Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / చూళనిద్దేస-అట్ఠకథా • Cūḷaniddesa-aṭṭhakathā |
౧౮. పారాయనానుగీతిగాథానిద్దేసవణ్ణనా
18. Pārāyanānugītigāthāniddesavaṇṇanā
౧౦౨. పారాయనమనుగాయిస్సన్తి అస్స అయం సమ్బన్ధో – భగవతా హి పారాయనే దేసితే సోళససహస్సజటిలా అరహత్తం పాపుణింసు, అవసేసానఞ్చ చుద్దసకోటిసఙ్ఖానం దేవమనుస్సానం ధమ్మాభిసమయో అహోసి. వుత్తఞ్హేతం పోరాణేహి –
102.Pārāyanamanugāyissanti assa ayaṃ sambandho – bhagavatā hi pārāyane desite soḷasasahassajaṭilā arahattaṃ pāpuṇiṃsu, avasesānañca cuddasakoṭisaṅkhānaṃ devamanussānaṃ dhammābhisamayo ahosi. Vuttañhetaṃ porāṇehi –
‘‘తతో పాసాణకే రమ్మే, పారాయనసమాగమే;
‘‘Tato pāsāṇake ramme, pārāyanasamāgame;
అమతం పాపయీ బుద్ధో, చుద్దస పాణకోటియో’’తి. (సు॰ ని॰ అట్ఠ॰ ౨.౧౧౩౮);
Amataṃ pāpayī buddho, cuddasa pāṇakoṭiyo’’ti. (su. ni. aṭṭha. 2.1138);
నిట్ఠితాయ పన ధమ్మదేసనాయ తతో తతో ఆగతా మనుస్సా భగవతో ఆనుభావేన అత్తనో అత్తనో గామనిగమాదీస్వేవ పాతురహేసుం. భగవాపి సావత్థిమేవ అగమాసి పరిచారకసోళసాదీహి అనేకేహి భిక్ఖుసహస్సేహి పరివుతో. తత్థ పిఙ్గియో భగవన్తం వన్దిత్వా ఆహ – ‘‘గచ్ఛామహం, భన్తే, బావరిస్స బుద్ధుప్పాదం ఆరోచేతుం, పటిస్సుతఞ్హి తస్సేవ మయా’’తి. అథ భగవతా అనుఞ్ఞాతో ఞాణగమనేనేవ గోధావరీతీరం గన్త్వా పాదగమనేన అస్సమాభిముఖో అగమాసి. తమేనం బావరీ బ్రాహ్మణో మగ్గం ఓలోకేన్తో నిసిన్నో దూరతోవ తం ఖారిజటాదివిరహితం భిక్ఖువేసేనాగచ్ఛన్తం దిస్వా ‘‘బుద్ధో లోకే ఉప్పన్నో’’తి నిట్ఠమగమాసి. సమ్పత్తఞ్చాపి నం పుచ్ఛి – ‘‘కిం, పిఙ్గియ, బుద్ధో లోకే ఉప్పన్నో’’తి? ‘‘ఆమ, బ్రాహ్మణ, ఉప్పన్నో, పాసాణకే చేతియే నిసిన్నో అమ్హాకం ధమ్మం దేసేసి, తమహం తుయ్హం దేసేస్సామీ’’తి. తతో బావరీ మహతా సక్కారేన సపరిసో తం పూజేత్వా ఆసనం పఞ్ఞాపేసి. తత్థ నిసీదిత్వా పిఙ్గియో ‘‘పారాయనమనుగాయిస్స’’న్తిఆదిమాహ.
Niṭṭhitāya pana dhammadesanāya tato tato āgatā manussā bhagavato ānubhāvena attano attano gāmanigamādīsveva pāturahesuṃ. Bhagavāpi sāvatthimeva agamāsi paricārakasoḷasādīhi anekehi bhikkhusahassehi parivuto. Tattha piṅgiyo bhagavantaṃ vanditvā āha – ‘‘gacchāmahaṃ, bhante, bāvarissa buddhuppādaṃ ārocetuṃ, paṭissutañhi tasseva mayā’’ti. Atha bhagavatā anuññāto ñāṇagamaneneva godhāvarītīraṃ gantvā pādagamanena assamābhimukho agamāsi. Tamenaṃ bāvarī brāhmaṇo maggaṃ olokento nisinno dūratova taṃ khārijaṭādivirahitaṃ bhikkhuvesenāgacchantaṃ disvā ‘‘buddho loke uppanno’’ti niṭṭhamagamāsi. Sampattañcāpi naṃ pucchi – ‘‘kiṃ, piṅgiya, buddho loke uppanno’’ti? ‘‘Āma, brāhmaṇa, uppanno, pāsāṇake cetiye nisinno amhākaṃ dhammaṃ desesi, tamahaṃ tuyhaṃ desessāmī’’ti. Tato bāvarī mahatā sakkārena sapariso taṃ pūjetvā āsanaṃ paññāpesi. Tattha nisīditvā piṅgiyo ‘‘pārāyanamanugāyissa’’ntiādimāha.
తత్థ అనుగాయిస్సన్తి భగవతో గీతం అనుగాయిస్సం. యథాద్దక్ఖీతి యథా సామం సచ్చాభిసమ్బోధేన అసాధారణఞాణేన చ అద్దక్ఖి. నిక్కామోతి పహీనకామో. ‘‘నిక్కమో’’తిపి పాఠో, వీరియవాతి అత్థో. నిక్ఖన్తో వా అకుసలపక్ఖా. నిబ్బనోతి కిలేసవనవిరహితో, తణ్హావిరహితో ఏవ వా. కిస్స హేతు ముసా భణేతి యేహి కిలేసేహి ముసా భణేయ్య, ఏతే తస్స పహీనాతి దస్సేతి. ఏతేన బ్రాహ్మణస్స సవనే ఉస్సాహం జనేతి (సు॰ ని॰ అట్ఠ॰ ౨.౧౧౩౮).
Tattha anugāyissanti bhagavato gītaṃ anugāyissaṃ. Yathāddakkhīti yathā sāmaṃ saccābhisambodhena asādhāraṇañāṇena ca addakkhi. Nikkāmoti pahīnakāmo. ‘‘Nikkamo’’tipi pāṭho, vīriyavāti attho. Nikkhanto vā akusalapakkhā. Nibbanoti kilesavanavirahito, taṇhāvirahito eva vā. Kissa hetu musā bhaṇeti yehi kilesehi musā bhaṇeyya, ete tassa pahīnāti dasseti. Etena brāhmaṇassa savane ussāhaṃ janeti (su. ni. aṭṭha. 2.1138).
