| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / อปทาน-อฎฺฐกถา • Apadāna-aṭṭhakathā |
๔. ปรปฺปสาทกเตฺถรอปทานวณฺณนา
4. Parappasādakattheraapadānavaṇṇanā
อุสภํ ปวรํ วีรนฺติอาทิกํ อายสฺมโต ปรปฺปสาทกเตฺถรสฺส อปทานํฯ อยมฺปิ ปุริมพุเทฺธสุ กตาธิกาโร ตตฺถ ตตฺถ ภเว วิวฎฺฎูปนิสฺสยานิ ปุญฺญานิ อุปจินโนฺต สิทฺธตฺถสฺส ภควโต กาเล พฺราหฺมณกุเล นิพฺพโตฺต ติณฺณํ เวทานํ ปารคู อิติหาสปญฺจมานํ ปทโก เวยฺยากรโณ สนิฆณฺฑุเกฎุภานํ สากฺขรปฺปเภทานํ โลกายตมหาปุริสลกฺขเณสุ อนวโย นาเมน เสลพฺราหฺมโณติ ปากโฎ สิทฺธตฺถํ ภควนฺตํ ทิสฺวา ทฺวตฺติํสมหาปุริสลกฺขเณหิ อสีติอนุพฺยญฺชเนหิ จาติ สยํ โสภมานํ ทิสฺวา ปสนฺนมานโส อเนเกหิ การเณหิ อเนกาหิ อุปมาหิ โถมนํ ปกาเสสิฯ โส เตน ปุญฺญกเมฺมน เทวโลเก สกฺกมาราทโย ฉ กามาวจรสมฺปตฺติโย อนุภวิตฺวา มนุเสฺสสุ จกฺกวตฺติสมฺปตฺติํ อนุภวิตฺวา อิมสฺมิํ พุทฺธุปฺปาเท วิภวสมฺปเนฺน เอกสฺมิํ กุลเคเห นิพฺพโตฺต วิญฺญุตํ ปโตฺต สตฺถริ ปสีทิสฺวา ปพฺพชิโต นจิรเสฺสว จตุปฎิสมฺภิทาฉฬภิญฺญปฺปโตฺต มหาขีณาสโว อโหสิ, พุทฺธสฺส ถุติยา สตฺตานํ สเพฺพสํ จิตฺตปฺปสาทกรณโต ปรปฺปสาทกเตฺถโรติ ปากโฎฯ
Usabhaṃ pavaraṃ vīrantiādikaṃ āyasmato parappasādakattherassa apadānaṃ. Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayāni puññāni upacinanto siddhatthassa bhagavato kāle brāhmaṇakule nibbatto tiṇṇaṃ vedānaṃ pāragū itihāsapañcamānaṃ padako veyyākaraṇo sanighaṇḍukeṭubhānaṃ sākkharappabhedānaṃ lokāyatamahāpurisalakkhaṇesu anavayo nāmena selabrāhmaṇoti pākaṭo siddhatthaṃ bhagavantaṃ disvā dvattiṃsamahāpurisalakkhaṇehi asītianubyañjanehi cāti sayaṃ sobhamānaṃ disvā pasannamānaso anekehi kāraṇehi anekāhi upamāhi thomanaṃ pakāsesi. So tena puññakammena devaloke sakkamārādayo cha kāmāvacarasampattiyo anubhavitvā manussesu cakkavattisampattiṃ anubhavitvā imasmiṃ buddhuppāde vibhavasampanne ekasmiṃ kulagehe nibbatto viññutaṃ patto satthari pasīdisvā pabbajito nacirasseva catupaṭisambhidāchaḷabhiññappatto mahākhīṇāsavo ahosi, buddhassa thutiyā sattānaṃ sabbesaṃ cittappasādakaraṇato parappasādakattheroti pākaṭo.
