Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / ထေရဂာထာ-အဋ္ဌကထာ • Theragāthā-aṭṭhakathā |
၁၀. ပာရာပရိယတ္ထေရဂာထာဝဏ္ဏနာ
10. Pārāpariyattheragāthāvaṇṇanā
သမဏသ္သ အဟု စိန္တာတိအာဒိကာ အာယသ္မတော ပာရာပရိယတ္ထေရသ္သ ဂာထာ။ ဣမသ္သ ဝတ္ထု ဟေဋ္ဌာ အာဂတမေဝ။ တာ စ ဂာထာ သတ္ထရိ ဓရန္တေ အတ္တနော ပုထုဇ္ဇနကာလေ မနစ္ဆဋ္ဌာနံ ဣန္ဒ္ရိယာနံ နိဂ္ဂဏ္ဟနစိန္တာယ ပကာသနဝသေန ဘာသိတာ။ ဣမာ ပန အပရဘာဂေ သတ္ထရိ ပရိနိဗ္ဗုတေ အတ္တနော စ ပရိနိဗ္ဗာနေ ဥပဋ္ဌိတေ တဒာ အာယတိဉ္စ ဘိက္ခူနံ ဥဒ္ဓမ္မပဋိပတ္တိယာ ပကာသနဝသေန ဘာသိတာ။ တတ္ထ –
Samaṇassaahu cintātiādikā āyasmato pārāpariyattherassa gāthā. Imassa vatthu heṭṭhā āgatameva. Tā ca gāthā satthari dharante attano puthujjanakāle manacchaṭṭhānaṃ indriyānaṃ niggaṇhanacintāya pakāsanavasena bhāsitā. Imā pana aparabhāge satthari parinibbute attano ca parinibbāne upaṭṭhite tadā āyatiñca bhikkhūnaṃ uddhammapaṭipattiyā pakāsanavasena bhāsitā. Tattha –
၉၂၀.
920.
‘‘သမဏသ္သ အဟု စိန္တာ၊ ပုပ္ဖိတမ္ဟိ မဟာဝနေ။
‘‘Samaṇassa ahu cintā, pupphitamhi mahāvane;
ဧကဂ္ဂသ္သ နိသိန္နသ္သ၊ ပဝိဝိတ္တသ္သ ဈာယိနော’’တိ။ –
Ekaggassa nisinnassa, pavivittassa jhāyino’’ti. –
အယံ ဂာထာ သင္ဂီတိကာရေဟိ ဌပိတာ။ တသ္သတ္ထော ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယောဝ။ အယံ ပန သမ္ဗန္ဓော – သတ္ထရိ အဂ္ဂသာဝကေသု ဧကစ္စေသု မဟာထေရေသု စ ပရိနိဗ္ဗုတေသု အတီတသတ္ထုကေ ပာဝစနေ သုဗ္ဗစေသု သိက္ခာကာမေသု ဘိက္ခူသု ဒုလ္လဘေသု, ဒုဗ္ဗစေသု မိစ္ဆာပဋိပတ္တိဗဟုလေသု ဘိက္ခူသု စ ဇာတေသု သုပုပ္ဖိတေ မဟန္တေ သာလဝနေ နိသိန္နသ္သ ပဝိဝိတ္တသ္သ ဧကဂ္ဂသ္သ ဈာယနသီလသ္သ, သမိတပာပတာယ သမဏသ္သ, ပာရာပရိယတ္ထေရသ္သ ပဋိပတ္တိံ နိသ္သာယ စိန္တာ ဝီမံသာ အဟောသီတိ ဣတရာ –
Ayaṃ gāthā saṅgītikārehi ṭhapitā. Tassattho heṭṭhā vuttanayova. Ayaṃ pana sambandho – satthari aggasāvakesu ekaccesu mahātheresu ca parinibbutesu atītasatthuke pāvacane subbacesu sikkhākāmesu bhikkhūsu dullabhesu, dubbacesu micchāpaṭipattibahulesu bhikkhūsu ca jātesu supupphite mahante sālavane nisinnassa pavivittassa ekaggassa jhāyanasīlassa, samitapāpatāya samaṇassa, pārāpariyattherassa paṭipattiṃ nissāya cintā vīmaṃsā ahosīti itarā –
၉၂၁.
921.
‘‘အညထာ လောကနာထမ္ဟိ၊ တိဋ္ဌန္တေ ပုရိသုတ္တမေ။
‘‘Aññathā lokanāthamhi, tiṭṭhante purisuttame;
ဣရိယံ အာသိ ဘိက္ခူနံ၊ အညထာ ဒာနိ ဒိသ္သတိ။
Iriyaṃ āsi bhikkhūnaṃ, aññathā dāni dissati.
၉၂၂.
922.
‘‘သီတဝာတပရိတ္တာဏံ၊ ဟိရိကောပီနဆာဒနံ။
‘‘Sītavātaparittāṇaṃ, hirikopīnachādanaṃ;
မတ္တဋ္ဌိယံ အဘုဉ္ဇိံသု၊ သန္တုဋ္ဌာ ဣတရီတရေ။
Mattaṭṭhiyaṃ abhuñjiṃsu, santuṭṭhā itarītare.
၉၂၃.
923.
‘‘ပဏီတံ ယဒိ ဝာ လူခံ၊ အပ္ပံ ဝာ ယဒိ ဝာ ဗဟုံ။
‘‘Paṇītaṃ yadi vā lūkhaṃ, appaṃ vā yadi vā bahuṃ;
ယာပနတ္ထံ အဘုဉ္ဇိံသု၊ အဂိဒ္ဓာ နာဓိမုစ္ဆိတာ။
Yāpanatthaṃ abhuñjiṃsu, agiddhā nādhimucchitā.
၉၂၄.
924.
‘‘ဇီဝိတာနံ ပရိက္ခာရေ၊ ဘေသဇ္ဇေ အထ ပစ္စယေ။
‘‘Jīvitānaṃ parikkhāre, bhesajje atha paccaye;
န ဗာဠ္ဟံ ဥသ္သုကာ အာသုံ၊ ယထာ တေ အာသဝက္ခယေ။
Na bāḷhaṃ ussukā āsuṃ, yathā te āsavakkhaye.
၉၂၅.
925.
‘‘အရညေ ရုက္ခမူလေသု၊ ကန္ဒရာသု ဂုဟာသု စ။
‘‘Araññe rukkhamūlesu, kandarāsu guhāsu ca;
ဝိဝေကမနုဗ္ရူဟန္တာ၊ ဝိဟံသု တပ္ပရာယဏာ။
Vivekamanubrūhantā, vihaṃsu tapparāyaṇā.
၉၂၆.
926.
‘‘နီစာ နိဝိဋ္ဌာ သုဘရာ၊ မုဒူ အထဒ္ဓမာနသာ။
‘‘Nīcā niviṭṭhā subharā, mudū athaddhamānasā;
အဗ္ယာသေကာ အမုခရာ၊ အတ္ထစိန္တာဝသာနုဂာ။
Abyāsekā amukharā, atthacintāvasānugā.
၉၂၇.
927.
‘‘တတော ပာသာဒိကံ အာသိ၊ ဂတံ ဘုတ္တံ နိသေဝိတံ။
‘‘Tato pāsādikaṃ āsi, gataṃ bhuttaṃ nisevitaṃ;
သိနိဒ္ဓာ တေလဓာရာဝ၊ အဟောသိ ဣရိယာပထော။
Siniddhā teladhārāva, ahosi iriyāpatho.
၉၂၈.
928.
‘‘သဗ္ဗာသဝပရိက္ခီဏာ ၊ မဟာဈာယီ မဟာဟိတာ။
‘‘Sabbāsavaparikkhīṇā , mahājhāyī mahāhitā;
နိဗ္ဗုတာ ဒာနိ တေ ထေရာ၊ ပရိတ္တာ ဒာနိ တာဒိသာ။
Nibbutā dāni te therā, parittā dāni tādisā.
၉၂၉.
929.
‘‘ကုသလာနဉ္စ ဓမ္မာနံ၊ ပညာယ စ ပရိက္ခယာ။
‘‘Kusalānañca dhammānaṃ, paññāya ca parikkhayā;
သဗ္ဗာကာရဝရူပေတံ၊ လုဇ္ဇတေ ဇိနသာသနံ။
Sabbākāravarūpetaṃ, lujjate jinasāsanaṃ.
၉၃၀.
930.
‘‘ပာပကာနဉ္စ ဓမ္မာနံ၊ ကိလေသာနဉ္စ ယော ဥတု။
‘‘Pāpakānañca dhammānaṃ, kilesānañca yo utu;
ဥပဋ္ဌိတာ ဝိဝေကာယ၊ ယေ စ သဒ္ဓမ္မသေသကာ။
Upaṭṭhitā vivekāya, ye ca saddhammasesakā.
