Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / ථෙරගාථා-අට්‌ඨකථා • Theragāthā-aṭṭhakathā

    6. පාරාපරියත්‌ථෙරගාථාවණ්‌ණනා

    6. Pārāpariyattheragāthāvaṇṇanā

    ඡඵස්‌සායතනෙ හිත්‌වාති ආයස්‌මතො පාරාපරියත්‌ථෙරස්‌ස ගාථා. කා උප්‌පත්‌ති? අයම්‌පි පුරිමබුද්‌ධෙසු කතාධිකාරො තත්‌ථ තත්‌ථ භවෙ පුඤ්‌ඤානි උපචිනන්‌තො පියදස්‌සිස්‌ස භගවතො කාලෙ නෙසාදයොනියං නිබ්‌බත්‌තිත්‌වා තස්‌ස විඤ්‌ඤුතං පත්‌තස්‌ස විචරණට්‌ඨානෙ අඤ්‌ඤතරස්‌මිං වනසණ්‌ඩෙ පියදස්‌සී භගවා තං අනුග්‌ගණ්‌හිතුං නිරොධසමාපත්‌තිං සමාපජ්‌ජිත්‌වා නිසීදි. සො ච මිගෙ පරියෙසන්‌තො තං ඨානං ගතො සත්‌ථාරං දිස්‌වා පසන්‌නමානසො භගවන්‌තං අන්‌තො කත්‌වා කතං සාඛාමණ්‌ඩපං පදුමපුප්‌ඵෙහි කූටාගාරාකාරෙන සඤ්‌ඡාදෙත්‌වා උළාරං පීතිසොමනස්‌සං පටිසංවෙදෙන්‌තො සත්‌තාහං නමස්‌සමානො අට්‌ඨාසි. දිවසෙ දිවසෙ ච මිලාතමිලාතානි අපනෙත්‌වා අභිනවෙහි ඡාදෙසි. සත්‌ථා සත්‌තාහස්‌ස අච්‌චයෙන නිරොධතො වුට්‌ඨහිත්‌වා භික්‌ඛුසඞ්‌ඝං අනුස්‌සරි. තාවදෙව අසීතිසහස්‌සමත්‌තා භික්‌ඛූ සත්‌ථාරං පරිවාරෙසුං. ‘‘මධුරධම්‌මකථං සුණිස්‌සාමා’’ති දෙවතා සන්‌නිපතිංසු, මහා සමාගමො අහොසි. සත්‌ථා අනුමොදනං කරොන්‌තො තස්‌ස දෙවමනුස්‌සෙසු භාවිනිං සම්‌පත්‌තිං ඉමස්‌මිං බුද්‌ධුප්‌පාදෙ සාවකබොධිඤ්‌ච බ්‍යාකරිත්‌වා පක්‌කාමි. සො තෙන පුඤ්‌ඤකම්‌මෙන දෙවමනුස්‌සෙසු සංසරන්‌තො ඉමස්‌මිං බුද්‌ධුප්‌පාදෙ රාජගහෙ බ්‍රාහ්‌මණකුලෙ නිබ්‌බත්‌තිත්‌වා විඤ්‌ඤුතං පත්‌තො තිණ්‌ණං වෙදානං පාරගූ හුත්‌වා පරාපරගොත්‌තතාය පාරාපරියොති ලද්‌ධසමඤ්‌ඤො බහූ බ්‍රාහ්‌මණෙ මන්‌තෙ වාචෙන්‌තො සත්‌ථු රාජගහගමනෙ බුද්‌ධානුභාවං දිස්‌වා පටිලද්‌ධසද්‌ධො පබ්‌බජිත්‌වා විපස්‌සනාය කම්‌මං කරොන්‌තො නචිරස්‌සෙව අරහත්‌තං පාපුණි. තෙන වුත්‌තං අපදානෙ (අප. ථෙර 1.40.353-385) –