అమలోతి కిలేసమలవిరహితో. విమలోతి విగతకిలేసమలో. నిమ్మలోతి కిలేసమలసుద్ధో. మలాపగతోతి కిలేసమలా దూరీభూతో హుత్వా చరతి. మలవిప్పహీనోతి కిలేసమలప్పహీనో. మలవిముత్తోతి కిలేసేహి విముత్తో. సబ్బమలవీతివత్తోతి వాసనాదిసబ్బకిలేసమలం అతిక్కన్తో. తే వనాతి ఏతే వుత్తప్పకారా కిలేసా.
Amaloti kilesamalavirahito. Vimaloti vigatakilesamalo. Nimmaloti kilesamalasuddho. Malāpagatoti kilesamalā dūrībhūto hutvā carati. Malavippahīnoti kilesamalappahīno. Malavimuttoti kilesehi vimutto. Sabbamalavītivattoti vāsanādisabbakilesamalaṃ atikkanto. Te vanāti ete vuttappakārā kilesā.
౧౦౩. వణ్ణూపసంహితన్తి గుణూపసంహితం.
103. Vaṇṇūpasaṃhitanti guṇūpasaṃhitaṃ.
౧౦౪. సచ్చవ్హయోతి బుద్ధో హి సచ్చేనేవ అవ్హానేన నామేన యుత్తో. బ్రహ్మేతి తం బ్రాహ్మణం ఆలపతి.
104.Saccavhayoti buddho hi sacceneva avhānena nāmena yutto. Brahmeti taṃ brāhmaṇaṃ ālapati.
తత్థ లోకోతి లుజ్జనట్ఠేన లోకో. ఏకో లోకో భవలోకోతి తేభూమకవిపాకో. సో హి భవతీతి భవో, భవో ఏవ లోకో భవలోకో. భవలోకో చ సమ్భవలోకో చాతి ఏత్థ ఏకేకో ద్వే ద్వే హోతి. భవలోకో హి సమ్పత్తిభవవిపత్తిభవవసేన దువిధో. సమ్భవలోకోపి సమ్పత్తిసమ్భవవిపత్తిసమ్భవవసేన దువిధో. తత్థ సమ్పత్తిభవలోకోతి సుగతిలోకో. సో హి ఇట్ఠఫలత్తా సున్దరో లోకోతి సమ్పత్తి, భవతీతి భవో, సమ్పత్తి ఏవ భవో సమ్పత్తిభవో, సో ఏవ లోకో సమ్పత్తిభవలోకో. సమ్పత్తిసమ్భవలోకోతి సుగతూపగం కమ్మం. తఞ్హి సమ్భవతి ఏతస్మా ఫలన్తి సమ్భవో, సమ్పత్తియా సమ్భవో సమ్పత్తిసమ్భవో, సమ్పత్తిసమ్భవో ఏవ లోకో సమ్పత్తిసమ్భవలోకోతి.
Tattha lokoti lujjanaṭṭhena loko. Eko loko bhavalokoti tebhūmakavipāko. So hi bhavatīti bhavo, bhavo eva loko bhavaloko. Bhavaloko ca sambhavaloko cāti ettha ekeko dve dve hoti. Bhavaloko hi sampattibhavavipattibhavavasena duvidho. Sambhavalokopi sampattisambhavavipattisambhavavasena duvidho. Tattha sampattibhavalokoti sugatiloko. So hi iṭṭhaphalattā sundaro lokoti sampatti, bhavatīti bhavo, sampatti eva bhavo sampattibhavo, so eva loko sampattibhavaloko. Sampattisambhavalokoti sugatūpagaṃ kammaṃ. Tañhi sambhavati etasmā phalanti sambhavo, sampattiyā sambhavo sampattisambhavo, sampattisambhavo eva loko sampattisambhavalokoti.
విపత్తిభవలోకోతి అపాయలోకో. సో హి అనిట్ఠఫలత్తా విరూపో లోకోతి విపత్తి, భవతీతి భవో, విపత్తి ఏవ భవో విపత్తిభవో, విపత్తిభవో ఏవ లోకో విపత్తిభవలోకో. విపత్తిసమ్భవలోకోతి అపాయూపగం కమ్మం. తఞ్హి సమ్భవతి ఏతస్మా ఫలన్తి సమ్భవో, విపత్తియా సమ్భవో విపత్తిసమ్భవో, విపత్తిసమ్భవో ఏవ లోకో విపత్తిసమ్భవలోకోతి. తిస్సో వేదనాతి సుఖా వేదనా, దుక్ఖా వేదనా, అదుక్ఖమసుఖా వేదనా లోకియా ఏవ. ఆహారాతి పచ్చయా. పచ్చయా హి అత్తనో ఫలం ఆహరన్తీతి ఆహారా. కబళీకారాహారో ఫస్సాహారో మనోసఞ్చేతనాహారో విఞ్ఞాణాహారోతి చత్తారో. వత్థువసేన కబళీకత్తబ్బత్తా కబళీకారో, అజ్ఝోహరితబ్బత్తా ఆహారో, ఓదనకుమ్మాసాదివత్థుకాయ ఓజాయేతం నామం. సా హి ఓజట్ఠమకరూపాని ఆహరతీతి ఆహారో. చక్ఖుసమ్ఫస్సాదికో ఛబ్బిధో ఫస్సో తిస్సో వేదనా ఆహరతీతి ఆహారో. మనసో సఞ్చేతనా న సత్తస్సాతి మనోసఞ్చేతనా యథా చిత్తేకగ్గతా, మనసా వా సమ్పయుత్తా సఞ్చేతనా మనోసఞ్చేతనా యథా ఆజఞ్ఞరథో, తేభూమకకుసలాకుసలచేతనా. సా హి తయో భవే ఆహరతీతి ఆహారో. విఞ్ఞాణన్తి ఏకూనవీసతిభేదం పటిసన్ధివిఞ్ఞాణం. తఞ్హి పటిసన్ధినామరూపం ఆహరతీతి ఆహారో.