၉၃၁.
931.
‘‘တေ ကိလေသာ ပဝဍ္ဎန္တာ၊ အာဝိသန္တိ ဗဟုံ ဇနံ။
‘‘Te kilesā pavaḍḍhantā, āvisanti bahuṃ janaṃ;
ကီဠန္တိ မညေ ဗာလေဟိ၊ ဥမ္မတ္တေဟိဝ ရက္ခသာ။
Kīḷanti maññe bālehi, ummattehiva rakkhasā.
၉၃၂.
932.
‘‘ကိလေသေဟာဘိဘူတာ တေ၊ တေန တေန ဝိဓာဝိတာ။
‘‘Kilesehābhibhūtā te, tena tena vidhāvitā;
နရာ ကိလေသဝတ္ထူသု၊ သသင္ဂာမေဝ ဃောသိတေ။
Narā kilesavatthūsu, sasaṅgāmeva ghosite.
၉၃၃.
933.
‘‘ပရိစ္စဇိတ္ဝာ သဒ္ဓမ္မံ၊ အညမညေဟိ ဘဏ္ဍရေ။
‘‘Pariccajitvā saddhammaṃ, aññamaññehi bhaṇḍare;
ဒိဋ္ဌိဂတာနိ အန္ဝေန္တာ၊ ဣဒံ သေယ္ယောတိ မညရေ။
Diṭṭhigatāni anventā, idaṃ seyyoti maññare.
၉၃၄.
934.
‘‘ဓနဉ္စ ပုတ္တံ ဘရိယဉ္စ၊ ဆဍ္ဍယိတ္ဝာန နိဂ္ဂတာ။
‘‘Dhanañca puttaṃ bhariyañca, chaḍḍayitvāna niggatā;
ကဋစ္ဆုဘိက္ခဟေတူပိ၊ အကိစ္ဆာနိ နိသေဝရေ။
Kaṭacchubhikkhahetūpi, akicchāni nisevare.
၉၃၅.
935.
‘‘ဥဒရာဝဒေဟကံ ဘုတ္ဝာ၊ သယန္တုတ္တာနသေယ္ယကာ။
‘‘Udarāvadehakaṃ bhutvā, sayantuttānaseyyakā;
ကထာ ဝဍ္ဎေန္တိ ပဋိဗုဒ္ဓာ၊ ယာ ကထာ သတ္ထုဂရဟိတာ။
Kathā vaḍḍhenti paṭibuddhā, yā kathā satthugarahitā.
၉၃၆.
936.
‘‘သဗ္ဗကာရုကသိပ္ပာနိ၊ စိတ္တိံ ကတ္ဝာန သိက္ခရေ။
‘‘Sabbakārukasippāni, cittiṃ katvāna sikkhare;
အဝူပသန္တာ အဇ္ဈတ္တံ၊ သာမညတ္ထောတိအစ္ဆတိ။
Avūpasantā ajjhattaṃ, sāmaññatthotiacchati.
၉၃၇.
937.
‘‘မတ္တိကံ တေလစုဏ္ဏဉ္စ၊ ဥဒကာသနဘောဇနံ။
‘‘Mattikaṃ telacuṇṇañca, udakāsanabhojanaṃ;
ဂိဟီနံ ဥပနာမေန္တိ၊ အာကင္ခန္တာ ဗဟုတ္တရံ။
Gihīnaṃ upanāmenti, ākaṅkhantā bahuttaraṃ.
၉၃၈.
938.
‘‘ဒန္တပောနံ ကပိတ္ထဉ္စ၊ ပုပ္ဖံ ခာဒနိယာနိ စ။
‘‘Dantaponaṃ kapitthañca, pupphaṃ khādaniyāni ca;
ပိဏ္ဍပာတေ စ သမ္ပန္နေ၊ အမ္ဗေ အာမလကာနိ စ။
Piṇḍapāte ca sampanne, ambe āmalakāni ca.
၉၃၉.
939.
‘‘ဘေသဇ္ဇေသု ယထာ ဝေဇ္ဇာ၊ ကိစ္စာကိစ္စေ ယထာ ဂိဟီ။
‘‘Bhesajjesu yathā vejjā, kiccākicce yathā gihī;
ဂဏိကာဝ ဝိဘူသာယံ၊ ဣသ္သရေ ခတ္တိယာ ယထာ။
Gaṇikāva vibhūsāyaṃ, issare khattiyā yathā.
၉၄၀.
940.
‘‘နေကတိကာ ဝဉ္စနိကာ၊ ကူဋသက္ခီ အပာဋုကာ။
‘‘Nekatikā vañcanikā, kūṭasakkhī apāṭukā;
ဗဟူဟိ ပရိကပ္ပေဟိ၊ အာမိသံ ပရိဘုဉ္ဇရေ။
Bahūhi parikappehi, āmisaṃ paribhuñjare.
၉၄၁.
941.
‘‘လေသကပ္ပေ ပရိယာယေ၊ ပရိကပ္ပေနုဓာဝိတာ။
‘‘Lesakappe pariyāye, parikappenudhāvitā;
ဇီဝိကတ္ထာ ဥပာယေန၊ သင္ကဍ္ဎန္တိ ဗဟုံ ဓနံ။
Jīvikatthā upāyena, saṅkaḍḍhanti bahuṃ dhanaṃ.
၉၄၂.
942.
‘‘ဥပဋ္ဌာပေန္တိ ပရိသံ၊ ကမ္မတော နော စ ဓမ္မတော။
‘‘Upaṭṭhāpenti parisaṃ, kammato no ca dhammato;
ဓမ္မံ ပရေသံ ဒေသေန္တိ၊ လာဘတော နော စ အတ္ထတော။
Dhammaṃ paresaṃ desenti, lābhato no ca atthato.
၉၄၃.
943.
‘‘သင္ဃလာဘသ္သ ဘဏ္ဍန္တိ၊ သင္ဃတော ပရိဗာဟိရာ။
‘‘Saṅghalābhassa bhaṇḍanti, saṅghato paribāhirā;
ပရလာဘောပဇီဝန္တာ၊ အဟိရီကာ န လဇ္ဇရေ။
Paralābhopajīvantā, ahirīkā na lajjare.
၉၄၄.
944.
‘‘နာနုယုတ္တာ တထာ ဧကေ၊ မုဏ္ဍာ သင္ဃာဋိပာရုတာ။
‘‘Nānuyuttā tathā eke, muṇḍā saṅghāṭipārutā;
သမ္ဘာဝနံယေဝိစ္ဆန္တိ၊ လာဘသက္ကာရမုစ္ဆိတာ။
Sambhāvanaṃyevicchanti, lābhasakkāramucchitā.
၉၄၅.
945.
‘‘ဧဝံ နာနပ္ပယာတမ္ဟိ၊ န ဒာနိ သုကရံ တထာ။
‘‘Evaṃ nānappayātamhi, na dāni sukaraṃ tathā;
အဖုသိတံ ဝာ ဖုသိတုံ၊ ဖုသိတံ ဝာနုရက္ခိတုံ။
Aphusitaṃ vā phusituṃ, phusitaṃ vānurakkhituṃ.
၉၄၆.
946.
‘‘ယထာ ကဏ္ဋကဋ္ဌာနမ္ဟိ၊ စရေယ္ယ အနုပာဟနော။
‘‘Yathā kaṇṭakaṭṭhānamhi, careyya anupāhano;
သတိံ ဥပဋ္ဌပေတ္ဝာန၊ ဧဝံ ဂာမေ မုနီ စရေ။
Satiṃ upaṭṭhapetvāna, evaṃ gāme munī care.
၉၄၇.
947.
‘‘သရိတ္ဝာ ပုဗ္ဗကေ ယောဂီ၊ တေသံ ဝတ္တမနုသ္သရံ။
‘‘Saritvā pubbake yogī, tesaṃ vattamanussaraṃ;
ကိဉ္စာပိ ပစ္ဆိမော ကာလော၊ ဖုသေယ္ယ အမတံ ပဒံ။
Kiñcāpi pacchimo kālo, phuseyya amataṃ padaṃ.
၉၄၈.
948.
‘‘ဣဒံ ဝတ္ဝာ သာလဝနေ၊ သမဏော ဘာဝိတိန္ဒ္ရိယော။
‘‘Idaṃ vatvā sālavane, samaṇo bhāvitindriyo;
ဗ္ရာဟ္မဏော ပရိနိဗ္ဗာယီ၊ ဣသိ ခီဏပုနဗ္ဘဝော’’တိ။ –
Brāhmaṇo parinibbāyī, isi khīṇapunabbhavo’’ti. –
ဣမာ ဂာထာ ထေရေနေဝ ဘာသိတာ။
Imā gāthā thereneva bhāsitā.