    Chaphassāyatanehitvāti āyasmato pārāpariyattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave puññāni upacinanto piyadassissa bhagavato kāle nesādayoniyaṃ nibbattitvā tassa viññutaṃ pattassa vicaraṇaṭṭhāne aññatarasmiṃ vanasaṇḍe piyadassī bhagavā taṃ anuggaṇhituṃ nirodhasamāpattiṃ samāpajjitvā nisīdi. So ca mige pariyesanto taṃ ṭhānaṃ gato satthāraṃ disvā pasannamānaso bhagavantaṃ anto katvā kataṃ sākhāmaṇḍapaṃ padumapupphehi kūṭāgārākārena sañchādetvā uḷāraṃ pītisomanassaṃ paṭisaṃvedento sattāhaṃ namassamāno aṭṭhāsi. Divase divase ca milātamilātāni apanetvā abhinavehi chādesi. Satthā sattāhassa accayena nirodhato vuṭṭhahitvā bhikkhusaṅghaṃ anussari. Tāvadeva asītisahassamattā bhikkhū satthāraṃ parivāresuṃ. ‘‘Madhuradhammakathaṃ suṇissāmā’’ti devatā sannipatiṃsu, mahā samāgamo ahosi. Satthā anumodanaṃ karonto tassa devamanussesu bhāviniṃ sampattiṃ imasmiṃ buddhuppāde sāvakabodhiñca byākaritvā pakkāmi. So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde rājagahe brāhmaṇakule nibbattitvā viññutaṃ patto tiṇṇaṃ vedānaṃ pāragū hutvā parāparagottatāya pārāpariyoti laddhasamañño bahū brāhmaṇe mante vācento satthu rājagahagamane buddhānubhāvaṃ disvā paṭiladdhasaddho pabbajitvā vipassanāya kammaṃ karonto nacirasseva arahattaṃ pāpuṇi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 1.40.353-385) –

    ‘‘පියදස්‌සී නාම භගවා, සයම්‌භූ ලොකනායකො;

    ‘‘Piyadassī nāma bhagavā, sayambhū lokanāyako;

    විවෙකකාමො සම්‌බුද්‌ධො, සමාධිකුසලො මුනි.

    Vivekakāmo sambuddho, samādhikusalo muni.

    ‘‘වනසණ්‌ඩං සමොග්‌ගය්‌හ, පියදස්‌සී මහාමුනි;

    ‘‘Vanasaṇḍaṃ samoggayha, piyadassī mahāmuni;

    පංසුකූලං පත්‌ථරිත්‌වා, නිසීදි පුරිසුත්‌තමො.

    Paṃsukūlaṃ pattharitvā, nisīdi purisuttamo.

    ‘‘මිගලුද්‌දො පුරෙ ආසිං, අරඤ්‌ඤෙ කානනෙ අහං;

    ‘‘Migaluddo pure āsiṃ, araññe kānane ahaṃ;

    පසදං මිගමෙසන්‌තො, ආහිණ්‌ඩාමි අහං තදා.

    Pasadaṃ migamesanto, āhiṇḍāmi ahaṃ tadā.

    ‘‘තත්‌ථද්‌දසාසිං සම්‌බුද්‌ධං, ඔඝතිණ්‌ණමනාසවං;

    ‘‘Tatthaddasāsiṃ sambuddhaṃ, oghatiṇṇamanāsavaṃ;

    පුප්‌ඵිතං සාලරාජංව, සතරංසිංව උග්‌ගතං.

    Pupphitaṃ sālarājaṃva, sataraṃsiṃva uggataṃ.

    ‘‘දිස්‌වානහං දෙවදෙවං, පියදස්‌සිං මහායසං;

    ‘‘Disvānahaṃ devadevaṃ, piyadassiṃ mahāyasaṃ;

    ජාතස්‌සරං සමොග්‌ගය්‌හ, පදුමං ආහරිං තදා.

    Jātassaraṃ samoggayha, padumaṃ āhariṃ tadā.

    ‘‘ආහරිත්‌වාන පදුමං, සතපත්‌තං මනොරමං;

    ‘‘Āharitvāna padumaṃ, satapattaṃ manoramaṃ;

    කූටාගාරං කරිත්‌වාන, ඡාදයිං පදුමෙනහං.

