| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / ชาตก-อฎฺฐกถา • Jātaka-aṭṭhakathā |
[๓๙๕] ๑๐. ปาราวตชาตกวณฺณนา
[395] 10. Pārāvatajātakavaṇṇanā
จิรสฺสํ วต ปสฺสามีติ อิทํ สตฺถา เชตวเน วิหรโนฺต โลลภิกฺขุํเยว อารพฺภ กเถสิฯ ปจฺจุปฺปนฺนวตฺถุ เหฎฺฐา วุตฺตนยเมวฯ
Cirassaṃvata passāmīti idaṃ satthā jetavane viharanto lolabhikkhuṃyeva ārabbha kathesi. Paccuppannavatthu heṭṭhā vuttanayameva.
อตีเต พาราณสิยํ พฺรหฺมทเตฺต รชฺชํ กาเรเนฺต โพธิสโตฺต ปาราวโต หุตฺวา พาราณสิเสฎฺฐิโน มหานเส นีฬปจฺฉิยํ วสติฯ กาโกปิ เตน สทฺธิํ วิสฺสาสํ กตฺวา ตเตฺถว วสตีติ สพฺพํ วิตฺถาเรตพฺพํฯ ภตฺตการโก กากปตฺตานิ ลุญฺจิตฺวา ปิเฎฺฐน ตํ มเกฺขตฺวา เอกํ กปาลขณฺฑํ วิชฺฌิตฺวา กเณฺฐ ปิฬนฺธิตฺวา ปจฺฉิยํ ปกฺขิปิฯ โพธิสโตฺต อรญฺญโต อาคนฺตฺวา ตํ ทิสฺวา ปริหาสํ กโรโนฺต ปฐมํ คาถมาห –
Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto pārāvato hutvā bārāṇasiseṭṭhino mahānase nīḷapacchiyaṃ vasati. Kākopi tena saddhiṃ vissāsaṃ katvā tattheva vasatīti sabbaṃ vitthāretabbaṃ. Bhattakārako kākapattāni luñcitvā piṭṭhena taṃ makkhetvā ekaṃ kapālakhaṇḍaṃ vijjhitvā kaṇṭhe piḷandhitvā pacchiyaṃ pakkhipi. Bodhisatto araññato āgantvā taṃ disvā parihāsaṃ karonto paṭhamaṃ gāthamāha –
๑๓๔.
134.
‘‘จิรสฺสํ วต ปสฺสามิ, สหายํ มณิธารินํ;
‘‘Cirassaṃ vata passāmi, sahāyaṃ maṇidhārinaṃ;
สุกตา มสฺสุกุตฺติยา, โสภเต วต เม สขา’’ติฯ
Sukatā massukuttiyā, sobhate vata me sakhā’’ti.
ตตฺถ มสฺสุกุตฺติยาติ อิมาย มสฺสุกิริยายฯ
Tattha massukuttiyāti imāya massukiriyāya.
ตํ สุตฺวา กาโก ทุติยํ คาถมาห –
Taṃ sutvā kāko dutiyaṃ gāthamāha –
๑๓๕.
135.
‘‘ปรูฬฺหกจฺฉนขโลโม, อหํ กเมฺมสุ พฺยาวโฎ;
‘‘Parūḷhakacchanakhalomo, ahaṃ kammesu byāvaṭo;
จิรสฺสํ นฺหาปิตํ ลทฺธา, โลมํ ตํ อชฺช หารยิ’’นฺติฯ
Cirassaṃ nhāpitaṃ laddhā, lomaṃ taṃ ajja hārayi’’nti.
ตตฺถ อหํ กเมฺมสุ พฺยาวโฎติ อหํ สมฺม ปาราวต, ราชกเมฺมสุ พฺยาวโฎ โอกาสํ อลภโนฺต ปรูฬฺหกจฺฉนขโลโม อโหสินฺติ วทติฯ อชฺช หารยินฺติ อชฺช หาเรสิํฯ
Tattha ahaṃ kammesu byāvaṭoti ahaṃ samma pārāvata, rājakammesu byāvaṭo okāsaṃ alabhanto parūḷhakacchanakhalomo ahosinti vadati. Ajja hārayinti ajja hāresiṃ.