Vipattibhavalokoti apāyaloko. So hi aniṭṭhaphalattā virūpo lokoti vipatti, bhavatīti bhavo, vipatti eva bhavo vipattibhavo, vipattibhavo eva loko vipattibhavaloko. Vipattisambhavalokoti apāyūpagaṃ kammaṃ. Tañhi sambhavati etasmā phalanti sambhavo, vipattiyā sambhavo vipattisambhavo, vipattisambhavo eva loko vipattisambhavalokoti. Tisso vedanāti sukhā vedanā, dukkhā vedanā, adukkhamasukhā vedanā lokiyā eva. Āhārāti paccayā. Paccayā hi attano phalaṃ āharantīti āhārā. Kabaḷīkārāhāro phassāhāro manosañcetanāhāro viññāṇāhāroti cattāro. Vatthuvasena kabaḷīkattabbattā kabaḷīkāro, ajjhoharitabbattā āhāro, odanakummāsādivatthukāya ojāyetaṃ nāmaṃ. Sā hi ojaṭṭhamakarūpāni āharatīti āhāro. Cakkhusamphassādiko chabbidho phasso tisso vedanā āharatīti āhāro. Manaso sañcetanā na sattassāti manosañcetanā yathā cittekaggatā, manasā vā sampayuttā sañcetanā manosañcetanā yathā ājaññaratho, tebhūmakakusalākusalacetanā. Sā hi tayo bhave āharatīti āhāro. Viññāṇanti ekūnavīsatibhedaṃ paṭisandhiviññāṇaṃ. Tañhi paṭisandhināmarūpaṃ āharatīti āhāro.
ఉపాదానక్ఖన్ధాతి ఉపాదానగోచరా ఖన్ధా ఉపాదానక్ఖన్ధా, మజ్ఝే పదలోపో దట్ఠబ్బో. ఉపాదానసమ్భూతా వా ఖన్ధా ఉపాదానక్ఖన్ధా యథా తిణగ్గి, థుసగ్గి. ఉపాదానవిధేయ్యా వా ఖన్ధా ఉపాదానక్ఖన్ధా యథా రాజపురిసో. ఉపాదానప్పభవా వా ఖన్ధా ఉపాదానక్ఖన్ధా యథా పుప్ఫరుక్ఖో, ఫలరుక్ఖో. ఉపాదానాని పన కాముపాదానం దిట్ఠుపాదానం సీలబ్బతుపాదానం అత్తవాదుపాదానన్తి చత్తారి. అత్థతో పన భుసం ఆదానన్తి ఉపాదానం. రూపుపాదానక్ఖన్ధో, వేదనుపాదానక్ఖన్ధో, సఞ్ఞుపాదానక్ఖన్ధో, సఙ్ఖారుపాదానక్ఖన్ధో, విఞ్ఞాణుపాదానక్ఖన్ధోతి పఞ్చ. ఛ అజ్ఝత్తికాని ఆయతనానీతి చక్ఖాయతనం, సోతాయతనం, ఘానాయతనం, జివ్హాయతనం, కాయాయతనం, మనాయతనం. సత్త విఞ్ఞాణట్ఠితియో వుత్తనయా ఏవ. తథా అట్ఠ లోకధమ్మా. అపి చ – లాభో, అలాభో, యసో, అయసో, నిన్దా, పసంసా, సుఖం, దుక్ఖన్తి ఇమే అట్ఠ లోకప్పవత్తియా సతి అనుపరివత్తనధమ్మకత్తా లోకస్స ధమ్మాతి లోకధమ్మా. ఏతేహి ముత్తో సత్తో నామ నత్థి, బుద్ధానమ్పి హోన్తియేవ. యథాహ –
Upādānakkhandhāti upādānagocarā khandhā upādānakkhandhā, majjhe padalopo daṭṭhabbo. Upādānasambhūtā vā khandhā upādānakkhandhā yathā tiṇaggi, thusaggi. Upādānavidheyyā vā khandhā upādānakkhandhā yathā rājapuriso. Upādānappabhavā vā khandhā upādānakkhandhā yathā puppharukkho, phalarukkho. Upādānāni pana kāmupādānaṃ diṭṭhupādānaṃ sīlabbatupādānaṃ attavādupādānanti cattāri. Atthato pana bhusaṃ ādānanti upādānaṃ. Rūpupādānakkhandho, vedanupādānakkhandho, saññupādānakkhandho, saṅkhārupādānakkhandho, viññāṇupādānakkhandhoti pañca. Cha ajjhattikāni āyatanānīti cakkhāyatanaṃ, sotāyatanaṃ, ghānāyatanaṃ, jivhāyatanaṃ, kāyāyatanaṃ, manāyatanaṃ. Satta viññāṇaṭṭhitiyo vuttanayā eva. Tathā aṭṭhalokadhammā. Api ca – lābho, alābho, yaso, ayaso, nindā, pasaṃsā, sukhaṃ, dukkhanti ime aṭṭha lokappavattiyā sati anuparivattanadhammakattā lokassa dhammāti lokadhammā. Etehi mutto satto nāma natthi, buddhānampi hontiyeva. Yathāha –
‘‘అట్ఠిమే, భిక్ఖవే, లోకధమ్మా లోకం అనుపరివత్తన్తి, లోకో చ అట్ఠ లోకధమ్మే అనుపరివత్తతి. కతమే అట్ఠ? లాభో చ అలాభో చ…పే॰… సుఖఞ్చ దుక్ఖఞ్చ. ఇమే ఖో, భిక్ఖవే, అట్ఠ లోకధమ్మా లోకం అనుపరివత్తన్తి, లోకో చ ఇమే అట్ఠ లోకధమ్మే అనుపరివత్తతీ’’తి (అ॰ ని॰ ౮.౬).
‘‘Aṭṭhime, bhikkhave, lokadhammā lokaṃ anuparivattanti, loko ca aṭṭha lokadhamme anuparivattati. Katame aṭṭha? Lābho ca alābho ca…pe… sukhañca dukkhañca. Ime kho, bhikkhave, aṭṭha lokadhammā lokaṃ anuparivattanti, loko ca ime aṭṭha lokadhamme anuparivattatī’’ti (a. ni. 8.6).
