Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / ථෙරගාථා-අට්ඨකථා • Theragāthā-aṭṭhakathā |
10. පාරාපරියත්ථෙරගාථාවණ්ණනා
10. Pārāpariyattheragāthāvaṇṇanā
සමණස්ස අහු චින්තාතිආදිකා ආයස්මතො පාරාපරියත්ථෙරස්ස ගාථා. ඉමස්ස වත්ථු හෙට්ඨා ආගතමෙව. තා ච ගාථා සත්ථරි ධරන්තෙ අත්තනො පුථුජ්ජනකාලෙ මනච්ඡට්ඨානං ඉන්ද්රියානං නිග්ගණ්හනචින්තාය පකාසනවසෙන භාසිතා. ඉමා පන අපරභාගෙ සත්ථරි පරිනිබ්බුතෙ අත්තනො ච පරිනිබ්බානෙ උපට්ඨිතෙ තදා ආයතිඤ්ච භික්ඛූනං උද්ධම්මපටිපත්තියා පකාසනවසෙන භාසිතා. තත්ථ –
Samaṇassaahu cintātiādikā āyasmato pārāpariyattherassa gāthā. Imassa vatthu heṭṭhā āgatameva. Tā ca gāthā satthari dharante attano puthujjanakāle manacchaṭṭhānaṃ indriyānaṃ niggaṇhanacintāya pakāsanavasena bhāsitā. Imā pana aparabhāge satthari parinibbute attano ca parinibbāne upaṭṭhite tadā āyatiñca bhikkhūnaṃ uddhammapaṭipattiyā pakāsanavasena bhāsitā. Tattha –
920.
920.
‘‘සමණස්ස අහු චින්තා, පුප්ඵිතම්හි මහාවනෙ;
‘‘Samaṇassa ahu cintā, pupphitamhi mahāvane;
එකග්ගස්ස නිසින්නස්ස, පවිවිත්තස්ස ඣායිනො’’ති. –
Ekaggassa nisinnassa, pavivittassa jhāyino’’ti. –
අයං ගාථා සඞ්ගීතිකාරෙහි ඨපිතා. තස්සත්ථො හෙට්ඨා වුත්තනයොව. අයං පන සම්බන්ධො – සත්ථරි අග්ගසාවකෙසු එකච්චෙසු මහාථෙරෙසු ච පරිනිබ්බුතෙසු අතීතසත්ථුකෙ පාවචනෙ සුබ්බචෙසු සික්ඛාකාමෙසු භික්ඛූසු දුල්ලභෙසු, දුබ්බචෙසු මිච්ඡාපටිපත්තිබහුලෙසු භික්ඛූසු ච ජාතෙසු සුපුප්ඵිතෙ මහන්තෙ සාලවනෙ නිසින්නස්ස පවිවිත්තස්ස එකග්ගස්ස ඣායනසීලස්ස, සමිතපාපතාය සමණස්ස, පාරාපරියත්ථෙරස්ස පටිපත්තිං නිස්සාය චින්තා වීමංසා අහොසීති ඉතරා –
Ayaṃ gāthā saṅgītikārehi ṭhapitā. Tassattho heṭṭhā vuttanayova. Ayaṃ pana sambandho – satthari aggasāvakesu ekaccesu mahātheresu ca parinibbutesu atītasatthuke pāvacane subbacesu sikkhākāmesu bhikkhūsu dullabhesu, dubbacesu micchāpaṭipattibahulesu bhikkhūsu ca jātesu supupphite mahante sālavane nisinnassa pavivittassa ekaggassa jhāyanasīlassa, samitapāpatāya samaṇassa, pārāpariyattherassa paṭipattiṃ nissāya cintā vīmaṃsā ahosīti itarā –
921.
921.
‘‘අඤ්ඤථා ලොකනාථම්හි, තිට්ඨන්තෙ පුරිසුත්තමෙ;
‘‘Aññathā lokanāthamhi, tiṭṭhante purisuttame;
ඉරියං ආසි භික්ඛූනං, අඤ්ඤථා දානි දිස්සති.
Iriyaṃ āsi bhikkhūnaṃ, aññathā dāni dissati.
922.
922.
‘‘සීතවාතපරිත්තාණං, හිරිකොපීනඡාදනං;
‘‘Sītavātaparittāṇaṃ, hirikopīnachādanaṃ;
මත්තට්ඨියං අභුඤ්ජිංසු, සන්තුට්ඨා ඉතරීතරෙ.
Mattaṭṭhiyaṃ abhuñjiṃsu, santuṭṭhā itarītare.
923.
923.
‘‘පණීතං යදි වා ලූඛං, අප්පං වා යදි වා බහුං;
‘‘Paṇītaṃ yadi vā lūkhaṃ, appaṃ vā yadi vā bahuṃ;
යාපනත්ථං අභුඤ්ජිංසු, අගිද්ධා නාධිමුච්ඡිතා.
Yāpanatthaṃ abhuñjiṃsu, agiddhā nādhimucchitā.
924.
924.
‘‘ජීවිතානං පරික්ඛාරෙ, භෙසජ්ජෙ අථ පච්චයෙ;
‘‘Jīvitānaṃ parikkhāre, bhesajje atha paccaye;
න බාළ්හං උස්සුකා ආසුං, යථා තෙ ආසවක්ඛයෙ.
Na bāḷhaṃ ussukā āsuṃ, yathā te āsavakkhaye.
925.
925.
‘‘අරඤ්ඤෙ රුක්ඛමූලෙසු, කන්දරාසු ගුහාසු ච;
‘‘Araññe rukkhamūlesu, kandarāsu guhāsu ca;
විවෙකමනුබ්රූහන්තා, විහංසු තප්පරායණා.
Vivekamanubrūhantā, vihaṃsu tapparāyaṇā.
926.
926.
‘‘නීචා නිවිට්ඨා සුභරා, මුදූ අථද්ධමානසා;
‘‘Nīcā niviṭṭhā subharā, mudū athaddhamānasā;
අබ්යාසෙකා අමුඛරා, අත්ථචින්තාවසානුගා.
Abyāsekā amukharā, atthacintāvasānugā.
927.
927.
‘‘තතො පාසාදිකං ආසි, ගතං භුත්තං නිසෙවිතං;
‘‘Tato pāsādikaṃ āsi, gataṃ bhuttaṃ nisevitaṃ;
සිනිද්ධා තෙලධාරාව, අහොසි ඉරියාපථො.
Siniddhā teladhārāva, ahosi iriyāpatho.
928.
928.
‘‘සබ්බාසවපරික්ඛීණා , මහාඣායී මහාහිතා;
‘‘Sabbāsavaparikkhīṇā , mahājhāyī mahāhitā;
නිබ්බුතා දානි තෙ ථෙරා, පරිත්තා දානි තාදිසා.
Nibbutā dāni te therā, parittā dāni tādisā.
929.
929.
‘‘කුසලානඤ්ච ධම්මානං, පඤ්ඤාය ච පරික්ඛයා;
‘‘Kusalānañca dhammānaṃ, paññāya ca parikkhayā;
සබ්බාකාරවරූපෙතං, ලුජ්ජතෙ ජිනසාසනං.
Sabbākāravarūpetaṃ, lujjate jinasāsanaṃ.
930.
930.
‘‘පාපකානඤ්ච ධම්මානං, කිලෙසානඤ්ච යො උතු;
‘‘Pāpakānañca dhammānaṃ, kilesānañca yo utu;
උපට්ඨිතා විවෙකාය, යෙ ච සද්ධම්මසෙසකා.