ตโต โพธิสโตฺต ตติยํ คาถมาห –
Tato bodhisatto tatiyaṃ gāthamāha –
๑๓๖.
136.
‘‘ยํ นุ โลมํ อหาเรสิ, ทุลฺลภํ ลทฺธ กปฺปกํ;
‘‘Yaṃ nu lomaṃ ahāresi, dullabhaṃ laddha kappakaṃ;
อถ กิญฺจรหิ เต สมฺม, กเณฺฐ กิณิกิณายตี’’ติฯ
Atha kiñcarahi te samma, kaṇṭhe kiṇikiṇāyatī’’ti.
ตสฺสโตฺถ – ยํ ตาว ทุลฺลภํ กปฺปกํ ลภิตฺวา โลมํ หราเปสิ, ตํ หราปย, อถ กิญฺจรหิ เต วยสฺส อิทํ กเณฺฐ กิณิกิณายตีติฯ
Tassattho – yaṃ tāva dullabhaṃ kappakaṃ labhitvā lomaṃ harāpesi, taṃ harāpaya, atha kiñcarahi te vayassa idaṃ kaṇṭhe kiṇikiṇāyatīti.
ตโต กาโก เทฺว คาถา อภาสิ –
Tato kāko dve gāthā abhāsi –
๑๓๗.
137.
‘‘มนุสฺสสุขุมาลานํ, มณิ กเณฺฐสุ ลมฺพติ;
‘‘Manussasukhumālānaṃ, maṇi kaṇṭhesu lambati;
เตสาหํ อนุสิกฺขามิ, มา ตฺวํ มญฺญิ ทวา กตํฯ
Tesāhaṃ anusikkhāmi, mā tvaṃ maññi davā kataṃ.
๑๓๘.
138.
‘‘สเจปิมํ ปิหยสิ, มสฺสุกุตฺติํ สุการิตํ;
‘‘Sacepimaṃ pihayasi, massukuttiṃ sukāritaṃ;
การยิสฺสามิ เต สมฺม, มณิญฺจาปิ ททามิ เต’’ติฯ
Kārayissāmi te samma, maṇiñcāpi dadāmi te’’ti.
ตตฺถ มณีติ เอวรูปานํ มนุสฺสานํ เอกํ มณิรตนํ กเณฺฐสุ ลมฺพติฯ เตสาหนฺติ เตสํ อหํฯ มา ตฺวํ มญฺญีติ ตฺวํ ปน ‘‘เอตํ มยา ทวา กต’’นฺติ มา มญฺญิฯ สเจปิมํ ปิหยสีติ สเจ อิมํ มม กตํ มสฺสุกุตฺติํ ตฺวํ อิจฺฉสิฯ
Tattha maṇīti evarūpānaṃ manussānaṃ ekaṃ maṇiratanaṃ kaṇṭhesu lambati. Tesāhanti tesaṃ ahaṃ. Mā tvaṃ maññīti tvaṃ pana ‘‘etaṃ mayā davā kata’’nti mā maññi. Sacepimaṃ pihayasīti sace imaṃ mama kataṃ massukuttiṃ tvaṃ icchasi.
ตํ สุตฺวา โพธิสโตฺต ฉฎฺฐํ คาถมาห –
Taṃ sutvā bodhisatto chaṭṭhaṃ gāthamāha –
๑๓๙.
139.
‘‘ตฺวเญฺญว มณินา ฉโนฺน, สุกตาย จ มสฺสุยา;
‘‘Tvaññeva maṇinā channo, sukatāya ca massuyā;
อามนฺต โข ตํ คจฺฉามิ, ปิยํ เม ตวทสฺสน’’นฺติฯ
Āmanta kho taṃ gacchāmi, piyaṃ me tavadassana’’nti.