๒๐. เอกทิวสํ อตฺตโน ปุพฺพกมฺมํ สริตฺวา โสมนสฺสชาโต ปุพฺพจริตาปทานํ ปกาเสโนฺต อุสภํ ปวรํ วีรนฺติอาทิมาหฯ ตตฺถ อุสภนฺติ วสโภ นิสโภ วิสโภ อาสโภติ จตฺตาโร เชฎฺฐปุงฺควาฯ ตตฺถ ควสตเชฎฺฐโก วสโภ, ควสหสฺสเชฎฺฐโก นิสโภ, ควสตสหสฺสเชฎฺฐโก วิสโภ, ควโกฎิสตสหสฺสเชฎฺฐโก อาสโภติ จ ยสฺส กสฺสจิ ถุติํ กโรนฺตา พฺราหฺมณปณฺฑิตา พหุสฺสุตา อตฺตโน อตฺตโน ปญฺญาวเสน ถุติํ กโรนฺติ, พุทฺธานํ ปน สพฺพากาเรน ถุติํ กาตุํ สมโตฺถ เอโกปิ นตฺถิฯ อปฺปเมโยฺย หิ พุโทฺธฯ วุตฺตเญฺหตํ –
20. Ekadivasaṃ attano pubbakammaṃ saritvā somanassajāto pubbacaritāpadānaṃ pakāsento usabhaṃ pavaraṃ vīrantiādimāha. Tattha usabhanti vasabho nisabho visabho āsabhoti cattāro jeṭṭhapuṅgavā. Tattha gavasatajeṭṭhako vasabho, gavasahassajeṭṭhako nisabho, gavasatasahassajeṭṭhako visabho, gavakoṭisatasahassajeṭṭhako āsabhoti ca yassa kassaci thutiṃ karontā brāhmaṇapaṇḍitā bahussutā attano attano paññāvasena thutiṃ karonti, buddhānaṃ pana sabbākārena thutiṃ kātuṃ samattho ekopi natthi. Appameyyo hi buddho. Vuttañhetaṃ –
‘‘พุโทฺธปิ พุทฺธสฺส ภเณยฺย วณฺณํ, กปฺปมฺปิ เจ อญฺญมภาสมาโน;
‘‘Buddhopi buddhassa bhaṇeyya vaṇṇaṃ, kappampi ce aññamabhāsamāno;
ขีเยถ กโปฺป จิรทีฆมนฺตเร, วโณฺณ น ขีเยถ ตถาคตสฺสา’’ติฯ (ที. นิ. อฎฺฐ. ๑.๓๐๔; ๓.๑๔๑; ม. นิ. อฎฺฐ. ๒.๔๒๕; อุทา. อฎฺฐ. ๕๓) –
Khīyetha kappo ciradīghamantare, vaṇṇo na khīyetha tathāgatassā’’ti. (dī. ni. aṭṭha. 1.304; 3.141; ma. ni. aṭṭha. 2.425; udā. aṭṭha. 53) –
อาทิกํฯ อยมฺปิ พฺราหฺมโณ มุขารูฬฺหวเสน เอกปสีทนวเสน ‘‘อาสภ’’นฺติ วตฺตเพฺพ ‘‘อุสภ’’นฺติอาทิมาหฯ วริตโพฺพ ปเตฺถตโพฺพติ วโรฯ อเนเกสุ กปฺปสตสหเสฺสสุ กตวีริยตฺตา วีโรฯ มหนฺตํ สีลกฺขนฺธาทิกํ เอสติ คเวสตีติ มเหสี, ตํ มเหสิํ พุทฺธํฯ วิเสเสน กิเลสขนฺธมาราทโย มาเร ชิตวาติ วิชิตาวี, ตํ วิชิตาวินํ สมฺพุทฺธํฯ สุวณฺณสฺส วโณฺณ อิว วโณฺณ ยสฺส สมฺพุทฺธสฺส โส สุวณฺณวโณฺณ, ตํ สุวณฺณวณฺณํ สมฺพุทฺธํ ทิสฺวา โก นาม สโตฺต นปฺปสีทตีติฯ
Ādikaṃ. Ayampi brāhmaṇo mukhārūḷhavasena ekapasīdanavasena ‘‘āsabha’’nti vattabbe ‘‘usabha’’ntiādimāha. Varitabbo patthetabboti varo. Anekesu kappasatasahassesu katavīriyattā vīro. Mahantaṃ sīlakkhandhādikaṃ esati gavesatīti mahesī, taṃ mahesiṃ buddhaṃ. Visesena kilesakhandhamārādayo māre jitavāti vijitāvī, taṃ vijitāvinaṃ sambuddhaṃ. Suvaṇṇassa vaṇṇo iva vaṇṇo yassa sambuddhassa so suvaṇṇavaṇṇo, taṃ suvaṇṇavaṇṇaṃ sambuddhaṃ disvā ko nāma satto nappasīdatīti.
ปรปฺปสาทกเตฺถรอปทานวณฺณนา สมตฺตาฯ
Parappasādakattheraapadānavaṇṇanā samattā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / สุตฺตปิฎก • Suttapiṭaka / ขุทฺทกนิกาย • Khuddakanikāya / อปทานปาฬิ • Apadānapāḷi / ๔. ปรปฺปสาทกเตฺถรอปทานํ • 4. Parappasādakattheraapadānaṃ
