| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / जातक-अट्ठकथा • Jātaka-aṭṭhakathā |
[३९५] १०. पारावतजातकवण्णना
[395] 10. Pārāvatajātakavaṇṇanā
चिरस्सं वत पस्सामीति इदं सत्था जेतवने विहरन्तो लोलभिक्खुंयेव आरब्भ कथेसि। पच्चुप्पन्नवत्थु हेट्ठा वुत्तनयमेव।
Cirassaṃvata passāmīti idaṃ satthā jetavane viharanto lolabhikkhuṃyeva ārabbha kathesi. Paccuppannavatthu heṭṭhā vuttanayameva.
अतीते बाराणसियं ब्रह्मदत्ते रज्जं कारेन्ते बोधिसत्तो पारावतो हुत्वा बाराणसिसेट्ठिनो महानसे नीळपच्छियं वसति। काकोपि तेन सद्धिं विस्सासं कत्वा तत्थेव वसतीति सब्बं वित्थारेतब्बं। भत्तकारको काकपत्तानि लुञ्चित्वा पिट्ठेन तं मक्खेत्वा एकं कपालखण्डं विज्झित्वा कण्ठे पिळन्धित्वा पच्छियं पक्खिपि। बोधिसत्तो अरञ्ञतो आगन्त्वा तं दिस्वा परिहासं करोन्तो पठमं गाथमाह –
Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto pārāvato hutvā bārāṇasiseṭṭhino mahānase nīḷapacchiyaṃ vasati. Kākopi tena saddhiṃ vissāsaṃ katvā tattheva vasatīti sabbaṃ vitthāretabbaṃ. Bhattakārako kākapattāni luñcitvā piṭṭhena taṃ makkhetvā ekaṃ kapālakhaṇḍaṃ vijjhitvā kaṇṭhe piḷandhitvā pacchiyaṃ pakkhipi. Bodhisatto araññato āgantvā taṃ disvā parihāsaṃ karonto paṭhamaṃ gāthamāha –
१३४.
134.
‘‘चिरस्सं वत पस्सामि, सहायं मणिधारिनं।
‘‘Cirassaṃ vata passāmi, sahāyaṃ maṇidhārinaṃ;
सुकता मस्सुकुत्तिया, सोभते वत मे सखा’’ति॥
Sukatā massukuttiyā, sobhate vata me sakhā’’ti.
तत्थ मस्सुकुत्तियाति इमाय मस्सुकिरियाय।
Tattha massukuttiyāti imāya massukiriyāya.
तं सुत्वा काको दुतियं गाथमाह –
Taṃ sutvā kāko dutiyaṃ gāthamāha –
१३५.
135.
‘‘परूळ्हकच्छनखलोमो, अहं कम्मेसु ब्यावटो।
‘‘Parūḷhakacchanakhalomo, ahaṃ kammesu byāvaṭo;
चिरस्सं न्हापितं लद्धा, लोमं तं अज्ज हारयि’’न्ति॥
Cirassaṃ nhāpitaṃ laddhā, lomaṃ taṃ ajja hārayi’’nti.
तत्थ अहं कम्मेसु ब्यावटोति अहं सम्म पारावत, राजकम्मेसु ब्यावटो ओकासं अलभन्तो परूळ्हकच्छनखलोमो अहोसिन्ति वदति। अज्ज हारयिन्ति अज्ज हारेसिं।
Tattha ahaṃ kammesu byāvaṭoti ahaṃ samma pārāvata, rājakammesu byāvaṭo okāsaṃ alabhanto parūḷhakacchanakhalomo ahosinti vadati. Ajja hārayinti ajja hāresiṃ.
ततो बोधिसत्तो ततियं गाथमाह –
Tato bodhisatto tatiyaṃ gāthamāha –
१३६.
136.
‘‘यं नु लोमं अहारेसि, दुल्लभं लद्ध कप्पकं।
‘‘Yaṃ nu lomaṃ ahāresi, dullabhaṃ laddha kappakaṃ;
अथ किञ्चरहि ते सम्म, कण्ठे किणिकिणायती’’ति॥
Atha kiñcarahi te samma, kaṇṭhe kiṇikiṇāyatī’’ti.
तस्सत्थो – यं ताव दुल्लभं कप्पकं लभित्वा लोमं हरापेसि, तं हरापय, अथ किञ्चरहि ते वयस्स इदं कण्ठे किणिकिणायतीति।
Tassattho – yaṃ tāva dullabhaṃ kappakaṃ labhitvā lomaṃ harāpesi, taṃ harāpaya, atha kiñcarahi te vayassa idaṃ kaṇṭhe kiṇikiṇāyatīti.
ततो काको द्वे गाथा अभासि –
Tato kāko dve gāthā abhāsi –
१३७.
137.
‘‘मनुस्ससुखुमालानं, मणि कण्ठेसु लम्बति।
‘‘Manussasukhumālānaṃ, maṇi kaṇṭhesu lambati;
तेसाहं अनुसिक्खामि, मा त्वं मञ्ञि दवा कतं॥
Tesāhaṃ anusikkhāmi, mā tvaṃ maññi davā kataṃ.
