| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / पाचित्यादियोजनापाळि • Pācityādiyojanāpāḷi |
३. परम्परभोजनसिक्खापदं
3. Paramparabhojanasikkhāpadaṃ
२२१. ततिये ‘‘न खो…पे॰… करोन्ती’’तिपाठस्स अत्थसम्बन्धं दस्सेन्तो आह ‘‘येन नियामेना’’तिआदि। तत्थ ‘‘येन नियामेना’’तिइमिना ‘‘यथयिमे मनुस्सा’’ति एत्थ यथासद्दस्स यंसद्दत्थभावं दस्सेति। तेनाति तेन नियामेन। इमिना यथासद्दस्स नियमनिद्दिट्ठभावं दस्सेति। ‘‘ञायती’’तिइमिना किरियापाठसेसं दस्सेति। ‘‘सासनं वा दानं वा’’तिपदेहि इदंसद्दस्स अत्थं दस्सेति। बुद्धप्पमुखे सङ्घेति सम्पदानत्थे चेतानि भुम्मवचनानि, बुद्धप्पमुखस्स सङ्घस्स दानं वाति अत्थो। ‘‘परित्त’’न्तिइमिना ओरकसद्दस्स अत्थं दस्सेति। ‘‘लामक’’न्तिइमिना परित्तसद्दस्स परिवारत्थं निवत्तेति। किरो एव पतिभावे नियुत्तो किरपतिकोति अत्थं दस्सेन्तो आह ‘‘किरपतिकोति एत्था’’ति आदि। सोति किरपतिको। कम्मं कारेतीति सम्बन्धो। उपचारवसेनाति वोहारवसेन, उपलक्खणवसेन, पधानवसेन वाति अत्थो। न केवलं बदरायेव, अञ्ञेपि पन बहू खादनीयभोजनीया पटियत्ताति अधिप्पायो। बदरेन मिस्सो बदरमिस्सो, बदरसाळवोति आह ‘‘बदरसाळवेना’’ति। बदरचुण्णेन मिस्सो मधुसक्खरादि ‘‘बदरसाळवो’’ति वुच्चति।
221. Tatiye ‘‘na kho…pe… karontī’’tipāṭhassa atthasambandhaṃ dassento āha ‘‘yena niyāmenā’’tiādi. Tattha ‘‘yena niyāmenā’’tiiminā ‘‘yathayime manussā’’ti ettha yathāsaddassa yaṃsaddatthabhāvaṃ dasseti. Tenāti tena niyāmena. Iminā yathāsaddassa niyamaniddiṭṭhabhāvaṃ dasseti. ‘‘Ñāyatī’’tiiminā kiriyāpāṭhasesaṃ dasseti. ‘‘Sāsanaṃ vā dānaṃ vā’’tipadehi idaṃsaddassa atthaṃ dasseti. Buddhappamukhe saṅgheti sampadānatthe cetāni bhummavacanāni, buddhappamukhassa saṅghassa dānaṃ vāti attho. ‘‘Paritta’’ntiiminā orakasaddassa atthaṃ dasseti. ‘‘Lāmaka’’ntiiminā parittasaddassa parivāratthaṃ nivatteti. Kiro eva patibhāve niyutto kirapatikoti atthaṃ dassento āha ‘‘kirapatikoti etthā’’ti ādi. Soti kirapatiko. Kammaṃ kāretīti sambandho. Upacāravasenāti vohāravasena, upalakkhaṇavasena, padhānavasena vāti attho. Na kevalaṃ badarāyeva, aññepi pana bahū khādanīyabhojanīyā paṭiyattāti adhippāyo. Badarena misso badaramisso, badarasāḷavoti āha ‘‘badarasāḷavenā’’ti. Badaracuṇṇena misso madhusakkharādi ‘‘badarasāḷavo’’ti vuccati.