    Kūṭāgāraṃ karitvāna, chādayiṃ padumenahaṃ.

    ‘‘අනුකම්‌පකො කාරුණිකො, පියදස්‌සී මහාමුනි;

    ‘‘Anukampako kāruṇiko, piyadassī mahāmuni;

    සත්‌තරත්‌තින්‌දිවං බුද්‌ධො, කූටාගාරෙ වසී ජිනො.

    Sattarattindivaṃ buddho, kūṭāgāre vasī jino.

    ‘‘පුරාණං ඡඩ්‌ඩයිත්‌වාන, නවෙන ඡාදයිං අහං;

    ‘‘Purāṇaṃ chaḍḍayitvāna, navena chādayiṃ ahaṃ;

    අඤ්‌ජලිං පග්‌ගහෙත්‌වාන, අට්‌ඨාසිං තාවදෙ අහං.

    Añjaliṃ paggahetvāna, aṭṭhāsiṃ tāvade ahaṃ.

    ‘‘වුට්‌ඨහිත්‌වා සමාධිම්‌හා, පියදස්‌සී මහාමුනි;

    ‘‘Vuṭṭhahitvā samādhimhā, piyadassī mahāmuni;

    දිසං අනුවිලොකෙන්‌තො, නිසීදි ලොකනායකො.

    Disaṃ anuvilokento, nisīdi lokanāyako.

    ‘‘තදා සුදස්‌සනො නාම, උපට්‌ඨාකො මහිද්‌ධිකො;

    ‘‘Tadā sudassano nāma, upaṭṭhāko mahiddhiko;

    චිත්‌තමඤ්‌ඤාය බුද්‌ධස්‌ස, පියදස්‌සිස්‌ස සත්‌ථුනො.

    Cittamaññāya buddhassa, piyadassissa satthuno.

    ‘‘අසීතියා සහස්‌සෙහි, භික්‌ඛූහි පරිවාරිතො;

    ‘‘Asītiyā sahassehi, bhikkhūhi parivārito;

    වනන්‌තෙ සුඛමාසීනං, උපෙසි ලොකනායකං.

    Vanante sukhamāsīnaṃ, upesi lokanāyakaṃ.

    ‘‘යාවතා වනසණ්‌ඩම්‌හි, අධිවත්‌ථා ච දෙවතා;

    ‘‘Yāvatā vanasaṇḍamhi, adhivatthā ca devatā;

    බුද්‌ධස්‌ස චිත්‌තමඤ්‌ඤාය, සබ්‌බෙ සන්‌නිපතුං තදා.

    Buddhassa cittamaññāya, sabbe sannipatuṃ tadā.

    ‘‘සමාගතෙසු යක්‌ඛෙසු, කුම්‌භණ්‌ඩෙ සහරක්‌ඛසෙ;

    ‘‘Samāgatesu yakkhesu, kumbhaṇḍe saharakkhase;

    භික්‌ඛුසඞ්‌ඝෙ ච සම්‌පත්‌තෙ, ගාථා පබ්‍යාහරී ජිනො.

    Bhikkhusaṅghe ca sampatte, gāthā pabyāharī jino.

    ‘‘ථොමං සත්‌තාහං පූජෙසි, ආවාසඤ්‌ච අකාසි මෙ;

    ‘‘Thomaṃ sattāhaṃ pūjesi, āvāsañca akāsi me;

    තමහං කිත්‌තයිස්‌සාමි, සුණාථ මම භාසතො.

    Tamahaṃ kittayissāmi, suṇātha mama bhāsato.

    ‘‘සුදුද්‌දසං සුනිපුණං, ගම්‌භීරං සුප්‌පකාසිතං;

    ‘‘Sududdasaṃ sunipuṇaṃ, gambhīraṃ suppakāsitaṃ;

    ඤාණෙන කිත්‌තයිස්‌සාමි, සුණාථ මම භාසතො.

