| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / ปาจิตฺยาทิโยชนาปาฬิ • Pācityādiyojanāpāḷi |
๓. ปรมฺปรโภชนสิกฺขาปทํ
3. Paramparabhojanasikkhāpadaṃ
๒๒๑. ตติเย ‘‘น โข…เป.… กโรนฺตี’’ติปาฐสฺส อตฺถสมฺพนฺธํ ทเสฺสโนฺต อาห ‘‘เยน นิยาเมนา’’ติอาทิฯ ตตฺถ ‘‘เยน นิยาเมนา’’ติอิมินา ‘‘ยถยิเม มนุสฺสา’’ติ เอตฺถ ยถาสทฺทสฺส ยํสทฺทตฺถภาวํ ทเสฺสติฯ เตนาติ เตน นิยาเมนฯ อิมินา ยถาสทฺทสฺส นิยมนิทฺทิฎฺฐภาวํ ทเสฺสติฯ ‘‘ญายตี’’ติอิมินา กิริยาปาฐเสสํ ทเสฺสติฯ ‘‘สาสนํ วา ทานํ วา’’ติปเทหิ อิทํสทฺทสฺส อตฺถํ ทเสฺสติฯ พุทฺธปฺปมุเข สเงฺฆติ สมฺปทานเตฺถ เจตานิ ภุมฺมวจนานิ, พุทฺธปฺปมุขสฺส สงฺฆสฺส ทานํ วาติ อโตฺถฯ ‘‘ปริตฺต’’นฺติอิมินา โอรกสทฺทสฺส อตฺถํ ทเสฺสติฯ ‘‘ลามก’’นฺติอิมินา ปริตฺตสทฺทสฺส ปริวารตฺถํ นิวเตฺตติฯ กิโร เอว ปติภาเว นิยุโตฺต กิรปติโกติ อตฺถํ ทเสฺสโนฺต อาห ‘‘กิรปติโกติ เอตฺถา’’ติ อาทิฯ โสติ กิรปติโกฯ กมฺมํ กาเรตีติ สมฺพโนฺธฯ อุปจารวเสนาติ โวหารวเสน, อุปลกฺขณวเสน, ปธานวเสน วาติ อโตฺถฯ น เกวลํ พทราเยว, อเญฺญปิ ปน พหู ขาทนียโภชนียา ปฎิยตฺตาติ อธิปฺปาโยฯ พทเรน มิโสฺส พทรมิโสฺส, พทรสาฬโวติ อาห ‘‘พทรสาฬเวนา’’ติฯ พทรจุเณฺณน มิโสฺส มธุสกฺขราทิ ‘‘พทรสาฬโว’’ติ วุจฺจติฯ
221. Tatiye ‘‘na kho…pe… karontī’’tipāṭhassa atthasambandhaṃ dassento āha ‘‘yena niyāmenā’’tiādi. Tattha ‘‘yena niyāmenā’’tiiminā ‘‘yathayime manussā’’ti ettha yathāsaddassa yaṃsaddatthabhāvaṃ dasseti. Tenāti tena niyāmena. Iminā yathāsaddassa niyamaniddiṭṭhabhāvaṃ dasseti. ‘‘Ñāyatī’’tiiminā kiriyāpāṭhasesaṃ dasseti. ‘‘Sāsanaṃ vā dānaṃ vā’’tipadehi idaṃsaddassa atthaṃ dasseti. Buddhappamukhe saṅgheti sampadānatthe cetāni bhummavacanāni, buddhappamukhassa saṅghassa dānaṃ vāti attho. ‘‘Paritta’’ntiiminā orakasaddassa atthaṃ dasseti. ‘‘Lāmaka’’ntiiminā parittasaddassa parivāratthaṃ nivatteti. Kiro eva patibhāve niyutto kirapatikoti atthaṃ dassento āha ‘‘kirapatikoti etthā’’ti ādi. Soti kirapatiko. Kammaṃ kāretīti sambandho. Upacāravasenāti vohāravasena, upalakkhaṇavasena, padhānavasena vāti attho. Na kevalaṃ badarāyeva, aññepi pana bahū khādanīyabhojanīyā paṭiyattāti adhippāyo. Badarena misso badaramisso, badarasāḷavoti āha ‘‘badarasāḷavenā’’ti. Badaracuṇṇena misso madhusakkharādi ‘‘badarasāḷavo’’ti vuccati.