తత్థ అనుపరివత్తన్తీతి అనుబన్ధన్తి నప్పజహన్తి, లోకతో న నివత్తన్తీతి అత్థో. లాభోతి పబ్బజితస్స చీవరాది, గహట్ఠస్స ధనధఞ్ఞాదిలాభో. సోయేవ అలబ్భమానో లాభో అలాభో న లాభో అలాభోతి వుచ్చతి, నో చ అత్తాభావప్పత్తితో పరిఞ్ఞేయ్యో సియా. యసోతి పరివారో. సోయేవ అలబ్భమానో యసో అయసో. నిన్దాతి అవణ్ణభణనం. పసంసాతి వణ్ణభణనం. సుఖన్తి కామావచరకాయికచేతసికం. దుక్ఖన్తి పుథుజ్జనసోతాపన్నసకదాగామీనం కాయికచేతసికం, అనాగామిఅరహన్తానం కాయికమేవ. సత్తావాసాతి సత్తానం ఆవాసా, వసనట్ఠానానీతి అత్థో. తాని పన తథా పకాసితా ఖన్ధా ఏవ. సత్తసు విఞ్ఞాణట్ఠితీసు అసఞ్ఞసత్తేన చ నేవసఞ్ఞానాసఞ్ఞాయతనేన చ సద్ధిం నవ సత్తావాసా. దసాయతనానీతి చక్ఖాయతనం, రూపాయతనం, సోతాయతనం, సద్దాయతనం, ఘానాయతనం, గన్ధాయతనం, జివ్హాయతనం, రసాయతనం, కాయాయతనం, ఫోట్ఠబ్బాయతనన్తి ఏవం దస. ద్వాదసాయతనానీతి మనాయతనధమ్మాయతనేహి సద్ధిం ఏవం ద్వాదస. అట్ఠారస ధాతుయోతి చక్ఖుధాతు, రూపధాతు, చక్ఖువిఞ్ఞాణధాతు…పే॰… మనోధాతు, ధమ్మధాతు, మనోవిఞ్ఞాణధాతూతి ఏకేకస్మిం తీణి తీణి కత్వా అట్ఠారస ధాతుయో.
Tattha anuparivattantīti anubandhanti nappajahanti, lokato na nivattantīti attho. Lābhoti pabbajitassa cīvarādi, gahaṭṭhassa dhanadhaññādilābho. Soyeva alabbhamāno lābho alābho na lābho alābhoti vuccati, no ca attābhāvappattito pariññeyyo siyā. Yasoti parivāro. Soyeva alabbhamāno yaso ayaso. Nindāti avaṇṇabhaṇanaṃ. Pasaṃsāti vaṇṇabhaṇanaṃ. Sukhanti kāmāvacarakāyikacetasikaṃ. Dukkhanti puthujjanasotāpannasakadāgāmīnaṃ kāyikacetasikaṃ, anāgāmiarahantānaṃ kāyikameva. Sattāvāsāti sattānaṃ āvāsā, vasanaṭṭhānānīti attho. Tāni pana tathā pakāsitā khandhā eva. Sattasu viññāṇaṭṭhitīsu asaññasattena ca nevasaññānāsaññāyatanena ca saddhiṃ nava sattāvāsā. Dasāyatanānīti cakkhāyatanaṃ, rūpāyatanaṃ, sotāyatanaṃ, saddāyatanaṃ, ghānāyatanaṃ, gandhāyatanaṃ, jivhāyatanaṃ, rasāyatanaṃ, kāyāyatanaṃ, phoṭṭhabbāyatananti evaṃ dasa. Dvādasāyatanānīti manāyatanadhammāyatanehi saddhiṃ evaṃ dvādasa. Aṭṭhārasa dhātuyoti cakkhudhātu, rūpadhātu, cakkhuviññāṇadhātu…pe… manodhātu, dhammadhātu, manoviññāṇadhātūti ekekasmiṃ tīṇi tīṇi katvā aṭṭhārasa dhātuyo.
సదిసనామోతి తేసం సదిసనామో ఏకగుణవణ్ణనామో. సదిసవ్హయోతి ఏకగుణవణ్ణనామేన అవ్హాయనో. సచ్చసదిసవ్హయోతి అవితథఏకగుణవణ్ణనామేన అవిపరీతేన అవ్హాయనో.
Sadisanāmoti tesaṃ sadisanāmo ekaguṇavaṇṇanāmo. Sadisavhayoti ekaguṇavaṇṇanāmena avhāyano. Saccasadisavhayoti avitathaekaguṇavaṇṇanāmena aviparītena avhāyano.
ఆసితోతి ఉపసఙ్కమితో. ఉపాసితోతి ఉపగన్త్వా సేవితో. పయిరుపాసితోతి భత్తివసేన అతీవ సేవితో.
Āsitoti upasaṅkamito. Upāsitoti upagantvā sevito. Payirupāsitoti bhattivasena atīva sevito.
౧౦౫. కుబ్బనకన్తి పరిత్తవనం. బహుప్ఫలం కాననమావసేయ్యాతి అనేకఫలాదివికతిభరితకాననం ఆగమ్మ వసేయ్య. అప్పదస్సేతి బావరిప్పభుతికే పరిత్తపఞ్ఞే. మహోదధిన్తి అనోతత్తాదిం మహన్తం ఉదకరాసిం.
105.Kubbanakanti parittavanaṃ. Bahupphalaṃ kānanamāvaseyyāti anekaphalādivikatibharitakānanaṃ āgamma vaseyya. Appadasseti bāvarippabhutike parittapaññe. Mahodadhinti anotattādiṃ mahantaṃ udakarāsiṃ.
అప్పదస్సాతి మన్దదస్సినో. పరిత్తదస్సాతి అతిమన్దదస్సినో. థోకదస్సాతి పరిత్తతోపి అతిపరిత్తదస్సినో. ఓమకదస్సాతి హేట్ఠిమదస్సినో. లామకదస్సాతి అప్పధానదస్సినో. ఛతుక్కదస్సాతి న ఉత్తమదస్సినో. అప్పమాణదస్సన్తి పమాణం అతిక్కమిత్వా అప్పమాణం నిబ్బానదస్సం. అగ్గదస్సన్తి ‘‘అగ్గతో వే పసన్నాన’’న్తిఆదినా (అ॰ ని॰ ౪.౩౪; ఇతివు॰ ౯౦) నయేన అగ్గధమ్మదస్సం. సేట్ఠదస్సన్తి సమ్బుద్ధో ద్విపదసేట్ఠోతి సేట్ఠదస్సం. విసేట్ఠదస్సన్తిఆదీని చత్తారి ఉపసగ్గేన వడ్ఢితాని. అసమన్తి న సమం అసమం సబ్బఞ్ఞుం. అసమసమన్తి అసమేహి అతీతబుద్ధేహి సమం అసమసమం. అప్పటిసమన్తి అత్తనో సదిసవిరహితం. అప్పటిభాగన్తి అత్తనో పటిబిమ్బవిరహితం. అప్పటిపుగ్గలన్తి పటిమల్లపుగ్గలవిరహితం. దేవాతిదేవన్తి విసుద్ధిదేవానమ్పి అతిదేవం. అభిమఙ్గలసమ్మతట్ఠేన ఉసభం. అఛమ్భితట్ఠేన పురిససీహం. నిద్దోసట్ఠేన పురిసనాగం. ఉత్తమట్ఠేన పురిసాజఞ్ఞం. అట్ఠపరిసపథవిం ఉప్పీళేత్వా సదేవకే లోకే కేనచి పచ్చత్థికేన పచ్చామిత్తేన అకమ్పియే అచలట్ఠానే తిట్ఠనట్ఠేన పురిసనిసభం. ధమ్మదేసనాధురవహనట్ఠేన పురిసధోరయ్హం.