    Ñāṇena kittayissāmi, suṇātha mama bhāsato.

    ‘‘චතුද්‌දසානි කප්‌පානි, දෙවරජ්‌ජං කරිස්‌සති;

    ‘‘Catuddasāni kappāni, devarajjaṃ karissati;

    කූටාගාරං මහන්‌තස්‌ස, පද්‌මපුප්‌ඵෙහි ඡාදිතං.

    Kūṭāgāraṃ mahantassa, padmapupphehi chāditaṃ.

    ‘‘ආකාසෙ ධාරයිස්‌සති, පුප්‌ඵකම්‌මස්‌සිදං ඵලං;

    ‘‘Ākāse dhārayissati, pupphakammassidaṃ phalaṃ;

    චතුබ්‌බීසෙ කප්‌පසතෙ, වොකිණ්‌ණං සංසරිස්‌සති.

    Catubbīse kappasate, vokiṇṇaṃ saṃsarissati.

    ‘‘තත්‌ථ පුප්‌ඵමයං බ්‍යම්‌හං, ආකාසෙ ධාරයිස්‌සති;

    ‘‘Tattha pupphamayaṃ byamhaṃ, ākāse dhārayissati;

    යථා පදුමපත්‌තම්‌හි, තොයං න උපලිම්‌පති.

    Yathā padumapattamhi, toyaṃ na upalimpati.

    ‘‘තථෙවීමස්‌ස ඤාණම්‌හි, කිලෙසා නොපලිම්‌පරෙ;

    ‘‘Tathevīmassa ñāṇamhi, kilesā nopalimpare;

    මනසා විනිවට්‌ටෙත්‌වා, පඤ්‌ච නීවරණෙ අයං.

    Manasā vinivaṭṭetvā, pañca nīvaraṇe ayaṃ.

    ‘‘චිත්‌තං ජනෙත්‌වා නෙක්‌ඛම්‌මෙ, අගාරා පබ්‌බජිස්‌සති;

    ‘‘Cittaṃ janetvā nekkhamme, agārā pabbajissati;

    තතො පුප්‌ඵමයෙ බ්‍යම්‌හෙ, ධාරෙන්‌තෙ නික්‌ඛමිස්‌සති.

    Tato pupphamaye byamhe, dhārente nikkhamissati.

    ‘‘රුක්‌ඛමූලෙ වසන්‌තස්‌ස, නිපකස්‌ස සතීමතො;

    ‘‘Rukkhamūle vasantassa, nipakassa satīmato;

    තත්‌ථ පුප්‌ඵමයං බ්‍යම්‌හං, මත්‌ථකෙ ධාරයිස්‌සති.

    Tattha pupphamayaṃ byamhaṃ, matthake dhārayissati.

    ‘‘චීවරං පිණ්‌ඩපාතඤ්‌ච, පච්‌චයං සයනාසනං;

    ‘‘Cīvaraṃ piṇḍapātañca, paccayaṃ sayanāsanaṃ;

    දත්‌වාන භික්‌ඛුසඞ්‌ඝස්‌ස, නිබ්‌බායිස්‌සතිනාසවො.

    Datvāna bhikkhusaṅghassa, nibbāyissatināsavo.

    ‘‘කූටාගාරෙන චරතා, පබ්‌බජ්‌ජං අභිනික්‌ඛමිං;

    ‘‘Kūṭāgārena caratā, pabbajjaṃ abhinikkhamiṃ;

    රුක්‌ඛමූලෙ වසන්‌තම්‌පි, කූටාගාරං ධරීයති.

    Rukkhamūle vasantampi, kūṭāgāraṃ dharīyati.

    ‘‘චීවරෙ පිණ්‌ඩපාතෙ ච, චෙතනා මෙ න විජ්‌ජති;

    ‘‘Cīvare piṇḍapāte ca, cetanā me na vijjati;

    පුඤ්‌ඤකම්‌මෙන සංයුත්‌තො, ලභාමි පරිනිට්‌ඨිතං.