๒๒๒. อุทฺธํ สูโร อุคฺคโต อสฺมิํ กาเลติ อุสฺสูโรติ วุเตฺต อติทิวากาโลติ อาห ‘‘อติทิวา’’ติฯ
222. Uddhaṃ sūro uggato asmiṃ kāleti ussūroti vutte atidivākāloti āha ‘‘atidivā’’ti.
๒๒๖. อยํ ภตฺตวิกปฺปนา นาม วฎฺฎตีติ โยชนาฯ ปญฺจสุ สหธมฺมิเกสูติ นิทฺธารณสมุทาโย, อิตฺถนฺนามสฺสาติ สมฺพโนฺธฯ ยทิ ปน สมฺมุขาปิ วิกปฺปิตุํ วฎฺฎติ, ตทา อตฺตนา สห ฐิตสฺส ภควโต กสฺมา น วิกเปฺปตีติ อาห ‘‘สา จาย’’นฺติอาทิฯ สา อยํ วิกปฺปนา สงฺคหิตาติ สมฺพโนฺธฯ กสฺมา ภควโต วิกเปฺปตุํ น วฎฺฎตีติ อาห ‘‘ภควติ หี’’ติอาทิฯ หีติ สจฺจํ, ยสฺมา วาฯ สเงฺฆน กตนฺติ สมฺพโนฺธฯ
226. Ayaṃ bhattavikappanā nāma vaṭṭatīti yojanā. Pañcasu sahadhammikesūti niddhāraṇasamudāyo, itthannāmassāti sambandho. Yadi pana sammukhāpi vikappituṃ vaṭṭati, tadā attanā saha ṭhitassa bhagavato kasmā na vikappetīti āha ‘‘sā cāya’’ntiādi. Sā ayaṃ vikappanā saṅgahitāti sambandho. Kasmā bhagavato vikappetuṃ na vaṭṭatīti āha ‘‘bhagavati hī’’tiādi. Hīti saccaṃ, yasmā vā. Saṅghena katanti sambandho.
๒๒๙. ‘‘เทฺว ตโย นิมนฺตเน’’ติปทานิ ลิงฺควิปลฺลาสานีติ อาห ‘‘เทฺว ตีณิ นิมนฺตนานี’’ติฯ นิมนฺติตโพฺพ เอเตหีติ นิมนฺตนานิ โภชนานิ ภุญฺชตีติ สมฺพโนฺธฯ เทฺว ตีณิ กุลานิ อากิรนฺตีติ โยชนาฯ สูปพฺยญฺชนนฺติ สูโป จ พฺยญฺชนญฺจ สูปพฺยญฺชนํฯ อนาปตฺติ เอกโต มิสฺสิตตฺตาติ อธิปฺปาโยฯ มูลนิมนฺตนนฺติ ปฐมนิมนฺตนํ โภชนํฯ อโนฺตติ เหฎฺฐาฯ เอกมฺปิ กพฬนฺติ เอกมฺปิ อาโลปํฯ ยถา ตถา วาติ เยน วา เตน วา อากาเรนฯ ตตฺถาติ ตสฺมิํ โภชเนฯ รสํ วาติ ขีรโต อญฺญํ รสํ วาฯ เยน ขีรรเสน อโชฺฌตฺถตํ ภตฺตํ เอกรสํ โหติ, ตํ ขีรํ วา ตํ รสํ วา อากิรนฺตีติ โยชนาฯ ยํสโทฺท หิ อุตฺตรวาเกฺย ฐิโต ปุพฺพวาเกฺย ตํสทฺทํ อวคมยติฯ ขีเรน สํสฎฺฐํ ภตฺตํ ขีรภตฺตํฯ เอวํ รสภตฺตํฯ อเญฺญปีติ ขีรภตฺตรสภตฺตทายกโต อเญฺญปิฯ อนาปตฺติ ภเตฺตน อมิสฺสิตตฺตาติ อธิปฺปาโยฯ ‘‘ภุญฺชเนฺตนา’’ติปทํ ‘‘ภุญฺชิตุ’’นฺติปเท ภาวกตฺตาฯ สปฺปิปายาเสปีติ สปฺปินา จ ปายาเสน จ กเต ภเตฺตปิฯ
229. ‘‘Dve tayo nimantane’’tipadāni liṅgavipallāsānīti āha ‘‘dve tīṇi nimantanānī’’ti. Nimantitabbo etehīti nimantanāni bhojanāni bhuñjatīti sambandho. Dve tīṇi kulāni ākirantīti yojanā. Sūpabyañjananti sūpo ca byañjanañca sūpabyañjanaṃ. Anāpatti ekato missitattāti adhippāyo. Mūlanimantananti paṭhamanimantanaṃ bhojanaṃ. Antoti heṭṭhā. Ekampi kabaḷanti ekampi ālopaṃ. Yathā tathā vāti yena vā tena vā ākārena. Tatthāti tasmiṃ bhojane. Rasaṃ vāti khīrato aññaṃ rasaṃ vā. Yena khīrarasena ajjhotthataṃ bhattaṃ ekarasaṃ hoti, taṃ khīraṃ vā taṃ rasaṃ vā ākirantīti yojanā. Yaṃsaddo hi uttaravākye ṭhito pubbavākye taṃsaddaṃ avagamayati. Khīrena saṃsaṭṭhaṃ bhattaṃ khīrabhattaṃ. Evaṃ rasabhattaṃ. Aññepīti khīrabhattarasabhattadāyakato aññepi. Anāpatti bhattena amissitattāti adhippāyo. ‘‘Bhuñjantenā’’tipadaṃ ‘‘bhuñjitu’’ntipade bhāvakattā. Sappipāyāsepīti sappinā ca pāyāsena ca kate bhattepi.