Appadassāti mandadassino. Parittadassāti atimandadassino. Thokadassāti parittatopi atiparittadassino. Omakadassāti heṭṭhimadassino. Lāmakadassāti appadhānadassino. Chatukkadassāti na uttamadassino. Appamāṇadassanti pamāṇaṃ atikkamitvā appamāṇaṃ nibbānadassaṃ. Aggadassanti ‘‘aggato ve pasannāna’’ntiādinā (a. ni. 4.34; itivu. 90) nayena aggadhammadassaṃ. Seṭṭhadassanti sambuddho dvipadaseṭṭhoti seṭṭhadassaṃ. Viseṭṭhadassantiādīni cattāri upasaggena vaḍḍhitāni. Asamanti na samaṃ asamaṃ sabbaññuṃ. Asamasamanti asamehi atītabuddhehi samaṃ asamasamaṃ. Appaṭisamanti attano sadisavirahitaṃ. Appaṭibhāganti attano paṭibimbavirahitaṃ. Appaṭipuggalanti paṭimallapuggalavirahitaṃ. Devātidevanti visuddhidevānampi atidevaṃ. Abhimaṅgalasammataṭṭhena usabhaṃ. Achambhitaṭṭhena purisasīhaṃ. Niddosaṭṭhena purisanāgaṃ. Uttamaṭṭhena purisājaññaṃ. Aṭṭhaparisapathaviṃ uppīḷetvā sadevake loke kenaci paccatthikena paccāmittena akampiye acalaṭṭhāne tiṭṭhanaṭṭhena purisanisabhaṃ. Dhammadesanādhuravahanaṭṭhena purisadhorayhaṃ.
మానసకం వా సరన్తి మనసా చిన్తేత్వా కతం పల్లం వా నామమేవ వా. అనోతత్తం వా దహన్తి చన్దిమసూరియా దక్ఖిణేన వా ఉత్తరేన వా గచ్ఛన్తా పబ్బతన్తరేన తం ఓభాసేన్తి, ఉజుం గచ్ఛన్తా న ఓభాసేన్తి, తేనేవస్స ‘‘అనోతత్త’’న్తి సఙ్ఖా ఉదపాది. ఏవరూపం అనోతత్తం వా దహం. అక్ఖోభం అమితోదకన్తి చాలేతుం అసక్కుణేయ్యం అపరిమితం ఉదకజలరాసిం. ఏవమేవాతి ఓపమ్మసంసన్దనం, బుద్ధం భగవన్తం అక్ఖోభం ఆసభం ఠానట్ఠానేన చాలేతుం అసక్కుణేయ్యం. అమితతేజన్తి అపరిమితఞాణతేజం. పభిన్నఞాణన్తి దసబలఞాణాదివసేన పభేదగతఞాణం. వివటచక్ఖున్తి సమన్తచక్ఖుం.
Mānasakaṃ vā saranti manasā cintetvā kataṃ pallaṃ vā nāmameva vā. Anotattaṃ vā dahanti candimasūriyā dakkhiṇena vā uttarena vā gacchantā pabbatantarena taṃ obhāsenti, ujuṃ gacchantā na obhāsenti, tenevassa ‘‘anotatta’’nti saṅkhā udapādi. Evarūpaṃ anotattaṃ vā dahaṃ. Akkhobhaṃ amitodakanti cāletuṃ asakkuṇeyyaṃ aparimitaṃ udakajalarāsiṃ. Evamevāti opammasaṃsandanaṃ, buddhaṃ bhagavantaṃ akkhobhaṃ āsabhaṃ ṭhānaṭṭhānena cāletuṃ asakkuṇeyyaṃ. Amitatejanti aparimitañāṇatejaṃ. Pabhinnañāṇanti dasabalañāṇādivasena pabhedagatañāṇaṃ. Vivaṭacakkhunti samantacakkhuṃ.
పఞ్ఞాపభేదకుసలన్తి ‘‘యా పఞ్ఞా పజాననా విచయో పవిచయో’’తిఆదినా (ధ॰ స॰ ౧౬; విభ॰ ౫౨౫) నయేన పఞ్ఞాయ పభేదజాననే ఛేకం. అధిగతపటిసమ్భిదన్తి పటిలద్ధచతుపటిసమ్భిదం. చతువేసారజ్జప్పత్తన్తి ‘‘సమ్మాసమ్బుద్ధస్స తే పటిజానతో ఇమే ధమ్మా అనభిసమ్బుద్ధా’’తిఆదినా (మ॰ ని॰ ౧.౧౫౦; అ॰ ని॰ ౪.౮) నయేన వుత్తేసు చతూసు ఠానేసు విసారదభావప్పత్తం. సద్ధాధిముత్తన్తి పరిసుద్ధే ఫలసమాపత్తిచిత్తే అధిముత్తం, తత్థ పవిట్ఠం. సేతపచ్చత్తన్తి వాసనాయ విప్పహీనత్తా పరిసుద్ధం ఆవేణికఅత్తభావం. అద్వయభాణిన్తి పరిచ్ఛిన్నవచనత్తా ద్వివచనవిరహితం. తాదిన్తి తాదిసం, ఇట్ఠానిట్ఠేసు అకమ్పనం వా. తథా పటిఞ్ఞా అస్సాతి తథాపటిఞ్ఞో, తం. అపరిత్తన్తి న ఖుద్దకం. మహన్తన్తి తేధాతుం అతిక్కమిత్వా మహన్తప్పత్తం.
Paññāpabhedakusalanti ‘‘yā paññā pajānanā vicayo pavicayo’’tiādinā (dha. sa. 16; vibha. 525) nayena paññāya pabhedajānane chekaṃ. Adhigatapaṭisambhidanti paṭiladdhacatupaṭisambhidaṃ. Catuvesārajjappattanti ‘‘sammāsambuddhassa te paṭijānato ime dhammā anabhisambuddhā’’tiādinā (ma. ni. 1.150; a. ni. 4.8) nayena vuttesu catūsu ṭhānesu visāradabhāvappattaṃ. Saddhādhimuttanti parisuddhe phalasamāpatticitte adhimuttaṃ, tattha paviṭṭhaṃ. Setapaccattanti vāsanāya vippahīnattā parisuddhaṃ āveṇikaattabhāvaṃ. Advayabhāṇinti paricchinnavacanattā dvivacanavirahitaṃ. Tādinti tādisaṃ, iṭṭhāniṭṭhesu akampanaṃ vā. Tathā paṭiññā assāti tathāpaṭiñño, taṃ. Aparittanti na khuddakaṃ. Mahantanti tedhātuṃ atikkamitvā mahantappattaṃ.