    Puññakammena saṃyutto, labhāmi pariniṭṭhitaṃ.

    ‘‘ගණනාතො අසඞ්‌ඛෙය්‍යා, කප්‌පකොටී බහූ මම;

    ‘‘Gaṇanāto asaṅkheyyā, kappakoṭī bahū mama;

    රිත්‌තකා තෙ අතික්‌කන්‌තා, පමුත්‌තා ලොකනායකා.

    Rittakā te atikkantā, pamuttā lokanāyakā.

    ‘‘අට්‌ඨාරසෙ කප්‌පසතෙ, පියදස්‌සී විනායකො;

    ‘‘Aṭṭhārase kappasate, piyadassī vināyako;

    තමහං පයිරුපාසිත්‌වා, ඉමං යොනිං උපාගතො.

    Tamahaṃ payirupāsitvā, imaṃ yoniṃ upāgato.

    ‘‘ඉධ පස්‌සාමි සම්‌බුද්‌ධං, අනොමං නාම චක්‌ඛුමං;

    ‘‘Idha passāmi sambuddhaṃ, anomaṃ nāma cakkhumaṃ;

    තමහං උපගන්‌ත්‌වාන, පබ්‌බජිං අනගාරියං.

    Tamahaṃ upagantvāna, pabbajiṃ anagāriyaṃ.

    ‘‘දුක්‌ඛස්‌සන්‌තකරො බුද්‌ධො, මග්‌ගං මෙ දෙසයී ජිනො;

    ‘‘Dukkhassantakaro buddho, maggaṃ me desayī jino;

    තස්‌ස ධම්‌මං සුණිත්‌වාන, පත්‌තොම්‌හි අචලං පදං.

    Tassa dhammaṃ suṇitvāna, pattomhi acalaṃ padaṃ.

    ‘‘තොසයිත්‌වාන සම්‌බුද්‌ධං, ගොතමං සක්‍යපුඞ්‌ගවං;

    ‘‘Tosayitvāna sambuddhaṃ, gotamaṃ sakyapuṅgavaṃ;

    සබ්‌බාසවෙ පරිඤ්‌ඤාය, විහරාමි අනාසවො.

    Sabbāsave pariññāya, viharāmi anāsavo.

    ‘‘අට්‌ඨාරසෙ කප්‌පසතෙ, යං බුද්‌ධමභිපූජයිං;

    ‘‘Aṭṭhārase kappasate, yaṃ buddhamabhipūjayiṃ;

    දුග්‌ගතිං නාභිජානාමි, බුද්‌ධපූජායිදං ඵලං.

    Duggatiṃ nābhijānāmi, buddhapūjāyidaṃ phalaṃ.

    ‘‘කිලෙසා ඣාපිතා මය්‌හං…පෙ.… කතං බුද්‌ධස්‌ස සාසන’’න්‌ති.

    ‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.

    අරහත්‌තං පන පත්‌වා අත්‌තනො පටිපත්‌තිං පච්‌චවෙක්‌ඛිත්‌වා සඤ්‌ජාතසොමනස්‌සො උදානවසෙන –

    Arahattaṃ pana patvā attano paṭipattiṃ paccavekkhitvā sañjātasomanasso udānavasena –

    116.

    116.

    ‘‘ඡඵස්‌සායතනෙ හිත්‌වා, ගුත්‌තද්‌වාරො සුසංවුතො;

    ‘‘Chaphassāyatane hitvā, guttadvāro susaṃvuto;

    අඝමූලං වමිත්‌වාන, පත්‌තො මෙ ආසවක්‌ඛයො’’ති. – ගාථං අභාසි;

    Aghamūlaṃ vamitvāna, patto me āsavakkhayo’’ti. – gāthaṃ abhāsi;