२२२. उद्धं सूरो उग्गतो अस्मिं कालेति उस्सूरोति वुत्ते अतिदिवाकालोति आह ‘‘अतिदिवा’’ति।
222. Uddhaṃ sūro uggato asmiṃ kāleti ussūroti vutte atidivākāloti āha ‘‘atidivā’’ti.
२२६. अयं भत्तविकप्पना नाम वट्टतीति योजना। पञ्चसु सहधम्मिकेसूति निद्धारणसमुदायो, इत्थन्नामस्साति सम्बन्धो। यदि पन सम्मुखापि विकप्पितुं वट्टति, तदा अत्तना सह ठितस्स भगवतो कस्मा न विकप्पेतीति आह ‘‘सा चाय’’न्तिआदि। सा अयं विकप्पना सङ्गहिताति सम्बन्धो। कस्मा भगवतो विकप्पेतुं न वट्टतीति आह ‘‘भगवति ही’’तिआदि। हीति सच्चं, यस्मा वा। सङ्घेन कतन्ति सम्बन्धो।
226. Ayaṃ bhattavikappanā nāma vaṭṭatīti yojanā. Pañcasu sahadhammikesūti niddhāraṇasamudāyo, itthannāmassāti sambandho. Yadi pana sammukhāpi vikappituṃ vaṭṭati, tadā attanā saha ṭhitassa bhagavato kasmā na vikappetīti āha ‘‘sā cāya’’ntiādi. Sā ayaṃ vikappanā saṅgahitāti sambandho. Kasmā bhagavato vikappetuṃ na vaṭṭatīti āha ‘‘bhagavati hī’’tiādi. Hīti saccaṃ, yasmā vā. Saṅghena katanti sambandho.
२२९. ‘‘द्वे तयो निमन्तने’’तिपदानि लिङ्गविपल्लासानीति आह ‘‘द्वे तीणि निमन्तनानी’’ति। निमन्तितब्बो एतेहीति निमन्तनानि भोजनानि भुञ्जतीति सम्बन्धो। द्वे तीणि कुलानि आकिरन्तीति योजना। सूपब्यञ्जनन्ति सूपो च ब्यञ्जनञ्च सूपब्यञ्जनं। अनापत्ति एकतो मिस्सितत्ताति अधिप्पायो। मूलनिमन्तनन्ति पठमनिमन्तनं भोजनं। अन्तोति हेट्ठा। एकम्पि कबळन्ति एकम्पि आलोपं। यथा तथा वाति येन वा तेन वा आकारेन। तत्थाति तस्मिं भोजने। रसं वाति खीरतो अञ्ञं रसं वा। येन खीररसेन अज्झोत्थतं भत्तं एकरसं होति, तं खीरं वा तं रसं वा आकिरन्तीति योजना। यंसद्दो हि उत्तरवाक्ये ठितो पुब्बवाक्ये तंसद्दं अवगमयति। खीरेन संसट्ठं भत्तं खीरभत्तं। एवं रसभत्तं। अञ्ञेपीति खीरभत्तरसभत्तदायकतो अञ्ञेपि। अनापत्ति भत्तेन अमिस्सितत्ताति अधिप्पायो। ‘‘भुञ्जन्तेना’’तिपदं ‘‘भुञ्जितु’’न्तिपदे भावकत्ता। सप्पिपायासेपीति सप्पिना च पायासेन च कते भत्तेपि।
229. ‘‘Dve tayo nimantane’’tipadāni liṅgavipallāsānīti āha ‘‘dve tīṇi nimantanānī’’ti. Nimantitabbo etehīti nimantanāni bhojanāni bhuñjatīti sambandho. Dve tīṇi kulāni ākirantīti yojanā. Sūpabyañjananti sūpo ca byañjanañca sūpabyañjanaṃ. Anāpatti ekato missitattāti adhippāyo. Mūlanimantananti paṭhamanimantanaṃ bhojanaṃ. Antoti heṭṭhā. Ekampi kabaḷanti ekampi ālopaṃ. Yathā tathā vāti yena vā tena vā ākārena. Tatthāti tasmiṃ bhojane. Rasaṃ vāti khīrato aññaṃ rasaṃ vā. Yena khīrarasena ajjhotthataṃ bhattaṃ ekarasaṃ hoti, taṃ khīraṃ vā taṃ rasaṃ vā ākirantīti yojanā. Yaṃsaddo hi uttaravākye ṭhito pubbavākye taṃsaddaṃ avagamayati. Khīrena saṃsaṭṭhaṃ bhattaṃ khīrabhattaṃ. Evaṃ rasabhattaṃ. Aññepīti khīrabhattarasabhattadāyakato aññepi. Anāpatti bhattena amissitattāti adhippāyo. ‘‘Bhuñjantenā’’tipadaṃ ‘‘bhuñjitu’’ntipade bhāvakattā. Sappipāyāsepīti sappinā ca pāyāsena ca kate bhattepi.