တတ္ထ ဣရိယံ အာသိ ဘိက္ခူနန္တိ ပုရိသုတ္တမေ လောကနာထမ္ဟိ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေ တိဋ္ဌန္တေ ဓရန္တေ ဧတရဟိ ပဋိပတ္တိဘာဝတော။ အညထာ အညေန ပကာရေန ဘိက္ခူနံ ဣရိယံ စရိတံ အဟောသိ ယထာနုသိဋ္ဌံ ပဋိပတ္တိဘာဝတော။ အညထာ ဒာနိ ဒိသ္သတီတိ ဣဒာနိ ပန တတော အညထာ ဘိက္ခူနံ ဣရိယံ ဒိသ္သတိ အယာထာဝပဋိပတ္တိဘာဝတောတိ အဓိပ္ပာယော ။
Tattha iriyaṃ āsi bhikkhūnanti purisuttame lokanāthamhi sammāsambuddhe tiṭṭhante dharante etarahi paṭipattibhāvato. Aññathā aññena pakārena bhikkhūnaṃ iriyaṃ caritaṃ ahosi yathānusiṭṭhaṃ paṭipattibhāvato. Aññathā dāni dissatīti idāni pana tato aññathā bhikkhūnaṃ iriyaṃ dissati ayāthāvapaṭipattibhāvatoti adhippāyo .
ဣဒာနိ သတ္ထရိ ဓရန္တေ ယေနာကာရေန ဘိက္ခူနံ ပဋိပတ္တိ အဟောသိ, တံ တာဝ ဒသ္သေတုံ ‘‘သီတဝာတပရိတ္တာဏ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ မတ္တဋ္ဌိယန္တိ တံ မတ္တံ ပယောဇနံ။ ယာဝဒေဝ သီတဝာတပရိတ္တာဏံ, ယာဝဒေဝ ဟိရီကောပီနပဋိစ္ဆာဒနံ ကတ္ဝာ စီဝရံ ပရိဘုဉ္ဇိံသု။ ကထံ? သန္တုဋ္ဌာ ဣတရီတရေ ယသ္မိံ တသ္မိံ ဟီနေ ပဏီတေ ဝာ ယထာလဒ္ဓေ ပစ္စယေ သန္တောသံ အာပန္နာ။
Idāni satthari dharante yenākārena bhikkhūnaṃ paṭipatti ahosi, taṃ tāva dassetuṃ ‘‘sītavātaparittāṇa’’ntiādi vuttaṃ. Tattha mattaṭṭhiyanti taṃ mattaṃ payojanaṃ. Yāvadeva sītavātaparittāṇaṃ, yāvadeva hirīkopīnapaṭicchādanaṃ katvā cīvaraṃ paribhuñjiṃsu. Kathaṃ? Santuṭṭhā itarītare yasmiṃ tasmiṃ hīne paṇīte vā yathāladdhe paccaye santosaṃ āpannā.
ပဏီတန္တိ ဥဠာရံ သပ္ပိအာဒိနာ သံသဋ္ဌံ, တဒဘာဝေန လူခံ။ အပ္ပန္တိ, စတုပဉ္စာလောပမတ္တမ္ပိ။ ဗဟုံ ယာပနတ္ထံ အဘုဉ္ဇိံသူတိ ပဏီတံ ဗဟုံ ဘုဉ္ဇန္တာပိ ယာပနမတ္တမေဝ အာဟာရံ ဘုဉ္ဇိံသု။ တတော ဧဝ အဂိဒ္ဓာ ဂေဓံ အနာပန္နာ။ နာဓိမုစ္ဆိတာ န အဇ္ဈောသိတာ အက္ခဗ္ဘဉ္ဇနံ ဝိယ သာကဋိကာ, ဝဏလေပနံ ဝိယ ဝဏိနော အဘုဉ္ဇိံသု။
Paṇītanti uḷāraṃ sappiādinā saṃsaṭṭhaṃ, tadabhāvena lūkhaṃ. Appanti, catupañcālopamattampi. Bahuṃ yāpanatthaṃ abhuñjiṃsūti paṇītaṃ bahuṃ bhuñjantāpi yāpanamattameva āhāraṃ bhuñjiṃsu. Tato eva agiddhā gedhaṃ anāpannā. Nādhimucchitā na ajjhositā akkhabbhañjanaṃ viya sākaṭikā, vaṇalepanaṃ viya vaṇino abhuñjiṃsu.
ဇီဝိတာနံ ပရိက္ခာရေ, ဘေသဇ္ဇေ အထ ပစ္စယေပိ ဇီဝိတာနံ ပဝတ္တိယာ ပရိက္ခာရဘူတေ ဘေသဇ္ဇသင္ခာတေ ပစ္စယေ ဂိလာနပစ္စယေ။ ယထာ တေတိ ယထာ တေ ပုရိမကာ ဘိက္ခူ အာသဝက္ခယေ ဥသ္သုကာ ယုတ္တာ အာသုံ, တထာ တေ ရောဂာဘိဘူတာပိ ဂိလာနပစ္စယေ ဗာဠ္ဟံ အတိဝိယ ဥသ္သုကာ နာဟေသုန္တိ အတ္ထော။
Jīvitānaṃparikkhāre, bhesajje atha paccayepi jīvitānaṃ pavattiyā parikkhārabhūte bhesajjasaṅkhāte paccaye gilānapaccaye. Yathā teti yathā te purimakā bhikkhū āsavakkhaye ussukā yuttā āsuṃ, tathā te rogābhibhūtāpi gilānapaccaye bāḷhaṃ ativiya ussukā nāhesunti attho.
တပ္ပရာယဏာတိ ဝိဝေကပရာယဏာ ဝိဝေကပောဏာ။ ဧဝံ စတူဟိ ဂာထာဟိ စတုပစ္စယသန္တောသံ ဘာဝနာဘိရတိဉ္စ ဒသ္သေန္တေန တေသံ အရိယဝံသပဋိပဒာ ဒသ္သိတာ။
Tapparāyaṇāti vivekaparāyaṇā vivekapoṇā. Evaṃ catūhi gāthāhi catupaccayasantosaṃ bhāvanābhiratiñca dassentena tesaṃ ariyavaṃsapaṭipadā dassitā.
နီစာတိ ‘‘မယံ ပံသုကူလိကာ ပိဏ္ဍပာတိကာ’’တိ အတ္တုက္ကံသနပရဝမ္ဘနာနိ အကတ္ဝာ နီစဝုတ္တိနော, နိဝာတဝုတ္တိနောတိ အတ္ထော။ နိဝိဋ္ဌာတိ သာသနေ နိဝိဋ္ဌသဒ္ဓာ။ သုဘရာတိ အပ္ပိစ္ဆတာဒိဘာဝေန သုပောသာ။ မုဒူတိ ဝတ္တပဋိပတ္တိယံ သကလေ စ ဗ္ရဟ္မစရိယေ မုဒူ, သုပရိကမ္မကတသုဝဏ္ဏံ ဝိယ ဝိနိယောဂက္ခမာ။ မုဒူတိ ဝာ အဘာကုဋိကာ ဥတ္တာနမုခာ ပုပ္ဖိတမုခေန ပဋိသန္ထာရဝုတ္တိနော, သုတိတ္ထံ ဝိယ သုခာဝဟာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အထဒ္ဓမာနသာတိ အကထိနစိတ္တာ တေန သုဗ္ဗစဘာဝမာဟ။ အဗ္ယာသေကာတိ သတိဝိပ္ပဝာသာဘာဝတော ကိလေသဗ္ယာသေကရဟိတာ, အန္တရန္တရာ တဏ္ဟာဒိဋ္ဌိမာနာဒီဟိ အဝောကိဏ္ဏာတိ အတ္ထော။ အမုခရာတိ န မုခရာ, န မုခေန ခရာ ဝစီပာဂဗ္ဘိယရဟိတာတိ ဝာ အတ္ထော။ အတ္ထစိန္တာဝသာနုဂာတိ ဟိတစိန္တာဝသာနုဂာဟိတစိန္တာဝသိကာ, အတ္တနော ပရေသဉ္စ ဟိတစိန္တမေဝ အနုပရိဝတ္တနကာ။
Nīcāti ‘‘mayaṃ paṃsukūlikā piṇḍapātikā’’ti attukkaṃsanaparavambhanāni akatvā nīcavuttino, nivātavuttinoti attho. Niviṭṭhāti sāsane niviṭṭhasaddhā. Subharāti appicchatādibhāvena suposā. Mudūti vattapaṭipattiyaṃ sakale ca brahmacariye mudū, suparikammakatasuvaṇṇaṃ viya viniyogakkhamā. Mudūti vā abhākuṭikā uttānamukhā pupphitamukhena paṭisanthāravuttino, sutitthaṃ viya sukhāvahāti vuttaṃ hoti. Athaddhamānasāti akathinacittā tena subbacabhāvamāha. Abyāsekāti sativippavāsābhāvato kilesabyāsekarahitā, antarantarā taṇhādiṭṭhimānādīhi avokiṇṇāti attho. Amukharāti na mukharā, na mukhena kharā vacīpāgabbhiyarahitāti vā attho. Atthacintāvasānugāti hitacintāvasānugāhitacintāvasikā, attano paresañca hitacintameva anuparivattanakā.