Upaṭṭhitā vivekāya, ye ca saddhammasesakā.
931.
931.
‘‘තෙ කිලෙසා පවඩ්ඪන්තා, ආවිසන්ති බහුං ජනං;
‘‘Te kilesā pavaḍḍhantā, āvisanti bahuṃ janaṃ;
කීළන්ති මඤ්ඤෙ බාලෙහි, උම්මත්තෙහිව රක්ඛසා.
Kīḷanti maññe bālehi, ummattehiva rakkhasā.
932.
932.
‘‘කිලෙසෙහාභිභූතා තෙ, තෙන තෙන විධාවිතා;
‘‘Kilesehābhibhūtā te, tena tena vidhāvitā;
නරා කිලෙසවත්ථූසු, සසඞ්ගාමෙව ඝොසිතෙ.
Narā kilesavatthūsu, sasaṅgāmeva ghosite.
933.
933.
‘‘පරිච්චජිත්වා සද්ධම්මං, අඤ්ඤමඤ්ඤෙහි භණ්ඩරෙ;
‘‘Pariccajitvā saddhammaṃ, aññamaññehi bhaṇḍare;
දිට්ඨිගතානි අන්වෙන්තා, ඉදං සෙය්යොති මඤ්ඤරෙ.
Diṭṭhigatāni anventā, idaṃ seyyoti maññare.
934.
934.
‘‘ධනඤ්ච පුත්තං භරියඤ්ච, ඡඩ්ඩයිත්වාන නිග්ගතා;
‘‘Dhanañca puttaṃ bhariyañca, chaḍḍayitvāna niggatā;
කටච්ඡුභික්ඛහෙතූපි, අකිච්ඡානි නිසෙවරෙ.
Kaṭacchubhikkhahetūpi, akicchāni nisevare.
935.
935.
‘‘උදරාවදෙහකං භුත්වා, සයන්තුත්තානසෙය්යකා;
‘‘Udarāvadehakaṃ bhutvā, sayantuttānaseyyakā;
කථා වඩ්ඪෙන්ති පටිබුද්ධා, යා කථා සත්ථුගරහිතා.
Kathā vaḍḍhenti paṭibuddhā, yā kathā satthugarahitā.
936.
936.
‘‘සබ්බකාරුකසිප්පානි, චිත්තිං කත්වාන සික්ඛරෙ;
‘‘Sabbakārukasippāni, cittiṃ katvāna sikkhare;
අවූපසන්තා අජ්ඣත්තං, සාමඤ්ඤත්ථොතිඅච්ඡති.
Avūpasantā ajjhattaṃ, sāmaññatthotiacchati.
937.
937.
‘‘මත්තිකං තෙලචුණ්ණඤ්ච, උදකාසනභොජනං;
‘‘Mattikaṃ telacuṇṇañca, udakāsanabhojanaṃ;
ගිහීනං උපනාමෙන්ති, ආකඞ්ඛන්තා බහුත්තරං.
Gihīnaṃ upanāmenti, ākaṅkhantā bahuttaraṃ.
938.
938.
‘‘දන්තපොනං කපිත්ථඤ්ච, පුප්ඵං ඛාදනියානි ච;
‘‘Dantaponaṃ kapitthañca, pupphaṃ khādaniyāni ca;
පිණ්ඩපාතෙ ච සම්පන්නෙ, අම්බෙ ආමලකානි ච.
Piṇḍapāte ca sampanne, ambe āmalakāni ca.
939.
939.
‘‘භෙසජ්ජෙසු යථා වෙජ්ජා, කිච්චාකිච්චෙ යථා ගිහී;
‘‘Bhesajjesu yathā vejjā, kiccākicce yathā gihī;
ගණිකාව විභූසායං, ඉස්සරෙ ඛත්තියා යථා.
Gaṇikāva vibhūsāyaṃ, issare khattiyā yathā.
940.
940.
‘‘නෙකතිකා වඤ්චනිකා, කූටසක්ඛී අපාටුකා;
‘‘Nekatikā vañcanikā, kūṭasakkhī apāṭukā;
බහූහි පරිකප්පෙහි, ආමිසං පරිභුඤ්ජරෙ.
Bahūhi parikappehi, āmisaṃ paribhuñjare.
941.
941.
‘‘ලෙසකප්පෙ පරියායෙ, පරිකප්පෙනුධාවිතා;
‘‘Lesakappe pariyāye, parikappenudhāvitā;
ජීවිකත්ථා උපායෙන, සඞ්කඩ්ඪන්ති බහුං ධනං.
Jīvikatthā upāyena, saṅkaḍḍhanti bahuṃ dhanaṃ.
942.
942.
‘‘උපට්ඨාපෙන්ති පරිසං, කම්මතො නො ච ධම්මතො;
‘‘Upaṭṭhāpenti parisaṃ, kammato no ca dhammato;
ධම්මං පරෙසං දෙසෙන්ති, ලාභතො නො ච අත්ථතො.
Dhammaṃ paresaṃ desenti, lābhato no ca atthato.
943.
943.
‘‘සඞ්ඝලාභස්ස භණ්ඩන්ති, සඞ්ඝතො පරිබාහිරා;
‘‘Saṅghalābhassa bhaṇḍanti, saṅghato paribāhirā;
පරලාභොපජීවන්තා, අහිරීකා න ලජ්ජරෙ.
Paralābhopajīvantā, ahirīkā na lajjare.
944.
944.
‘‘නානුයුත්තා තථා එකෙ, මුණ්ඩා සඞ්ඝාටිපාරුතා;
‘‘Nānuyuttā tathā eke, muṇḍā saṅghāṭipārutā;
සම්භාවනංයෙවිච්ඡන්ති, ලාභසක්කාරමුච්ඡිතා.
Sambhāvanaṃyevicchanti, lābhasakkāramucchitā.
945.
945.
‘‘එවං නානප්පයාතම්හි, න දානි සුකරං තථා;
‘‘Evaṃ nānappayātamhi, na dāni sukaraṃ tathā;
අඵුසිතං වා ඵුසිතුං, ඵුසිතං වානුරක්ඛිතුං.
Aphusitaṃ vā phusituṃ, phusitaṃ vānurakkhituṃ.
946.
946.
‘‘යථා කණ්ටකට්ඨානම්හි, චරෙය්ය අනුපාහනො;
‘‘Yathā kaṇṭakaṭṭhānamhi, careyya anupāhano;
සතිං උපට්ඨපෙත්වාන, එවං ගාමෙ මුනී චරෙ.
Satiṃ upaṭṭhapetvāna, evaṃ gāme munī care.
947.
947.
‘‘සරිත්වා පුබ්බකෙ යොගී, තෙසං වත්තමනුස්සරං;
‘‘Saritvā pubbake yogī, tesaṃ vattamanussaraṃ;
කිඤ්චාපි පච්ඡිමො කාලො, ඵුසෙය්ය අමතං පදං.
Kiñcāpi pacchimo kālo, phuseyya amataṃ padaṃ.
948.
948.
‘‘ඉදං වත්වා සාලවනෙ, සමණො භාවිතින්ද්රියො;
‘‘Idaṃ vatvā sālavane, samaṇo bhāvitindriyo;
බ්රාහ්මණො පරිනිබ්බායී, ඉසි ඛීණපුනබ්භවො’’ති. –
Brāhmaṇo parinibbāyī, isi khīṇapunabbhavo’’ti. –
ඉමා ගාථා ථෙරෙනෙව භාසිතා.
Imā gāthā thereneva bhāsitā.