ตสฺสาติ มหาอุปาสกสฺสฯ อาปตฺตีติ จ วฎฺฎตีติ จ ทฺวินฺนํ อฎฺฐกถาวาทานํ ยุตฺตภาวํ มหาปจฺจริวาเทน ทเสฺสตุํ วุตฺตํ ‘‘มหาปจฺจริย’’นฺติอาทิฯ เทฺว อฎฺฐกถาวาทา หิ สนฺธายภาสิตมตฺตเมว วิเสสา, อตฺถโต ปน เอกาฯ มหาปจฺจริยํ วุตฺตนฺติ สมฺพโนฺธฯ เอโกวาติ กุมฺภิยา เอโกวฯ ปรมฺปรโภชนนฺติ ปรสฺส ปรสฺส โภชนํ ฯ นิมนฺติตมฺหาติ อหํ นิมนฺติโต อมฺหิ นนูติ อโตฺถฯ อาปุจฺฉิตฺวาปีติ มหาอุปาสกํ อาปุจฺฉิตฺวาปิฯ
Tassāti mahāupāsakassa. Āpattīti ca vaṭṭatīti ca dvinnaṃ aṭṭhakathāvādānaṃ yuttabhāvaṃ mahāpaccarivādena dassetuṃ vuttaṃ ‘‘mahāpaccariya’’ntiādi. Dve aṭṭhakathāvādā hi sandhāyabhāsitamattameva visesā, atthato pana ekā. Mahāpaccariyaṃ vuttanti sambandho. Ekovāti kumbhiyā ekova. Paramparabhojananti parassa parassa bhojanaṃ . Nimantitamhāti ahaṃ nimantito amhi nanūti attho. Āpucchitvāpīti mahāupāsakaṃ āpucchitvāpi.
โสติ อนุโมทโก ภิกฺขุฯ ตนฺติ ภิกฺขุํฯ อโญฺญติ อญฺญตโรฯ กินฺติ กสฺมาฯ นิมนฺติตตฺตาติ นิมนฺติตภาวโตฯ
Soti anumodako bhikkhu. Tanti bhikkhuṃ. Aññoti aññataro. Kinti kasmā. Nimantitattāti nimantitabhāvato.
สกเลน คาเมน นิมนฺติโตปิ เอกโต หุตฺวาว นิมนฺติตสฺส กปฺปติ, น วิสุํ วิสุนฺติ อาห ‘‘เอกโต หุตฺวา’’ติฯ ปูเคปีติ สมาทเปตฺวา ปุญฺญํ กโรนฺตานํ สมูเหปิฯ ‘‘นิมนฺติยมาโน’’ติปทสฺส นิมนฺตนาการํ ทเสฺสโนฺต อาห ‘‘ภตฺตํ คณฺหา’’ติฯ ยทเคฺคนาติ ยํ อเคฺคน เยน โกฎฺฐาเสนาติ อโตฺถฯ ทฺวีสุ เถรวาเทสุ มหาสุมเตฺถรวาโทว ยุโตฺตติ โส ปจฺฉา วุโตฺตติฯ ตติยํฯ
Sakalena gāmena nimantitopi ekato hutvāva nimantitassa kappati, na visuṃ visunti āha ‘‘ekato hutvā’’ti. Pūgepīti samādapetvā puññaṃ karontānaṃ samūhepi. ‘‘Nimantiyamāno’’tipadassa nimantanākāraṃ dassento āha ‘‘bhattaṃ gaṇhā’’ti. Yadaggenāti yaṃ aggena yena koṭṭhāsenāti attho. Dvīsu theravādesu mahāsumattheravādova yuttoti so pacchā vuttoti. Tatiyaṃ.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / วินยปิฎก • Vinayapiṭaka / มหาวิภงฺค • Mahāvibhaṅga / ๔. โภชนวโคฺค • 4. Bhojanavaggo
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / วินยปิฎก (อฎฺฐกถา) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / มหาวิภงฺค-อฎฺฐกถา • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / ๓. ปรมฺปรโภชนสิกฺขาปทวณฺณนา • 3. Paramparabhojanasikkhāpadavaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / สารตฺถทีปนี-ฎีกา • Sāratthadīpanī-ṭīkā / ๓. ปรมฺปรโภชนสิกฺขาปทวณฺณนา • 3. Paramparabhojanasikkhāpadavaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / วชิรพุทฺธิ-ฎีกา • Vajirabuddhi-ṭīkā / ๓. ปรมฺปรโภชนสิกฺขาปทวณฺณนา • 3. Paramparabhojanasikkhāpadavaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / วิมติวิโนทนี-ฎีกา • Vimativinodanī-ṭīkā / ๓. ปรมฺปรโภชนสิกฺขาปทวณฺณนา • 3. Paramparabhojanasikkhāpadavaṇṇanā
