰਸਾਮਿਕਾ। ਘਰੇਸੁ વਸਨ੍ਤੀਤਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਘਰੇਸੁ ਆਸਙ੍ਕવਿਰਹਿਤਾ ਹੁਤ੍વਾ ਨਿવਸਨ੍ਤਿ। ਸਾਪਤ੍ਤਿਕਾ વਾਤਿ ਆਪਤ੍ਤਿਬਹੁਲਾ। ਸਕਿਲੇਸਾ વਾਤਿ ਰਾਗਾਦਿਕਿਲੇਸਬਹੁਲਾ। ਉਤ੍ਤਰਿਂ ਕਰੋਤੀਤਿ ਅਤਿਰੇਕਂ ਕਰੋਤਿ। ਅਯਂ ਸਤ੍ਥਾ ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੂਤਿ ‘ਅਯਂ ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਸਤ੍ਥਾ ਸਬ੍ਬਂ ਜਾਨਾਤਿ’।
Vasantīti paṭhamuppannadiṭṭhivasena vasanti. Pavasantīti pavisitvā vasanti. Āvasantīti visesena vasanti. Parivasantīti sabbabhāgena vasanti. Taṃ upamāya sādhento ‘‘yathā āgārikā vā’’tiādimāha. Āgārikā vāti gharasāmikā. Gharesu vasantīti attano gharesu āsaṅkavirahitā hutvā nivasanti. Sāpattikā vāti āpattibahulā. Sakilesā vāti rāgādikilesabahulā. Uttariṃ karotīti atirekaṃ karoti. Ayaṃ satthā sabbaññūti ‘ayaṃ amhākaṃ satthā sabbaṃ jānāti’.
ਸਬ੍ਬੇ ਪਰਪ੍ਪવਾਦੇ ਖਿਪਤੀਤਿ ਸਬ੍ਬਾ ਪਰਲਦ੍ਧਿਯੋ ਛਡ੍ਡੇਤਿ। ਉਕ੍ਖਿਪਤੀਤਿ ਨੀਹਰਤਿ। ਪਰਿਕ੍ਖਿਪਤੀਤਿ ਪਰਮ੍ਮੁਖੇ ਕਰੋਤਿ। ਦਿਟ੍ਠਿਮੇਧਗਾਨੀਤਿ ਦਿਟ੍ਠਿવਿਹੇਸਕਾਨਿ।
Sabbe parappavāde khipatīti sabbā paraladdhiyo chaḍḍeti. Ukkhipatīti nīharati. Parikkhipatīti parammukhe karoti. Diṭṭhimedhagānīti diṭṭhivihesakāni.
੩੨. ਦੁਤਿਯਗਾਥਾਯਤ੍ਥੋ – ਏવਂ ਅવੀਤਿવਤ੍ਤੋ ਚ ਯਂ ਦਿਟ੍ਠੇ ਸੁਤੇ ਸੀਲવਤੇ ਮੁਤੇਤਿ ਏਤੇਸੁ ਚਤੂਸੁ વਤ੍ਥੂਸੁ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਦਿਟ੍ਠਿਸਙ੍ਖਾਤੇ ਅਤ੍ਤਨਿ ਪੁਬ੍ਬੇ વੁਤ੍ਤਪ੍ਪਕਾਰਂ ਆਨਿਸਂਸਂ ਪਸ੍ਸਤਿ, ਤਦੇવ ਸੋ ਤਤ੍ਥ ਸਕਾਯ ਦਿਟ੍ਠਿਯਾ ਆਨਿਸਂਸਂ ‘‘ਇਦਂ ਸੇਟ੍ਠ’’ਨ੍ਤਿ ਅਭਿਨਿવਿਸਿਤ੍વਾ ਅਞ੍ਞਂ ਸਬ੍ਬਂ ਪਰਸਤ੍ਥਾਰਾਦਿਕਂ ਨਿਹੀਨਤੋ ਪਸ੍ਸਤਿ।
32. Dutiyagāthāyattho – evaṃ avītivatto ca yaṃ diṭṭhe sute sīlavate muteti etesu catūsu vatthūsu uppannadiṭṭhisaṅkhāte attani pubbe vuttappakāraṃ ānisaṃsaṃ passati, tadeva so tattha sakāya diṭṭhiyā ānisaṃsaṃ ‘‘idaṃ seṭṭha’’nti abhinivisitvā aññaṃ sabbaṃ parasatthārādikaṃ nihīnato passati.
ਦ੍વੇ ਆਨਿਸਂਸੇ ਪਸ੍ਸਤੀਤਿ ਦ੍વੇ ਗੁਣੇ ਓਲੋਕੇਤਿ। ਦਿਟ੍ਠਧਮ੍ਮਿਕਞ੍ਚਾਤਿ ਦਿਟ੍ਠੇ ਪਚ੍ਚਕ੍ਖੇ ਅਤ੍ਤਭਾવੇ વਿਪਚ੍ਚਨਕਰਣਂ। ਸਮ੍ਪਰਾਯਿਕਞ੍ਚਾਤਿ ਪਰਲੋਕੇ ਪਟਿਲਭਿਤਬ੍ਬਗੁਣਞ੍ਚ। ਯਂਦਿਟ੍ਠਿਕੋ ਸਤ੍ਥਾਤਿ ਯਂਲਦ੍ਧਿਕੋ ਤਿਤ੍ਥਾਯਤਨਸਾਮਿਕੋ। ਅਲਂ ਨਾਗਤ੍ਤਾਯ વਾਤਿ ਨਾਗਰਾਜਭਾવਾਯ વਾ ਪਰਿਯਤ੍ਤਂ। ਸੁਪਣ੍ਣਤ੍ਤਾਦੀਸੁਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਦੇવਤ੍ਤਾਯ વਾਤਿ ਸਮ੍ਮੁਤਿਦੇવਾਦਿਭਾવਾਯ। ਆਯਤਿਂ ਫਲਪਾਟਿਕਙ੍ਖੀ ਹੋਤੀਤਿ ਅਨਾਗਤੇ વਿਪਾਕਫਲਂ ਪਤ੍ਥਯਾਨੋ ਹੋਤਿ। ਦਿਟ੍ਠਸੁਦ੍ਧਿਯਾਪਿ ਦ੍વੇ ਆਨਿਸਂਸੇ ਪਸ੍ਸਤੀਤਿ ਚਕ੍ਖੁવਿਞ੍ਞਾਣੇਨ ਦਿਟ੍ਠਰੂਪਾਯਤਨਸ੍ਸ વਸੇਨ ਸੁਦ੍ਧਿਯਾ ਹੇਤੁਤ੍ਤਾਪਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਗਹਿਤਗਹਣੇਨ ਦ੍વੇ ਗੁਣੇ ਓਲੋਕੇਤਿ। ਸੁਤਸੁਦ੍ਧਿਯਾਦੀਸੁਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ।
Dve ānisaṃse passatīti dve guṇe oloketi. Diṭṭhadhammikañcāti diṭṭhe paccakkhe attabhāve vipaccanakaraṇaṃ. Samparāyikañcāti paraloke paṭilabhitabbaguṇañca. Yaṃdiṭṭhiko satthāti yaṃladdhiko titthāyatanasāmiko. Alaṃ nāgattāya vāti nāgarājabhāvāya vā pariyattaṃ. Supaṇṇattādīsupi eseva nayo. Devattāya vāti sammutidevādibhāvāya. Āyatiṃ phalapāṭikaṅkhī hotīti anāgate vipākaphalaṃ patthayāno hoti. Diṭṭhasuddhiyāpi dve ānisaṃse passatīti cakkhuviññāṇena diṭṭharūpāyatanassa vasena suddhiyā hetuttāpi attano gahitagahaṇena dve guṇe oloketi. Sutasuddhiyādīsupi eseva nayo.