१३८.
138.
‘‘सचेपिमं पिहयसि, मस्सुकुत्तिं सुकारितं।
‘‘Sacepimaṃ pihayasi, massukuttiṃ sukāritaṃ;
कारयिस्सामि ते सम्म, मणिञ्चापि ददामि ते’’ति॥
Kārayissāmi te samma, maṇiñcāpi dadāmi te’’ti.
तत्थ मणीति एवरूपानं मनुस्सानं एकं मणिरतनं कण्ठेसु लम्बति। तेसाहन्ति तेसं अहं। मा त्वं मञ्ञीति त्वं पन ‘‘एतं मया दवा कत’’न्ति मा मञ्ञि। सचेपिमं पिहयसीति सचे इमं मम कतं मस्सुकुत्तिं त्वं इच्छसि।
Tattha maṇīti evarūpānaṃ manussānaṃ ekaṃ maṇiratanaṃ kaṇṭhesu lambati. Tesāhanti tesaṃ ahaṃ. Mā tvaṃ maññīti tvaṃ pana ‘‘etaṃ mayā davā kata’’nti mā maññi. Sacepimaṃ pihayasīti sace imaṃ mama kataṃ massukuttiṃ tvaṃ icchasi.
तं सुत्वा बोधिसत्तो छट्ठं गाथमाह –
Taṃ sutvā bodhisatto chaṭṭhaṃ gāthamāha –
१३९.
139.
‘‘त्वञ्ञेव मणिना छन्नो, सुकताय च मस्सुया।
‘‘Tvaññeva maṇinā channo, sukatāya ca massuyā;
आमन्त खो तं गच्छामि, पियं मे तवदस्सन’’न्ति॥
Āmanta kho taṃ gacchāmi, piyaṃ me tavadassana’’nti.
तत्थ मणिनाति मणिनो, अयमेव वा पाठो। इदं वुत्तं होति – सम्म वायस, त्वञ्ञेव इमस्स मणिनो अनुच्छविको इमिस्सा च सुकताय मस्सुया , मम पन तव अदस्सनमेव पियं, तस्मा तं आमन्तयित्वा गच्छामीति।
Tattha maṇināti maṇino, ayameva vā pāṭho. Idaṃ vuttaṃ hoti – samma vāyasa, tvaññeva imassa maṇino anucchaviko imissā ca sukatāya massuyā , mama pana tava adassanameva piyaṃ, tasmā taṃ āmantayitvā gacchāmīti.
एवञ्च पन वत्वा बोधिसत्तो उप्पतित्वा अञ्ञत्थ गतो। काको तत्थेव जीवितक्खयं पत्तो।
Evañca pana vatvā bodhisatto uppatitvā aññattha gato. Kāko tattheva jīvitakkhayaṃ patto.
सत्था इमं धम्मदेसनं आहरित्वा सच्चानि पकासेत्वा जातकं समोधानेसि, सच्चपरियोसाने लोलभिक्खु अनागामिफले पतिट्ठहि। तदा काको लोलभिक्खु अहोसि, पारावतो पन अहमेव अहोसिन्ति।
Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā saccāni pakāsetvā jātakaṃ samodhānesi, saccapariyosāne lolabhikkhu anāgāmiphale patiṭṭhahi. Tadā kāko lolabhikkhu ahosi, pārāvato pana ahameva ahosinti.
पारावतजातकवण्णना दसमा।
Pārāvatajātakavaṇṇanā dasamā.
खरपुत्तवग्गो दुतियो निट्ठितो।
Kharaputtavaggo dutiyo niṭṭhito.
जातकुद्दानं –
Jātakuddānaṃ –
अवारियं सेतकेतु, दरीमुखञ्च नेरु च।
Avāriyaṃ setaketu, darīmukhañca neru ca;
आसङ्कमिगालोपञ्च, काळकण्णी च कुक्कुटं॥
Āsaṅkamigālopañca, kāḷakaṇṇī ca kukkuṭaṃ.
धम्मधजञ्च नन्दियं, खरपुत्तं सूचि चेव।
Dhammadhajañca nandiyaṃ, kharaputtaṃ sūci ceva;
तुण्डिलं सोण्णकक्कटं, मय्हकं विज्जाधरञ्चेव॥
Tuṇḍilaṃ soṇṇakakkaṭaṃ, mayhakaṃ vijjādharañceva.
सिङ्घपुप्फं विघासादं, वट्टकञ्च पारावतं।
Siṅghapupphaṃ vighāsādaṃ, vaṭṭakañca pārāvataṃ;
सङ्गायिंसु महाथेरा, छक्के वीसति जातके॥
Saṅgāyiṃsu mahātherā, chakke vīsati jātake.
छक्कनिपातवण्णना निट्ठिता।
Chakkanipātavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / खुद्दकनिकाय • Khuddakanikāya / जातकपाळि • Jātakapāḷi / ३९५. पारावतजातकं • 395. Pārāvatajātakaṃ