တတောတိ တသ္မာ နီစဝုတ္တာဒိဟေတု။ ပာသာဒိကန္တိ ပသာဒဇနိကံ ပဋိပတ္တိံ ပသ္သန္တာနံ သုဏန္တာနဉ္စ ပသာဒာဝဟံ။ ဂတန္တိ အဘိက္ကန္တပဋိက္ကန္တပရိဝတ္တနာဒိဂမနံ။ ဂတန္တိ ဝာ ကာယဝာစာပဝတ္တိ။ ဘုတ္တန္တိ စတုပစ္စယပရိဘောဂော။ နိသေဝိတန္တိ ဂောစရနိသေဝနံ။ သိနိဒ္ဓာ တေလဓာရာဝာတိ ယထာ အနိဝတ္တိတာ ကုသလဇနာဘိသိဉ္စိတာ သဝန္တီ တေလဓာရာ အဝိစ္ဆိန္နာ သိနိဒ္ဓာ မဋ္ဌာ ဒသ္သနီယာ ပာသာဒိကာ ဟောတိ, ဧဝံ တေသံ အာကပ္ပသမ္ပန္နာနံ ဣရိယာပထော အစ္ဆိဒ္ဒော သဏ္ဟော မဋ္ဌော ဒသ္သနီယော ပာသာဒိကော အဟောသိ။
Tatoti tasmā nīcavuttādihetu. Pāsādikanti pasādajanikaṃ paṭipattiṃ passantānaṃ suṇantānañca pasādāvahaṃ. Gatanti abhikkantapaṭikkantaparivattanādigamanaṃ. Gatanti vā kāyavācāpavatti. Bhuttanti catupaccayaparibhogo. Nisevitanti gocaranisevanaṃ. Siniddhāteladhārāvāti yathā anivattitā kusalajanābhisiñcitā savantī teladhārā avicchinnā siniddhā maṭṭhā dassanīyā pāsādikā hoti, evaṃ tesaṃ ākappasampannānaṃ iriyāpatho acchiddo saṇho maṭṭho dassanīyo pāsādiko ahosi.
မဟာဈာယီတိ မဟန္တေဟိ ဈာနေဟိ ဈာယနသီလာ, မဟန္တံ ဝာ နိဗ္ဗာနံ ဈာယန္တီတိ မဟာဈာယီ။ တတော ဧဝ မဟာဟိတာ, မဟန္တေဟိ ဟိတေဟိ သမန္နာဂတာတိ အတ္ထော။ တေ ထေရာတိ တေ ယထာဝုတ္တပ္ပကာရာ ပဋိပတ္တိပရာယဏာ ထေရာ ဣဒာနိ ပရိနိဗ္ဗုတာတိ အတ္ထော။ ပရိတ္တာ ဒာနိ တာဒိသာတိ ဣဒာနိ ပစ္ဆိမေ ကာလေ တာဒိသာ တထာရူပာ ထေရာ ပရိတ္တာ အပ္ပကာ ကတိပယာ ဧဝာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။
Mahājhāyīti mahantehi jhānehi jhāyanasīlā, mahantaṃ vā nibbānaṃ jhāyantīti mahājhāyī. Tato eva mahāhitā, mahantehi hitehi samannāgatāti attho. Te therāti te yathāvuttappakārā paṭipattiparāyaṇā therā idāni parinibbutāti attho. Parittā dāni tādisāti idāni pacchime kāle tādisā tathārūpā therā parittā appakā katipayā evāti vuttaṃ hoti.
ကုသလာနဉ္စ ဓမ္မာနန္တိ ဝိဝဋ္ဋသ္သ ဥပနိသ္သယဘူတာနံ ဝိမောက္ခသမ္ဘာရာနံ အနဝဇ္ဇဓမ္မာနံ။ ပညာယ စာတိ တထာရူပာယ ပညာယ စ။ ပရိက္ခယာတိ အဘာဝတော အနုပ္ပတ္တိတော။ ကာမဉ္စေတ္ထ ပညာပိ သိယာ အနဝဇ္ဇဓမ္မာ, ဗဟုကာရဘာဝဒသ္သနတ္ထံ ပနသ္သာ ဝိသုံ ဂဟဏံ ယထာ ပုညဉာဏသမ္ဘာရာတိ။ သဗ္ဗာကာရဝရူပေတန္တိ အာဒိကလ္ယာဏတာဒီဟိ သဗ္ဗေဟိ အာကာရဝရေဟိ ပကာရဝိသေသေဟိ ဥပေတံ ယုတ္တံ ဇိနသ္သ ဘဂဝတော သာသနံ လုဇ္ဇတိ ဝိနသ္သတီတိ အတ္ထော။
Kusalānañcadhammānanti vivaṭṭassa upanissayabhūtānaṃ vimokkhasambhārānaṃ anavajjadhammānaṃ. Paññāya cāti tathārūpāya paññāya ca. Parikkhayāti abhāvato anuppattito. Kāmañcettha paññāpi siyā anavajjadhammā, bahukārabhāvadassanatthaṃ panassā visuṃ gahaṇaṃ yathā puññañāṇasambhārāti. Sabbākāravarūpetanti ādikalyāṇatādīhi sabbehi ākāravarehi pakāravisesehi upetaṃ yuttaṃ jinassa bhagavato sāsanaṃ lujjati vinassatīti attho.
ပာပကာနဉ္စ ဓမ္မာနံ, ကိလေသာနဉ္စ ယော ဥတူတိ ကာယဒုစ္စရိတာဒီနံ ပာပဓမ္မာနံ လောဘာဒီနဉ္စ ကိလေသာနံ ယော ဥတု ယော ကာလော, သော အယံ ဝတ္တတီတိ ဝစနသေသော။ ဥပဋ္ဌိတာ ဝိဝေကာယ, ယေ စ သဒ္ဓမ္မသေသကာတိ ယေ ပန ဧဝရူပေ ကာလေ ကာယစိတ္တဥပဓိဝိဝေကတ္ထာယ ဥပဋ္ဌိတာ အာရဒ္ဓဝီရိယာ, တေ စ သေသပဋိပတ္တိသဒ္ဓမ္မကာ ဟောန္တိ။ အယဉ္ဟေတ္ထ အဓိပ္ပာယော – သုဝိသုဒ္ဓသီလာစာရာပိ သမာနာ ဣဒာနိ ဧကစ္စေ ဘိက္ခူ ဣရိယာပထသဏ္ဌာပနံ, သမထဝိပသ္သနာဘာဝနာဝိဓာနံ, မဟာပလိဗောဓူပစ္ဆေဒော, ခုဒ္ဒကပလိဗောဓူပစ္ဆေဒောတိ ဧဝမာဒိပုဗ္ဗကိစ္စံ သမ္ပာဒေတ္ဝာ ဘာဝနမနုယုဉ္ဇန္တိ။ တေ သေသပဋိပတ္တိသဒ္ဓမ္မကာ, ပဋိပတ္တိံ မတ္ထကံ ပာပေတုံ န သက္ကောန္တီတိ။
Pāpakānañca dhammānaṃ, kilesānañca yo utūti kāyaduccaritādīnaṃ pāpadhammānaṃ lobhādīnañca kilesānaṃ yo utu yo kālo, so ayaṃ vattatīti vacanaseso. Upaṭṭhitā vivekāya, ye ca saddhammasesakāti ye pana evarūpe kāle kāyacittaupadhivivekatthāya upaṭṭhitā āraddhavīriyā, te ca sesapaṭipattisaddhammakā honti. Ayañhettha adhippāyo – suvisuddhasīlācārāpi samānā idāni ekacce bhikkhū iriyāpathasaṇṭhāpanaṃ, samathavipassanābhāvanāvidhānaṃ, mahāpalibodhūpacchedo, khuddakapalibodhūpacchedoti evamādipubbakiccaṃ sampādetvā bhāvanamanuyuñjanti. Te sesapaṭipattisaddhammakā, paṭipattiṃ matthakaṃ pāpetuṃ na sakkontīti.