੩੩. ਤਤਿਯਗਾਥਾਯਤ੍ਥੋ – ਏવਂ ਪਸ੍ਸਤੋ ਚ ਯਂ ਅਤ੍ਤਨੋ ਸਤ੍ਥਾਰਾਦਿਂ ਨਿਸ੍ਸਿਤੋ ਅਞ੍ਞਂ ਪਰਸਤ੍ਥਾਰਾਦਿਂ ਹੀਨਂ ਪਸ੍ਸਤਿ, ਤਂ ਪਨ ਦਸ੍ਸਨਂ ਗਨ੍ਥਮੇવ ਕੁਸਲਾ વਦਨ੍ਤਿ, ਬਨ੍ਧਨਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਯਸ੍ਮਾ ਏਤਦੇવ, ਤਸ੍ਮਾ ਹਿ ਦਿਟ੍ਠਂ વ ਸੁਤਂ ਮੁਤਂ વਾ, ਸੀਲਬ੍ਬਤਂ ਭਿਕ੍ਖੁ ਨ ਨਿਸ੍ਸਯੇਯ੍ਯ, ਨਾਭਿਨਿવੇਸੇਯ੍ਯਾਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ।
33. Tatiyagāthāyattho – evaṃ passato ca yaṃ attano satthārādiṃ nissito aññaṃ parasatthārādiṃ hīnaṃ passati, taṃ pana dassanaṃ ganthameva kusalā vadanti, bandhananti vuttaṃ hoti. Yasmā etadeva, tasmā hi diṭṭhaṃ va sutaṃ mutaṃ vā, sīlabbataṃ bhikkhu na nissayeyya, nābhiniveseyyāti vuttaṃ hoti.
ਕੁਸਲਾਤਿ ਖਨ੍ਧਾਦਿਜਾਨਨੇ ਛੇਕਾ। ਖਨ੍ਧਕੁਸਲਾਤਿ ਰੂਪਾਦੀਸੁ ਪਞ੍ਚਸੁ ਖਨ੍ਧੇਸੁ ਕੁਸਲਾ। ਧਾਤੁਆਯਤਨਪਟਿਚ੍ਚਸਮੁਪ੍ਪਾਦਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨਸਮ੍ਮਪ੍ਪਧਾਨਇਦ੍ਧਿਪਾਦਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਬਲਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਮਗ੍ਗਫਲਨਿਬ੍ਬਾਨੇਸੁਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਤਤ੍ਥ ਮਗ੍ਗਕੁਸਲਾਤਿ ਚਤੂਸੁ ਮਗ੍ਗੇਸੁ। ਫਲਕੁਸਲਾਤਿ ਚਤੂਸੁ ਫਲੇਸੁ। ਨਿਬ੍ਬਾਨਕੁਸਲਾਤਿ ਦੁવਿਧੇ ਨਿਬ੍ਬਾਨੇ ਛੇਕਾ। ਤੇ ਕੁਸਲਾਤਿ ਤੇ ਏਤੇਸੁ વੁਤ੍ਤਪ੍ਪਕਾਰੇਸੁ ਛੇਕਾ। ਏવਂ વਦਨ੍ਤੀਤਿ ਏવਂ ਕਥੇਨ੍ਤਿ। ਗਨ੍ਥੋ ਏਸੋਤਿ ਪਸ੍ਸਤੋ ਚ ਅਤ੍ਤਨੋ ਸਤ੍ਥਾਰਾਦਿਨਿਸ੍ਸਿਤਞ੍ਚ ਅਞ੍ਞਂ ਪਰਸਤ੍ਥਾਰਾਦਿਂ ਹੀਨਤੋ ਦਸ੍ਸਨਞ੍ਚ ਗਨ੍ਥੋ ਬਨ੍ਧਨੋ ਏਸੋਤਿ વਦਨ੍ਤਿ। ਲਗ੍ਗਨਂ ਏਤਨ੍ਤਿ ਏਤਂ વੁਤ੍ਤਪ੍ਪਕਾਰਂ ਨਾਗਦਨ੍ਤੇ ਲਗ੍ਗਿਤਂ વਿਯ ਅਧੋਲਮ੍ਬਨਂ। ਬਨ੍ਧਨਂ ਏਤਨ੍ਤਿ ਨਿਚ੍ਛਿਨ੍ਦਿਤੁਂ ਦੁਕ੍ਖਟ੍ਠੇਨ ਸਙ੍ਖਲਿਕਾਦਿਬਨ੍ਧਨਂ વਿਯ ਏਤਂ ਬਨ੍ਧਨਂ। ਪਲਿਬੋਧੋ ਏਸੋਤਿ ਸਂਸਾਰਤੋ ਨਿਕ੍ਖਮਿਤੁਂ ਅਪ੍ਪਦਾਨਟ੍ਠੇਨ ਏਸੋ ਪਲਿਬੋਧੋ।
Kusalāti khandhādijānane chekā. Khandhakusalāti rūpādīsu pañcasu khandhesu kusalā. Dhātuāyatanapaṭiccasamuppādasatipaṭṭhānasammappadhānaiddhipādaindriyabalabojjhaṅgamaggaphalanibbānesupi eseva nayo. Tattha maggakusalāti catūsu maggesu. Phalakusalāti catūsu phalesu. Nibbānakusalāti duvidhe nibbāne chekā. Te kusalāti te etesu vuttappakāresu chekā. Evaṃ vadantīti evaṃ kathenti. Gantho esoti passato ca attano satthārādinissitañca aññaṃ parasatthārādiṃ hīnato dassanañca gantho bandhano esoti vadanti. Lagganaṃ etanti etaṃ vuttappakāraṃ nāgadante laggitaṃ viya adholambanaṃ. Bandhanaṃ etanti nicchindituṃ dukkhaṭṭhena saṅkhalikādibandhanaṃ viya etaṃ bandhanaṃ. Palibodho esoti saṃsārato nikkhamituṃ appadānaṭṭhena eso palibodho.
੩੪. ਚਤੁਤ੍ਥਗਾਥਾਯਤ੍ਥੋ – ਨ ਕੇવਲਂ ਦਿਟ੍ਠਸੁਤਾਦੀਸੁ ਨ ਨਿਸ੍ਸਯੇਯ੍ਯ, ਅਪਿਚ ਖੋ ਪਨ ਅਸਞ੍ਜਾਤਂ ਉਪਰੂਪਰਿ ਦਿਟ੍ਠਿਮ੍ਪਿ ਲੋਕਸ੍ਮਿਂ ਨ ਕਪ੍ਪਯੇਯ੍ਯ, ਨ ਜਨੇਯ੍ਯਾਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਕੀਦਿਸਂ? ਞਾਣੇਨ વਾ ਸੀਲવਤੇਨ વਾਪਿ, ਸਮਾਪਤ੍ਤਿਞਾਣਾਦਿਞਾਣੇਨ વਾ ਸੀਲવਤੇਨ વਾ ਯਾ ਕਪ੍ਪਿਯਤਿ, ਏਤਂ ਦਿਟ੍ਠਿਂ ਨ ਕਪ੍ਪੇਯ੍ਯ। ਨ ਕੇવਲਞ੍ਚ ਦਿਟ੍ਠਿਂ ਨ ਕਪ੍ਪਯੇਯ੍ਯ, ਅਪਿਚ ਖੋ ਪਨ ਮਾਨੇਨਪਿ ਜਾਤਿਆਦੀਹਿ વਤ੍ਥੂਹਿ ਸਮੋਤਿ ਅਤ੍ਤਾਨਮਨੂਪਨੇਯ੍ਯ, ਹੀਨੋ ਨ ਮਞ੍ਞੇਥ વਿਸੇਸਿ વਾਪੀਤਿ।
34. Catutthagāthāyattho – na kevalaṃ diṭṭhasutādīsu na nissayeyya, apica kho pana asañjātaṃ uparūpari diṭṭhimpi lokasmiṃ na kappayeyya, na janeyyāti vuttaṃ hoti. Kīdisaṃ? Ñāṇena vā sīlavatena vāpi, samāpattiñāṇādiñāṇena vā sīlavatena vā yā kappiyati, etaṃ diṭṭhiṃ na kappeyya. Na kevalañca diṭṭhiṃ na kappayeyya, apica kho pana mānenapi jātiādīhi vatthūhi samoti attānamanūpaneyya, hīno na maññetha visesi vāpīti.