තත්ථ ඉරියං ආසි භික්ඛූනන්ති පුරිසුත්තමෙ ලොකනාථම්හි සම්මාසම්බුද්ධෙ තිට්ඨන්තෙ ධරන්තෙ එතරහි පටිපත්තිභාවතො. අඤ්ඤථා අඤ්ඤෙන පකාරෙන භික්ඛූනං ඉරියං චරිතං අහොසි යථානුසිට්ඨං පටිපත්තිභාවතො. අඤ්ඤථා දානි දිස්සතීති ඉදානි පන තතො අඤ්ඤථා භික්ඛූනං ඉරියං දිස්සති අයාථාවපටිපත්තිභාවතොති අධිප්පායො .
Tattha iriyaṃ āsi bhikkhūnanti purisuttame lokanāthamhi sammāsambuddhe tiṭṭhante dharante etarahi paṭipattibhāvato. Aññathā aññena pakārena bhikkhūnaṃ iriyaṃ caritaṃ ahosi yathānusiṭṭhaṃ paṭipattibhāvato. Aññathā dāni dissatīti idāni pana tato aññathā bhikkhūnaṃ iriyaṃ dissati ayāthāvapaṭipattibhāvatoti adhippāyo .
ඉදානි සත්ථරි ධරන්තෙ යෙනාකාරෙන භික්ඛූනං පටිපත්ති අහොසි, තං තාව දස්සෙතුං ‘‘සීතවාතපරිත්තාණ’’න්තිආදි වුත්තං. තත්ථ මත්තට්ඨියන්ති තං මත්තං පයොජනං. යාවදෙව සීතවාතපරිත්තාණං, යාවදෙව හිරීකොපීනපටිච්ඡාදනං කත්වා චීවරං පරිභුඤ්ජිංසු. කථං? සන්තුට්ඨා ඉතරීතරෙ යස්මිං තස්මිං හීනෙ පණීතෙ වා යථාලද්ධෙ පච්චයෙ සන්තොසං ආපන්නා.
Idāni satthari dharante yenākārena bhikkhūnaṃ paṭipatti ahosi, taṃ tāva dassetuṃ ‘‘sītavātaparittāṇa’’ntiādi vuttaṃ. Tattha mattaṭṭhiyanti taṃ mattaṃ payojanaṃ. Yāvadeva sītavātaparittāṇaṃ, yāvadeva hirīkopīnapaṭicchādanaṃ katvā cīvaraṃ paribhuñjiṃsu. Kathaṃ? Santuṭṭhā itarītare yasmiṃ tasmiṃ hīne paṇīte vā yathāladdhe paccaye santosaṃ āpannā.
පණීතන්ති උළාරං සප්පිආදිනා සංසට්ඨං, තදභාවෙන ලූඛං. අප්පන්ති, චතුපඤ්චාලොපමත්තම්පි. බහුං යාපනත්ථං අභුඤ්ජිංසූති පණීතං බහුං භුඤ්ජන්තාපි යාපනමත්තමෙව ආහාරං භුඤ්ජිංසු. තතො එව අගිද්ධා ගෙධං අනාපන්නා. නාධිමුච්ඡිතා න අජ්ඣොසිතා අක්ඛබ්භඤ්ජනං විය සාකටිකා, වණලෙපනං විය වණිනො අභුඤ්ජිංසු.
Paṇītanti uḷāraṃ sappiādinā saṃsaṭṭhaṃ, tadabhāvena lūkhaṃ. Appanti, catupañcālopamattampi. Bahuṃ yāpanatthaṃ abhuñjiṃsūti paṇītaṃ bahuṃ bhuñjantāpi yāpanamattameva āhāraṃ bhuñjiṃsu. Tato eva agiddhā gedhaṃ anāpannā. Nādhimucchitā na ajjhositā akkhabbhañjanaṃ viya sākaṭikā, vaṇalepanaṃ viya vaṇino abhuñjiṃsu.
ජීවිතානං පරික්ඛාරෙ, භෙසජ්ජෙ අථ පච්චයෙපි ජීවිතානං පවත්තියා පරික්ඛාරභූතෙ භෙසජ්ජසඞ්ඛාතෙ පච්චයෙ ගිලානපච්චයෙ. යථා තෙති යථා තෙ පුරිමකා භික්ඛූ ආසවක්ඛයෙ උස්සුකා යුත්තා ආසුං, තථා තෙ රොගාභිභූතාපි ගිලානපච්චයෙ බාළ්හං අතිවිය උස්සුකා නාහෙසුන්ති අත්ථො.
Jīvitānaṃparikkhāre, bhesajje atha paccayepi jīvitānaṃ pavattiyā parikkhārabhūte bhesajjasaṅkhāte paccaye gilānapaccaye. Yathā teti yathā te purimakā bhikkhū āsavakkhaye ussukā yuttā āsuṃ, tathā te rogābhibhūtāpi gilānapaccaye bāḷhaṃ ativiya ussukā nāhesunti attho.
තප්පරායණාති විවෙකපරායණා විවෙකපොණා. එවං චතූහි ගාථාහි චතුපච්චයසන්තොසං භාවනාභිරතිඤ්ච දස්සෙන්තෙන තෙසං අරියවංසපටිපදා දස්සිතා.
Tapparāyaṇāti vivekaparāyaṇā vivekapoṇā. Evaṃ catūhi gāthāhi catupaccayasantosaṃ bhāvanābhiratiñca dassentena tesaṃ ariyavaṃsapaṭipadā dassitā.
නීචාති ‘‘මයං පංසුකූලිකා පිණ්ඩපාතිකා’’ති අත්තුක්කංසනපරවම්භනානි අකත්වා නීචවුත්තිනො, නිවාතවුත්තිනොති අත්ථො. නිවිට්ඨාති සාසනෙ නිවිට්ඨසද්ධා. සුභරාති අප්පිච්ඡතාදිභාවෙන සුපොසා. මුදූති වත්තපටිපත්තියං සකලෙ ච බ්රහ්මචරියෙ මුදූ, සුපරිකම්මකතසුවණ්ණං විය විනියොගක්ඛමා. මුදූති වා අභාකුටිකා උත්තානමුඛා පුප්ඵිතමුඛෙන පටිසන්ථාරවුත්තිනො, සුතිත්ථං විය සුඛාවහාති වුත්තං හොති. අථද්ධමානසාති අකථිනචිත්තා තෙන සුබ්බචභාවමාහ. අබ්යාසෙකාති සතිවිප්පවාසාභාවතො කිලෙසබ්යාසෙකරහිතා, අන්තරන්තරා තණ්හාදිට්ඨිමානාදීහි අවොකිණ්ණාති අත්ථො. අමුඛරාති න මුඛරා, න මුඛෙන ඛරා වචීපාගබ්භියරහිතාති වා අත්ථො. අත්ථචින්තාවසානුගාති හිතචින්තාවසානුගාහිතචින්තාවසිකා, අත්තනො පරෙසඤ්ච හිතචින්තමෙව අනුපරිවත්තනකා.
Nīcāti ‘‘mayaṃ paṃsukūlikā piṇḍapātikā’’ti attukkaṃsanaparavambhanāni akatvā nīcavuttino, nivātavuttinoti attho. Niviṭṭhāti sāsane niviṭṭhasaddhā. Subharāti appicchatādibhāvena suposā. Mudūti vattapaṭipattiyaṃ sakale ca brahmacariye mudū, suparikammakatasuvaṇṇaṃ viya viniyogakkhamā. Mudūti vā abhākuṭikā uttānamukhā pupphitamukhena paṭisanthāravuttino, sutitthaṃ viya sukhāvahāti vuttaṃ hoti. Athaddhamānasāti akathinacittā tena subbacabhāvamāha. Abyāsekāti sativippavāsābhāvato kilesabyāsekarahitā, antarantarā taṇhādiṭṭhimānādīhi avokiṇṇāti attho. Amukharāti na mukharā, na mukhena kharā vacīpāgabbhiyarahitāti vā attho. Atthacintāvasānugāti hitacintāvasānugāhitacintāvasikā, attano paresañca hitacintameva anuparivattanakā.
තතොති තස්මා නීචවුත්තාදිහෙතු. පාසාදිකන්ති පසාදජනිකං පටිපත්තිං පස්සන්තානං සුණන්තානඤ්ච පසාදාවහං. ගතන්ති අභික්කන්තපටික්කන්තපරිවත්තනාදිගමනං. ගතන්ති වා කායවාචාපවත්ති. භුත්තන්ති චතුපච්චයපරිභොගො. නිසෙවිතන්ති ගොචරනිසෙවනං. සිනිද්ධා තෙලධාරාවාති යථා අනිවත්තිතා කුසලජනාභිසිඤ්චිතා සවන්තී තෙලධාරා අවිච්ඡින්නා සිනිද්ධා මට්ඨා දස්සනීයා පාසාදිකා හොති, එවං තෙසං ආකප්පසම්පන්නානං ඉරියාපථො අච්ඡිද්දො සණ්හො මට්ඨො දස්සනීයො පාසාදිකො අහොසි.
Tatoti tasmā nīcavuttādihetu. Pāsādikanti pasādajanikaṃ paṭipattiṃ passantānaṃ suṇantānañca pasādāvahaṃ. Gatanti abhikkantapaṭikkantaparivattanādigamanaṃ. Gatanti vā kāyavācāpavatti. Bhuttanti catupaccayaparibhogo. Nisevitanti gocaranisevanaṃ. Siniddhāteladhārāvāti yathā anivattitā kusalajanābhisiñcitā savantī teladhārā avicchinnā siniddhā maṭṭhā dassanīyā pāsādikā hoti, evaṃ tesaṃ ākappasampannānaṃ iriyāpatho acchiddo saṇho maṭṭho dassanīyo pāsādiko ahosi.
මහාඣායීති මහන්තෙහි ඣානෙහි ඣායනසීලා, මහන්තං වා නිබ්බානං ඣායන්තීති මහාඣායී. තතො එව මහාහිතා, මහන්තෙහි හිතෙහි සමන්නාගතාති අත්ථො. තෙ ථෙරාති තෙ යථාවුත්තප්පකාරා පටිපත්තිපරායණා ථෙරා ඉදානි පරිනිබ්බුතාති අත්ථො. පරිත්තා දානි තාදිසාති ඉදානි පච්ඡිමෙ කාලෙ තාදිසා තථාරූපා ථෙරා පරිත්තා අප්පකා කතිපයා එවාති වුත්තං හොති.
Mahājhāyīti mahantehi jhānehi jhāyanasīlā, mahantaṃ vā nibbānaṃ jhāyantīti mahājhāyī. Tato eva mahāhitā, mahantehi hitehi samannāgatāti attho. Te therāti te yathāvuttappakārā paṭipattiparāyaṇā therā idāni parinibbutāti attho. Parittā dāni tādisāti idāni pacchime kāle tādisā tathārūpā therā parittā appakā katipayā evāti vuttaṃ hoti.
කුසලානඤ්ච ධම්මානන්ති විවට්ටස්ස උපනිස්සයභූතානං විමොක්ඛසම්භාරානං අනවජ්ජධම්මානං. පඤ්ඤාය චාති තථාරූපාය පඤ්ඤාය ච. පරික්ඛයාති අභාවතො අනුප්පත්තිතො. කාමඤ්චෙත්ථ පඤ්ඤාපි සියා අනවජ්ජධම්මා, බහුකාරභාවදස්සනත්ථං පනස්සා විසුං ගහණං යථා පුඤ්ඤඤාණසම්භාරාති. සබ්බාකාරවරූපෙතන්ති ආදිකල්යාණතාදීහි සබ්බෙහි ආකාරවරෙහි පකාරවිසෙසෙහි උපෙතං යුත්තං ජිනස්ස භගවතො සාසනං ලුජ්ජති විනස්සතීති අත්ථො.
Kusalānañcadhammānanti vivaṭṭassa upanissayabhūtānaṃ vimokkhasambhārānaṃ anavajjadhammānaṃ. Paññāya cāti tathārūpāya paññāya ca. Parikkhayāti abhāvato anuppattito. Kāmañcettha paññāpi siyā anavajjadhammā, bahukārabhāvadassanatthaṃ panassā visuṃ gahaṇaṃ yathā puññañāṇasambhārāti. Sabbākāravarūpetanti ādikalyāṇatādīhi sabbehi ākāravarehi pakāravisesehi upetaṃ yuttaṃ jinassa bhagavato sāsanaṃ lujjati vinassatīti attho.
පාපකානඤ්ච ධම්මානං, කිලෙසානඤ්ච යො උතූති කායදුච්චරිතාදීනං පාපධම්මානං ලොභාදීනඤ්ච කිලෙසානං යො උතු යො කාලො, සො අයං වත්තතීති වචනසෙසො. උපට්ඨිතා විවෙකාය, යෙ ච සද්ධම්මසෙසකාති යෙ පන එවරූපෙ කාලෙ කායචිත්තඋපධිවිවෙකත්ථාය උපට්ඨිතා ආරද්ධවීරියා, තෙ ච සෙසපටිපත්තිසද්ධම්මකා හොන්ති. අයඤ්හෙත්ථ අධිප්පායො – සුවිසුද්ධසීලාචාරාපි සමානා ඉදානි එකච්චෙ භික්ඛූ ඉරියාපථසණ්ඨාපනං, සමථවිපස්සනාභාවනාවිධානං, මහාපලිබොධූපච්ඡෙදො, ඛුද්දකපලිබොධූපච්ඡෙදොති එවමාදිපුබ්බකිච්චං සම්පාදෙත්වා භාවනමනුයුඤ්ජන්ති. තෙ සෙසපටිපත්තිසද්ධම්මකා, පටිපත්තිං මත්ථකං පාපෙතුං න සක්කොන්තීති.
Pāpakānañca dhammānaṃ, kilesānañca yo utūti kāyaduccaritādīnaṃ pāpadhammānaṃ lobhādīnañca kilesānaṃ yo utu yo kālo, so ayaṃ vattatīti vacanaseso. Upaṭṭhitā vivekāya, ye ca saddhammasesakāti ye pana evarūpe kāle kāyacittaupadhivivekatthāya upaṭṭhitā āraddhavīriyā, te ca sesapaṭipattisaddhammakā honti. Ayañhettha adhippāyo – suvisuddhasīlācārāpi samānā idāni ekacce bhikkhū iriyāpathasaṇṭhāpanaṃ, samathavipassanābhāvanāvidhānaṃ, mahāpalibodhūpacchedo, khuddakapalibodhūpacchedoti evamādipubbakiccaṃ sampādetvā bhāvanamanuyuñjanti. Te sesapaṭipattisaddhammakā, paṭipattiṃ matthakaṃ pāpetuṃ na sakkontīti.
තෙ කිලෙසා පවඩ්ඪන්තාති යෙ භගවතො ඔරසපුත්තෙහි ච තදා පරික්ඛයං පරියාදානං ගමිතා කිලෙසා, තෙ එතරහි ලද්ධොකාසා භික්ඛූසු වුද්ධිං විරූළ්හිං වෙපුල්ලං ආපජ්ජන්තා. ආවිසන්ති බහුං ජනන්ති කල්යාණමිත්තරහිතං අයොනිසොමනසිකාරබහුලං අන්ධබාලජනං අභිභවිත්වා අවසං කරොන්තා ආවිසන්ති සන්තානං අනුපවිසන්ති. එවංභූතා ච තෙ කීළන්ති මඤ්ඤෙ බාලෙහි, උම්මත්තෙහිව රක්ඛසා, යථා නාම කෙළිසීලා රක්ඛසා භිසක්කරහිතෙ උම්මත්තෙ ආවිසිත්වා තෙ අනයබ්යසනං ආපාදෙන්තා තෙහි කීළන්ති, එවං තෙ කිලෙසා සම්මාසම්බුද්ධභිසක්කරහිතෙ අන්ධබාලෙ භික්ඛූ ආවිසිත්වා තෙසං දිට්ඨධම්මිකාදිභෙදං අනත්ථං උප්පාදෙන්තා තෙහි සද්ධිං කීළන්ති මඤ්ඤෙ, කීළන්තා විය හොන්තීති අත්ථො.
Te kilesā pavaḍḍhantāti ye bhagavato orasaputtehi ca tadā parikkhayaṃ pariyādānaṃ gamitā kilesā, te etarahi laddhokāsā bhikkhūsu vuddhiṃ virūḷhiṃ vepullaṃ āpajjantā. Āvisanti bahuṃ jananti kalyāṇamittarahitaṃ ayonisomanasikārabahulaṃ andhabālajanaṃ abhibhavitvā avasaṃ karontā āvisanti santānaṃ anupavisanti. Evaṃbhūtā ca te kīḷanti maññe bālehi, ummattehiva rakkhasā, yathā nāma keḷisīlā rakkhasā bhisakkarahite ummatte āvisitvā te anayabyasanaṃ āpādentā tehi kīḷanti, evaṃ te kilesā sammāsambuddhabhisakkarahite andhabāle bhikkhū āvisitvā tesaṃ diṭṭhadhammikādibhedaṃ anatthaṃ uppādentā tehi saddhiṃ kīḷanti maññe, kīḷantā viya hontīti attho.
තෙන තෙනාති තෙන තෙන ආරම්මණභාගෙන. විධාවිතාති විරූපං ධාවිතා අසාරුප්පවසෙන පටිපජ්ජන්තා. කිලෙසවත්ථූසූති පඨමං උප්පන්නං කිලෙසා පච්ඡා උප්පජ්ජනකානං කාරණභාවතො කිලෙසාව කිලෙසවත්ථූනි, තෙසු කිලෙසවත්ථූසු සමූහිතෙසු. සසඞ්ගාමෙව ඝොසිතෙති හිරඤ්ඤසුවණ්ණමණිමුත්තාදිකං ධනං විප්පකිරිත්වා ‘‘යං යං හිරඤ්ඤසුවණ්ණාදි යස්ස යස්ස හත්ථගතං, තං තං තස්ස තස්සෙව හොතූ’’ති එවං කාමඝොසනා සසඞ්ගාමඝොසනා නාම. තත්ථායමත්ථො – කිලෙසවත්ථූසු ‘‘යො යො කිලෙසො යං යං සත්තං ගණ්හාති අභිභවති, සො සො තස්ස තස්ස හොතූ’’ති කිලෙසසෙනාපතිනා මාරෙන සසඞ්ගාමෙ ඝොසිතෙ විය. තෙහි තෙහි කිලෙසෙහි අභිභූතා තෙ බාලපුථුජ්ජනා තෙන තෙන ආරම්මණභාගෙන විධාවිතා වොසිතාති.
Tenatenāti tena tena ārammaṇabhāgena. Vidhāvitāti virūpaṃ dhāvitā asāruppavasena paṭipajjantā. Kilesavatthūsūti paṭhamaṃ uppannaṃ kilesā pacchā uppajjanakānaṃ kāraṇabhāvato kilesāva kilesavatthūni, tesu kilesavatthūsu samūhitesu. Sasaṅgāmeva ghositeti hiraññasuvaṇṇamaṇimuttādikaṃ dhanaṃ vippakiritvā ‘‘yaṃ yaṃ hiraññasuvaṇṇādi yassa yassa hatthagataṃ, taṃ taṃ tassa tasseva hotū’’ti evaṃ kāmaghosanā sasaṅgāmaghosanā nāma. Tatthāyamattho – kilesavatthūsu ‘‘yo yo kileso yaṃ yaṃ sattaṃ gaṇhāti abhibhavati, so so tassa tassa hotū’’ti kilesasenāpatinā mārena sasaṅgāme ghosite viya. Tehi tehi kilesehi abhibhūtā te bālaputhujjanā tena tena ārammaṇabhāgena vidhāvitā vositāti.
තෙ එවං විධාවිතා කිං කරොන්තීති ආහ ‘‘පරිච්චජිත්වා සද්ධම්මං, අඤ්ඤමඤ්ඤෙහි භණ්ඩරෙ’’ති. තස්සත්ථො – පටිපත්තිසද්ධම්මං ඡඩ්ඩෙත්වා ආමිසකිඤ්ජක්ඛහෙතු අඤ්ඤමඤ්ඤෙහි භණ්ඩරෙ කලහං කරොන්තීති. දිට්ඨිගතානීති ‘‘විඤ්ඤාණමත්තමෙව අත්ථි, නත්ථෙව රූපධම්මා’’ති, ‘‘යථා පුග්ගලො නාම පරමත්ථතො නත්ථි, එවං සභාවධම්මාපි පරමත්ථතො නත්ථි, වොහාරමත්තමෙවා’’ති ච එවමාදීනි දිට්ඨිගතානි මිච්ඡාගාහෙ අන්වෙන්තා අනුගච්ඡන්තා ඉදං සෙය්යො ඉදමෙව සෙට්ඨං, අඤ්ඤං මිච්ඡාති මඤ්ඤන්ති.
Te evaṃ vidhāvitā kiṃ karontīti āha ‘‘pariccajitvā saddhammaṃ, aññamaññehi bhaṇḍare’’ti. Tassattho – paṭipattisaddhammaṃ chaḍḍetvā āmisakiñjakkhahetu aññamaññehi bhaṇḍare kalahaṃ karontīti. Diṭṭhigatānīti ‘‘viññāṇamattameva atthi, nattheva rūpadhammā’’ti, ‘‘yathā puggalo nāma paramatthato natthi, evaṃ sabhāvadhammāpi paramatthato natthi, vohāramattamevā’’ti ca evamādīni diṭṭhigatāni micchāgāhe anventā anugacchantā idaṃ seyyo idameva seṭṭhaṃ, aññaṃ micchāti maññanti.
නිග්ගතාති ගෙහතො නික්ඛන්තා. කටච්ඡුභික්ඛහෙතූපීති කටච්ඡුමත්තභික්ඛානිමිත්තම්පි. තං දදන්තස්ස ගහට්ඨස්ස අනනුලොමිකසංසග්ගවසෙන අකිච්චානි පබ්බජිතෙන අකත්තබ්බානි කම්මානි නිසෙවරෙ කරොන්ති.
Niggatāti gehato nikkhantā. Kaṭacchubhikkhahetūpīti kaṭacchumattabhikkhānimittampi. Taṃ dadantassa gahaṭṭhassa ananulomikasaṃsaggavasena akiccāni pabbajitena akattabbāni kammāni nisevare karonti.
උදරාවදෙහකං භුත්වාති ‘‘ඌනූදරො මිතාහාරො’’ති (ථෙරගා. 982; මි. ප. 6.5.10) වුත්තවචනං අචින්තෙත්වා උදරපූරං භුඤ්ජිත්වා. සයන්තුත්තානසෙය්යකාති ‘‘දක්ඛිණෙන පස්සෙන සීහසෙය්යං කප්පෙති පාදෙ පාදං අච්චාධාය සතො සම්පජානො’’ති (අ. නි. 8.9; විභ. 519) වුත්තවිධානං අනනුස්සරිත්වා උත්තානසෙය්යකා සයන්ති. යා කථා සත්ථුගරහිතාති රාජකථාදිතිරච්ඡානකථං සන්ධාය වදති.
Udarāvadehakaṃ bhutvāti ‘‘ūnūdaro mitāhāro’’ti (theragā. 982; mi. pa. 6.5.10) vuttavacanaṃ acintetvā udarapūraṃ bhuñjitvā. Sayantuttānaseyyakāti ‘‘dakkhiṇena passena sīhaseyyaṃ kappeti pāde pādaṃ accādhāya sato sampajāno’’ti (a. ni. 8.9; vibha. 519) vuttavidhānaṃ ananussaritvā uttānaseyyakā sayanti. Yā kathā satthugarahitāti rājakathāditiracchānakathaṃ sandhāya vadati.
සබ්බකාරුකසිප්පානීති සබ්බෙහි වෙස්සාදීහි කාරුකෙහි කත්තබ්බානි භත්තතාලවණ්ටකරණාදීනි හත්ථසිප්පානි. චිත්තිං කත්වානාති සක්කච්චං සාදරං කත්වා. අවූපසන්තා අජ්ඣත්තන්ති කිලෙසවූපසමාභාවතො ගද්දුහනමත්තම්පි සමාධානාභාවතො ච අජ්ඣත්තං අවූපසන්තා, අවූපසන්තචිත්තාති අත්ථො. සාමඤ්ඤත්ථොති සමණධම්මො. අතිඅච්ඡතීති තෙසං ආජීවකිච්චපසුතතාය එකදෙසම්පි අඵුසනතො විසුංයෙව නිසීදති, අනල්ලීයතීති වුත්තං හොති.
Sabbakārukasippānīti sabbehi vessādīhi kārukehi kattabbāni bhattatālavaṇṭakaraṇādīni hatthasippāni. Cittiṃ katvānāti sakkaccaṃ sādaraṃ katvā. Avūpasantā ajjhattanti kilesavūpasamābhāvato gadduhanamattampi samādhānābhāvato ca ajjhattaṃ avūpasantā, avūpasantacittāti attho. Sāmaññatthoti samaṇadhammo. Atiacchatīti tesaṃ ājīvakiccapasutatāya ekadesampi aphusanato visuṃyeva nisīdati, anallīyatīti vuttaṃ hoti.
මත්තිකන්ති පාකතිකං වා පඤ්චවණ්ණං වා ගිහීනං විනියොගක්ඛමං මත්තිකං. තෙලචුණ්ණඤ්චාති පාකතිකං, අභිසඞ්ඛතං වා තෙලඤ්ච චුණ්ණඤ්ච. උදකාසනභොජනන්ති උදකඤ්ච ආසනඤ්ච භොජනඤ්ච. ආකඞ්ඛන්තා බහුත්තරන්ති බහුං පිණ්ඩපාතාදිඋත්තරුත්තරං ආකඞ්ඛන්තා ‘‘අම්හෙහි මත්තිකාදීසු දින්නෙසු මනුස්සා දළ්හභත්තිකා හුත්වා බහුං උත්තරුත්තරං චතුපච්චයජාතං දස්සන්තී’’ති අධිප්පායෙන ගිහීනං උපනාමෙන්තීති අත්ථො.
Mattikanti pākatikaṃ vā pañcavaṇṇaṃ vā gihīnaṃ viniyogakkhamaṃ mattikaṃ. Telacuṇṇañcāti pākatikaṃ, abhisaṅkhataṃ vā telañca cuṇṇañca. Udakāsanabhojananti udakañca āsanañca bhojanañca. Ākaṅkhantā bahuttaranti bahuṃ piṇḍapātādiuttaruttaraṃ ākaṅkhantā ‘‘amhehi mattikādīsu dinnesu manussā daḷhabhattikā hutvā bahuṃ uttaruttaraṃ catupaccayajātaṃ dassantī’’ti adhippāyena gihīnaṃ upanāmentīti attho.
දන්තෙ පුනන්ති සොධෙන්ති එතෙනාති දන්තපොනං, දන්තකට්ඨං. කපිත්ථන්ති කපිත්ථඵලං. පුප්ඵන්ති සුමනචම්පකාදිපුප්ඵං. ඛාදනීයානීති අට්ඨාරසවිධෙපි ඛජ්ජකවිසෙසෙ. පිණ්ඩපාතෙ ච සම්පන්නෙති වණ්ණාදිසම්පයුත්තෙ ඔදනවිසෙසෙ. ‘‘අම්බෙ ආමලකානි චා’’ති ච-සද්දෙන මාතුලුඞ්ගතාලනාළිකෙරාදිඵලානි අවුත්තානි සඞ්ගණ්හාති. සබ්බත්ථ ගිහීනං උපනාමෙන්ති ආකඞ්ඛන්තා බහුත්තරන්ති යොජනා.
Dante punanti sodhenti etenāti dantaponaṃ, dantakaṭṭhaṃ. Kapitthanti kapitthaphalaṃ. Pupphanti sumanacampakādipupphaṃ. Khādanīyānīti aṭṭhārasavidhepi khajjakavisese. Piṇḍapāte ca sampanneti vaṇṇādisampayutte odanavisese. ‘‘Ambe āmalakāni cā’’ti ca-saddena mātuluṅgatālanāḷikerādiphalāni avuttāni saṅgaṇhāti. Sabbattha gihīnaṃ upanāmenti ākaṅkhantā bahuttaranti yojanā.
භෙසජ්ජෙසු යථා වෙජ්ජාති ගිහීනං භෙසජ්ජප්පයොගෙසු යථා වෙජ්ජා, තථා භික්ඛූ පටිපජ්ජන්තීති අධිප්පායො. කිච්චාකිච්චෙ යථා ගිහීති ගහට්ඨානං ඛුද්දකෙ චෙව මහන්තෙ ච කිච්චෙ කත්තබ්බෙ ගිහී විය. ගණිකාව විභූසායන්ති අත්තනො සරීරස්ස විභූසනෙ රූපූපජීවිනියො විය. ඉස්සරෙ ඛත්තියා යථාති ඉස්සරෙ ඉස්සරියපවත්තනෙ යථා ඛත්තියා, එවං කුලපතී හුත්වා වත්තන්තීති අත්ථො.
Bhesajjesu yathā vejjāti gihīnaṃ bhesajjappayogesu yathā vejjā, tathā bhikkhū paṭipajjantīti adhippāyo. Kiccākicce yathā gihīti gahaṭṭhānaṃ khuddake ceva mahante ca kicce kattabbe gihī viya. Gaṇikāva vibhūsāyanti attano sarīrassa vibhūsane rūpūpajīviniyo viya. Issare khattiyā yathāti issare issariyapavattane yathā khattiyā, evaṃ kulapatī hutvā vattantīti attho.
නෙකතිකාති නිකතියං නියුත්තා, අමණිංයෙව මණිං, අසුවණ්ණංයෙව සුවණ්ණං කත්වා පටිරූපසාචියොගනිරතා. වඤ්චනිකාති කූටමානාදීහි විප්පලම්බකා. කූටසක්ඛීති අයාථාවසක්ඛිනො. අපාටුකාති වාමකා, අසංයතවුත්තීති අත්ථො. බහූහි පරිකප්පෙහීති යථාවුත්තෙහි අඤ්ඤෙහි ච බහූහි මිච්ඡාජීවප්පකාරෙහි.
Nekatikāti nikatiyaṃ niyuttā, amaṇiṃyeva maṇiṃ, asuvaṇṇaṃyeva suvaṇṇaṃ katvā paṭirūpasāciyoganiratā. Vañcanikāti kūṭamānādīhi vippalambakā. Kūṭasakkhīti ayāthāvasakkhino. Apāṭukāti vāmakā, asaṃyatavuttīti attho. Bahūhi parikappehīti yathāvuttehi aññehi ca bahūhi micchājīvappakārehi.
ලෙසකප්පෙති කප්පියලෙසෙ කප්පියපටිරූපෙ. පරියායෙති, පච්චයෙසු පරියායස්ස යොගෙ. පරිකප්පෙති වඩ්ඪිආදිවිකප්පනෙ, සබ්බත්ථ විසයෙ භුම්මං. අනුධාවිතාති මහිච්ඡතාදීහි පාපධම්මෙහි අනුධාවිතා වොසිතා. ජීවිකත්ථා ජීවිකප්පයොජනා ආජීවහෙතුකා. උපායෙනාති පරිකථාදිනා උපායෙන පච්චයුප්පාදනනයෙන. සඞ්කඩ්ඪන්තීති සංහරන්ති.
Lesakappeti kappiyalese kappiyapaṭirūpe. Pariyāyeti, paccayesu pariyāyassa yoge. Parikappeti vaḍḍhiādivikappane, sabbattha visaye bhummaṃ. Anudhāvitāti mahicchatādīhi pāpadhammehi anudhāvitā vositā. Jīvikatthā jīvikappayojanā ājīvahetukā. Upāyenāti parikathādinā upāyena paccayuppādananayena. Saṅkaḍḍhantīti saṃharanti.
උපට්ඨාපෙන්ති පරිසන්ති පරිසාය අත්තානං උපට්ඨපෙන්ති, යථා පරිසා අත්තානං උපට්ඨපෙන්ති, එවං පරිසං සඞ්ගණ්හන්තීති අත්ථො. කම්මතොති කම්මහෙතු. තෙ හි අත්තනො කත්තබ්බවෙය්යාවච්චනිමිත්තං උපට්ඨපෙන්ති. නො ච ධම්මතොති ධම්මනිමිත්තං නො ච උපට්ඨපෙන්ති. යො සත්ථාරා උල්ලුම්පනසභාවසණ්ඨිතාය පරිසාය සඞ්ගහො අනුඤ්ඤාතො, තෙන න සඞ්ගණ්හන්තීති අත්ථො. ලාභතොති ලාභහෙතු, ‘‘අය්යො බහුස්සුතො, භාණකො, ‘ධම්මකථිකො’ති එවං සම්භාවෙන්තො මහාජනො මය්හං ලාභසක්කාරෙ උපනයිස්සතී’’ති ඉච්ඡාචාරෙ ඨත්වා ලාභනිමිත්තං පරෙසං ධම්මං දෙසෙන්ති. නො ච අත්ථතොති යො සො විමුත්තායතනසීසෙ ඨත්වා සද්ධම්මං කථෙන්තෙන පත්තබ්බො අත්ථො, න තංදිට්ඨධම්මිකාදිභෙදහිතනිමිත්තං ධම්මං දෙසෙන්තීති අත්ථො.
Upaṭṭhāpenti parisanti parisāya attānaṃ upaṭṭhapenti, yathā parisā attānaṃ upaṭṭhapenti, evaṃ parisaṃ saṅgaṇhantīti attho. Kammatoti kammahetu. Te hi attano kattabbaveyyāvaccanimittaṃ upaṭṭhapenti. No ca dhammatoti dhammanimittaṃ no ca upaṭṭhapenti. Yo satthārā ullumpanasabhāvasaṇṭhitāya parisāya saṅgaho anuññāto, tena na saṅgaṇhantīti attho. Lābhatoti lābhahetu, ‘‘ayyo bahussuto, bhāṇako, ‘dhammakathiko’ti evaṃ sambhāvento mahājano mayhaṃ lābhasakkāre upanayissatī’’ti icchācāre ṭhatvā lābhanimittaṃ paresaṃ dhammaṃ desenti. No ca atthatoti yo so vimuttāyatanasīse ṭhatvā saddhammaṃ kathentena pattabbo attho, na taṃdiṭṭhadhammikādibhedahitanimittaṃ dhammaṃ desentīti attho.
සඞ්ඝලාභස්ස භණ්ඩන්තීති සඞ්ඝලාභහෙතු භණ්ඩන්ති ‘‘මය්හං පාපුණාති, න තුය්හ’’න්තිආදිනා කලහං කරොන්ති. සඞ්ඝතො පරිබාහිරාති, අරියසඞ්ඝතො බහිභූතා අරියසඞ්ඝෙ තදභාවතො. පරලාභොපජීවන්තාති සාසනෙ ලාභස්ස අන්ධබාලපුථුජ්ජනෙහි පරෙ සීලාදිගුණසම්පන්නෙ සෙක්ඛෙ උද්දිස්ස උප්පන්නත්තා තං පරලාභං, පරතො වා දායකතො ලද්ධබ්බලාභං උපජීවන්තා භණ්ඩනකාරකා භික්ඛූ පාපජිගුච්ඡාය අභාවතො අහිරිකා සමානා ච ‘‘මයං පරලාභං භුඤ්ජාම, පරපටිබද්ධජීවිකා’’තිපි න ලජ්ජරෙ න හිරීයන්ති.
Saṅghalābhassa bhaṇḍantīti saṅghalābhahetu bhaṇḍanti ‘‘mayhaṃ pāpuṇāti, na tuyha’’ntiādinā kalahaṃ karonti. Saṅghato paribāhirāti, ariyasaṅghato bahibhūtā ariyasaṅghe tadabhāvato. Paralābhopajīvantāti sāsane lābhassa andhabālaputhujjanehi pare sīlādiguṇasampanne sekkhe uddissa uppannattā taṃ paralābhaṃ, parato vā dāyakato laddhabbalābhaṃ upajīvantā bhaṇḍanakārakā bhikkhū pāpajigucchāya abhāvato ahirikā samānā ca ‘‘mayaṃ paralābhaṃ bhuñjāma, parapaṭibaddhajīvikā’’tipi na lajjare na hirīyanti.
නානුයුත්තාති සමණකරණෙහි ධම්මෙහි අනනුයුත්තා. තථාති යථා පුබ්බෙ වුත්තා බන්ධනකාරකාදයො, තථා. එකෙති එකච්චෙ. මුණ්ඩා සඞ්ඝාටිපාරුතාති කෙවලං මුණ්ඩිතකෙසතාය මුණ්ඩා පිලොතිකඛණ්ඩෙහි සඞ්ඝටිතට්ඨෙන ‘‘සඞ්ඝාටී’’ති ලද්ධනාමෙන චීවරෙන පාරුතසරීරා. සම්භාවනංයෙවිච්ඡන්ති, ලාභසක්කාරමුච්ඡිතාති ලාභසක්කාරාසාය මුච්ඡිතා අජ්ඣොසිතා හුත්වා, ‘‘පෙසලො ධුතවාදො බහුස්සුතො’’ති වා මධුරවචනමනුයුත්තා ‘‘අරියො’’ති ච කෙවලං සම්භාවනං බහුමානංයෙව ඉච්ඡන්ති එසන්ති, න තන්නිමිත්තෙ ගුණෙති අත්ථො.
Nānuyuttāti samaṇakaraṇehi dhammehi ananuyuttā. Tathāti yathā pubbe vuttā bandhanakārakādayo, tathā. Eketi ekacce. Muṇḍā saṅghāṭipārutāti kevalaṃ muṇḍitakesatāya muṇḍā pilotikakhaṇḍehi saṅghaṭitaṭṭhena ‘‘saṅghāṭī’’ti laddhanāmena cīvarena pārutasarīrā. Sambhāvanaṃyevicchanti, lābhasakkāramucchitāti lābhasakkārāsāya mucchitā ajjhositā hutvā, ‘‘pesalo dhutavādo bahussuto’’ti vā madhuravacanamanuyuttā ‘‘ariyo’’ti ca kevalaṃ sambhāvanaṃ bahumānaṃyeva icchanti esanti, na tannimitte guṇeti attho.
එවන්ති ‘‘කුසලානඤ්ච ධම්මානං පඤ්ඤාය ච පරික්ඛයා’’ති වුත්තනයෙන. නානප්පයාතම්හීති නානප්පකාරෙ භෙදනධම්මෙ පයාතෙ සමකතෙ, නානප්පකාරෙන වා සංකිලෙසධම්මෙ පයාතුං පවත්තිතුං ආරද්ධෙ. න දානි සුකරං තථාති ඉදානි ඉමස්මිං දුල්ලභකල්යාණමිත්තෙ දුල්ලභසප්පායසද්ධම්මස්සවනෙ ච කාලෙ යථා සත්ථරි ධරන්තෙ අඵුසිතං අඵුට්ඨං, අනධිගතං ඣානවිපස්සනං ඵුසිතුං අධිගන්තුං, ඵුසිතං වා හානභාගියං ඨිතිභාගියමෙව වා අහුත්වා යථා විසෙසභාගියං හොති, තථා අනුරක්ඛිතුං පාලෙතුං සුකරං, තථා න සුකරං, තථා සම්පාදෙතුං න සක්කාති අත්ථො.
Evanti ‘‘kusalānañca dhammānaṃ paññāya ca parikkhayā’’ti vuttanayena. Nānappayātamhīti nānappakāre bhedanadhamme payāte samakate, nānappakārena vā saṃkilesadhamme payātuṃ pavattituṃ āraddhe. Na dāni sukaraṃ tathāti idāni imasmiṃ dullabhakalyāṇamitte dullabhasappāyasaddhammassavane ca kāle yathā satthari dharante aphusitaṃ aphuṭṭhaṃ, anadhigataṃ jhānavipassanaṃ phusituṃ adhigantuṃ, phusitaṃ vā hānabhāgiyaṃ ṭhitibhāgiyameva vā ahutvā yathā visesabhāgiyaṃ hoti, tathā anurakkhituṃ pāletuṃ sukaraṃ, tathā na sukaraṃ, tathā sampādetuṃ na sakkāti attho.
ඉදානි අත්තනො පරිනිබ්බානකාලස්ස ආසන්නත්තා සංඛිත්තෙන ඔවාදෙන සබ්රහ්මචාරිං ඔවදන්තො ‘‘යථා කණ්ටකට්ඨානම්හී’’තිආදිමාහ. තස්සත්ථො – යථා පුරිසො කෙනචිදෙව පයොජනෙන කණ්ටකනිචිතෙ පදෙසෙ අනුපාහනො විචරන්තො ‘‘මා මං කණ්ටකො විජ්ඣී’’ති සතිං උපට්ඨපෙත්වාව විචරති, එවං කිලෙසකණ්ටකනිචිතෙ ගොචරගාමෙ පයොජනෙන චරන්තො මුනි සතිං උපට්ඨපෙත්වාන සතිසම්පජඤ්ඤයුත්තො අප්පමත්තොව චරෙය්ය කම්මට්ඨානං අවිජහන්තොති වුත්තං හොති.
Idāni attano parinibbānakālassa āsannattā saṃkhittena ovādena sabrahmacāriṃ ovadanto ‘‘yathā kaṇṭakaṭṭhānamhī’’tiādimāha. Tassattho – yathā puriso kenacideva payojanena kaṇṭakanicite padese anupāhano vicaranto ‘‘mā maṃ kaṇṭako vijjhī’’ti satiṃ upaṭṭhapetvāva vicarati, evaṃ kilesakaṇṭakanicite gocaragāme payojanena caranto muni satiṃ upaṭṭhapetvāna satisampajaññayutto appamattova careyya kammaṭṭhānaṃ avijahantoti vuttaṃ hoti.
සරිත්වා පුබ්බකෙ යොගී, තෙසං වත්තමනුස්සරන්ති පුරිමකෙ යොගෙ භාවනාය යුත්තතාය යොගී ආරද්ධවිපස්සකෙ සරිත්වා තෙසං වත්තං ආගමානුසාරෙන සම්මාපටිපත්තිභාවනාවිධිං අනුස්සරන්තො ධුරනික්ඛෙපං අකත්වා යථාපටිපජ්ජන්තො. කිඤ්චාපි පච්ඡිමො කාලොති යදිපායං අතීතසත්ථුකො චරිමො කාලො, තථාපි යථාධම්මමෙව පටිපජ්ජන්තො විපස්සනං උස්සුක්කාපෙන්තො ඵුසෙය්ය අමතං පදං නිබ්බානං අධිගච්ඡෙය්ය.
Saritvā pubbake yogī, tesaṃ vattamanussaranti purimake yoge bhāvanāya yuttatāya yogī āraddhavipassake saritvā tesaṃ vattaṃ āgamānusārena sammāpaṭipattibhāvanāvidhiṃ anussaranto dhuranikkhepaṃ akatvā yathāpaṭipajjanto. Kiñcāpi pacchimo kāloti yadipāyaṃ atītasatthuko carimo kālo, tathāpi yathādhammameva paṭipajjanto vipassanaṃ ussukkāpento phuseyya amataṃ padaṃ nibbānaṃ adhigaccheyya.
ඉදං වත්වාති, යථාදස්සිතං සංකිලෙසවොදානෙසු ඉමං පටිපත්තිවිධිං කථෙත්වා. අයඤ්ච ඔසානගාථා සඞ්ගීතිකාරෙහි ථෙරස්ස පරිනිබ්බානං පකාසෙතුං වුත්තාති වෙදිතබ්බා.
Idaṃ vatvāti, yathādassitaṃ saṃkilesavodānesu imaṃ paṭipattividhiṃ kathetvā. Ayañca osānagāthā saṅgītikārehi therassa parinibbānaṃ pakāsetuṃ vuttāti veditabbā.
පාරාපරියත්ථෙරගාථාවණ්ණනා නිට්ඨිතා.
Pārāpariyattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
වීසතිනිපාතවණ්ණනා නිට්ඨිතා.
Vīsatinipātavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්තපිටක • Suttapiṭaka / ඛුද්දකනිකාය • Khuddakanikāya / ථෙරගාථාපාළි • Theragāthāpāḷi / 10. පාරාපරියත්ථෙරගාථා • 10. Pārāpariyattheragāthā