तस्साति महाउपासकस्स। आपत्तीति च वट्टतीति च द्विन्नं अट्ठकथावादानं युत्तभावं महापच्चरिवादेन दस्सेतुं वुत्तं ‘‘महापच्चरिय’’न्तिआदि। द्वे अट्ठकथावादा हि सन्धायभासितमत्तमेव विसेसा, अत्थतो पन एका। महापच्चरियं वुत्तन्ति सम्बन्धो। एकोवाति कुम्भिया एकोव। परम्परभोजनन्ति परस्स परस्स भोजनं । निमन्तितम्हाति अहं निमन्तितो अम्हि ननूति अत्थो। आपुच्छित्वापीति महाउपासकं आपुच्छित्वापि।
Tassāti mahāupāsakassa. Āpattīti ca vaṭṭatīti ca dvinnaṃ aṭṭhakathāvādānaṃ yuttabhāvaṃ mahāpaccarivādena dassetuṃ vuttaṃ ‘‘mahāpaccariya’’ntiādi. Dve aṭṭhakathāvādā hi sandhāyabhāsitamattameva visesā, atthato pana ekā. Mahāpaccariyaṃ vuttanti sambandho. Ekovāti kumbhiyā ekova. Paramparabhojananti parassa parassa bhojanaṃ . Nimantitamhāti ahaṃ nimantito amhi nanūti attho. Āpucchitvāpīti mahāupāsakaṃ āpucchitvāpi.
सोति अनुमोदको भिक्खु। तन्ति भिक्खुं। अञ्ञोति अञ्ञतरो। किन्ति कस्मा। निमन्तितत्ताति निमन्तितभावतो।
Soti anumodako bhikkhu. Tanti bhikkhuṃ. Aññoti aññataro. Kinti kasmā. Nimantitattāti nimantitabhāvato.
सकलेन गामेन निमन्तितोपि एकतो हुत्वाव निमन्तितस्स कप्पति, न विसुं विसुन्ति आह ‘‘एकतो हुत्वा’’ति। पूगेपीति समादपेत्वा पुञ्ञं करोन्तानं समूहेपि। ‘‘निमन्तियमानो’’तिपदस्स निमन्तनाकारं दस्सेन्तो आह ‘‘भत्तं गण्हा’’ति। यदग्गेनाति यं अग्गेन येन कोट्ठासेनाति अत्थो। द्वीसु थेरवादेसु महासुमत्थेरवादोव युत्तोति सो पच्छा वुत्तोति। ततियं।
Sakalena gāmena nimantitopi ekato hutvāva nimantitassa kappati, na visuṃ visunti āha ‘‘ekato hutvā’’ti. Pūgepīti samādapetvā puññaṃ karontānaṃ samūhepi. ‘‘Nimantiyamāno’’tipadassa nimantanākāraṃ dassento āha ‘‘bhattaṃ gaṇhā’’ti. Yadaggenāti yaṃ aggena yena koṭṭhāsenāti attho. Dvīsu theravādesu mahāsumattheravādova yuttoti so pacchā vuttoti. Tatiyaṃ.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / विनयपिटक • Vinayapiṭaka / महाविभङ्ग • Mahāvibhaṅga / ४. भोजनवग्गो • 4. Bhojanavaggo
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / विनयपिटक (अट्ठकथा) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / महाविभङ्ग-अट्ठकथा • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / ३. परम्परभोजनसिक्खापदवण्णना • 3. Paramparabhojanasikkhāpadavaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / सारत्थदीपनी-टीका • Sāratthadīpanī-ṭīkā / ३. परम्परभोजनसिक्खापदवण्णना • 3. Paramparabhojanasikkhāpadavaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / वजिरबुद्धि-टीका • Vajirabuddhi-ṭīkā / ३. परम्परभोजनसिक्खापदवण्णना • 3. Paramparabhojanasikkhāpadavaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / विमतिविनोदनी-टीका • Vimativinodanī-ṭīkā / ३. परम्परभोजनसिक्खापदवण्णना • 3. Paramparabhojanasikkhāpadavaṇṇanā