ਅਟ੍ਠਸਮਾਪਤ੍ਤਿਞਾਣੇਨ વਾਤਿ ਪਠਮਜ੍ਝਾਨਾਦੀਨਂ ਅਟ੍ਠਨ੍ਨਂ ਸਮਾਪਤ੍ਤੀਨਂ ਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਪਞ੍ਞਾਯ વਾ। ਪਞ੍ਚਾਭਿਞ੍ਞਾਞਾਣੇਨ વਾਤਿ ਲੋਕਿਯਾਨਂ ਪਞ੍ਚਨ੍ਨਂ ਅਭਿਞ੍ਞਾਨਂ ਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਪਞ੍ਞਾਯ વਾ। ਮਿਚ੍ਛਾਞਾਣੇਨ વਾਤਿ વਿਪਰੀਤਸਭਾવੇਨ ਪવਤ੍ਤਾਯ ਪਞ੍ਞਾਯ ਅਮੁਤ੍ਤੇ ਮੁਤ੍ਤਂ ਪਸ੍ਸਾਤਿ ਏવਂ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੇਨ ਮਿਚ੍ਛਾਞਾਣੇਨ વਾ।
Aṭṭhasamāpattiñāṇena vāti paṭhamajjhānādīnaṃ aṭṭhannaṃ samāpattīnaṃ sampayuttapaññāya vā. Pañcābhiññāñāṇena vāti lokiyānaṃ pañcannaṃ abhiññānaṃ sampayuttapaññāya vā. Micchāñāṇena vāti viparītasabhāvena pavattāya paññāya amutte muttaṃ passāti evaṃ uppannena micchāñāṇena vā.
੩੫. ਪਞ੍ਚਮਗਾਥਾਯਤ੍ਥੋ – ਏવਞ੍ਹਿ ਦਿਟ੍ਠਿਂ ਅਕਪ੍ਪੇਨ੍ਤੋ ਅਮਞ੍ਞਮਾਨੋ ਚ ਅਤ੍ਤਂ ਪਹਾਯ ਅਨੁਪਾਦਿਯਾਨੋ ਯਂ ਪੁਬ੍ਬੇ ਗਹਿਤਂ, ਤਂ ਪਹਾਯ ਪਰਂ ਅਗ੍ਗਣ੍ਹਨ੍ਤੋ ਤਸ੍ਮਿਮ੍ਪਿ વੁਤ੍ਤਪ੍ਪਕਾਰੇ ਞਾਣੇ ਦੁવਿਧਂ ਨਿਸ੍ਸਯਂ ਨੋ ਕਰੋਤਿ, ਅਕਰੋਨ੍ਤੋ ਚ ਸ વੇ વਿਯਤ੍ਤੇਸੁ ਨਾਨਾਦਿਟ੍ਠਿવਸੇਨ ਭਿਨ੍ਨੇਸੁ ਸਤ੍ਤੇਸੁ ਨ વਗ੍ਗਸਾਰੀ ਛਨ੍ਦਾਦਿવਸੇਨ ਅਗਚ੍ਛਨਧਮ੍ਮੋ ਹੁਤ੍વਾ ਦ੍વਾਸਟ੍ਠਿਯਾ ਦਿਟ੍ਠੀਸੁ ਕਿਞ੍ਚਿ ਦਿਟ੍ਠਿਂ ਨ ਪਚ੍ਚੇਤਿ, ਨ ਪਚ੍ਚਾਗਚ੍ਛਤੀਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ।
35. Pañcamagāthāyattho – evañhi diṭṭhiṃ akappento amaññamāno ca attaṃ pahāya anupādiyāno yaṃ pubbe gahitaṃ, taṃ pahāya paraṃ aggaṇhanto tasmimpi vuttappakāre ñāṇe duvidhaṃ nissayaṃ no karoti, akaronto ca sa ve viyattesu nānādiṭṭhivasena bhinnesu sattesu na vaggasārī chandādivasena agacchanadhammo hutvā dvāsaṭṭhiyā diṭṭhīsu kiñci diṭṭhiṃ na pacceti, na paccāgacchatīti vuttaṃ hoti.
ਚਤੂਹਿ ਉਪਾਦਾਨੇਹੀਤਿ ਕਾਮੁਪਾਦਾਨਾਦੀਹਿ ਚਤੂਹਿ ਭੁਸਂ ਗਹਣੇਹਿ ਸ વੇ વਿਯਤ੍ਤੇਸੂਤਿ ਸੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਨਿਚ੍ਛਿਤੇਸੁ। ਭਿਨ੍ਨੇਸੂਤਿ ਦ੍વਿਧਾ ਭਿਨ੍ਨੇਸੁ।
Catūhi upādānehīti kāmupādānādīhi catūhi bhusaṃ gahaṇehi sa ve viyattesūti so puggalo nicchitesu. Bhinnesūti dvidhā bhinnesu.
੩੬. ਇਦਾਨਿ ਯੋ ਸੋ ਇਮਾਯ ਗਾਥਾਯ વੁਤ੍ਤੋ ਖੀਣਾਸવੋ, ਤਸ੍ਸ વਣ੍ਣਭਣਨਤ੍ਥਂ ‘‘ਯਸ੍ਸੂਭਯਨ੍ਤੇ’’ਤਿਆਦਿਕਾ ਤਿਸ੍ਸੋ ਗਾਥਾਯੋ ਆਹ। ਤਤ੍ਥ ਪਠਮਗਾਥਾਯ ਯਸ੍ਸੂਭਯਨ੍ਤੇਤਿ ਪੁਬ੍ਬੇ વੁਤ੍ਤੇ ਫਸ੍ਸਾਦਿਭੇਦੇ। ਪਣਿਧੀਤਿ ਤਣ੍ਹਾ। ਭવਾਭવਾਯਾਤਿ ਪੁਨਪ੍ਪੁਨਭવਾਯ । ਇਧ વਾ ਹੁਰਂ વਾਤਿ ਸਕਤ੍ਤਭਾવਾਦਿਭੇਦੇ ਇਧ વਾ ਪਰਤ੍ਤਭਾવਾਦਿਭੇਦੇ ਪਰਤ੍ਥ વਾ।
36. Idāni yo so imāya gāthāya vutto khīṇāsavo, tassa vaṇṇabhaṇanatthaṃ ‘‘yassūbhayante’’tiādikā tisso gāthāyo āha. Tattha paṭhamagāthāya yassūbhayanteti pubbe vutte phassādibhede. Paṇidhīti taṇhā. Bhavābhavāyāti punappunabhavāya . Idha vā huraṃ vāti sakattabhāvādibhede idha vā parattabhāvādibhede parattha vā.