గమ్భీరన్తి అఞ్ఞేసం దుప్పవేసం. అప్పమేయ్యన్తి అతులట్ఠేన అప్పమేయ్యం. దుప్పరియోగాహన్తి పరియోగాహితుం దుక్ఖప్పవేసం. పహూతరతనన్తి సద్ధాదిరతనేహి పహూతరతనం. సాగరసమన్తి రతనాకరతో సముద్దసదిసం. ఛళఙ్గుపేక్ఖాయ సమన్నాగతన్తి ‘‘చక్ఖునా రూపం దిస్వా నేవ సుమనో హోతి న దుమ్మనో’’తి (అ॰ ని॰ ౬.౧) వుత్తనయేన ఛళఙ్గుపేక్ఖాయ పరిపుణ్ణం. అతులన్తి తులవిరహితం, తులయితుం అసక్కుణేయ్యం. విపులన్తి అతిమహన్తం. అప్పమేయ్యన్తి పమేతుం అసక్కుణేయ్యం. తం తాదిసన్తి తం భగవన్తం తాదిగుణసమ్పన్నం. పవదతం మగ్గవాదినన్తి పవదన్తానం కథేన్తానం ఉత్తమం కథయన్తం వదన్తం అధిగచ్ఛిన్తి సమ్బన్ధో. మేరుమివ నగానన్తి పబ్బతానం అన్తరే సినేరుం వియ. గరుళమివ దిజానన్తి పక్ఖిజాతానం అన్తరే సుపణ్ణం వియ. సీహమివ మిగానన్తి చతుప్పదానమన్తరే సీహం వియ. ఉదధిమివ అణ్ణవానన్తి విత్థిణ్ణఅణ్ణవానం అన్తరే సముద్దం వియ అధిగచ్ఛిం. జినపవరన్తి బుద్ధుత్తమం.
Gambhīranti aññesaṃ duppavesaṃ. Appameyyanti atulaṭṭhena appameyyaṃ. Duppariyogāhanti pariyogāhituṃ dukkhappavesaṃ. Pahūtaratananti saddhādiratanehi pahūtaratanaṃ. Sāgarasamanti ratanākarato samuddasadisaṃ. Chaḷaṅgupekkhāya samannāgatanti ‘‘cakkhunā rūpaṃ disvā neva sumano hoti na dummano’’ti (a. ni. 6.1) vuttanayena chaḷaṅgupekkhāya paripuṇṇaṃ. Atulanti tulavirahitaṃ, tulayituṃ asakkuṇeyyaṃ. Vipulanti atimahantaṃ. Appameyyanti pametuṃ asakkuṇeyyaṃ. Taṃ tādisanti taṃ bhagavantaṃ tādiguṇasampannaṃ. Pavadataṃ maggavādinanti pavadantānaṃ kathentānaṃ uttamaṃ kathayantaṃ vadantaṃ adhigacchinti sambandho. Merumiva nagānanti pabbatānaṃ antare sineruṃ viya. Garuḷamiva dijānanti pakkhijātānaṃ antare supaṇṇaṃ viya. Sīhamiva migānanti catuppadānamantare sīhaṃ viya. Udadhimiva aṇṇavānanti vitthiṇṇaaṇṇavānaṃ antare samuddaṃ viya adhigacchiṃ. Jinapavaranti buddhuttamaṃ.
౧౦౬. యేమే పుబ్బేతి యే ఇమే పుబ్బే.
106.Yeme pubbeti ye ime pubbe.
౧౦౭. తమోనుదాసీనోతి తమోనుదో ఆసీనో. భూరిపఞ్ఞాణోతి ఞాణద్ధజో. భూరిమేధసోతి విపులపఞ్ఞో.
107.Tamonudāsīnoti tamonudo āsīno. Bhūripaññāṇoti ñāṇaddhajo. Bhūrimedhasoti vipulapañño.
నిద్దేసే పభఙ్కరోతి తేజంకరో. ఆలోకకరోతి అనన్ధకారకరో. ఓభాసకరోతి ఓభాసం జోతిం కరోతీతి ఓభాసకరో. దీపసదిసం ఆలోకం కరోతీతి దీపఙ్కరో. పదీపసదిసం ఆలోకం కరోతీతి పదీపకరో. ఉజ్జోతకరోతి పతాపకరో. పజ్జోతకరోతి దిసావిదిసా పతాపకరో.
Niddese pabhaṅkaroti tejaṃkaro. Ālokakaroti anandhakārakaro. Obhāsakaroti obhāsaṃ jotiṃ karotīti obhāsakaro. Dīpasadisaṃ ālokaṃ karotīti dīpaṅkaro. Padīpasadisaṃ ālokaṃ karotīti padīpakaro. Ujjotakaroti patāpakaro. Pajjotakaroti disāvidisā patāpakaro.
భూరిపఞ్ఞాణోతి పుథులఞాణో. ఞాణపఞ్ఞాణోతి ఞాణేన పాకటో. పఞ్ఞాధజోతి ఉస్సితట్ఠేన పఞ్ఞావ ధజో అస్సాతి పఞ్ఞాధజో, ధజో రథస్స పఞ్ఞాణన్తిఆదీసు (జా॰ ౨.౨౨.౧౮౪౧; చూళని॰ పారాయనానుగీతిగాథానిద్దేస ౧౦౭) వియ. విభూతవిహారీతి పాకటవిహారో.
Bhūripaññāṇoti puthulañāṇo. Ñāṇapaññāṇoti ñāṇena pākaṭo. Paññādhajoti ussitaṭṭhena paññāva dhajo assāti paññādhajo, dhajo rathassa paññāṇantiādīsu (jā. 2.22.1841; cūḷani. pārāyanānugītigāthāniddesa 107) viya. Vibhūtavihārīti pākaṭavihāro.
౧౦౮. సన్దిట్ఠికమకాలికన్తి సామం పస్సితబ్బం ఫలం, న చ కాలన్తరే పత్తబ్బఫలం. అనీతికన్తి కిలేసాదిఈతివిరహితం.