တေ ကိလေသာ ပဝဍ္ဎန္တာတိ ယေ ဘဂဝတော ဩရသပုတ္တေဟိ စ တဒာ ပရိက္ခယံ ပရိယာဒာနံ ဂမိတာ ကိလေသာ, တေ ဧတရဟိ လဒ္ဓောကာသာ ဘိက္ခူသု ဝုဒ္ဓိံ ဝိရူဠ္ဟိံ ဝေပုလ္လံ အာပဇ္ဇန္တာ။ အာဝိသန္တိ ဗဟုံ ဇနန္တိ ကလ္ယာဏမိတ္တရဟိတံ အယောနိသောမနသိကာရဗဟုလံ အန္ဓဗာလဇနံ အဘိဘဝိတ္ဝာ အဝသံ ကရောန္တာ အာဝိသန္တိ သန္တာနံ အနုပဝိသန္တိ။ ဧဝံဘူတာ စ တေ ကီဠန္တိ မညေ ဗာလေဟိ, ဥမ္မတ္တေဟိဝ ရက္ခသာ, ယထာ နာမ ကေဠိသီလာ ရက္ခသာ ဘိသက္ကရဟိတေ ဥမ္မတ္တေ အာဝိသိတ္ဝာ တေ အနယဗ္ယသနံ အာပာဒေန္တာ တေဟိ ကီဠန္တိ, ဧဝံ တေ ကိလေသာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဘိသက္ကရဟိတေ အန္ဓဗာလေ ဘိက္ခူ အာဝိသိတ္ဝာ တေသံ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကာဒိဘေဒံ အနတ္ထံ ဥပ္ပာဒေန္တာ တေဟိ သဒ္ဓိံ ကီဠန္တိ မညေ, ကီဠန္တာ ဝိယ ဟောန္တီတိ အတ္ထော။
Te kilesā pavaḍḍhantāti ye bhagavato orasaputtehi ca tadā parikkhayaṃ pariyādānaṃ gamitā kilesā, te etarahi laddhokāsā bhikkhūsu vuddhiṃ virūḷhiṃ vepullaṃ āpajjantā. Āvisanti bahuṃ jananti kalyāṇamittarahitaṃ ayonisomanasikārabahulaṃ andhabālajanaṃ abhibhavitvā avasaṃ karontā āvisanti santānaṃ anupavisanti. Evaṃbhūtā ca te kīḷanti maññe bālehi, ummattehiva rakkhasā, yathā nāma keḷisīlā rakkhasā bhisakkarahite ummatte āvisitvā te anayabyasanaṃ āpādentā tehi kīḷanti, evaṃ te kilesā sammāsambuddhabhisakkarahite andhabāle bhikkhū āvisitvā tesaṃ diṭṭhadhammikādibhedaṃ anatthaṃ uppādentā tehi saddhiṃ kīḷanti maññe, kīḷantā viya hontīti attho.
တေန တေနာတိ တေန တေန အာရမ္မဏဘာဂေန။ ဝိဓာဝိတာတိ ဝိရူပံ ဓာဝိတာ အသာရုပ္ပဝသေန ပဋိပဇ္ဇန္တာ။ ကိလေသဝတ္ထူသူတိ ပဌမံ ဥပ္ပန္နံ ကိလေသာ ပစ္ဆာ ဥပ္ပဇ္ဇနကာနံ ကာရဏဘာဝတော ကိလေသာဝ ကိလေသဝတ္ထူနိ, တေသု ကိလေသဝတ္ထူသု သမူဟိတေသု။ သသင္ဂာမေဝ ဃောသိတေတိ ဟိရညသုဝဏ္ဏမဏိမုတ္တာဒိကံ ဓနံ ဝိပ္ပကိရိတ္ဝာ ‘‘ယံ ယံ ဟိရညသုဝဏ္ဏာဒိ ယသ္သ ယသ္သ ဟတ္ထဂတံ, တံ တံ တသ္သ တသ္သေဝ ဟောတူ’’တိ ဧဝံ ကာမဃောသနာ သသင္ဂာမဃောသနာ နာမ။ တတ္ထာယမတ္ထော – ကိလေသဝတ္ထူသု ‘‘ယော ယော ကိလေသော ယံ ယံ သတ္တံ ဂဏ္ဟာတိ အဘိဘဝတိ, သော သော တသ္သ တသ္သ ဟောတူ’’တိ ကိလေသသေနာပတိနာ မာရေန သသင္ဂာမေ ဃောသိတေ ဝိယ။ တေဟိ တေဟိ ကိလေသေဟိ အဘိဘူတာ တေ ဗာလပုထုဇ္ဇနာ တေန တေန အာရမ္မဏဘာဂေန ဝိဓာဝိတာ ဝောသိတာတိ။
Tenatenāti tena tena ārammaṇabhāgena. Vidhāvitāti virūpaṃ dhāvitā asāruppavasena paṭipajjantā. Kilesavatthūsūti paṭhamaṃ uppannaṃ kilesā pacchā uppajjanakānaṃ kāraṇabhāvato kilesāva kilesavatthūni, tesu kilesavatthūsu samūhitesu. Sasaṅgāmeva ghositeti hiraññasuvaṇṇamaṇimuttādikaṃ dhanaṃ vippakiritvā ‘‘yaṃ yaṃ hiraññasuvaṇṇādi yassa yassa hatthagataṃ, taṃ taṃ tassa tasseva hotū’’ti evaṃ kāmaghosanā sasaṅgāmaghosanā nāma. Tatthāyamattho – kilesavatthūsu ‘‘yo yo kileso yaṃ yaṃ sattaṃ gaṇhāti abhibhavati, so so tassa tassa hotū’’ti kilesasenāpatinā mārena sasaṅgāme ghosite viya. Tehi tehi kilesehi abhibhūtā te bālaputhujjanā tena tena ārammaṇabhāgena vidhāvitā vositāti.
တေ ဧဝံ ဝိဓာဝိတာ ကိံ ကရောန္တီတိ အာဟ ‘‘ပရိစ္စဇိတ္ဝာ သဒ္ဓမ္မံ, အညမညေဟိ ဘဏ္ဍရေ’’တိ။ တသ္သတ္ထော – ပဋိပတ္တိသဒ္ဓမ္မံ ဆဍ္ဍေတ္ဝာ အာမိသကိဉ္ဇက္ခဟေတု အညမညေဟိ ဘဏ္ဍရေ ကလဟံ ကရောန္တီတိ။ ဒိဋ္ဌိဂတာနီတိ ‘‘ဝိညာဏမတ္တမေဝ အတ္ထိ, နတ္ထေဝ ရူပဓမ္မာ’’တိ, ‘‘ယထာ ပုဂ္ဂလော နာမ ပရမတ္ထတော နတ္ထိ, ဧဝံ သဘာဝဓမ္မာပိ ပရမတ္ထတော နတ္ထိ, ဝောဟာရမတ္တမေဝာ’’တိ စ ဧဝမာဒီနိ ဒိဋ္ဌိဂတာနိ မိစ္ဆာဂာဟေ အန္ဝေန္တာ အနုဂစ္ဆန္တာ ဣဒံ သေယ္ယော ဣဒမေဝ သေဋ္ဌံ, အညံ မိစ္ဆာတိ မညန္တိ။
Te evaṃ vidhāvitā kiṃ karontīti āha ‘‘pariccajitvā saddhammaṃ, aññamaññehi bhaṇḍare’’ti. Tassattho – paṭipattisaddhammaṃ chaḍḍetvā āmisakiñjakkhahetu aññamaññehi bhaṇḍare kalahaṃ karontīti. Diṭṭhigatānīti ‘‘viññāṇamattameva atthi, nattheva rūpadhammā’’ti, ‘‘yathā puggalo nāma paramatthato natthi, evaṃ sabhāvadhammāpi paramatthato natthi, vohāramattamevā’’ti ca evamādīni diṭṭhigatāni micchāgāhe anventā anugacchantā idaṃ seyyo idameva seṭṭhaṃ, aññaṃ micchāti maññanti.
နိဂ္ဂတာတိ ဂေဟတော နိက္ခန္တာ။ ကဋစ္ဆုဘိက္ခဟေတူပီတိ ကဋစ္ဆုမတ္တဘိက္ခာနိမိတ္တမ္ပိ။ တံ ဒဒန္တသ္သ ဂဟဋ္ဌသ္သ အနနုလောမိကသံသဂ္ဂဝသေန အကိစ္စာနိ ပဗ္ဗဇိတေန အကတ္တဗ္ဗာနိ ကမ္မာနိ နိသေဝရေ ကရောန္တိ။
Niggatāti gehato nikkhantā. Kaṭacchubhikkhahetūpīti kaṭacchumattabhikkhānimittampi. Taṃ dadantassa gahaṭṭhassa ananulomikasaṃsaggavasena akiccāni pabbajitena akattabbāni kammāni nisevare karonti.