ਫਸ੍ਸੋ ਏਕੋ ਅਨ੍ਤੋਤਿ ਚਕ੍ਖੁਸਮ੍ਫਸ੍ਸਾਦਿਕੋ ਏਕੋ ਕੋਟ੍ਠਾਸੋ। ਫਸ੍ਸਸਮੁਦਯੋਤਿ વਤ੍ਥਾਰਮ੍ਮਣੋ। ਯਤੋ ਸਮੁਦੇਤਿ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ, ਸੋ ਸਮੁਦਯੋ। ਦੁਤਿਯੋ ਅਨ੍ਤੋਤਿ ਦੁਤਿਯੋ ਕੋਟ੍ਠਾਸੋ। ਅਤੀਤਨ੍ਤਿ ਅਤਿ ਇਤਂ ਅਤੀਤਂ, ਅਤਿਕ੍ਕਨ੍ਤਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਅਨਾਗਤਨ੍ਤਿ ਨ ਆਗਤਂ, ਅਨੁਪ੍ਪਨ੍ਨਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਸੁਖਾ વੇਦਨਾਦਯੋ વਿਸਭਾਗવਸੇਨ। ਨਾਮਰੂਪਦੁਕਂ ਨਮਨਰੁਪ੍ਪਨવਸੇਨ। ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਿਕਾਦਯੋ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਬਾਹਿਰવਸੇਨ। ਸਕ੍ਕਾਯਾਦਯੋ ਖਨ੍ਧਪਞ੍ਚਕਾਨਂ ਪવਤ੍ਤਿਸਮੁਦਯવਸੇਨ વੁਤ੍ਤਾਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ।
Phasso eko antoti cakkhusamphassādiko eko koṭṭhāso. Phassasamudayoti vatthārammaṇo. Yato samudeti uppajjati, so samudayo. Dutiyo antoti dutiyo koṭṭhāso. Atītanti ati itaṃ atītaṃ, atikkantanti vuttaṃ hoti. Anāgatanti na āgataṃ, anuppannanti vuttaṃ hoti. Sukhā vedanādayo visabhāgavasena. Nāmarūpadukaṃ namanaruppanavasena. Ajjhattikādayo ajjhattabāhiravasena. Sakkāyādayo khandhapañcakānaṃ pavattisamudayavasena vuttāti veditabbā.
ਸਕਤ੍ਤਭਾવੋਤਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਅਤ੍ਤਭਾવੋ। ਪਰਤ੍ਤਭਾવੋਤਿ ਪਰਸ੍ਸ ਅਤ੍ਤਭਾવੋ।
Sakattabhāvoti attano attabhāvo. Parattabhāvoti parassa attabhāvo.
੩੭. ਦੁਤਿਯਗਾਥਾਯ ਦਿਟ੍ਠੇ વਾਤਿ ਦਿਟ੍ਠਸੁਦ੍ਧਿਯਾ વਾ। ਏਸ ਨਯੋ ਸੁਤਾਦੀਸੁ। ਸਞ੍ਞਾਤਿ ਸਞ੍ਞਾਸਮੁਟ੍ਠਾਪਿਕਾ ਦਿਟ੍ਠਿ।
37. Dutiyagāthāya diṭṭhe vāti diṭṭhasuddhiyā vā. Esa nayo sutādīsu. Saññāti saññāsamuṭṭhāpikā diṭṭhi.
ਅਪਰਾਮਸਨ੍ਤਨ੍ਤਿ ਤਣ੍ਹਾਮਾਨਦਿਟ੍ਠੀਹਿ ਨ ਪਰਾਮਸਨ੍ਤਂ। ਅਨਭਿਨਿવੇਸਨ੍ਤਨ੍ਤਿ ਤੇਹੇવ ਅਨਭਿਨਿવਿਸਨ੍ਤਂ।
Aparāmasantanti taṇhāmānadiṭṭhīhi na parāmasantaṃ. Anabhinivesantanti teheva anabhinivisantaṃ.
‘‘વਿਨਿਬਦ੍ਧੋ’’ਤਿ વਾਤਿ ਮਾਨੇਨ વਿਨਿਬਦ੍ਧੋਤਿ વਾ। ‘‘ਪਰਾਮਟ੍ਠੋ’’ਤਿ વਾਤਿ ਪਰਤੋ ਨਿਚ੍ਚਸੁਖਸੁਭਾਦੀਹਿ ਪਰਾਮਟ੍ਠੋਤਿ વਾ। વਿਕ੍ਖੇਪਗਤੋਤਿ ਉਦ੍ਧਚ੍ਚવਸੇਨ। ਅਨਿਟ੍ਠਙ੍ਗਤੋਤਿ વਿਚਿਕਿਚ੍ਛਾવਸੇਨ। ਥਾਮਗਤੋਤਿ ਅਨੁਸਯવਸੇਨ। ਗਤਿਯਾਤਿ ਗਨ੍ਤਬ੍ਬવਸੇਨ।
‘‘Vinibaddho’’ti vāti mānena vinibaddhoti vā. ‘‘Parāmaṭṭho’’ti vāti parato niccasukhasubhādīhi parāmaṭṭhoti vā. Vikkhepagatoti uddhaccavasena. Aniṭṭhaṅgatoti vicikicchāvasena. Thāmagatoti anusayavasena. Gatiyāti gantabbavasena.
੩੮. ਤਤਿਯਗਾਥਾਯ ਧਮ੍ਮਾਪਿ ਤੇਸਂ ਨ ਪਟਿਚ੍ਛਿਤਾਸੇਤਿ ਦ੍વਾਸਟ੍ਠਿਦਿਟ੍ਠਿਗਤਧਮ੍ਮਾਪਿ ਤੇਸਂ ‘‘ਇਦਮੇવ ਸਚ੍ਚਂ, ਮੋਘਮਞ੍ਞ’’ਨ੍ਤਿ (ਉਦਾ॰ ੫੪) ਏવਂ ਨ ਪਟਿਚ੍ਛਿਤਾ। ਪਾਰਙ੍ਗਤੋ ਨ ਪਚ੍ਚੇਤਿ ਤਾਦੀਤਿ ਨਿਬ੍ਬਾਨਪਾਰਂ ਗਤੋ ਤੇਨ ਤੇਨ ਮਗ੍ਗੇਨ ਪਹੀਨੇ ਕਿਲੇਸੇ ਪੁਨ ਨਾਗਚ੍ਛਤਿ ਪਞ੍ਚਹਿ ਚ ਆਕਾਰੇਹਿ ਤਾਦੀ ਹੋਤੀਤਿ। ਸੇਸਂ ਪਾਕਟਮੇવ।
38. Tatiyagāthāya dhammāpi tesaṃ na paṭicchitāseti dvāsaṭṭhidiṭṭhigatadhammāpi tesaṃ ‘‘idameva saccaṃ, moghamañña’’nti (udā. 54) evaṃ na paṭicchitā. Pāraṅgato na pacceti tādīti nibbānapāraṃ gato tena tena maggena pahīne kilese puna nāgacchati pañcahi ca ākārehi tādī hotīti. Sesaṃ pākaṭameva.