108.Sandiṭṭhikamakālikanti sāmaṃ passitabbaṃ phalaṃ, na ca kālantare pattabbaphalaṃ. Anītikanti kilesādiītivirahitaṃ.
సన్దిట్ఠికన్తి లోకుత్తరధమ్మో యేన అధిగతో హోతి, తేన పరసద్ధాయ గన్తబ్బతం హిత్వా పచ్చవేక్ఖణఞాణేన సయం దట్ఠబ్బోతి సన్దిట్ఠికో, తం సన్దిట్ఠికం. అత్తనో ఫలందానం సన్ధాయ నాస్స కాలోతి అకాలో, అకాలోయేవ అకాలికో. యో ఏత్థ అరియమగ్గధమ్మో, సో అత్తనో సమనన్తరమేవ ఫలం దేతీతి అత్థో, తం అకాలికం. ఏహి పస్స ఇమం ధమ్మన్తి ఏవం పవత్తం ఏహిపస్సవిధిం అరహతీతి ఏహిపస్సికో, తం ఏహిపస్సికం. ఆదిత్తం చేలం వా సీసం వా అజ్ఝుపేక్ఖిత్వాపి అత్తనో చిత్తే ఉపనయం అరహతీతి ఓపనేయ్యికో, తం ఓపనేయ్యికం. సబ్బేహిపి ఉగ్ఘటితఞ్ఞూఆదీహి ‘‘భావితో మే మగ్గో, అధిగతం ఫలం, సచ్ఛికతో నిరోధో’’తి అత్తని అత్తని వేదితబ్బన్తి పచ్చత్తం వేదితబ్బం విఞ్ఞూహి.
Sandiṭṭhikanti lokuttaradhammo yena adhigato hoti, tena parasaddhāya gantabbataṃ hitvā paccavekkhaṇañāṇena sayaṃ daṭṭhabboti sandiṭṭhiko, taṃ sandiṭṭhikaṃ. Attano phalaṃdānaṃ sandhāya nāssa kāloti akālo, akāloyeva akāliko. Yo ettha ariyamaggadhammo, so attano samanantarameva phalaṃ detīti attho, taṃ akālikaṃ. Ehi passa imaṃ dhammanti evaṃ pavattaṃ ehipassavidhiṃ arahatīti ehipassiko, taṃ ehipassikaṃ. Ādittaṃ celaṃ vā sīsaṃ vā ajjhupekkhitvāpi attano citte upanayaṃ arahatīti opaneyyiko, taṃ opaneyyikaṃ. Sabbehipi ugghaṭitaññūādīhi ‘‘bhāvito me maggo, adhigataṃ phalaṃ, sacchikato nirodho’’ti attani attani veditabbanti paccattaṃ veditabbaṃ viññūhi.
౧౦౯. అథ నం బావరీ ఆహ ‘‘కిం ను తమ్హా’’తి ద్వే గాథా.
109. Atha naṃ bāvarī āha ‘‘kiṃ nu tamhā’’ti dve gāthā.
ముహుత్తమ్పీతి థోకమ్పి. ఖణమ్పీతి న బహుకమ్పి. లయమ్పీతి మనమ్పి. వయమ్పీతి కోట్ఠాసమ్పి. అద్ధమ్పీతి దివసమ్పి.
Muhuttampīti thokampi. Khaṇampīti na bahukampi. Layampīti manampi. Vayampīti koṭṭhāsampi. Addhampīti divasampi.
౧౧౧-౧౧౩. తతో పిఙ్గియో భగవతో సన్తికా అవిప్పవాసమేవ దీపేన్తో ‘‘నాహం తమ్హా’’తిఆదిమాహ. నాహం యో మే…పే॰… పస్సామి నం మనసా చక్ఖునావాతి తం బుద్ధం మంసచక్ఖునా వియ మనసా పస్సామి. నమస్సమానో వివసేమి రత్తిన్తి నమస్సమానోవ రత్తిం అతినామేమి.
111-113. Tato piṅgiyo bhagavato santikā avippavāsameva dīpento ‘‘nāhaṃ tamhā’’tiādimāha. Nāhaṃ yo me…pe… passāmi naṃ manasā cakkhunāvāti taṃ buddhaṃ maṃsacakkhunā viya manasā passāmi. Namassamāno vivasemi rattinti namassamānova rattiṃ atināmemi.
౧౧౪. తేన తేనేవ నతోతి యేన యేన దిసాభాగేన బుద్ధో, తేన తేనేవాహమ్పి నతో, తన్నిన్నో తప్పోణోతి దస్సేతి.
114. Tena teneva natoti yena yena disābhāgena buddho, tena tenevāhampi nato, tanninno tappoṇoti dasseti.
౧౧౫. దుబ్బలథామకస్సాతి అప్పథామకస్స. అథ వా దుబ్బలస్స దుత్థామకస్స చ, బలవీరియహీనస్సాపీతి వుత్తం హోతి. తేనేవ కాయో న పలేతీతి తేనేవ దుబ్బలత్థామకత్తేన కాయో న గచ్ఛతి, యేన బుద్ధో, న తేన గచ్ఛతి. ‘‘న పరేతీ’’తిపి పాఠో, సో ఏవత్థో. తత్థాతి బుద్ధస్స సన్తికే. సఙ్కప్పయన్తాయాతి సఙ్కప్పగమనేన. తేన యుత్తోతి యేన బుద్ధో, తేన యుత్తో పయుత్తో అనుయుత్తోతి దస్సేతి.
115.Dubbalathāmakassāti appathāmakassa. Atha vā dubbalassa dutthāmakassa ca, balavīriyahīnassāpīti vuttaṃ hoti. Teneva kāyo na paletīti teneva dubbalatthāmakattena kāyo na gacchati, yena buddho, na tena gacchati. ‘‘Na paretī’’tipi pāṭho, so evattho. Tatthāti buddhassa santike. Saṅkappayantāyāti saṅkappagamanena. Tena yuttoti yena buddho, tena yutto payutto anuyuttoti dasseti.
యేన బుద్ధోతి యేన దిసాభాగేన బుద్ధో ఉపసఙ్కమితబ్బో, తేన దిసాభాగేన న పలేతి. అథ వా భుమ్మత్థే కరణవచనం. యత్థ బుద్ధో తత్థ న పలేతి న గచ్ఛతి. న వజతీతి పురతో న యాతి. న గచ్ఛతీతి నివత్తతి. నాతిక్కమతీతి న ఉపసఙ్కమతి.