ตตฺถ มณินาติ มณิโน, อยเมว วา ปาโฐฯ อิทํ วุตฺตํ โหติ – สมฺม วายส, ตฺวเญฺญว อิมสฺส มณิโน อนุจฺฉวิโก อิมิสฺสา จ สุกตาย มสฺสุยา , มม ปน ตว อทสฺสนเมว ปิยํ, ตสฺมา ตํ อามนฺตยิตฺวา คจฺฉามีติฯ
Tattha maṇināti maṇino, ayameva vā pāṭho. Idaṃ vuttaṃ hoti – samma vāyasa, tvaññeva imassa maṇino anucchaviko imissā ca sukatāya massuyā , mama pana tava adassanameva piyaṃ, tasmā taṃ āmantayitvā gacchāmīti.
เอวญฺจ ปน วตฺวา โพธิสโตฺต อุปฺปติตฺวา อญฺญตฺถ คโตฯ กาโก ตเตฺถว ชีวิตกฺขยํ ปโตฺตฯ
Evañca pana vatvā bodhisatto uppatitvā aññattha gato. Kāko tattheva jīvitakkhayaṃ patto.
สตฺถา อิมํ ธมฺมเทสนํ อาหริตฺวา สจฺจานิ ปกาเสตฺวา ชาตกํ สโมธาเนสิ, สจฺจปริโยสาเน โลลภิกฺขุ อนาคามิผเล ปติฎฺฐหิฯ ตทา กาโก โลลภิกฺขุ อโหสิ, ปาราวโต ปน อหเมว อโหสินฺติฯ
Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā saccāni pakāsetvā jātakaṃ samodhānesi, saccapariyosāne lolabhikkhu anāgāmiphale patiṭṭhahi. Tadā kāko lolabhikkhu ahosi, pārāvato pana ahameva ahosinti.
ปาราวตชาตกวณฺณนา ทสมาฯ
Pārāvatajātakavaṇṇanā dasamā.
ขรปุตฺตวโคฺค ทุติโย นิฎฺฐิโตฯ
Kharaputtavaggo dutiyo niṭṭhito.
ชาตกุทฺทานํ –
Jātakuddānaṃ –
อวาริยํ เสตเกตุ, ทรีมุขญฺจ เนรุ จ;
Avāriyaṃ setaketu, darīmukhañca neru ca;
อาสงฺกมิคาโลปญฺจ, กาฬกณฺณี จ กุกฺกุฎํฯ
Āsaṅkamigālopañca, kāḷakaṇṇī ca kukkuṭaṃ.
ธมฺมธชญฺจ นนฺทิยํ, ขรปุตฺตํ สูจิ เจว;
Dhammadhajañca nandiyaṃ, kharaputtaṃ sūci ceva;
ตุณฺฑิลํ โสณฺณกกฺกฎํ, มยฺหกํ วิชฺชาธรเญฺจวฯ
Tuṇḍilaṃ soṇṇakakkaṭaṃ, mayhakaṃ vijjādharañceva.
สิงฺฆปุปฺผํ วิฆาสาทํ, วฎฺฎกญฺจ ปาราวตํ;
Siṅghapupphaṃ vighāsādaṃ, vaṭṭakañca pārāvataṃ;
สงฺคายิํสุ มหาเถรา, ฉเกฺก วีสติ ชาตเกฯ
Saṅgāyiṃsu mahātherā, chakke vīsati jātake.
ฉกฺกนิปาตวณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Chakkanipātavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / สุตฺตปิฎก • Suttapiṭaka / ขุทฺทกนิกาย • Khuddakanikāya / ชาตกปาฬิ • Jātakapāḷi / ๓๙๕. ปาราวตชาตกํ • 395. Pārāvatajātakaṃ