વੀਸਤਿવਤ੍ਥੁਕਾ ਸਕ੍ਕਾਯਦਿਟ੍ਠੀਤਿ ‘‘ਰੂਪਂ ਅਤ੍ਤਤੋ ਸਮਨੁਪਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿਆਦਿਨਾ (ਪਟਿ॰ ਮ॰ ੧.੧੩੨) ਨਯੇਨ ਏਕੇਕਸ੍ਮਿਂ ਖਨ੍ਧੇ ਚਤੂਹਿ ਚਤੂਹਿ ਆਕਾਰੇਹਿ ਪਞ੍ਚਕ੍ਖਨ੍ਧੇ ਪਤਿਟ੍ਠਂ ਕਤ੍વਾ ਪવਤ੍ਤਾ વਿਜ੍ਜਮਾਨੇ ਕਾਯੇ ਦਿਟ੍ਠਿ। ਦਸવਤ੍ਥੁਕਾ ਮਿਚ੍ਛਾਦਿਟ੍ਠੀਤਿ ‘‘ਨਤ੍ਥਿ ਦਿਨ੍ਨ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿਨਯਪ੍ਪવਤ੍ਤਾ (ਧ॰ ਸ॰ ੧੨੨੧) ਦਿਟ੍ਠਿ। ਅਨ੍ਤਗ੍ਗਾਹਿਕਾਦਿਟ੍ਠੀਤਿ ‘‘ਸਸ੍ਸਤੋ ਲੋਕੋ ਇਦਮੇવ ਸਚ੍ਚਂ, ਮੋਘਮਞ੍ਞ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿਨਯਪ੍ਪવਤ੍ਤਾ (ਮ॰ ਨਿ॰ ੩.੨੭) ਏਕੇਕਂ ਅਨ੍ਤਂ ਅਤ੍ਥੀਤਿ ਗਹੇਤ੍વਾ ਪવਤ੍ਤਾ ਦਿਟ੍ਠਿ। ਯਾ ਏવਰੂਪਾ ਦਿਟ੍ਠੀਤਿ ਇਦਾਨਿ વੁਚ੍ਚਮਾਨਾਨਂ ਏਕੂਨવੀਸਪਦਾਨਂ ਸਾਧਾਰਣਂ ਮੂਲਪਦਂ। ਯਾ ਦਿਟ੍ਠਿ, ਤਦੇવ ਦਿਟ੍ਠਿਗਤਂ; ਯਾ ਦਿਟ੍ਠਿ, ਤਦੇવ ਦਿਟ੍ਠਿਗਹਨਨ੍ਤਿ ਸਬ੍ਬੇਸਂ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ ਕਾਤਬ੍ਬੋ। ਯਾ ਅਯਾਥਾવਦਸ੍ਸਨਟ੍ਠੇਨ ਦਿਟ੍ਠਿ, ਤਦੇવ ਦਿਟ੍ਠੀਸੁ ਗਤਂ ਦਸ੍ਸਨਂ ਦ੍વਾਸਟ੍ਠਿਦਿਟ੍ਠਿਯਾ ਅਨ੍ਤੋਗਤਤ੍ਤਾਤਿ ਦਿਟ੍ਠਿਗਤਂ। ਹੇਟ੍ਠਾਪਿਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥੋ વੁਤ੍ਤੋਯੇવ।
Vīsativatthukā sakkāyadiṭṭhīti ‘‘rūpaṃ attato samanupassatī’’tiādinā (paṭi. ma. 1.132) nayena ekekasmiṃ khandhe catūhi catūhi ākārehi pañcakkhandhe patiṭṭhaṃ katvā pavattā vijjamāne kāye diṭṭhi. Dasavatthukāmicchādiṭṭhīti ‘‘natthi dinna’’ntiādinayappavattā (dha. sa. 1221) diṭṭhi. Antaggāhikādiṭṭhīti ‘‘sassato loko idameva saccaṃ, moghamañña’’ntiādinayappavattā (ma. ni. 3.27) ekekaṃ antaṃ atthīti gahetvā pavattā diṭṭhi. Yā evarūpā diṭṭhīti idāni vuccamānānaṃ ekūnavīsapadānaṃ sādhāraṇaṃ mūlapadaṃ. Yā diṭṭhi, tadeva diṭṭhigataṃ; yā diṭṭhi, tadeva diṭṭhigahananti sabbesaṃ sambandho kātabbo. Yā ayāthāvadassanaṭṭhena diṭṭhi, tadeva diṭṭhīsu gataṃ dassanaṃ dvāsaṭṭhidiṭṭhiyā antogatattāti diṭṭhigataṃ. Heṭṭhāpissa attho vuttoyeva.
ਦ੍વਿਨ੍ਨਂ ਅਨ੍ਤਾਨਂ ਏਕਨ੍ਤਗਤਤ੍ਤਾਤਿਪਿ ਦਿਟ੍ਠਿਗਤਂ। ਤਤ੍ਥ ਸਸ੍ਸਤੋਤਿ ਨਿਚ੍ਚੋ। ਲੋਕੋਤਿ ਅਤ੍ਤਾ। ‘‘ਇਧ ਸਰੀਰਂਯੇવ ਨਸ੍ਸਤਿ, ਅਤ੍ਤਾ ਪਨ ਇਧ ਪਰਤ੍ਥ ਚ ਸੋਯੇવਾ’’ਤਿ ਮਞ੍ਞਨ੍ਤਿ। ਸੋ ਹਿ ਸਾਮਞ੍ਞੇવ ਆਲੋਕੇਤੀਤਿ ਕਤ੍વਾ ਲੋਕੋਤਿ ਮਞ੍ਞਤਿ। ਅਸਸ੍ਸਤੋਤਿ ਅਨਿਚ੍ਚੋ। ਅਤ੍ਤਾ ਸਰੀਰੇਨੇવ ਸਹ ਨਸ੍ਸਤੀਤਿ ਮਞ੍ਞਨ੍ਤਿ। ਅਨ੍ਤવਾਤਿ ਪਰਿਤ੍ਤੇ ਕਸਿਣੇ ਝਾਨਂ ਉਪ੍ਪਾਦੇਤ੍વਾ ਤਂ ਪਰਿਤ੍ਤਕਸਿਣਾਰਮ੍ਮਣਂ ਚੇਤਨਂ ‘‘ਸਪਰਿਯਨ੍ਤੋ ਅਤ੍ਤਾ’’ਤਿ ਮਞ੍ਞਨ੍ਤਿ। ਅਨਨ੍ਤ વਾਤਿ ਨ ਅਨ੍ਤવਾ ਅਪ੍ਪਮਾਣੇ ਕਸਿਣੇ ਝਾਨਂ ਉਪ੍ਪਾਦੇਤ੍વਾ ਤਂ ਅਪ੍ਪਮਾਣਕਸਿਣਾਰਮ੍ਮਣਂ ਚੇਤਨਂ ‘‘ਅਪਰਿਯਨ੍ਤੋ ਅਤ੍ਤਾ’’ਤਿ ਮਞ੍ਞਨ੍ਤਿ। ਤਂ ਜੀવਂ ਤਂ ਸਰੀਰਨ੍ਤਿ ਜੀવੋ ਚ ਸਰੀਰਞ੍ਚ ਤਂਯੇવ। ਜੀવੋਤਿ ਅਤ੍ਤਾ, ਲਿਙ੍ਗવਿਪਲ੍ਲਾਸੇਨ ਨਪੁਂਸਕવਚਨਂ ਕਤਂ। ਸਰੀਰਨ੍ਤਿ ਰਾਸਟ੍ਠੇਨ ਖਨ੍ਧਪਞ੍ਚਕਂ। ਅਞ੍ਞਂ ਜੀવਂ ਅਞ੍ਞਂ ਸਰੀਰਨ੍ਤਿ ਅਞ੍ਞੋ ਜੀવੋ ਅਞ੍ਞਂ ਖਨ੍ਧਪਞ੍ਚਕਂ । ਹੋਤਿ ਤਥਾਗਤੋ ਪਰਂ ਮਰਣਾਤਿ ਖਨ੍ਧਾ ਇਧੇવ વਿਨਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਸਤ੍ਤੋ ਮਰਣਤੋ ਪਰਂ ਹੋਤਿ વਿਜ੍ਜਤਿ ਨ ਨਸ੍ਸਤਿ, ਤਥਾਗਤੋਤਿ ਚੇਤਂ ਸਤ੍ਤਾਧਿવਚਨਨ੍ਤਿ। ਕੇਚਿ ਪਨ ‘‘ਤਥਾਗਤੋਤਿ ਅਰਹਾ’’ਤਿ વਦਨ੍ਤਿ। ਇਮੇ ਨ ਹੋਤੀਤਿ ਪਕ੍ਖੇ ਦੋਸਂ ਦਿਸ੍વਾ ਏવਂ ਗਣ੍ਹਨ੍ਤਿ। ਨ ਹੋਤਿ ਤਥਾਗਤੋ ਪਰਂ ਮਰਣਾਤਿ ਖਨ੍ਧਾਪਿ ਇਧੇવ ਨਸ੍ਸਨ੍ਤਿ , ਤਥਾਗਤੋ ਚ ਮਰਣਤੋ ਪਰਂ ਨ ਹੋਤਿ ਉਚ੍ਛਿਜ੍ਜਤਿ। ਇਮੇ ਹੋਤੀਤਿ ਪਕ੍ਖੇ ਦੋਸਂ ਦਿਸ੍વਾ ਏવਂ ਗਣ੍ਹਨ੍ਤਿ। ਹੋਤਿ ਚ ਨ ਚ ਹੋਤੀਤਿ ਇਮੇ ਏਕੇਕਪਕ੍ਖਪਰਿਗ੍ਗਹੇ ਦੋਸਂ ਦਿਸ੍વਾ ਉਭਯਪਕ੍ਖਂ ਗਣ੍ਹਨ੍ਤਿ। ਨੇવ ਹੋਤਿ ਨ ਨ ਹੋਤੀਤਿ ਇਮੇ ਉਭਯਪਕ੍ਖਪਰਿਗ੍ਗਹੇ ਉਭਯਦੋਸਾਪਤ੍ਤਿਂ ਦਿਸ੍વਾ ‘‘ਹੋਤਿ ਚ ਨ ਹੋਤੀ’’ਤਿ ਚ ‘‘ਨੇવ ਹੋਤਿ ਨ ਨ ਹੋਤੀ’’ਤਿ ਚ ਅਮਰਾવਿਕ੍ਖੇਪਪਕ੍ਖਂ ਗਣ੍ਹਨ੍ਤਿ।
Dvinnaṃ antānaṃ ekantagatattātipi diṭṭhigataṃ. Tattha sassatoti nicco. Lokoti attā. ‘‘Idha sarīraṃyeva nassati, attā pana idha parattha ca soyevā’’ti maññanti. So hi sāmaññeva āloketīti katvā lokoti maññati. Asassatoti anicco. Attā sarīreneva saha nassatīti maññanti. Antavāti paritte kasiṇe jhānaṃ uppādetvā taṃ parittakasiṇārammaṇaṃ cetanaṃ ‘‘sapariyanto attā’’ti maññanti. Ananta vāti na antavā appamāṇe kasiṇe jhānaṃ uppādetvā taṃ appamāṇakasiṇārammaṇaṃ cetanaṃ ‘‘apariyanto attā’’ti maññanti. Taṃ jīvaṃ taṃ sarīranti jīvo ca sarīrañca taṃyeva. Jīvoti attā, liṅgavipallāsena napuṃsakavacanaṃ kataṃ. Sarīranti rāsaṭṭhena khandhapañcakaṃ. Aññaṃ jīvaṃ aññaṃ sarīranti añño jīvo aññaṃ khandhapañcakaṃ . Hoti tathāgato paraṃ maraṇāti khandhā idheva vinassanti, satto maraṇato paraṃ hoti vijjati na nassati, tathāgatoti cetaṃ sattādhivacananti. Keci pana ‘‘tathāgatoti arahā’’ti vadanti. Ime na hotīti pakkhe dosaṃ disvā evaṃ gaṇhanti. Na hoti tathāgato paraṃ maraṇāti khandhāpi idheva nassanti , tathāgato ca maraṇato paraṃ na hoti ucchijjati. Ime hotīti pakkhe dosaṃ disvā evaṃ gaṇhanti. Hoti ca na ca hotīti ime ekekapakkhapariggahe dosaṃ disvā ubhayapakkhaṃ gaṇhanti. Neva hoti na na hotīti ime ubhayapakkhapariggahe ubhayadosāpattiṃ disvā ‘‘hoti ca na hotī’’ti ca ‘‘neva hoti na na hotī’’ti ca amarāvikkhepapakkhaṃ gaṇhanti.
ਅਯਂ ਪਨੇਤ੍ਥ ਅਟ੍ਠਕਥਾਨਯੋ (ਪਟਿ॰ ਮ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੨.੧.੧੧੩) – ‘‘ਸਸ੍ਸਤੋ ਲੋਕੋ’’ਤਿ વਾਤਿਆਦੀਹਿ ਦਸਹਾਕਾਰੇਹਿ ਦਿਟ੍ਠਿਪਭੇਦੋવ વੁਤ੍ਤੋ। ਤਤ੍ਥ ਸਸ੍ਸਤੋ ਲੋਕੋਤਿ ਚ ਖਨ੍ਧਪਞ੍ਚਕਂ ਲੋਕੋਤਿ ਗਹੇਤ੍વਾ ‘‘ਅਯਂ ਲੋਕੋ ਨਿਚ੍ਚੋ ਧੁવੋ ਸਬ੍ਬਕਾਲਿਕੋ’’ਤਿ ਗਣ੍ਹਨ੍ਤਸ੍ਸ ਸਸ੍ਸਤਨ੍ਤਿ ਗਹਣਾਕਾਰਪ੍ਪવਤ੍ਤਾ ਦਿਟ੍ਠਿ। ਅਸਸ੍ਸਤੋਤਿ ਤਮੇવ ਲੋਕਂ ‘‘ਉਚ੍ਛਿਜ੍ਜਤਿ વਿਨਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਗਣ੍ਹਨ੍ਤਸ੍ਸ ਉਚ੍ਛੇਦਗ੍ਗਹਣਾਕਾਰਪ੍ਪવਤ੍ਤਾ ਦਿਟ੍ਠਿ। ਅਨ੍ਤવਾਤਿ ਪਰਿਤ੍ਤਕਸਿਣਲਾਭਿਨੋ ਸੁਪ੍ਪਮਤ੍ਤੇ વਾ ਸਰਾવਮਤ੍ਤੇ વਾ ਕਸਿਣੇ ਸਮਾਪਨ੍ਨਸ੍ਸ ਅਨ੍ਤੋਸਮਾਪਤ੍ਤਿਯਂ ਪવਤ੍ਤਿਤਰੂਪਾਰੂਪਧਮ੍ਮੇ ‘‘ਲੋਕੋ’’ਤਿ ਚ ਕਸਿਣਪਰਿਚ੍ਛੇਦਨ੍ਤੇਨ ‘‘ਅਨ੍ਤવਾ’’ਤਿ ਚ ਗਣ੍ਹਨ੍ਤਸ੍ਸ ‘‘ਅਨ੍ਤવਾ ਲੋਕੋ’’ਤਿ ਗਹਣਾਕਾਰਪ੍ਪવਤ੍ਤਾ ਦਿਟ੍ਠਿ। ਸਾ ਸਸ੍ਸਤਦਿਟ੍ਠਿਪਿ ਹੋਤਿ ਉਚ੍ਛੇਦਦਿਟ੍ਠਿਪਿ। વਿਪੁਲਕਸਿਣਲਾਭਿਨੋ ਪਨ ਤਸ੍ਮਿਂ ਕਸਿਣੇ ਸਮਾਪਨ੍ਨਸ੍ਸ ਅਨ੍ਤੋਸਮਾਪਤ੍ਤਿਯਂ ਪવਤ੍ਤਿਤਰੂਪਾਰੂਪਧਮ੍ਮੇ ‘‘ਲੋਕੋ’’ਤਿ ਚ ਕਸਿਣਪਰਿਚ੍ਛੇਦਨ੍ਤੇਨ ਚ ‘‘ਅਨਨ੍ਤੋ’’ਤਿ ਗਣ੍ਹਨ੍ਤਸ੍ਸ ‘‘ਅਨਨ੍ਤવਾ ਲੋਕੋ’’ਤਿ ਗਹਣਾਕਾਰਪ੍ਪવਤ੍ਤਾ ਦਿਟ੍ਠਿ। ਸਾ ਸਸ੍ਸਤਦਿਟ੍ਠਿ ਹੋਤਿ, ਉਚ੍ਛੇਦਦਿਟ੍ਠਿਪਿ। ਤਂ ਜੀવਂ ਤਂ ਸਰੀਰਨ੍ਤਿ ਭੇਦਨਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਸਰੀਰਸ੍ਸੇવ ‘‘ਜੀવ’’ਨ੍ਤਿ ਗਹਿਤਤ੍ਤਾ ‘‘ਸਰੀਰੇ ਉਚ੍ਛਿਜ੍ਜਮਾਨੇ ਜੀવਮ੍ਪਿ ਉਚ੍ਛਿਜ੍ਜਤੀ’’ਤਿ ਉਚ੍ਛੇਦਗ੍ਗਹਣਾਕਾਰਪ੍ਪવਤ੍ਤਾ ਦਿਟ੍ਠਿ। ਦੁਤਿਯਪਦੇਨ ਸਰੀਰਤੋ ਅਞ੍ਞਸ੍ਸ ਜੀવਸ੍ਸ ਗਹਿਤਤ੍ਤਾ ‘‘ਸਰੀਰੇ ਚ ਉਚ੍ਛਿਜ੍ਜਮਾਨੇਪਿ ਜੀવਂ ਨ ਉਚ੍ਛਿਜ੍ਜਤੀ’’ਤਿ ਸਸ੍ਸਤਗਹਣਾਕਾਰਪ੍ਪવਤ੍ਤਾ ਦਿਟ੍ਠਿ। ਹੋਤਿ ਤਥਾਗਤੋਤਿਆਦੀਸੁ ‘‘ਸਤ੍ਤੋ ਤਥਾਗਤੋ ਨਾਮ, ਸੋ ਪਰਂ ਮਰਣਾ ਹੋਤੀ’’ਤਿ ਗਣ੍ਹਤੋ ਪਠਮਾ ਸਸ੍ਸਤਦਿਟ੍ਠਿ। ‘‘ਨ ਹੋਤੀ’’ਤਿ ਗਣ੍ਹਤੋ ਦੁਤਿਯਾ ਉਚ੍ਛੇਦਦਿਟ੍ਠਿ। ‘‘ਹੋਤਿ ਚ ਨ ਚ ਹੋਤੀ’’ਤਿ ਗਣ੍ਹਤੋ ਤਤਿਯਾ ਏਕਚ੍ਚਸਸ੍ਸਤਦਿਟ੍ਠਿ। ‘‘ਨੇવ ਹੋਤਿ ਨ ਨ ਹੋਤੀ’’ਤਿ ਗਣ੍ਹਤੋ ਚਤੁਤ੍ਥਾ ਅਮਰਾવਿਕ੍ਖੇਪਦਿਟ੍ਠੀਤਿ વੁਤ੍ਤਪ੍ਪਕਾਰਾ ਦਸવਿਧਾ ਦਿਟ੍ਠਿ। ਯਥਾਯੋਗਂ ਭવਦਿਟ੍ਠਿ ਚ વਿਭવਦਿਟ੍ਠਿ ਚਾਤਿ ਦ੍વਿਧਾ ਹੋਤਿ। ਤਾਸੁ ਏਕਾਪਿ ਤੇਸਂ ਖੀਣਾਸવਾਨਂ ਨ ਪਟਿਚ੍ਛਿਤਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
Ayaṃ panettha aṭṭhakathānayo (paṭi. ma. aṭṭha. 2.1.113) – ‘‘sassato loko’’ti vātiādīhi dasahākārehi diṭṭhipabhedova vutto. Tattha sassatolokoti ca khandhapañcakaṃ lokoti gahetvā ‘‘ayaṃ loko nicco dhuvo sabbakāliko’’ti gaṇhantassa sassatanti gahaṇākārappavattā diṭṭhi. Asassatoti tameva lokaṃ ‘‘ucchijjati vinassatī’’ti gaṇhantassa ucchedaggahaṇākārappavattā diṭṭhi. Antavāti parittakasiṇalābhino suppamatte vā sarāvamatte vā kasiṇe samāpannassa antosamāpattiyaṃ pavattitarūpārūpadhamme ‘‘loko’’ti ca kasiṇaparicchedantena ‘‘antavā’’ti ca gaṇhantassa ‘‘antavā loko’’ti gahaṇākārappavattā diṭṭhi. Sā sassatadiṭṭhipi hoti ucchedadiṭṭhipi. Vipulakasiṇalābhino pana tasmiṃ kasiṇe samāpannassa antosamāpattiyaṃ pavattitarūpārūpadhamme ‘‘loko’’ti ca kasiṇaparicchedantena ca ‘‘ananto’’ti gaṇhantassa ‘‘anantavā loko’’ti gahaṇākārappavattā diṭṭhi. Sā sassatadiṭṭhi hoti, ucchedadiṭṭhipi. Taṃ jīvaṃ taṃ sarīranti bhedanadhammassa sarīrasseva ‘‘jīva’’nti gahitattā ‘‘sarīre ucchijjamāne jīvampi ucchijjatī’’ti ucchedaggahaṇākārappavattā diṭṭhi. Dutiyapadena sarīrato aññassa jīvassa gahitattā ‘‘sarīre ca ucchijjamānepi jīvaṃ na ucchijjatī’’ti sassatagahaṇākārappavattā diṭṭhi. Hoti tathāgatotiādīsu ‘‘satto tathāgato nāma, so paraṃ maraṇā hotī’’ti gaṇhato paṭhamā sassatadiṭṭhi. ‘‘Na hotī’’ti gaṇhato dutiyā ucchedadiṭṭhi. ‘‘Hoti ca na ca hotī’’ti gaṇhato tatiyā ekaccasassatadiṭṭhi. ‘‘Neva hoti na na hotī’’ti gaṇhato catutthā amarāvikkhepadiṭṭhīti vuttappakārā dasavidhā diṭṭhi. Yathāyogaṃ bhavadiṭṭhi ca vibhavadiṭṭhi cāti dvidhā hoti. Tāsu ekāpi tesaṃ khīṇāsavānaṃ na paṭicchitāti attho.
ਯੇ ਕਿਲੇਸਾਤਿ ਯੇ ਕਿਲੇਸਾ ਸੋਤਾਪਤ੍ਤਿਮਗ੍ਗੇਨ ਪਹੀਨਾ, ਤੇ ਕਿਲੇਸੇ । ਨ ਪੁਨੇਤੀਤਿ ਨ ਪੁਨ ਏਤਿ । ਨ ਪਚ੍ਚੇਤੀਤਿ ਪੁਨ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੇਤ੍વਾ ਨ ਪਟਿਏਤਿ, ਨ ਪਚ੍ਚਾਗਚ੍ਛਤੀਤਿ ਪਚ੍ਚਭવੇ ਨਾਗਚ੍ਛਤਿ। ਪਞ੍ਚਹਾਕਾਰੇਹਿ ਤਾਦੀਤਿ ਪਞ੍ਚਹਿ ਕਾਰਣੇਹਿ ਕੋਟ੍ਠਾਸੇਹਿ વਾ ਸਦਿਸੋ। ਇਟ੍ਠਾਨਿਟ੍ਠੇ ਤਾਦੀਤਿ ਇਟ੍ਠਾਰਮ੍ਮਣੇ ਚ ਅਨਿਟ੍ਠਾਰਮ੍ਮਣੇ ਚ ਅਨੁਨਯਪਟਿਘਂ ਮੁਞ੍ਚਿਤ੍વਾ ਠਿਤਤ੍ਤਾ ਦ੍વੀਸੁ ਸਦਿਸੋ। ਚਤ੍ਤਾવੀਤਿ ਕਿਲੇਸੇ ਚਜਿਤવਾ। ਤਿਣ੍ਣਾવੀਤਿ ਸਂਸਾਰਂ ਅਤਿਕ੍ਕਮਿਤવਾ। ਮੁਤ੍ਤਾવੀਤਿ ਰਾਗਾਦਿਤੋ ਮੁਤ੍ਤવਾ। ਤਂਨਿਦ੍ਦੇਸਾ ਤਾਦੀਤਿ ਤੇਨ ਤੇਨ ਸੀਲਸਦ੍ਧਾਦਿਨਾ ਨਿਦ੍ਦਿਸਿਤ੍વਾ ਨਿਦ੍ਦਿਸਿਤ੍વਾ ਕਥੇਤਬ੍ਬਤੋ ਸਦਿਸੋ।
Ye kilesāti ye kilesā sotāpattimaggena pahīnā, te kilese . Na punetīti na puna eti . Na paccetīti puna nibbattetvā na paṭieti, na paccāgacchatīti paccabhave nāgacchati. Pañcahākārehi tādīti pañcahi kāraṇehi koṭṭhāsehi vā sadiso. Iṭṭhāniṭṭhe tādīti iṭṭhārammaṇe ca aniṭṭhārammaṇe ca anunayapaṭighaṃ muñcitvā ṭhitattā dvīsu sadiso. Cattāvīti kilese cajitavā. Tiṇṇāvīti saṃsāraṃ atikkamitavā. Muttāvīti rāgādito muttavā. Taṃniddesā tādīti tena tena sīlasaddhādinā niddisitvā niddisitvā kathetabbato sadiso.
ਤਂ ਪਞ੍ਚવਿਧਂ વਿਤ੍ਥਾਰੇਤ੍વਾ ਕਥੇਤੁਕਾਮੋ ‘‘ਕਥਂ ਅਰਹਾ ਇਟ੍ਠਾਨਿਟ੍ਠੇ ਤਾਦੀ’’ਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਤਤ੍ਥ ਲਾਭੇਪੀਤਿ ਚਤੁਨ੍ਨਂ ਪਚ੍ਚਯਾਨਂ ਲਾਭੇਪਿ। ਅਲਾਭੇਪੀਤਿ ਤੇਸਂ ਅਲਾਭੇਪਿ। ਯਸੇਪੀਤਿ ਪਰਿવਾਰੇਪਿ। ਅਯਸੇਪੀਤਿ ਪਰਿવਾਰવਿਪਤ੍ਤਿਯਾਪਿ। ਪਸਂਸਾਯਪੀਤਿ વਣ੍ਣਭਣਨਾਯਪਿ। ਨਿਨ੍ਦਾਯਪੀਤਿ ਗਰਹਾਯਪਿ। ਸੁਖੇਪੀਤਿ ਕਾਯਿਕਸੁਖੇਪਿ। ਦੁਕ੍ਖੇਪੀਤਿ ਕਾਯਿਕਦੁਕ੍ਖੇਪਿ। ਏਕਞ੍ਚੇ ਬਾਹਂ ਗਨ੍ਧੇਨ ਲਿਮ੍ਪੇਯ੍ਯੁਨ੍ਤਿ ਸਚੇ ਏਕਂ ਬਾਹਂ ਚਤੁਜਾਤਿਯਗਨ੍ਧੇਨ ਲੇਪਂ ਉਪਰੂਪਰਿ ਦਦੇਯ੍ਯੁਂ। વਾਸਿਯਾ ਤਚ੍ਛੇਯ੍ਯੁਨ੍ਤਿ ਯਦਿ ਏਕਂ ਬਾਹਂ વਡ੍ਢਕੀ વਾਸਿਯਾ ਤਚ੍ਛੇਤ੍વਾ ਤਚ੍ਛੇਤ੍વਾ ਤਨੁਂ ਕਰੇਯ੍ਯੁਂ। ਅਮੁਸ੍ਮਿਂ ਨਤ੍ਥਿ ਰਾਗੋਤਿ ਅਮੁਸ੍ਮਿਂ ਗਨ੍ਧਲੇਪਨੇ ਸਿਨੇਹੋ ਨਤ੍ਥਿ ਨ ਸਂવਿਜ੍ਜਤਿ। ਅਮੁਸ੍ਮਿਂ ਨਤ੍ਥਿ ਪਟਿਘਨ੍ਤਿ ਅਮੁਸ੍ਮਿਂ વਾਸਿਯਾ ਤਚ੍ਛਨੇ ਪਟਿਹਨਨਸਙ੍ਖਾਤਂ ਪਟਿਘਂ ਕੋਪਂ ਨਤ੍ਥਿ ਨ ਸਂવਿਜ੍ਜਤਿ। ਅਨੁਨਯਪਟਿਘવਿਪ੍ਪਹੀਨੋਤਿ ਸਿਨੇਹਞ੍ਚ ਕੋਪਞ੍ਚ ਪਜਹਿਤ੍વਾ ਠਿਤੋ। ਉਗ੍ਘਾਤਿਨਿਘਾਤਿવੀਤਿવਤ੍ਤੋਤਿ ਅਨੁਨਯવਸੇਨ ਅਨੁਗ੍ਗਹਞ੍ਚ ਪਟਿਘવਸੇਨ ਨਿਗ੍ਗਹਞ੍ਚ ਅਤਿਕ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਠਿਤੋ। ਅਨੁਰੋਧવਿਰੋਧਸਮਤਿਕ੍ਕਨ੍ਤੋਤਿ ਅਨੁਨਯਞ੍ਚ ਪਟਿਘਞ੍ਚ ਸਮ੍ਮਾ ਅਤਿਕ੍ਕਨ੍ਤੋ।
Taṃ pañcavidhaṃ vitthāretvā kathetukāmo ‘‘kathaṃ arahā iṭṭhāniṭṭhe tādī’’tiādimāha. Tattha lābhepīti catunnaṃ paccayānaṃ lābhepi. Alābhepīti tesaṃ alābhepi. Yasepīti parivārepi. Ayasepīti parivāravipattiyāpi. Pasaṃsāyapīti vaṇṇabhaṇanāyapi. Nindāyapīti garahāyapi. Sukhepīti kāyikasukhepi. Dukkhepīti kāyikadukkhepi. Ekañce bāhaṃ gandhena limpeyyunti sace ekaṃ bāhaṃ catujātiyagandhena lepaṃ uparūpari dadeyyuṃ. Vāsiyā taccheyyunti yadi ekaṃ bāhaṃ vaḍḍhakī vāsiyā tacchetvā tacchetvā tanuṃ kareyyuṃ. Amusmiṃ natthi rāgoti amusmiṃ gandhalepane sineho natthi na saṃvijjati. Amusmiṃ natthi paṭighanti amusmiṃ vāsiyā tacchane paṭihananasaṅkhātaṃ paṭighaṃ kopaṃ natthi na saṃvijjati. Anunayapaṭighavippahīnoti sinehañca kopañca pajahitvā ṭhito. Ugghātinighātivītivattoti anunayavasena anuggahañca paṭighavasena niggahañca atikkamitvā ṭhito. Anurodhavirodhasamatikkantoti anunayañca paṭighañca sammā atikkanto.
ਸੀਲੇ ਸਤੀਤਿ ਸੀਲੇ ਸਂવਿਜ੍ਜਮਾਨੇ। ਸੀਲવਾਤਿ ਸੀਲਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ। ਤੇਨ ਨਿਦ੍ਦੇਸਂ ਕਥਨਂ ਲਭਤੀਤਿ ਤਾਦੀ। ਸਦ੍ਧਾਯ ਸਤਿ ਸਦ੍ਧੋਤਿ ਏવਮਾਦੀਸੁਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ।
Sīle satīti sīle saṃvijjamāne. Sīlavāti sīlasampanno. Tena niddesaṃ kathanaṃ labhatīti tādī. Saddhāya sati saddhoti evamādīsupi eseva nayo.
ਸਦ੍ਧਮ੍ਮਪ੍ਪਜ੍ਜੋਤਿਕਾਯ ਮਹਾਨਿਦ੍ਦੇਸਟ੍ਠਕਥਾਯ
Saddhammappajjotikāya mahāniddesaṭṭhakathāya
ਪਰਮਟ੍ਠਕਸੁਤ੍ਤਨਿਦ੍ਦੇਸવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Paramaṭṭhakasuttaniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਖੁਦ੍ਦਕਨਿਕਾਯ • Khuddakanikāya / ਮਹਾਨਿਦ੍ਦੇਸਪਾਲ਼ਿ • Mahāniddesapāḷi / ੫. ਪਰਮਟ੍ਠਕਸੁਤ੍ਤਨਿਦ੍ਦੇਸੋ • 5. Paramaṭṭhakasuttaniddeso