    තත්‌ථ ඡඵස්‌සායතනෙ හිත්‌වාති චක්‌ඛුසම්‌ඵස්‌සාදීනං ඡන්‌නං සම්‌ඵස්‌සානං උප්‌පත්‌තිට්‌ඨානතාය ‘‘ඵස්‌සායතනානී’’ති ලද්‌ධනාමානි චක්‌ඛාදීනි ඡ අජ්‌ඣත්‌තිකායතනානි තප්‌පටිබද්‌ධසංකිලෙසප්‌පහානවසෙන පහාය. ගුත්‌තද්‌වාරො සුසංවුතොති තතො එව චක්‌ඛුද්‌වාරාදීනං ගුත්‌තත්‌තා, තත්‌ථ පවත්‌තනකානං අභිජ්‌ඣාදීනං පාපධම්‌මානං පවෙසනනිවාරණෙන සතිකවාටෙන සුට්‌ටු පිහිතත්‌තා ගුත්‌තද්‌වාරො සුසංවුතො. අථ වා මනච්‌ඡට්‌ඨානං ඡන්‌නං ද්‌වාරානං වුත්‌තනයෙන රක්‌ඛිතත්‌තා ගුත්‌තද්‌වාරො, කායාදීහි සුට්‌ඨු සඤ්‌ඤතත්‌තා සුසංවුතොති එවමෙත්‌ථ අත්‌ථො වෙදිතබ්‌බො. අඝමූලං වමිත්‌වානාති අඝස්‌ස වට්‌ටදුක්‌ඛස්‌ස මූලභූතං අවිජ්‌ජාභවතණ්‌හාසඞ්‌ඛාතං දොසං, සබ්‌බං වා කිලෙසදොසං අරියමග්‌ගසඞ්‌ඛාතවමනයොගපානෙන උග්‌ගිරිත්‌වා සන්‌තානතො බහි කත්‌වා, බහිකරණහෙතු වා. පත්‌තො මෙ ආසවක්‌ඛයොති කාමාසවාදයො ආසවා එත්‌ථ ඛීයන්‌ති, තෙසං වා ඛයෙන පත්‌තබ්‌බොති ආසවක්‌ඛයො, නිබ්‌බානං අරහත්‌තඤ්‌ච. සො ආසවක්‌ඛයො පත්‌තො අධිගතොති උදානවසෙන අඤ්‌ඤං බ්‍යාකාසි.

    Tattha chaphassāyatane hitvāti cakkhusamphassādīnaṃ channaṃ samphassānaṃ uppattiṭṭhānatāya ‘‘phassāyatanānī’’ti laddhanāmāni cakkhādīni cha ajjhattikāyatanāni tappaṭibaddhasaṃkilesappahānavasena pahāya. Guttadvāro susaṃvutoti tato eva cakkhudvārādīnaṃ guttattā, tattha pavattanakānaṃ abhijjhādīnaṃ pāpadhammānaṃ pavesananivāraṇena satikavāṭena suṭṭu pihitattā guttadvāro susaṃvuto. Atha vā manacchaṭṭhānaṃ channaṃ dvārānaṃ vuttanayena rakkhitattā guttadvāro, kāyādīhi suṭṭhu saññatattā susaṃvutoti evamettha attho veditabbo. Aghamūlaṃ vamitvānāti aghassa vaṭṭadukkhassa mūlabhūtaṃ avijjābhavataṇhāsaṅkhātaṃ dosaṃ, sabbaṃ vā kilesadosaṃ ariyamaggasaṅkhātavamanayogapānena uggiritvā santānato bahi katvā, bahikaraṇahetu vā. Patto me āsavakkhayoti kāmāsavādayo āsavā ettha khīyanti, tesaṃ vā khayena pattabboti āsavakkhayo, nibbānaṃ arahattañca. So āsavakkhayo patto adhigatoti udānavasena aññaṃ byākāsi.

    පාරාපරියත්‌ථෙරගාථාවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.

    Pārāpariyattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්‌තපිටක • Suttapiṭaka / ඛුද්‌දකනිකාය • Khuddakanikāya / ථෙරගාථාපාළි • Theragāthāpāḷi / 6. පාරාපරියත්‌ථෙරගාථා • 6. Pārāpariyattheragāthā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact