Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / ഥേരഗാഥാ-അട്ഠകഥാ • Theragāthā-aṭṭhakathā |
൧൦. പാരാപരിയത്ഥേരഗാഥാവണ്ണനാ
10. Pārāpariyattheragāthāvaṇṇanā
സമണസ്സ അഹു ചിന്താതിആദികാ ആയസ്മതോ പാരാപരിയത്ഥേരസ്സ ഗാഥാ. ഇമസ്സ വത്ഥു ഹേട്ഠാ ആഗതമേവ. താ ച ഗാഥാ സത്ഥരി ധരന്തേ അത്തനോ പുഥുജ്ജനകാലേ മനച്ഛട്ഠാനം ഇന്ദ്രിയാനം നിഗ്ഗണ്ഹനചിന്തായ പകാസനവസേന ഭാസിതാ. ഇമാ പന അപരഭാഗേ സത്ഥരി പരിനിബ്ബുതേ അത്തനോ ച പരിനിബ്ബാനേ ഉപട്ഠിതേ തദാ ആയതിഞ്ച ഭിക്ഖൂനം ഉദ്ധമ്മപടിപത്തിയാ പകാസനവസേന ഭാസിതാ. തത്ഥ –
Samaṇassaahu cintātiādikā āyasmato pārāpariyattherassa gāthā. Imassa vatthu heṭṭhā āgatameva. Tā ca gāthā satthari dharante attano puthujjanakāle manacchaṭṭhānaṃ indriyānaṃ niggaṇhanacintāya pakāsanavasena bhāsitā. Imā pana aparabhāge satthari parinibbute attano ca parinibbāne upaṭṭhite tadā āyatiñca bhikkhūnaṃ uddhammapaṭipattiyā pakāsanavasena bhāsitā. Tattha –
൯൨൦.
920.
‘‘സമണസ്സ അഹു ചിന്താ, പുപ്ഫിതമ്ഹി മഹാവനേ;
‘‘Samaṇassa ahu cintā, pupphitamhi mahāvane;
ഏകഗ്ഗസ്സ നിസിന്നസ്സ, പവിവിത്തസ്സ ഝായിനോ’’തി. –
Ekaggassa nisinnassa, pavivittassa jhāyino’’ti. –
അയം ഗാഥാ സങ്ഗീതികാരേഹി ഠപിതാ. തസ്സത്ഥോ ഹേട്ഠാ വുത്തനയോവ. അയം പന സമ്ബന്ധോ – സത്ഥരി അഗ്ഗസാവകേസു ഏകച്ചേസു മഹാഥേരേസു ച പരിനിബ്ബുതേസു അതീതസത്ഥുകേ പാവചനേ സുബ്ബചേസു സിക്ഖാകാമേസു ഭിക്ഖൂസു ദുല്ലഭേസു, ദുബ്ബചേസു മിച്ഛാപടിപത്തിബഹുലേസു ഭിക്ഖൂസു ച ജാതേസു സുപുപ്ഫിതേ മഹന്തേ സാലവനേ നിസിന്നസ്സ പവിവിത്തസ്സ ഏകഗ്ഗസ്സ ഝായനസീലസ്സ, സമിതപാപതായ സമണസ്സ, പാരാപരിയത്ഥേരസ്സ പടിപത്തിം നിസ്സായ ചിന്താ വീമംസാ അഹോസീതി ഇതരാ –
Ayaṃ gāthā saṅgītikārehi ṭhapitā. Tassattho heṭṭhā vuttanayova. Ayaṃ pana sambandho – satthari aggasāvakesu ekaccesu mahātheresu ca parinibbutesu atītasatthuke pāvacane subbacesu sikkhākāmesu bhikkhūsu dullabhesu, dubbacesu micchāpaṭipattibahulesu bhikkhūsu ca jātesu supupphite mahante sālavane nisinnassa pavivittassa ekaggassa jhāyanasīlassa, samitapāpatāya samaṇassa, pārāpariyattherassa paṭipattiṃ nissāya cintā vīmaṃsā ahosīti itarā –
൯൨൧.
921.
‘‘അഞ്ഞഥാ ലോകനാഥമ്ഹി, തിട്ഠന്തേ പുരിസുത്തമേ;
‘‘Aññathā lokanāthamhi, tiṭṭhante purisuttame;
ഇരിയം ആസി ഭിക്ഖൂനം, അഞ്ഞഥാ ദാനി ദിസ്സതി.
Iriyaṃ āsi bhikkhūnaṃ, aññathā dāni dissati.
൯൨൨.
922.
‘‘സീതവാതപരിത്താണം, ഹിരികോപീനഛാദനം;
‘‘Sītavātaparittāṇaṃ, hirikopīnachādanaṃ;
മത്തട്ഠിയം അഭുഞ്ജിംസു, സന്തുട്ഠാ ഇതരീതരേ.
Mattaṭṭhiyaṃ abhuñjiṃsu, santuṭṭhā itarītare.
൯൨൩.
923.
‘‘പണീതം യദി വാ ലൂഖം, അപ്പം വാ യദി വാ ബഹും;
‘‘Paṇītaṃ yadi vā lūkhaṃ, appaṃ vā yadi vā bahuṃ;
യാപനത്ഥം അഭുഞ്ജിംസു, അഗിദ്ധാ നാധിമുച്ഛിതാ.
Yāpanatthaṃ abhuñjiṃsu, agiddhā nādhimucchitā.
൯൨൪.
924.
‘‘ജീവിതാനം പരിക്ഖാരേ, ഭേസജ്ജേ അഥ പച്ചയേ;
‘‘Jīvitānaṃ parikkhāre, bhesajje atha paccaye;
ന ബാള്ഹം ഉസ്സുകാ ആസും, യഥാ തേ ആസവക്ഖയേ.
Na bāḷhaṃ ussukā āsuṃ, yathā te āsavakkhaye.
൯൨൫.
925.
‘‘അരഞ്ഞേ രുക്ഖമൂലേസു, കന്ദരാസു ഗുഹാസു ച;
‘‘Araññe rukkhamūlesu, kandarāsu guhāsu ca;
വിവേകമനുബ്രൂഹന്താ, വിഹംസു തപ്പരായണാ.
Vivekamanubrūhantā, vihaṃsu tapparāyaṇā.
൯൨൬.
926.
‘‘നീചാ നിവിട്ഠാ സുഭരാ, മുദൂ അഥദ്ധമാനസാ;
‘‘Nīcā niviṭṭhā subharā, mudū athaddhamānasā;
അബ്യാസേകാ അമുഖരാ, അത്ഥചിന്താവസാനുഗാ.
Abyāsekā amukharā, atthacintāvasānugā.
൯൨൭.
927.
‘‘തതോ പാസാദികം ആസി, ഗതം ഭുത്തം നിസേവിതം;
‘‘Tato pāsādikaṃ āsi, gataṃ bhuttaṃ nisevitaṃ;
സിനിദ്ധാ തേലധാരാവ, അഹോസി ഇരിയാപഥോ.
Siniddhā teladhārāva, ahosi iriyāpatho.
൯൨൮.
928.
‘‘സബ്ബാസവപരിക്ഖീണാ , മഹാഝായീ മഹാഹിതാ;
‘‘Sabbāsavaparikkhīṇā , mahājhāyī mahāhitā;
നിബ്ബുതാ ദാനി തേ ഥേരാ, പരിത്താ ദാനി താദിസാ.
Nibbutā dāni te therā, parittā dāni tādisā.
൯൨൯.
929.
‘‘കുസലാനഞ്ച ധമ്മാനം, പഞ്ഞായ ച പരിക്ഖയാ;
‘‘Kusalānañca dhammānaṃ, paññāya ca parikkhayā;
സബ്ബാകാരവരൂപേതം, ലുജ്ജതേ ജിനസാസനം.
Sabbākāravarūpetaṃ, lujjate jinasāsanaṃ.
൯൩൦.
930.
‘‘പാപകാനഞ്ച ധമ്മാനം, കിലേസാനഞ്ച യോ ഉതു;
‘‘Pāpakānañca dhammānaṃ, kilesānañca yo utu;
ഉപട്ഠിതാ വിവേകായ, യേ ച സദ്ധമ്മസേസകാ.
Upaṭṭhitā vivekāya, ye ca saddhammasesakā.
൯൩൧.
931.
‘‘തേ കിലേസാ പവഡ്ഢന്താ, ആവിസന്തി ബഹും ജനം;
‘‘Te kilesā pavaḍḍhantā, āvisanti bahuṃ janaṃ;
കീളന്തി മഞ്ഞേ ബാലേഹി, ഉമ്മത്തേഹിവ രക്ഖസാ.
Kīḷanti maññe bālehi, ummattehiva rakkhasā.
൯൩൨.
932.
‘‘കിലേസേഹാഭിഭൂതാ തേ, തേന തേന വിധാവിതാ;
‘‘Kilesehābhibhūtā te, tena tena vidhāvitā;
നരാ കിലേസവത്ഥൂസു, സസങ്ഗാമേവ ഘോസിതേ.
Narā kilesavatthūsu, sasaṅgāmeva ghosite.
൯൩൩.
933.
‘‘പരിച്ചജിത്വാ സദ്ധമ്മം, അഞ്ഞമഞ്ഞേഹി ഭണ്ഡരേ;
‘‘Pariccajitvā saddhammaṃ, aññamaññehi bhaṇḍare;
ദിട്ഠിഗതാനി അന്വേന്താ, ഇദം സേയ്യോതി മഞ്ഞരേ.
Diṭṭhigatāni anventā, idaṃ seyyoti maññare.
൯൩൪.
934.
‘‘ധനഞ്ച പുത്തം ഭരിയഞ്ച, ഛഡ്ഡയിത്വാന നിഗ്ഗതാ;
‘‘Dhanañca puttaṃ bhariyañca, chaḍḍayitvāna niggatā;
കടച്ഛുഭിക്ഖഹേതൂപി, അകിച്ഛാനി നിസേവരേ.
Kaṭacchubhikkhahetūpi, akicchāni nisevare.
൯൩൫.
935.
‘‘ഉദരാവദേഹകം ഭുത്വാ, സയന്തുത്താനസേയ്യകാ;
‘‘Udarāvadehakaṃ bhutvā, sayantuttānaseyyakā;
കഥാ വഡ്ഢേന്തി പടിബുദ്ധാ, യാ കഥാ സത്ഥുഗരഹിതാ.
Kathā vaḍḍhenti paṭibuddhā, yā kathā satthugarahitā.
൯൩൬.
936.
‘‘സബ്ബകാരുകസിപ്പാനി, ചിത്തിം കത്വാന സിക്ഖരേ;
‘‘Sabbakārukasippāni, cittiṃ katvāna sikkhare;
അവൂപസന്താ അജ്ഝത്തം, സാമഞ്ഞത്ഥോതിഅച്ഛതി.
Avūpasantā ajjhattaṃ, sāmaññatthotiacchati.
൯൩൭.
937.
‘‘മത്തികം തേലചുണ്ണഞ്ച, ഉദകാസനഭോജനം;
‘‘Mattikaṃ telacuṇṇañca, udakāsanabhojanaṃ;
ഗിഹീനം ഉപനാമേന്തി, ആകങ്ഖന്താ ബഹുത്തരം.
Gihīnaṃ upanāmenti, ākaṅkhantā bahuttaraṃ.
൯൩൮.
938.
‘‘ദന്തപോനം കപിത്ഥഞ്ച, പുപ്ഫം ഖാദനിയാനി ച;
‘‘Dantaponaṃ kapitthañca, pupphaṃ khādaniyāni ca;
പിണ്ഡപാതേ ച സമ്പന്നേ, അമ്ബേ ആമലകാനി ച.
Piṇḍapāte ca sampanne, ambe āmalakāni ca.
൯൩൯.
939.
‘‘ഭേസജ്ജേസു യഥാ വേജ്ജാ, കിച്ചാകിച്ചേ യഥാ ഗിഹീ;
‘‘Bhesajjesu yathā vejjā, kiccākicce yathā gihī;
ഗണികാവ വിഭൂസായം, ഇസ്സരേ ഖത്തിയാ യഥാ.
Gaṇikāva vibhūsāyaṃ, issare khattiyā yathā.
൯൪൦.
940.
‘‘നേകതികാ വഞ്ചനികാ, കൂടസക്ഖീ അപാടുകാ;
‘‘Nekatikā vañcanikā, kūṭasakkhī apāṭukā;
ബഹൂഹി പരികപ്പേഹി, ആമിസം പരിഭുഞ്ജരേ.
Bahūhi parikappehi, āmisaṃ paribhuñjare.
൯൪൧.
941.
‘‘ലേസകപ്പേ പരിയായേ, പരികപ്പേനുധാവിതാ;
‘‘Lesakappe pariyāye, parikappenudhāvitā;
ജീവികത്ഥാ ഉപായേന, സങ്കഡ്ഢന്തി ബഹും ധനം.
Jīvikatthā upāyena, saṅkaḍḍhanti bahuṃ dhanaṃ.
൯൪൨.
942.
‘‘ഉപട്ഠാപേന്തി പരിസം, കമ്മതോ നോ ച ധമ്മതോ;
‘‘Upaṭṭhāpenti parisaṃ, kammato no ca dhammato;
ധമ്മം പരേസം ദേസേന്തി, ലാഭതോ നോ ച അത്ഥതോ.
Dhammaṃ paresaṃ desenti, lābhato no ca atthato.
൯൪൩.
943.
‘‘സങ്ഘലാഭസ്സ ഭണ്ഡന്തി, സങ്ഘതോ പരിബാഹിരാ;
‘‘Saṅghalābhassa bhaṇḍanti, saṅghato paribāhirā;
പരലാഭോപജീവന്താ, അഹിരീകാ ന ലജ്ജരേ.
Paralābhopajīvantā, ahirīkā na lajjare.
൯൪൪.
944.
‘‘നാനുയുത്താ തഥാ ഏകേ, മുണ്ഡാ സങ്ഘാടിപാരുതാ;
‘‘Nānuyuttā tathā eke, muṇḍā saṅghāṭipārutā;
സമ്ഭാവനംയേവിച്ഛന്തി, ലാഭസക്കാരമുച്ഛിതാ.
Sambhāvanaṃyevicchanti, lābhasakkāramucchitā.
൯൪൫.
945.
‘‘ഏവം നാനപ്പയാതമ്ഹി, ന ദാനി സുകരം തഥാ;
‘‘Evaṃ nānappayātamhi, na dāni sukaraṃ tathā;
അഫുസിതം വാ ഫുസിതും, ഫുസിതം വാനുരക്ഖിതും.
Aphusitaṃ vā phusituṃ, phusitaṃ vānurakkhituṃ.
൯൪൬.
946.
‘‘യഥാ കണ്ടകട്ഠാനമ്ഹി, ചരേയ്യ അനുപാഹനോ;
‘‘Yathā kaṇṭakaṭṭhānamhi, careyya anupāhano;
സതിം ഉപട്ഠപേത്വാന, ഏവം ഗാമേ മുനീ ചരേ.
Satiṃ upaṭṭhapetvāna, evaṃ gāme munī care.
൯൪൭.
947.
‘‘സരിത്വാ പുബ്ബകേ യോഗീ, തേസം വത്തമനുസ്സരം;
‘‘Saritvā pubbake yogī, tesaṃ vattamanussaraṃ;
കിഞ്ചാപി പച്ഛിമോ കാലോ, ഫുസേയ്യ അമതം പദം.
Kiñcāpi pacchimo kālo, phuseyya amataṃ padaṃ.
൯൪൮.
948.
‘‘ഇദം വത്വാ സാലവനേ, സമണോ ഭാവിതിന്ദ്രിയോ;
‘‘Idaṃ vatvā sālavane, samaṇo bhāvitindriyo;
ബ്രാഹ്മണോ പരിനിബ്ബായീ, ഇസി ഖീണപുനബ്ഭവോ’’തി. –
Brāhmaṇo parinibbāyī, isi khīṇapunabbhavo’’ti. –
ഇമാ ഗാഥാ ഥേരേനേവ ഭാസിതാ.
Imā gāthā thereneva bhāsitā.
തത്ഥ ഇരിയം ആസി ഭിക്ഖൂനന്തി പുരിസുത്തമേ ലോകനാഥമ്ഹി സമ്മാസമ്ബുദ്ധേ തിട്ഠന്തേ ധരന്തേ ഏതരഹി പടിപത്തിഭാവതോ. അഞ്ഞഥാ അഞ്ഞേന പകാരേന ഭിക്ഖൂനം ഇരിയം ചരിതം അഹോസി യഥാനുസിട്ഠം പടിപത്തിഭാവതോ. അഞ്ഞഥാ ദാനി ദിസ്സതീതി ഇദാനി പന തതോ അഞ്ഞഥാ ഭിക്ഖൂനം ഇരിയം ദിസ്സതി അയാഥാവപടിപത്തിഭാവതോതി അധിപ്പായോ .
Tattha iriyaṃ āsi bhikkhūnanti purisuttame lokanāthamhi sammāsambuddhe tiṭṭhante dharante etarahi paṭipattibhāvato. Aññathā aññena pakārena bhikkhūnaṃ iriyaṃ caritaṃ ahosi yathānusiṭṭhaṃ paṭipattibhāvato. Aññathā dāni dissatīti idāni pana tato aññathā bhikkhūnaṃ iriyaṃ dissati ayāthāvapaṭipattibhāvatoti adhippāyo .
ഇദാനി സത്ഥരി ധരന്തേ യേനാകാരേന ഭിക്ഖൂനം പടിപത്തി അഹോസി, തം താവ ദസ്സേതും ‘‘സീതവാതപരിത്താണ’’ന്തിആദി വുത്തം. തത്ഥ മത്തട്ഠിയന്തി തം മത്തം പയോജനം. യാവദേവ സീതവാതപരിത്താണം, യാവദേവ ഹിരീകോപീനപടിച്ഛാദനം കത്വാ ചീവരം പരിഭുഞ്ജിംസു. കഥം? സന്തുട്ഠാ ഇതരീതരേ യസ്മിം തസ്മിം ഹീനേ പണീതേ വാ യഥാലദ്ധേ പച്ചയേ സന്തോസം ആപന്നാ.
Idāni satthari dharante yenākārena bhikkhūnaṃ paṭipatti ahosi, taṃ tāva dassetuṃ ‘‘sītavātaparittāṇa’’ntiādi vuttaṃ. Tattha mattaṭṭhiyanti taṃ mattaṃ payojanaṃ. Yāvadeva sītavātaparittāṇaṃ, yāvadeva hirīkopīnapaṭicchādanaṃ katvā cīvaraṃ paribhuñjiṃsu. Kathaṃ? Santuṭṭhā itarītare yasmiṃ tasmiṃ hīne paṇīte vā yathāladdhe paccaye santosaṃ āpannā.
പണീതന്തി ഉളാരം സപ്പിആദിനാ സംസട്ഠം, തദഭാവേന ലൂഖം. അപ്പന്തി, ചതുപഞ്ചാലോപമത്തമ്പി. ബഹും യാപനത്ഥം അഭുഞ്ജിംസൂതി പണീതം ബഹും ഭുഞ്ജന്താപി യാപനമത്തമേവ ആഹാരം ഭുഞ്ജിംസു. തതോ ഏവ അഗിദ്ധാ ഗേധം അനാപന്നാ. നാധിമുച്ഛിതാ ന അജ്ഝോസിതാ അക്ഖബ്ഭഞ്ജനം വിയ സാകടികാ, വണലേപനം വിയ വണിനോ അഭുഞ്ജിംസു.
Paṇītanti uḷāraṃ sappiādinā saṃsaṭṭhaṃ, tadabhāvena lūkhaṃ. Appanti, catupañcālopamattampi. Bahuṃ yāpanatthaṃ abhuñjiṃsūti paṇītaṃ bahuṃ bhuñjantāpi yāpanamattameva āhāraṃ bhuñjiṃsu. Tato eva agiddhā gedhaṃ anāpannā. Nādhimucchitā na ajjhositā akkhabbhañjanaṃ viya sākaṭikā, vaṇalepanaṃ viya vaṇino abhuñjiṃsu.
ജീവിതാനം പരിക്ഖാരേ, ഭേസജ്ജേ അഥ പച്ചയേപി ജീവിതാനം പവത്തിയാ പരിക്ഖാരഭൂതേ ഭേസജ്ജസങ്ഖാതേ പച്ചയേ ഗിലാനപച്ചയേ. യഥാ തേതി യഥാ തേ പുരിമകാ ഭിക്ഖൂ ആസവക്ഖയേ ഉസ്സുകാ യുത്താ ആസും, തഥാ തേ രോഗാഭിഭൂതാപി ഗിലാനപച്ചയേ ബാള്ഹം അതിവിയ ഉസ്സുകാ നാഹേസുന്തി അത്ഥോ.
Jīvitānaṃparikkhāre, bhesajje atha paccayepi jīvitānaṃ pavattiyā parikkhārabhūte bhesajjasaṅkhāte paccaye gilānapaccaye. Yathā teti yathā te purimakā bhikkhū āsavakkhaye ussukā yuttā āsuṃ, tathā te rogābhibhūtāpi gilānapaccaye bāḷhaṃ ativiya ussukā nāhesunti attho.
തപ്പരായണാതി വിവേകപരായണാ വിവേകപോണാ. ഏവം ചതൂഹി ഗാഥാഹി ചതുപച്ചയസന്തോസം ഭാവനാഭിരതിഞ്ച ദസ്സേന്തേന തേസം അരിയവംസപടിപദാ ദസ്സിതാ.
Tapparāyaṇāti vivekaparāyaṇā vivekapoṇā. Evaṃ catūhi gāthāhi catupaccayasantosaṃ bhāvanābhiratiñca dassentena tesaṃ ariyavaṃsapaṭipadā dassitā.
നീചാതി ‘‘മയം പംസുകൂലികാ പിണ്ഡപാതികാ’’തി അത്തുക്കംസനപരവമ്ഭനാനി അകത്വാ നീചവുത്തിനോ, നിവാതവുത്തിനോതി അത്ഥോ. നിവിട്ഠാതി സാസനേ നിവിട്ഠസദ്ധാ. സുഭരാതി അപ്പിച്ഛതാദിഭാവേന സുപോസാ. മുദൂതി വത്തപടിപത്തിയം സകലേ ച ബ്രഹ്മചരിയേ മുദൂ, സുപരികമ്മകതസുവണ്ണം വിയ വിനിയോഗക്ഖമാ. മുദൂതി വാ അഭാകുടികാ ഉത്താനമുഖാ പുപ്ഫിതമുഖേന പടിസന്ഥാരവുത്തിനോ, സുതിത്ഥം വിയ സുഖാവഹാതി വുത്തം ഹോതി. അഥദ്ധമാനസാതി അകഥിനചിത്താ തേന സുബ്ബചഭാവമാഹ. അബ്യാസേകാതി സതിവിപ്പവാസാഭാവതോ കിലേസബ്യാസേകരഹിതാ, അന്തരന്തരാ തണ്ഹാദിട്ഠിമാനാദീഹി അവോകിണ്ണാതി അത്ഥോ. അമുഖരാതി ന മുഖരാ, ന മുഖേന ഖരാ വചീപാഗബ്ഭിയരഹിതാതി വാ അത്ഥോ. അത്ഥചിന്താവസാനുഗാതി ഹിതചിന്താവസാനുഗാഹിതചിന്താവസികാ, അത്തനോ പരേസഞ്ച ഹിതചിന്തമേവ അനുപരിവത്തനകാ.
Nīcāti ‘‘mayaṃ paṃsukūlikā piṇḍapātikā’’ti attukkaṃsanaparavambhanāni akatvā nīcavuttino, nivātavuttinoti attho. Niviṭṭhāti sāsane niviṭṭhasaddhā. Subharāti appicchatādibhāvena suposā. Mudūti vattapaṭipattiyaṃ sakale ca brahmacariye mudū, suparikammakatasuvaṇṇaṃ viya viniyogakkhamā. Mudūti vā abhākuṭikā uttānamukhā pupphitamukhena paṭisanthāravuttino, sutitthaṃ viya sukhāvahāti vuttaṃ hoti. Athaddhamānasāti akathinacittā tena subbacabhāvamāha. Abyāsekāti sativippavāsābhāvato kilesabyāsekarahitā, antarantarā taṇhādiṭṭhimānādīhi avokiṇṇāti attho. Amukharāti na mukharā, na mukhena kharā vacīpāgabbhiyarahitāti vā attho. Atthacintāvasānugāti hitacintāvasānugāhitacintāvasikā, attano paresañca hitacintameva anuparivattanakā.
തതോതി തസ്മാ നീചവുത്താദിഹേതു. പാസാദികന്തി പസാദജനികം പടിപത്തിം പസ്സന്താനം സുണന്താനഞ്ച പസാദാവഹം. ഗതന്തി അഭിക്കന്തപടിക്കന്തപരിവത്തനാദിഗമനം. ഗതന്തി വാ കായവാചാപവത്തി. ഭുത്തന്തി ചതുപച്ചയപരിഭോഗോ. നിസേവിതന്തി ഗോചരനിസേവനം. സിനിദ്ധാ തേലധാരാവാതി യഥാ അനിവത്തിതാ കുസലജനാഭിസിഞ്ചിതാ സവന്തീ തേലധാരാ അവിച്ഛിന്നാ സിനിദ്ധാ മട്ഠാ ദസ്സനീയാ പാസാദികാ ഹോതി, ഏവം തേസം ആകപ്പസമ്പന്നാനം ഇരിയാപഥോ അച്ഛിദ്ദോ സണ്ഹോ മട്ഠോ ദസ്സനീയോ പാസാദികോ അഹോസി.
Tatoti tasmā nīcavuttādihetu. Pāsādikanti pasādajanikaṃ paṭipattiṃ passantānaṃ suṇantānañca pasādāvahaṃ. Gatanti abhikkantapaṭikkantaparivattanādigamanaṃ. Gatanti vā kāyavācāpavatti. Bhuttanti catupaccayaparibhogo. Nisevitanti gocaranisevanaṃ. Siniddhāteladhārāvāti yathā anivattitā kusalajanābhisiñcitā savantī teladhārā avicchinnā siniddhā maṭṭhā dassanīyā pāsādikā hoti, evaṃ tesaṃ ākappasampannānaṃ iriyāpatho acchiddo saṇho maṭṭho dassanīyo pāsādiko ahosi.
മഹാഝായീതി മഹന്തേഹി ഝാനേഹി ഝായനസീലാ, മഹന്തം വാ നിബ്ബാനം ഝായന്തീതി മഹാഝായീ. തതോ ഏവ മഹാഹിതാ, മഹന്തേഹി ഹിതേഹി സമന്നാഗതാതി അത്ഥോ. തേ ഥേരാതി തേ യഥാവുത്തപ്പകാരാ പടിപത്തിപരായണാ ഥേരാ ഇദാനി പരിനിബ്ബുതാതി അത്ഥോ. പരിത്താ ദാനി താദിസാതി ഇദാനി പച്ഛിമേ കാലേ താദിസാ തഥാരൂപാ ഥേരാ പരിത്താ അപ്പകാ കതിപയാ ഏവാതി വുത്തം ഹോതി.
Mahājhāyīti mahantehi jhānehi jhāyanasīlā, mahantaṃ vā nibbānaṃ jhāyantīti mahājhāyī. Tato eva mahāhitā, mahantehi hitehi samannāgatāti attho. Te therāti te yathāvuttappakārā paṭipattiparāyaṇā therā idāni parinibbutāti attho. Parittā dāni tādisāti idāni pacchime kāle tādisā tathārūpā therā parittā appakā katipayā evāti vuttaṃ hoti.
കുസലാനഞ്ച ധമ്മാനന്തി വിവട്ടസ്സ ഉപനിസ്സയഭൂതാനം വിമോക്ഖസമ്ഭാരാനം അനവജ്ജധമ്മാനം. പഞ്ഞായ ചാതി തഥാരൂപായ പഞ്ഞായ ച. പരിക്ഖയാതി അഭാവതോ അനുപ്പത്തിതോ. കാമഞ്ചേത്ഥ പഞ്ഞാപി സിയാ അനവജ്ജധമ്മാ, ബഹുകാരഭാവദസ്സനത്ഥം പനസ്സാ വിസും ഗഹണം യഥാ പുഞ്ഞഞാണസമ്ഭാരാതി. സബ്ബാകാരവരൂപേതന്തി ആദികല്യാണതാദീഹി സബ്ബേഹി ആകാരവരേഹി പകാരവിസേസേഹി ഉപേതം യുത്തം ജിനസ്സ ഭഗവതോ സാസനം ലുജ്ജതി വിനസ്സതീതി അത്ഥോ.
Kusalānañcadhammānanti vivaṭṭassa upanissayabhūtānaṃ vimokkhasambhārānaṃ anavajjadhammānaṃ. Paññāya cāti tathārūpāya paññāya ca. Parikkhayāti abhāvato anuppattito. Kāmañcettha paññāpi siyā anavajjadhammā, bahukārabhāvadassanatthaṃ panassā visuṃ gahaṇaṃ yathā puññañāṇasambhārāti. Sabbākāravarūpetanti ādikalyāṇatādīhi sabbehi ākāravarehi pakāravisesehi upetaṃ yuttaṃ jinassa bhagavato sāsanaṃ lujjati vinassatīti attho.
പാപകാനഞ്ച ധമ്മാനം, കിലേസാനഞ്ച യോ ഉതൂതി കായദുച്ചരിതാദീനം പാപധമ്മാനം ലോഭാദീനഞ്ച കിലേസാനം യോ ഉതു യോ കാലോ, സോ അയം വത്തതീതി വചനസേസോ. ഉപട്ഠിതാ വിവേകായ, യേ ച സദ്ധമ്മസേസകാതി യേ പന ഏവരൂപേ കാലേ കായചിത്തഉപധിവിവേകത്ഥായ ഉപട്ഠിതാ ആരദ്ധവീരിയാ, തേ ച സേസപടിപത്തിസദ്ധമ്മകാ ഹോന്തി. അയഞ്ഹേത്ഥ അധിപ്പായോ – സുവിസുദ്ധസീലാചാരാപി സമാനാ ഇദാനി ഏകച്ചേ ഭിക്ഖൂ ഇരിയാപഥസണ്ഠാപനം, സമഥവിപസ്സനാഭാവനാവിധാനം, മഹാപലിബോധൂപച്ഛേദോ, ഖുദ്ദകപലിബോധൂപച്ഛേദോതി ഏവമാദിപുബ്ബകിച്ചം സമ്പാദേത്വാ ഭാവനമനുയുഞ്ജന്തി. തേ സേസപടിപത്തിസദ്ധമ്മകാ, പടിപത്തിം മത്ഥകം പാപേതും ന സക്കോന്തീതി.
Pāpakānañca dhammānaṃ, kilesānañca yo utūti kāyaduccaritādīnaṃ pāpadhammānaṃ lobhādīnañca kilesānaṃ yo utu yo kālo, so ayaṃ vattatīti vacanaseso. Upaṭṭhitā vivekāya, ye ca saddhammasesakāti ye pana evarūpe kāle kāyacittaupadhivivekatthāya upaṭṭhitā āraddhavīriyā, te ca sesapaṭipattisaddhammakā honti. Ayañhettha adhippāyo – suvisuddhasīlācārāpi samānā idāni ekacce bhikkhū iriyāpathasaṇṭhāpanaṃ, samathavipassanābhāvanāvidhānaṃ, mahāpalibodhūpacchedo, khuddakapalibodhūpacchedoti evamādipubbakiccaṃ sampādetvā bhāvanamanuyuñjanti. Te sesapaṭipattisaddhammakā, paṭipattiṃ matthakaṃ pāpetuṃ na sakkontīti.
തേ കിലേസാ പവഡ്ഢന്താതി യേ ഭഗവതോ ഓരസപുത്തേഹി ച തദാ പരിക്ഖയം പരിയാദാനം ഗമിതാ കിലേസാ, തേ ഏതരഹി ലദ്ധോകാസാ ഭിക്ഖൂസു വുദ്ധിം വിരൂള്ഹിം വേപുല്ലം ആപജ്ജന്താ. ആവിസന്തി ബഹും ജനന്തി കല്യാണമിത്തരഹിതം അയോനിസോമനസികാരബഹുലം അന്ധബാലജനം അഭിഭവിത്വാ അവസം കരോന്താ ആവിസന്തി സന്താനം അനുപവിസന്തി. ഏവംഭൂതാ ച തേ കീളന്തി മഞ്ഞേ ബാലേഹി, ഉമ്മത്തേഹിവ രക്ഖസാ, യഥാ നാമ കേളിസീലാ രക്ഖസാ ഭിസക്കരഹിതേ ഉമ്മത്തേ ആവിസിത്വാ തേ അനയബ്യസനം ആപാദേന്താ തേഹി കീളന്തി, ഏവം തേ കിലേസാ സമ്മാസമ്ബുദ്ധഭിസക്കരഹിതേ അന്ധബാലേ ഭിക്ഖൂ ആവിസിത്വാ തേസം ദിട്ഠധമ്മികാദിഭേദം അനത്ഥം ഉപ്പാദേന്താ തേഹി സദ്ധിം കീളന്തി മഞ്ഞേ, കീളന്താ വിയ ഹോന്തീതി അത്ഥോ.
Te kilesā pavaḍḍhantāti ye bhagavato orasaputtehi ca tadā parikkhayaṃ pariyādānaṃ gamitā kilesā, te etarahi laddhokāsā bhikkhūsu vuddhiṃ virūḷhiṃ vepullaṃ āpajjantā. Āvisanti bahuṃ jananti kalyāṇamittarahitaṃ ayonisomanasikārabahulaṃ andhabālajanaṃ abhibhavitvā avasaṃ karontā āvisanti santānaṃ anupavisanti. Evaṃbhūtā ca te kīḷanti maññe bālehi, ummattehiva rakkhasā, yathā nāma keḷisīlā rakkhasā bhisakkarahite ummatte āvisitvā te anayabyasanaṃ āpādentā tehi kīḷanti, evaṃ te kilesā sammāsambuddhabhisakkarahite andhabāle bhikkhū āvisitvā tesaṃ diṭṭhadhammikādibhedaṃ anatthaṃ uppādentā tehi saddhiṃ kīḷanti maññe, kīḷantā viya hontīti attho.
തേന തേനാതി തേന തേന ആരമ്മണഭാഗേന. വിധാവിതാതി വിരൂപം ധാവിതാ അസാരുപ്പവസേന പടിപജ്ജന്താ. കിലേസവത്ഥൂസൂതി പഠമം ഉപ്പന്നം കിലേസാ പച്ഛാ ഉപ്പജ്ജനകാനം കാരണഭാവതോ കിലേസാവ കിലേസവത്ഥൂനി, തേസു കിലേസവത്ഥൂസു സമൂഹിതേസു. സസങ്ഗാമേവ ഘോസിതേതി ഹിരഞ്ഞസുവണ്ണമണിമുത്താദികം ധനം വിപ്പകിരിത്വാ ‘‘യം യം ഹിരഞ്ഞസുവണ്ണാദി യസ്സ യസ്സ ഹത്ഥഗതം, തം തം തസ്സ തസ്സേവ ഹോതൂ’’തി ഏവം കാമഘോസനാ സസങ്ഗാമഘോസനാ നാമ. തത്ഥായമത്ഥോ – കിലേസവത്ഥൂസു ‘‘യോ യോ കിലേസോ യം യം സത്തം ഗണ്ഹാതി അഭിഭവതി, സോ സോ തസ്സ തസ്സ ഹോതൂ’’തി കിലേസസേനാപതിനാ മാരേന സസങ്ഗാമേ ഘോസിതേ വിയ. തേഹി തേഹി കിലേസേഹി അഭിഭൂതാ തേ ബാലപുഥുജ്ജനാ തേന തേന ആരമ്മണഭാഗേന വിധാവിതാ വോസിതാതി.
Tenatenāti tena tena ārammaṇabhāgena. Vidhāvitāti virūpaṃ dhāvitā asāruppavasena paṭipajjantā. Kilesavatthūsūti paṭhamaṃ uppannaṃ kilesā pacchā uppajjanakānaṃ kāraṇabhāvato kilesāva kilesavatthūni, tesu kilesavatthūsu samūhitesu. Sasaṅgāmeva ghositeti hiraññasuvaṇṇamaṇimuttādikaṃ dhanaṃ vippakiritvā ‘‘yaṃ yaṃ hiraññasuvaṇṇādi yassa yassa hatthagataṃ, taṃ taṃ tassa tasseva hotū’’ti evaṃ kāmaghosanā sasaṅgāmaghosanā nāma. Tatthāyamattho – kilesavatthūsu ‘‘yo yo kileso yaṃ yaṃ sattaṃ gaṇhāti abhibhavati, so so tassa tassa hotū’’ti kilesasenāpatinā mārena sasaṅgāme ghosite viya. Tehi tehi kilesehi abhibhūtā te bālaputhujjanā tena tena ārammaṇabhāgena vidhāvitā vositāti.
തേ ഏവം വിധാവിതാ കിം കരോന്തീതി ആഹ ‘‘പരിച്ചജിത്വാ സദ്ധമ്മം, അഞ്ഞമഞ്ഞേഹി ഭണ്ഡരേ’’തി. തസ്സത്ഥോ – പടിപത്തിസദ്ധമ്മം ഛഡ്ഡേത്വാ ആമിസകിഞ്ജക്ഖഹേതു അഞ്ഞമഞ്ഞേഹി ഭണ്ഡരേ കലഹം കരോന്തീതി. ദിട്ഠിഗതാനീതി ‘‘വിഞ്ഞാണമത്തമേവ അത്ഥി, നത്ഥേവ രൂപധമ്മാ’’തി, ‘‘യഥാ പുഗ്ഗലോ നാമ പരമത്ഥതോ നത്ഥി, ഏവം സഭാവധമ്മാപി പരമത്ഥതോ നത്ഥി, വോഹാരമത്തമേവാ’’തി ച ഏവമാദീനി ദിട്ഠിഗതാനി മിച്ഛാഗാഹേ അന്വേന്താ അനുഗച്ഛന്താ ഇദം സേയ്യോ ഇദമേവ സേട്ഠം, അഞ്ഞം മിച്ഛാതി മഞ്ഞന്തി.
Te evaṃ vidhāvitā kiṃ karontīti āha ‘‘pariccajitvā saddhammaṃ, aññamaññehi bhaṇḍare’’ti. Tassattho – paṭipattisaddhammaṃ chaḍḍetvā āmisakiñjakkhahetu aññamaññehi bhaṇḍare kalahaṃ karontīti. Diṭṭhigatānīti ‘‘viññāṇamattameva atthi, nattheva rūpadhammā’’ti, ‘‘yathā puggalo nāma paramatthato natthi, evaṃ sabhāvadhammāpi paramatthato natthi, vohāramattamevā’’ti ca evamādīni diṭṭhigatāni micchāgāhe anventā anugacchantā idaṃ seyyo idameva seṭṭhaṃ, aññaṃ micchāti maññanti.
നിഗ്ഗതാതി ഗേഹതോ നിക്ഖന്താ. കടച്ഛുഭിക്ഖഹേതൂപീതി കടച്ഛുമത്തഭിക്ഖാനിമിത്തമ്പി. തം ദദന്തസ്സ ഗഹട്ഠസ്സ അനനുലോമികസംസഗ്ഗവസേന അകിച്ചാനി പബ്ബജിതേന അകത്തബ്ബാനി കമ്മാനി നിസേവരേ കരോന്തി.
Niggatāti gehato nikkhantā. Kaṭacchubhikkhahetūpīti kaṭacchumattabhikkhānimittampi. Taṃ dadantassa gahaṭṭhassa ananulomikasaṃsaggavasena akiccāni pabbajitena akattabbāni kammāni nisevare karonti.
ഉദരാവദേഹകം ഭുത്വാതി ‘‘ഊനൂദരോ മിതാഹാരോ’’തി (ഥേരഗാ॰ ൯൮൨; മി॰ പ॰ ൬.൫.൧൦) വുത്തവചനം അചിന്തേത്വാ ഉദരപൂരം ഭുഞ്ജിത്വാ. സയന്തുത്താനസേയ്യകാതി ‘‘ദക്ഖിണേന പസ്സേന സീഹസേയ്യം കപ്പേതി പാദേ പാദം അച്ചാധായ സതോ സമ്പജാനോ’’തി (അ॰ നി॰ ൮.൯; വിഭ॰ ൫൧൯) വുത്തവിധാനം അനനുസ്സരിത്വാ ഉത്താനസേയ്യകാ സയന്തി. യാ കഥാ സത്ഥുഗരഹിതാതി രാജകഥാദിതിരച്ഛാനകഥം സന്ധായ വദതി.
Udarāvadehakaṃ bhutvāti ‘‘ūnūdaro mitāhāro’’ti (theragā. 982; mi. pa. 6.5.10) vuttavacanaṃ acintetvā udarapūraṃ bhuñjitvā. Sayantuttānaseyyakāti ‘‘dakkhiṇena passena sīhaseyyaṃ kappeti pāde pādaṃ accādhāya sato sampajāno’’ti (a. ni. 8.9; vibha. 519) vuttavidhānaṃ ananussaritvā uttānaseyyakā sayanti. Yā kathā satthugarahitāti rājakathāditiracchānakathaṃ sandhāya vadati.
സബ്ബകാരുകസിപ്പാനീതി സബ്ബേഹി വേസ്സാദീഹി കാരുകേഹി കത്തബ്ബാനി ഭത്തതാലവണ്ടകരണാദീനി ഹത്ഥസിപ്പാനി. ചിത്തിം കത്വാനാതി സക്കച്ചം സാദരം കത്വാ. അവൂപസന്താ അജ്ഝത്തന്തി കിലേസവൂപസമാഭാവതോ ഗദ്ദുഹനമത്തമ്പി സമാധാനാഭാവതോ ച അജ്ഝത്തം അവൂപസന്താ, അവൂപസന്തചിത്താതി അത്ഥോ. സാമഞ്ഞത്ഥോതി സമണധമ്മോ. അതിഅച്ഛതീതി തേസം ആജീവകിച്ചപസുതതായ ഏകദേസമ്പി അഫുസനതോ വിസുംയേവ നിസീദതി, അനല്ലീയതീതി വുത്തം ഹോതി.
Sabbakārukasippānīti sabbehi vessādīhi kārukehi kattabbāni bhattatālavaṇṭakaraṇādīni hatthasippāni. Cittiṃ katvānāti sakkaccaṃ sādaraṃ katvā. Avūpasantā ajjhattanti kilesavūpasamābhāvato gadduhanamattampi samādhānābhāvato ca ajjhattaṃ avūpasantā, avūpasantacittāti attho. Sāmaññatthoti samaṇadhammo. Atiacchatīti tesaṃ ājīvakiccapasutatāya ekadesampi aphusanato visuṃyeva nisīdati, anallīyatīti vuttaṃ hoti.
മത്തികന്തി പാകതികം വാ പഞ്ചവണ്ണം വാ ഗിഹീനം വിനിയോഗക്ഖമം മത്തികം. തേലചുണ്ണഞ്ചാതി പാകതികം, അഭിസങ്ഖതം വാ തേലഞ്ച ചുണ്ണഞ്ച. ഉദകാസനഭോജനന്തി ഉദകഞ്ച ആസനഞ്ച ഭോജനഞ്ച. ആകങ്ഖന്താ ബഹുത്തരന്തി ബഹും പിണ്ഡപാതാദിഉത്തരുത്തരം ആകങ്ഖന്താ ‘‘അമ്ഹേഹി മത്തികാദീസു ദിന്നേസു മനുസ്സാ ദള്ഹഭത്തികാ ഹുത്വാ ബഹും ഉത്തരുത്തരം ചതുപച്ചയജാതം ദസ്സന്തീ’’തി അധിപ്പായേന ഗിഹീനം ഉപനാമേന്തീതി അത്ഥോ.
Mattikanti pākatikaṃ vā pañcavaṇṇaṃ vā gihīnaṃ viniyogakkhamaṃ mattikaṃ. Telacuṇṇañcāti pākatikaṃ, abhisaṅkhataṃ vā telañca cuṇṇañca. Udakāsanabhojananti udakañca āsanañca bhojanañca. Ākaṅkhantā bahuttaranti bahuṃ piṇḍapātādiuttaruttaraṃ ākaṅkhantā ‘‘amhehi mattikādīsu dinnesu manussā daḷhabhattikā hutvā bahuṃ uttaruttaraṃ catupaccayajātaṃ dassantī’’ti adhippāyena gihīnaṃ upanāmentīti attho.
ദന്തേ പുനന്തി സോധേന്തി ഏതേനാതി ദന്തപോനം, ദന്തകട്ഠം. കപിത്ഥന്തി കപിത്ഥഫലം. പുപ്ഫന്തി സുമനചമ്പകാദിപുപ്ഫം. ഖാദനീയാനീതി അട്ഠാരസവിധേപി ഖജ്ജകവിസേസേ. പിണ്ഡപാതേ ച സമ്പന്നേതി വണ്ണാദിസമ്പയുത്തേ ഓദനവിസേസേ. ‘‘അമ്ബേ ആമലകാനി ചാ’’തി ച-സദ്ദേന മാതുലുങ്ഗതാലനാളികേരാദിഫലാനി അവുത്താനി സങ്ഗണ്ഹാതി. സബ്ബത്ഥ ഗിഹീനം ഉപനാമേന്തി ആകങ്ഖന്താ ബഹുത്തരന്തി യോജനാ.
Dante punanti sodhenti etenāti dantaponaṃ, dantakaṭṭhaṃ. Kapitthanti kapitthaphalaṃ. Pupphanti sumanacampakādipupphaṃ. Khādanīyānīti aṭṭhārasavidhepi khajjakavisese. Piṇḍapāte ca sampanneti vaṇṇādisampayutte odanavisese. ‘‘Ambe āmalakāni cā’’ti ca-saddena mātuluṅgatālanāḷikerādiphalāni avuttāni saṅgaṇhāti. Sabbattha gihīnaṃ upanāmenti ākaṅkhantā bahuttaranti yojanā.
ഭേസജ്ജേസു യഥാ വേജ്ജാതി ഗിഹീനം ഭേസജ്ജപ്പയോഗേസു യഥാ വേജ്ജാ, തഥാ ഭിക്ഖൂ പടിപജ്ജന്തീതി അധിപ്പായോ. കിച്ചാകിച്ചേ യഥാ ഗിഹീതി ഗഹട്ഠാനം ഖുദ്ദകേ ചേവ മഹന്തേ ച കിച്ചേ കത്തബ്ബേ ഗിഹീ വിയ. ഗണികാവ വിഭൂസായന്തി അത്തനോ സരീരസ്സ വിഭൂസനേ രൂപൂപജീവിനിയോ വിയ. ഇസ്സരേ ഖത്തിയാ യഥാതി ഇസ്സരേ ഇസ്സരിയപവത്തനേ യഥാ ഖത്തിയാ, ഏവം കുലപതീ ഹുത്വാ വത്തന്തീതി അത്ഥോ.
Bhesajjesu yathā vejjāti gihīnaṃ bhesajjappayogesu yathā vejjā, tathā bhikkhū paṭipajjantīti adhippāyo. Kiccākicce yathā gihīti gahaṭṭhānaṃ khuddake ceva mahante ca kicce kattabbe gihī viya. Gaṇikāva vibhūsāyanti attano sarīrassa vibhūsane rūpūpajīviniyo viya. Issare khattiyā yathāti issare issariyapavattane yathā khattiyā, evaṃ kulapatī hutvā vattantīti attho.
നേകതികാതി നികതിയം നിയുത്താ, അമണിംയേവ മണിം, അസുവണ്ണംയേവ സുവണ്ണം കത്വാ പടിരൂപസാചിയോഗനിരതാ. വഞ്ചനികാതി കൂടമാനാദീഹി വിപ്പലമ്ബകാ. കൂടസക്ഖീതി അയാഥാവസക്ഖിനോ. അപാടുകാതി വാമകാ, അസംയതവുത്തീതി അത്ഥോ. ബഹൂഹി പരികപ്പേഹീതി യഥാവുത്തേഹി അഞ്ഞേഹി ച ബഹൂഹി മിച്ഛാജീവപ്പകാരേഹി.
Nekatikāti nikatiyaṃ niyuttā, amaṇiṃyeva maṇiṃ, asuvaṇṇaṃyeva suvaṇṇaṃ katvā paṭirūpasāciyoganiratā. Vañcanikāti kūṭamānādīhi vippalambakā. Kūṭasakkhīti ayāthāvasakkhino. Apāṭukāti vāmakā, asaṃyatavuttīti attho. Bahūhi parikappehīti yathāvuttehi aññehi ca bahūhi micchājīvappakārehi.
ലേസകപ്പേതി കപ്പിയലേസേ കപ്പിയപടിരൂപേ. പരിയായേതി, പച്ചയേസു പരിയായസ്സ യോഗേ. പരികപ്പേതി വഡ്ഢിആദിവികപ്പനേ, സബ്ബത്ഥ വിസയേ ഭുമ്മം. അനുധാവിതാതി മഹിച്ഛതാദീഹി പാപധമ്മേഹി അനുധാവിതാ വോസിതാ. ജീവികത്ഥാ ജീവികപ്പയോജനാ ആജീവഹേതുകാ. ഉപായേനാതി പരികഥാദിനാ ഉപായേന പച്ചയുപ്പാദനനയേന. സങ്കഡ്ഢന്തീതി സംഹരന്തി.
Lesakappeti kappiyalese kappiyapaṭirūpe. Pariyāyeti, paccayesu pariyāyassa yoge. Parikappeti vaḍḍhiādivikappane, sabbattha visaye bhummaṃ. Anudhāvitāti mahicchatādīhi pāpadhammehi anudhāvitā vositā. Jīvikatthā jīvikappayojanā ājīvahetukā. Upāyenāti parikathādinā upāyena paccayuppādananayena. Saṅkaḍḍhantīti saṃharanti.
ഉപട്ഠാപേന്തി പരിസന്തി പരിസായ അത്താനം ഉപട്ഠപേന്തി, യഥാ പരിസാ അത്താനം ഉപട്ഠപേന്തി, ഏവം പരിസം സങ്ഗണ്ഹന്തീതി അത്ഥോ. കമ്മതോതി കമ്മഹേതു. തേ ഹി അത്തനോ കത്തബ്ബവേയ്യാവച്ചനിമിത്തം ഉപട്ഠപേന്തി. നോ ച ധമ്മതോതി ധമ്മനിമിത്തം നോ ച ഉപട്ഠപേന്തി. യോ സത്ഥാരാ ഉല്ലുമ്പനസഭാവസണ്ഠിതായ പരിസായ സങ്ഗഹോ അനുഞ്ഞാതോ, തേന ന സങ്ഗണ്ഹന്തീതി അത്ഥോ. ലാഭതോതി ലാഭഹേതു, ‘‘അയ്യോ ബഹുസ്സുതോ, ഭാണകോ, ‘ധമ്മകഥികോ’തി ഏവം സമ്ഭാവേന്തോ മഹാജനോ മയ്ഹം ലാഭസക്കാരേ ഉപനയിസ്സതീ’’തി ഇച്ഛാചാരേ ഠത്വാ ലാഭനിമിത്തം പരേസം ധമ്മം ദേസേന്തി. നോ ച അത്ഥതോതി യോ സോ വിമുത്തായതനസീസേ ഠത്വാ സദ്ധമ്മം കഥേന്തേന പത്തബ്ബോ അത്ഥോ, ന തംദിട്ഠധമ്മികാദിഭേദഹിതനിമിത്തം ധമ്മം ദേസേന്തീതി അത്ഥോ.
Upaṭṭhāpenti parisanti parisāya attānaṃ upaṭṭhapenti, yathā parisā attānaṃ upaṭṭhapenti, evaṃ parisaṃ saṅgaṇhantīti attho. Kammatoti kammahetu. Te hi attano kattabbaveyyāvaccanimittaṃ upaṭṭhapenti. No ca dhammatoti dhammanimittaṃ no ca upaṭṭhapenti. Yo satthārā ullumpanasabhāvasaṇṭhitāya parisāya saṅgaho anuññāto, tena na saṅgaṇhantīti attho. Lābhatoti lābhahetu, ‘‘ayyo bahussuto, bhāṇako, ‘dhammakathiko’ti evaṃ sambhāvento mahājano mayhaṃ lābhasakkāre upanayissatī’’ti icchācāre ṭhatvā lābhanimittaṃ paresaṃ dhammaṃ desenti. No ca atthatoti yo so vimuttāyatanasīse ṭhatvā saddhammaṃ kathentena pattabbo attho, na taṃdiṭṭhadhammikādibhedahitanimittaṃ dhammaṃ desentīti attho.
സങ്ഘലാഭസ്സ ഭണ്ഡന്തീതി സങ്ഘലാഭഹേതു ഭണ്ഡന്തി ‘‘മയ്ഹം പാപുണാതി, ന തുയ്ഹ’’ന്തിആദിനാ കലഹം കരോന്തി. സങ്ഘതോ പരിബാഹിരാതി, അരിയസങ്ഘതോ ബഹിഭൂതാ അരിയസങ്ഘേ തദഭാവതോ. പരലാഭോപജീവന്താതി സാസനേ ലാഭസ്സ അന്ധബാലപുഥുജ്ജനേഹി പരേ സീലാദിഗുണസമ്പന്നേ സേക്ഖേ ഉദ്ദിസ്സ ഉപ്പന്നത്താ തം പരലാഭം, പരതോ വാ ദായകതോ ലദ്ധബ്ബലാഭം ഉപജീവന്താ ഭണ്ഡനകാരകാ ഭിക്ഖൂ പാപജിഗുച്ഛായ അഭാവതോ അഹിരികാ സമാനാ ച ‘‘മയം പരലാഭം ഭുഞ്ജാമ, പരപടിബദ്ധജീവികാ’’തിപി ന ലജ്ജരേ ന ഹിരീയന്തി.
Saṅghalābhassa bhaṇḍantīti saṅghalābhahetu bhaṇḍanti ‘‘mayhaṃ pāpuṇāti, na tuyha’’ntiādinā kalahaṃ karonti. Saṅghato paribāhirāti, ariyasaṅghato bahibhūtā ariyasaṅghe tadabhāvato. Paralābhopajīvantāti sāsane lābhassa andhabālaputhujjanehi pare sīlādiguṇasampanne sekkhe uddissa uppannattā taṃ paralābhaṃ, parato vā dāyakato laddhabbalābhaṃ upajīvantā bhaṇḍanakārakā bhikkhū pāpajigucchāya abhāvato ahirikā samānā ca ‘‘mayaṃ paralābhaṃ bhuñjāma, parapaṭibaddhajīvikā’’tipi na lajjare na hirīyanti.
നാനുയുത്താതി സമണകരണേഹി ധമ്മേഹി അനനുയുത്താ. തഥാതി യഥാ പുബ്ബേ വുത്താ ബന്ധനകാരകാദയോ, തഥാ. ഏകേതി ഏകച്ചേ. മുണ്ഡാ സങ്ഘാടിപാരുതാതി കേവലം മുണ്ഡിതകേസതായ മുണ്ഡാ പിലോതികഖണ്ഡേഹി സങ്ഘടിതട്ഠേന ‘‘സങ്ഘാടീ’’തി ലദ്ധനാമേന ചീവരേന പാരുതസരീരാ. സമ്ഭാവനംയേവിച്ഛന്തി, ലാഭസക്കാരമുച്ഛിതാതി ലാഭസക്കാരാസായ മുച്ഛിതാ അജ്ഝോസിതാ ഹുത്വാ, ‘‘പേസലോ ധുതവാദോ ബഹുസ്സുതോ’’തി വാ മധുരവചനമനുയുത്താ ‘‘അരിയോ’’തി ച കേവലം സമ്ഭാവനം ബഹുമാനംയേവ ഇച്ഛന്തി ഏസന്തി, ന തന്നിമിത്തേ ഗുണേതി അത്ഥോ.
Nānuyuttāti samaṇakaraṇehi dhammehi ananuyuttā. Tathāti yathā pubbe vuttā bandhanakārakādayo, tathā. Eketi ekacce. Muṇḍā saṅghāṭipārutāti kevalaṃ muṇḍitakesatāya muṇḍā pilotikakhaṇḍehi saṅghaṭitaṭṭhena ‘‘saṅghāṭī’’ti laddhanāmena cīvarena pārutasarīrā. Sambhāvanaṃyevicchanti, lābhasakkāramucchitāti lābhasakkārāsāya mucchitā ajjhositā hutvā, ‘‘pesalo dhutavādo bahussuto’’ti vā madhuravacanamanuyuttā ‘‘ariyo’’ti ca kevalaṃ sambhāvanaṃ bahumānaṃyeva icchanti esanti, na tannimitte guṇeti attho.
ഏവന്തി ‘‘കുസലാനഞ്ച ധമ്മാനം പഞ്ഞായ ച പരിക്ഖയാ’’തി വുത്തനയേന. നാനപ്പയാതമ്ഹീതി നാനപ്പകാരേ ഭേദനധമ്മേ പയാതേ സമകതേ, നാനപ്പകാരേന വാ സംകിലേസധമ്മേ പയാതും പവത്തിതും ആരദ്ധേ. ന ദാനി സുകരം തഥാതി ഇദാനി ഇമസ്മിം ദുല്ലഭകല്യാണമിത്തേ ദുല്ലഭസപ്പായസദ്ധമ്മസ്സവനേ ച കാലേ യഥാ സത്ഥരി ധരന്തേ അഫുസിതം അഫുട്ഠം, അനധിഗതം ഝാനവിപസ്സനം ഫുസിതും അധിഗന്തും, ഫുസിതം വാ ഹാനഭാഗിയം ഠിതിഭാഗിയമേവ വാ അഹുത്വാ യഥാ വിസേസഭാഗിയം ഹോതി, തഥാ അനുരക്ഖിതും പാലേതും സുകരം, തഥാ ന സുകരം, തഥാ സമ്പാദേതും ന സക്കാതി അത്ഥോ.
Evanti ‘‘kusalānañca dhammānaṃ paññāya ca parikkhayā’’ti vuttanayena. Nānappayātamhīti nānappakāre bhedanadhamme payāte samakate, nānappakārena vā saṃkilesadhamme payātuṃ pavattituṃ āraddhe. Na dāni sukaraṃ tathāti idāni imasmiṃ dullabhakalyāṇamitte dullabhasappāyasaddhammassavane ca kāle yathā satthari dharante aphusitaṃ aphuṭṭhaṃ, anadhigataṃ jhānavipassanaṃ phusituṃ adhigantuṃ, phusitaṃ vā hānabhāgiyaṃ ṭhitibhāgiyameva vā ahutvā yathā visesabhāgiyaṃ hoti, tathā anurakkhituṃ pāletuṃ sukaraṃ, tathā na sukaraṃ, tathā sampādetuṃ na sakkāti attho.
ഇദാനി അത്തനോ പരിനിബ്ബാനകാലസ്സ ആസന്നത്താ സംഖിത്തേന ഓവാദേന സബ്രഹ്മചാരിം ഓവദന്തോ ‘‘യഥാ കണ്ടകട്ഠാനമ്ഹീ’’തിആദിമാഹ. തസ്സത്ഥോ – യഥാ പുരിസോ കേനചിദേവ പയോജനേന കണ്ടകനിചിതേ പദേസേ അനുപാഹനോ വിചരന്തോ ‘‘മാ മം കണ്ടകോ വിജ്ഝീ’’തി സതിം ഉപട്ഠപേത്വാവ വിചരതി, ഏവം കിലേസകണ്ടകനിചിതേ ഗോചരഗാമേ പയോജനേന ചരന്തോ മുനി സതിം ഉപട്ഠപേത്വാന സതിസമ്പജഞ്ഞയുത്തോ അപ്പമത്തോവ ചരേയ്യ കമ്മട്ഠാനം അവിജഹന്തോതി വുത്തം ഹോതി.
Idāni attano parinibbānakālassa āsannattā saṃkhittena ovādena sabrahmacāriṃ ovadanto ‘‘yathā kaṇṭakaṭṭhānamhī’’tiādimāha. Tassattho – yathā puriso kenacideva payojanena kaṇṭakanicite padese anupāhano vicaranto ‘‘mā maṃ kaṇṭako vijjhī’’ti satiṃ upaṭṭhapetvāva vicarati, evaṃ kilesakaṇṭakanicite gocaragāme payojanena caranto muni satiṃ upaṭṭhapetvāna satisampajaññayutto appamattova careyya kammaṭṭhānaṃ avijahantoti vuttaṃ hoti.
സരിത്വാ പുബ്ബകേ യോഗീ, തേസം വത്തമനുസ്സരന്തി പുരിമകേ യോഗേ ഭാവനായ യുത്തതായ യോഗീ ആരദ്ധവിപസ്സകേ സരിത്വാ തേസം വത്തം ആഗമാനുസാരേന സമ്മാപടിപത്തിഭാവനാവിധിം അനുസ്സരന്തോ ധുരനിക്ഖേപം അകത്വാ യഥാപടിപജ്ജന്തോ. കിഞ്ചാപി പച്ഛിമോ കാലോതി യദിപായം അതീതസത്ഥുകോ ചരിമോ കാലോ, തഥാപി യഥാധമ്മമേവ പടിപജ്ജന്തോ വിപസ്സനം ഉസ്സുക്കാപേന്തോ ഫുസേയ്യ അമതം പദം നിബ്ബാനം അധിഗച്ഛേയ്യ.
Saritvā pubbake yogī, tesaṃ vattamanussaranti purimake yoge bhāvanāya yuttatāya yogī āraddhavipassake saritvā tesaṃ vattaṃ āgamānusārena sammāpaṭipattibhāvanāvidhiṃ anussaranto dhuranikkhepaṃ akatvā yathāpaṭipajjanto. Kiñcāpi pacchimo kāloti yadipāyaṃ atītasatthuko carimo kālo, tathāpi yathādhammameva paṭipajjanto vipassanaṃ ussukkāpento phuseyya amataṃ padaṃ nibbānaṃ adhigaccheyya.
ഇദം വത്വാതി, യഥാദസ്സിതം സംകിലേസവോദാനേസു ഇമം പടിപത്തിവിധിം കഥേത്വാ. അയഞ്ച ഓസാനഗാഥാ സങ്ഗീതികാരേഹി ഥേരസ്സ പരിനിബ്ബാനം പകാസേതും വുത്താതി വേദിതബ്ബാ.
Idaṃ vatvāti, yathādassitaṃ saṃkilesavodānesu imaṃ paṭipattividhiṃ kathetvā. Ayañca osānagāthā saṅgītikārehi therassa parinibbānaṃ pakāsetuṃ vuttāti veditabbā.
പാരാപരിയത്ഥേരഗാഥാവണ്ണനാ നിട്ഠിതാ.
Pārāpariyattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
വീസതിനിപാതവണ്ണനാ നിട്ഠിതാ.
Vīsatinipātavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / സുത്തപിടക • Suttapiṭaka / ഖുദ്ദകനികായ • Khuddakanikāya / ഥേരഗാഥാപാളി • Theragāthāpāḷi / ൧൦. പാരാപരിയത്ഥേരഗാഥാ • 10. Pārāpariyattheragāthā