ဥဒရာဝဒေဟကံ ဘုတ္ဝာတိ ‘‘ဦနူဒရော မိတာဟာရော’’တိ (ထေရဂာ. ၉၈၂; မိ. ပ. ၆.၅.၁၀) ဝုတ္တဝစနံ အစိန္တေတ္ဝာ ဥဒရပူရံ ဘုဉ္ဇိတ္ဝာ။ သယန္တုတ္တာနသေယ္ယကာတိ ‘‘ဒက္ခိဏေန ပသ္သေန သီဟသေယ္ယံ ကပ္ပေတိ ပာဒေ ပာဒံ အစ္စာဓာယ သတော သမ္ပဇာနော’’တိ (အ. နိ. ၈.၉; ဝိဘ. ၅၁၉) ဝုတ္တဝိဓာနံ အနနုသ္သရိတ္ဝာ ဥတ္တာနသေယ္ယကာ သယန္တိ။ ယာ ကထာ သတ္ထုဂရဟိတာတိ ရာဇကထာဒိတိရစ္ဆာနကထံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။
Udarāvadehakaṃ bhutvāti ‘‘ūnūdaro mitāhāro’’ti (theragā. 982; mi. pa. 6.5.10) vuttavacanaṃ acintetvā udarapūraṃ bhuñjitvā. Sayantuttānaseyyakāti ‘‘dakkhiṇena passena sīhaseyyaṃ kappeti pāde pādaṃ accādhāya sato sampajāno’’ti (a. ni. 8.9; vibha. 519) vuttavidhānaṃ ananussaritvā uttānaseyyakā sayanti. Yā kathā satthugarahitāti rājakathāditiracchānakathaṃ sandhāya vadati.
သဗ္ဗကာရုကသိပ္ပာနီတိ သဗ္ဗေဟိ ဝေသ္သာဒီဟိ ကာရုကေဟိ ကတ္တဗ္ဗာနိ ဘတ္တတာလဝဏ္ဋကရဏာဒီနိ ဟတ္ထသိပ္ပာနိ။ စိတ္တိံ ကတ္ဝာနာတိ သက္ကစ္စံ သာဒရံ ကတ္ဝာ။ အဝူပသန္တာ အဇ္ဈတ္တန္တိ ကိလေသဝူပသမာဘာဝတော ဂဒ္ဒုဟနမတ္တမ္ပိ သမာဓာနာဘာဝတော စ အဇ္ဈတ္တံ အဝူပသန္တာ, အဝူပသန္တစိတ္တာတိ အတ္ထော။ သာမညတ္ထောတိ သမဏဓမ္မော။ အတိအစ္ဆတီတိ တေသံ အာဇီဝကိစ္စပသုတတာယ ဧကဒေသမ္ပိ အဖုသနတော ဝိသုံယေဝ နိသီဒတိ, အနလ္လီယတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။
Sabbakārukasippānīti sabbehi vessādīhi kārukehi kattabbāni bhattatālavaṇṭakaraṇādīni hatthasippāni. Cittiṃ katvānāti sakkaccaṃ sādaraṃ katvā. Avūpasantā ajjhattanti kilesavūpasamābhāvato gadduhanamattampi samādhānābhāvato ca ajjhattaṃ avūpasantā, avūpasantacittāti attho. Sāmaññatthoti samaṇadhammo. Atiacchatīti tesaṃ ājīvakiccapasutatāya ekadesampi aphusanato visuṃyeva nisīdati, anallīyatīti vuttaṃ hoti.
မတ္တိကန္တိ ပာကတိကံ ဝာ ပဉ္စဝဏ္ဏံ ဝာ ဂိဟီနံ ဝိနိယောဂက္ခမံ မတ္တိကံ။ တေလစုဏ္ဏဉ္စာတိ ပာကတိကံ, အဘိသင္ခတံ ဝာ တေလဉ္စ စုဏ္ဏဉ္စ။ ဥဒကာသနဘောဇနန္တိ ဥဒကဉ္စ အာသနဉ္စ ဘောဇနဉ္စ။ အာကင္ခန္တာ ဗဟုတ္တရန္တိ ဗဟုံ ပိဏ္ဍပာတာဒိဥတ္တရုတ္တရံ အာကင္ခန္တာ ‘‘အမ္ဟေဟိ မတ္တိကာဒီသု ဒိန္နေသု မနုသ္သာ ဒဠ္ဟဘတ္တိကာ ဟုတ္ဝာ ဗဟုံ ဥတ္တရုတ္တရံ စတုပစ္စယဇာတံ ဒသ္သန္တီ’’တိ အဓိပ္ပာယေန ဂိဟီနံ ဥပနာမေန္တီတိ အတ္ထော။
Mattikanti pākatikaṃ vā pañcavaṇṇaṃ vā gihīnaṃ viniyogakkhamaṃ mattikaṃ. Telacuṇṇañcāti pākatikaṃ, abhisaṅkhataṃ vā telañca cuṇṇañca. Udakāsanabhojananti udakañca āsanañca bhojanañca. Ākaṅkhantā bahuttaranti bahuṃ piṇḍapātādiuttaruttaraṃ ākaṅkhantā ‘‘amhehi mattikādīsu dinnesu manussā daḷhabhattikā hutvā bahuṃ uttaruttaraṃ catupaccayajātaṃ dassantī’’ti adhippāyena gihīnaṃ upanāmentīti attho.
ဒန္တေ ပုနန္တိ သောဓေန္တိ ဧတေနာတိ ဒန္တပောနံ, ဒန္တကဋ္ဌံ။ ကပိတ္ထန္တိ ကပိတ္ထဖလံ။ ပုပ္ဖန္တိ သုမနစမ္ပကာဒိပုပ္ဖံ။ ခာဒနီယာနီတိ အဋ္ဌာရသဝိဓေပိ ခဇ္ဇကဝိသေသေ။ ပိဏ္ဍပာတေ စ သမ္ပန္နေတိ ဝဏ္ဏာဒိသမ္ပယုတ္တေ ဩဒနဝိသေသေ။ ‘‘အမ္ဗေ အာမလကာနိ စာ’’တိ စ-သဒ္ဒေန မာတုလုင္ဂတာလနာဠိကေရာဒိဖလာနိ အဝုတ္တာနိ သင္ဂဏ္ဟာတိ။ သဗ္ဗတ္ထ ဂိဟီနံ ဥပနာမေန္တိ အာကင္ခန္တာ ဗဟုတ္တရန္တိ ယောဇနာ။
Dante punanti sodhenti etenāti dantaponaṃ, dantakaṭṭhaṃ. Kapitthanti kapitthaphalaṃ. Pupphanti sumanacampakādipupphaṃ. Khādanīyānīti aṭṭhārasavidhepi khajjakavisese. Piṇḍapāte ca sampanneti vaṇṇādisampayutte odanavisese. ‘‘Ambe āmalakāni cā’’ti ca-saddena mātuluṅgatālanāḷikerādiphalāni avuttāni saṅgaṇhāti. Sabbattha gihīnaṃ upanāmenti ākaṅkhantā bahuttaranti yojanā.
ဘေသဇ္ဇေသု ယထာ ဝေဇ္ဇာတိ ဂိဟီနံ ဘေသဇ္ဇပ္ပယောဂေသု ယထာ ဝေဇ္ဇာ, တထာ ဘိက္ခူ ပဋိပဇ္ဇန္တီတိ အဓိပ္ပာယော။ ကိစ္စာကိစ္စေ ယထာ ဂိဟီတိ ဂဟဋ္ဌာနံ ခုဒ္ဒကေ စေဝ မဟန္တေ စ ကိစ္စေ ကတ္တဗ္ဗေ ဂိဟီ ဝိယ။ ဂဏိကာဝ ဝိဘူသာယန္တိ အတ္တနော သရီရသ္သ ဝိဘူသနေ ရူပူပဇီဝိနိယော ဝိယ။ ဣသ္သရေ ခတ္တိယာ ယထာတိ ဣသ္သရေ ဣသ္သရိယပဝတ္တနေ ယထာ ခတ္တိယာ, ဧဝံ ကုလပတီ ဟုတ္ဝာ ဝတ္တန္တီတိ အတ္ထော။
Bhesajjesu yathā vejjāti gihīnaṃ bhesajjappayogesu yathā vejjā, tathā bhikkhū paṭipajjantīti adhippāyo. Kiccākicce yathā gihīti gahaṭṭhānaṃ khuddake ceva mahante ca kicce kattabbe gihī viya. Gaṇikāva vibhūsāyanti attano sarīrassa vibhūsane rūpūpajīviniyo viya. Issare khattiyā yathāti issare issariyapavattane yathā khattiyā, evaṃ kulapatī hutvā vattantīti attho.
နေကတိကာတိ နိကတိယံ နိယုတ္တာ, အမဏိံယေဝ မဏိံ, အသုဝဏ္ဏံယေဝ သုဝဏ္ဏံ ကတ္ဝာ ပဋိရူပသာစိယောဂနိရတာ။ ဝဉ္စနိကာတိ ကူဋမာနာဒီဟိ ဝိပ္ပလမ္ဗကာ။ ကူဋသက္ခီတိ အယာထာဝသက္ခိနော။ အပာဋုကာတိ ဝာမကာ, အသံယတဝုတ္တီတိ အတ္ထော။ ဗဟူဟိ ပရိကပ္ပေဟီတိ ယထာဝုတ္တေဟိ အညေဟိ စ ဗဟူဟိ မိစ္ဆာဇီဝပ္ပကာရေဟိ။
Nekatikāti nikatiyaṃ niyuttā, amaṇiṃyeva maṇiṃ, asuvaṇṇaṃyeva suvaṇṇaṃ katvā paṭirūpasāciyoganiratā. Vañcanikāti kūṭamānādīhi vippalambakā. Kūṭasakkhīti ayāthāvasakkhino. Apāṭukāti vāmakā, asaṃyatavuttīti attho. Bahūhi parikappehīti yathāvuttehi aññehi ca bahūhi micchājīvappakārehi.
လေသကပ္ပေတိ ကပ္ပိယလေသေ ကပ္ပိယပဋိရူပေ။ ပရိယာယေတိ, ပစ္စယေသု ပရိယာယသ္သ ယောဂေ။ ပရိကပ္ပေတိ ဝဍ္ဎိအာဒိဝိကပ္ပနေ, သဗ္ဗတ္ထ ဝိသယေ ဘုမ္မံ။ အနုဓာဝိတာတိ မဟိစ္ဆတာဒီဟိ ပာပဓမ္မေဟိ အနုဓာဝိတာ ဝောသိတာ။ ဇီဝိကတ္ထာ ဇီဝိကပ္ပယောဇနာ အာဇီဝဟေတုကာ။ ဥပာယေနာတိ ပရိကထာဒိနာ ဥပာယေန ပစ္စယုပ္ပာဒနနယေန။ သင္ကဍ္ဎန္တီတိ သံဟရန္တိ။
Lesakappeti kappiyalese kappiyapaṭirūpe. Pariyāyeti, paccayesu pariyāyassa yoge. Parikappeti vaḍḍhiādivikappane, sabbattha visaye bhummaṃ. Anudhāvitāti mahicchatādīhi pāpadhammehi anudhāvitā vositā. Jīvikatthā jīvikappayojanā ājīvahetukā. Upāyenāti parikathādinā upāyena paccayuppādananayena. Saṅkaḍḍhantīti saṃharanti.
ဥပဋ္ဌာပေန္တိ ပရိသန္တိ ပရိသာယ အတ္တာနံ ဥပဋ္ဌပေန္တိ, ယထာ ပရိသာ အတ္တာနံ ဥပဋ္ဌပေန္တိ, ဧဝံ ပရိသံ သင္ဂဏ္ဟန္တီတိ အတ္ထော။ ကမ္မတောတိ ကမ္မဟေတု။ တေ ဟိ အတ္တနော ကတ္တဗ္ဗဝေယ္ယာဝစ္စနိမိတ္တံ ဥပဋ္ဌပေန္တိ။ နော စ ဓမ္မတောတိ ဓမ္မနိမိတ္တံ နော စ ဥပဋ္ဌပေန္တိ။ ယော သတ္ထာရာ ဥလ္လုမ္ပနသဘာဝသဏ္ဌိတာယ ပရိသာယ သင္ဂဟော အနုညာတော, တေန န သင္ဂဏ္ဟန္တီတိ အတ္ထော။ လာဘတောတိ လာဘဟေတု, ‘‘အယ္ယော ဗဟုသ္သုတော, ဘာဏကော, ‘ဓမ္မကထိကော’တိ ဧဝံ သမ္ဘာဝေန္တော မဟာဇနော မယ္ဟံ လာဘသက္ကာရေ ဥပနယိသ္သတီ’’တိ ဣစ္ဆာစာရေ ဌတ္ဝာ လာဘနိမိတ္တံ ပရေသံ ဓမ္မံ ဒေသေန္တိ။ နော စ အတ္ထတောတိ ယော သော ဝိမုတ္တာယတနသီသေ ဌတ္ဝာ သဒ္ဓမ္မံ ကထေန္တေန ပတ္တဗ္ဗော အတ္ထော, န တံဒိဋ္ဌဓမ္မိကာဒိဘေဒဟိတနိမိတ္တံ ဓမ္မံ ဒေသေန္တီတိ အတ္ထော။
Upaṭṭhāpenti parisanti parisāya attānaṃ upaṭṭhapenti, yathā parisā attānaṃ upaṭṭhapenti, evaṃ parisaṃ saṅgaṇhantīti attho. Kammatoti kammahetu. Te hi attano kattabbaveyyāvaccanimittaṃ upaṭṭhapenti. No ca dhammatoti dhammanimittaṃ no ca upaṭṭhapenti. Yo satthārā ullumpanasabhāvasaṇṭhitāya parisāya saṅgaho anuññāto, tena na saṅgaṇhantīti attho. Lābhatoti lābhahetu, ‘‘ayyo bahussuto, bhāṇako, ‘dhammakathiko’ti evaṃ sambhāvento mahājano mayhaṃ lābhasakkāre upanayissatī’’ti icchācāre ṭhatvā lābhanimittaṃ paresaṃ dhammaṃ desenti. No ca atthatoti yo so vimuttāyatanasīse ṭhatvā saddhammaṃ kathentena pattabbo attho, na taṃdiṭṭhadhammikādibhedahitanimittaṃ dhammaṃ desentīti attho.
သင္ဃလာဘသ္သ ဘဏ္ဍန္တီတိ သင္ဃလာဘဟေတု ဘဏ္ဍန္တိ ‘‘မယ္ဟံ ပာပုဏာတိ, န တုယ္ဟ’’န္တိအာဒိနာ ကလဟံ ကရောန္တိ။ သင္ဃတော ပရိဗာဟိရာတိ, အရိယသင္ဃတော ဗဟိဘူတာ အရိယသင္ဃေ တဒဘာဝတော။ ပရလာဘောပဇီဝန္တာတိ သာသနေ လာဘသ္သ အန္ဓဗာလပုထုဇ္ဇနေဟိ ပရေ သီလာဒိဂုဏသမ္ပန္နေ သေက္ခေ ဥဒ္ဒိသ္သ ဥပ္ပန္နတ္တာ တံ ပရလာဘံ, ပရတော ဝာ ဒာယကတော လဒ္ဓဗ္ဗလာဘံ ဥပဇီဝန္တာ ဘဏ္ဍနကာရကာ ဘိက္ခူ ပာပဇိဂုစ္ဆာယ အဘာဝတော အဟိရိကာ သမာနာ စ ‘‘မယံ ပရလာဘံ ဘုဉ္ဇာမ, ပရပဋိဗဒ္ဓဇီဝိကာ’’တိပိ န လဇ္ဇရေ န ဟိရီယန္တိ။
Saṅghalābhassa bhaṇḍantīti saṅghalābhahetu bhaṇḍanti ‘‘mayhaṃ pāpuṇāti, na tuyha’’ntiādinā kalahaṃ karonti. Saṅghato paribāhirāti, ariyasaṅghato bahibhūtā ariyasaṅghe tadabhāvato. Paralābhopajīvantāti sāsane lābhassa andhabālaputhujjanehi pare sīlādiguṇasampanne sekkhe uddissa uppannattā taṃ paralābhaṃ, parato vā dāyakato laddhabbalābhaṃ upajīvantā bhaṇḍanakārakā bhikkhū pāpajigucchāya abhāvato ahirikā samānā ca ‘‘mayaṃ paralābhaṃ bhuñjāma, parapaṭibaddhajīvikā’’tipi na lajjare na hirīyanti.
နာနုယုတ္တာတိ သမဏကရဏေဟိ ဓမ္မေဟိ အနနုယုတ္တာ။ တထာတိ ယထာ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တာ ဗန္ဓနကာရကာဒယော, တထာ။ ဧကေတိ ဧကစ္စေ။ မုဏ္ဍာ သင္ဃာဋိပာရုတာတိ ကေဝလံ မုဏ္ဍိတကေသတာယ မုဏ္ဍာ ပိလောတိကခဏ္ဍေဟိ သင္ဃဋိတဋ္ဌေန ‘‘သင္ဃာဋီ’’တိ လဒ္ဓနာမေန စီဝရေန ပာရုတသရီရာ။ သမ္ဘာဝနံယေဝိစ္ဆန္တိ, လာဘသက္ကာရမုစ္ဆိတာတိ လာဘသက္ကာရာသာယ မုစ္ဆိတာ အဇ္ဈောသိတာ ဟုတ္ဝာ, ‘‘ပေသလော ဓုတဝာဒော ဗဟုသ္သုတော’’တိ ဝာ မဓုရဝစနမနုယုတ္တာ ‘‘အရိယော’’တိ စ ကေဝလံ သမ္ဘာဝနံ ဗဟုမာနံယေဝ ဣစ္ဆန္တိ ဧသန္တိ, န တန္နိမိတ္တေ ဂုဏေတိ အတ္ထော။
Nānuyuttāti samaṇakaraṇehi dhammehi ananuyuttā. Tathāti yathā pubbe vuttā bandhanakārakādayo, tathā. Eketi ekacce. Muṇḍā saṅghāṭipārutāti kevalaṃ muṇḍitakesatāya muṇḍā pilotikakhaṇḍehi saṅghaṭitaṭṭhena ‘‘saṅghāṭī’’ti laddhanāmena cīvarena pārutasarīrā. Sambhāvanaṃyevicchanti, lābhasakkāramucchitāti lābhasakkārāsāya mucchitā ajjhositā hutvā, ‘‘pesalo dhutavādo bahussuto’’ti vā madhuravacanamanuyuttā ‘‘ariyo’’ti ca kevalaṃ sambhāvanaṃ bahumānaṃyeva icchanti esanti, na tannimitte guṇeti attho.
ဧဝန္တိ ‘‘ကုသလာနဉ္စ ဓမ္မာနံ ပညာယ စ ပရိက္ခယာ’’တိ ဝုတ္တနယေန။ နာနပ္ပယာတမ္ဟီတိ နာနပ္ပကာရေ ဘေဒနဓမ္မေ ပယာတေ သမကတေ, နာနပ္ပကာရေန ဝာ သံကိလေသဓမ္မေ ပယာတုံ ပဝတ္တိတုံ အာရဒ္ဓေ။ န ဒာနိ သုကရံ တထာတိ ဣဒာနိ ဣမသ္မိံ ဒုလ္လဘကလ္ယာဏမိတ္တေ ဒုလ္လဘသပ္ပာယသဒ္ဓမ္မသ္သဝနေ စ ကာလေ ယထာ သတ္ထရိ ဓရန္တေ အဖုသိတံ အဖုဋ္ဌံ, အနဓိဂတံ ဈာနဝိပသ္သနံ ဖုသိတုံ အဓိဂန္တုံ, ဖုသိတံ ဝာ ဟာနဘာဂိယံ ဌိတိဘာဂိယမေဝ ဝာ အဟုတ္ဝာ ယထာ ဝိသေသဘာဂိယံ ဟောတိ, တထာ အနုရက္ခိတုံ ပာလေတုံ သုကရံ, တထာ န သုကရံ, တထာ သမ္ပာဒေတုံ န သက္ကာတိ အတ္ထော။
Evanti ‘‘kusalānañca dhammānaṃ paññāya ca parikkhayā’’ti vuttanayena. Nānappayātamhīti nānappakāre bhedanadhamme payāte samakate, nānappakārena vā saṃkilesadhamme payātuṃ pavattituṃ āraddhe. Na dāni sukaraṃ tathāti idāni imasmiṃ dullabhakalyāṇamitte dullabhasappāyasaddhammassavane ca kāle yathā satthari dharante aphusitaṃ aphuṭṭhaṃ, anadhigataṃ jhānavipassanaṃ phusituṃ adhigantuṃ, phusitaṃ vā hānabhāgiyaṃ ṭhitibhāgiyameva vā ahutvā yathā visesabhāgiyaṃ hoti, tathā anurakkhituṃ pāletuṃ sukaraṃ, tathā na sukaraṃ, tathā sampādetuṃ na sakkāti attho.
ဣဒာနိ အတ္တနော ပရိနိဗ္ဗာနကာလသ္သ အာသန္နတ္တာ သံခိတ္တေန ဩဝာဒေန သဗ္ရဟ္မစာရိံ ဩဝဒန္တော ‘‘ယထာ ကဏ္ဋကဋ္ဌာနမ္ဟီ’’တိအာဒိမာဟ။ တသ္သတ္ထော – ယထာ ပုရိသော ကေနစိဒေဝ ပယောဇနေန ကဏ္ဋကနိစိတေ ပဒေသေ အနုပာဟနော ဝိစရန္တော ‘‘မာ မံ ကဏ္ဋကော ဝိဇ္ဈီ’’တိ သတိံ ဥပဋ္ဌပေတ္ဝာဝ ဝိစရတိ, ဧဝံ ကိလေသကဏ္ဋကနိစိတေ ဂောစရဂာမေ ပယောဇနေန စရန္တော မုနိ သတိံ ဥပဋ္ဌပေတ္ဝာန သတိသမ္ပဇညယုတ္တော အပ္ပမတ္တောဝ စရေယ္ယ ကမ္မဋ္ဌာနံ အဝိဇဟန္တောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။
Idāni attano parinibbānakālassa āsannattā saṃkhittena ovādena sabrahmacāriṃ ovadanto ‘‘yathā kaṇṭakaṭṭhānamhī’’tiādimāha. Tassattho – yathā puriso kenacideva payojanena kaṇṭakanicite padese anupāhano vicaranto ‘‘mā maṃ kaṇṭako vijjhī’’ti satiṃ upaṭṭhapetvāva vicarati, evaṃ kilesakaṇṭakanicite gocaragāme payojanena caranto muni satiṃ upaṭṭhapetvāna satisampajaññayutto appamattova careyya kammaṭṭhānaṃ avijahantoti vuttaṃ hoti.
သရိတ္ဝာ ပုဗ္ဗကေ ယောဂီ, တေသံ ဝတ္တမနုသ္သရန္တိ ပုရိမကေ ယောဂေ ဘာဝနာယ ယုတ္တတာယ ယောဂီ အာရဒ္ဓဝိပသ္သကေ သရိတ္ဝာ တေသံ ဝတ္တံ အာဂမာနုသာရေန သမ္မာပဋိပတ္တိဘာဝနာဝိဓိံ အနုသ္သရန္တော ဓုရနိက္ခေပံ အကတ္ဝာ ယထာပဋိပဇ္ဇန္တော။ ကိဉ္စာပိ ပစ္ဆိမော ကာလောတိ ယဒိပာယံ အတီတသတ္ထုကော စရိမော ကာလော, တထာပိ ယထာဓမ္မမေဝ ပဋိပဇ္ဇန္တော ဝိပသ္သနံ ဥသ္သုက္ကာပေန္တော ဖုသေယ္ယ အမတံ ပဒံ နိဗ္ဗာနံ အဓိဂစ္ဆေယ္ယ။
Saritvā pubbake yogī, tesaṃ vattamanussaranti purimake yoge bhāvanāya yuttatāya yogī āraddhavipassake saritvā tesaṃ vattaṃ āgamānusārena sammāpaṭipattibhāvanāvidhiṃ anussaranto dhuranikkhepaṃ akatvā yathāpaṭipajjanto. Kiñcāpi pacchimo kāloti yadipāyaṃ atītasatthuko carimo kālo, tathāpi yathādhammameva paṭipajjanto vipassanaṃ ussukkāpento phuseyya amataṃ padaṃ nibbānaṃ adhigaccheyya.
ဣဒံ ဝတ္ဝာတိ, ယထာဒသ္သိတံ သံကိလေသဝောဒာနေသု ဣမံ ပဋိပတ္တိဝိဓိံ ကထေတ္ဝာ။ အယဉ္စ ဩသာနဂာထာ သင္ဂီတိကာရေဟိ ထေရသ္သ ပရိနိဗ္ဗာနံ ပကာသေတုံ ဝုတ္တာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။
Idaṃ vatvāti, yathādassitaṃ saṃkilesavodānesu imaṃ paṭipattividhiṃ kathetvā. Ayañca osānagāthā saṅgītikārehi therassa parinibbānaṃ pakāsetuṃ vuttāti veditabbā.
ပာရာပရိယတ္ထေရဂာထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
Pārāpariyattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
ဝီသတိနိပာတဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
Vīsatinipātavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / သုတ္တပိဋက • Suttapiṭaka / ခုဒ္ဒကနိကာယ • Khuddakanikāya / ထေရဂာထာပာဠိ • Theragāthāpāḷi / ၁၀. ပာရာပရိယတ္ထေရဂာထာ • 10. Pārāpariyattheragāthā