Yena buddhoti yena disābhāgena buddho upasaṅkamitabbo, tena disābhāgena na paleti. Atha vā bhummatthe karaṇavacanaṃ. Yattha buddho tattha na paleti na gacchati. Na vajatīti purato na yāti. Na gacchatīti nivattati. Nātikkamatīti na upasaṅkamati.
౧౧౬. పఙ్కే సయానోతి కామకద్దమే సయమానో. దీపా దీపం ఉపల్లవిన్తి సత్థారాదితో సత్థారాదిం అధిగచ్ఛిం. అథద్దసాసిం సమ్బుద్ధన్తి సోహం ఏవం దుదిట్ఠిం గహేత్వా అన్వాహిణ్డన్తో అథ పాసాణకచేతియే బుద్ధమద్దక్ఖిం.
116.Paṅke sayānoti kāmakaddame sayamāno. Dīpā dīpaṃ upallavinti satthārādito satthārādiṃ adhigacchiṃ. Athaddasāsiṃ sambuddhanti sohaṃ evaṃ dudiṭṭhiṃ gahetvā anvāhiṇḍanto atha pāsāṇakacetiye buddhamaddakkhiṃ.
తత్థ సేమానోతి నిసజ్జమానో. సయమానోతి సేయ్యం కప్పయమానో. ఆవసమానోతి వసమానో. పరివసమానోతి నిచ్చం వసమానో.
Tattha semānoti nisajjamāno. Sayamānoti seyyaṃ kappayamāno. Āvasamānoti vasamāno. Parivasamānoti niccaṃ vasamāno.
పల్లవిన్తి ఉగ్గమిం. ఉపల్లవిన్తి ఉత్తరిం , సమ్పల్లవిన్తి ఉపసగ్గేన పదం వడ్ఢితం. అద్దసన్తి నిద్దేసస్స ఉద్దేసపదం. అద్దసన్తి పస్సిం. అద్దక్ఖిన్తి ఓలోకేసిం. అపస్సిన్తి ఏసిం. పటివిజ్ఝిన్తి వినివిజ్ఝిం.
Pallavinti uggamiṃ. Upallavinti uttariṃ , sampallavinti upasaggena padaṃ vaḍḍhitaṃ. Addasanti niddesassa uddesapadaṃ. Addasanti passiṃ. Addakkhinti olokesiṃ. Apassinti esiṃ. Paṭivijjhinti vinivijjhiṃ.
౧౧౭. ఇమిస్సా గాథాయ అవసానే పిఙ్గియస్స చ బావరిస్స చ ఇన్ద్రియపరిపాకం విదిత్వా భగవా సావత్థియం ఠితోయేవ సువణ్ణోభాసం ముఞ్చి. పిఙ్గియో బావరిస్స బుద్ధగుణే వణ్ణయన్తో నిసిన్నో ఏవ తం ఓభాసం దిస్వా ‘‘కిం ఇద’’న్తి ఓలోకేన్తో భగవన్తం అత్తనో పురతో ఠితం వియ దిస్వా బావరిబ్రాహ్మణస్స ‘‘బుద్ధో ఆగతో’’తి ఆరోచేసి. బ్రాహ్మణో ఉట్ఠాయాసనా అఞ్జలిం పగ్గహేత్వా అట్ఠాసి. భగవాపి ఓభాసం ఫరిత్వా బ్రాహ్మణస్స అత్తానం దస్సేన్తో ఉభిన్నమ్పి సప్పాయం విదిత్వా పిఙ్గియమేవ ఆలపమానో ‘‘యథా అహూ, వక్కలీ’’తి ఇమం గాథమభాసి.
117. Imissā gāthāya avasāne piṅgiyassa ca bāvarissa ca indriyaparipākaṃ viditvā bhagavā sāvatthiyaṃ ṭhitoyeva suvaṇṇobhāsaṃ muñci. Piṅgiyo bāvarissa buddhaguṇe vaṇṇayanto nisinno eva taṃ obhāsaṃ disvā ‘‘kiṃ ida’’nti olokento bhagavantaṃ attano purato ṭhitaṃ viya disvā bāvaribrāhmaṇassa ‘‘buddho āgato’’ti ārocesi. Brāhmaṇo uṭṭhāyāsanā añjaliṃ paggahetvā aṭṭhāsi. Bhagavāpi obhāsaṃ pharitvā brāhmaṇassa attānaṃ dassento ubhinnampi sappāyaṃ viditvā piṅgiyameva ālapamāno ‘‘yathā ahū, vakkalī’’ti imaṃ gāthamabhāsi.
తస్సత్థో – యథా వక్కలిత్థేరో సద్ధాధిముత్తో అహోసి, సద్ధాధురేనేవ అరహత్తం పాపుణి, యథా చ సోళసన్నం ఏకో భద్రావుధో నామ, యథా చ ఆళవిగోతమో చ. ఏవమేవ త్వమ్పి పముఞ్చస్సు సద్ధం , తతో సద్ధాయ అధిముచ్చన్తో ‘‘సబ్బే సఙ్ఖారా అనిచ్చా’’తిఆదినా (ధ॰ ప॰ ౨౭౭; థేరగా॰ ౬౭౬; పటి॰ మ॰ ౧.౩౧; కథా॰ ౭౫౩) నయేన విపస్సనం ఆరభిత్వా మచ్చుధేయ్యస్స పారం నిబ్బానం గమిస్ససీతి అరహత్తనికూటేన దేసనం నిట్ఠాపేసి, దేసనాపరియోసానే పిఙ్గియో అరహత్తే, బావరీ అనాగామిఫలే పతిట్ఠహి, బావరిబ్రాహ్మణస్స సిస్సా పన పఞ్చసతా సోతాపన్నా అహేసుం.
Tassattho – yathā vakkalitthero saddhādhimutto ahosi, saddhādhureneva arahattaṃ pāpuṇi, yathā ca soḷasannaṃ eko bhadrāvudho nāma, yathā ca āḷavigotamo ca. Evameva tvampi pamuñcassu saddhaṃ, tato saddhāya adhimuccanto ‘‘sabbe saṅkhārā aniccā’’tiādinā (dha. pa. 277; theragā. 676; paṭi. ma. 1.31; kathā. 753) nayena vipassanaṃ ārabhitvā maccudheyyassa pāraṃ nibbānaṃ gamissasīti arahattanikūṭena desanaṃ niṭṭhāpesi, desanāpariyosāne piṅgiyo arahatte, bāvarī anāgāmiphale patiṭṭhahi, bāvaribrāhmaṇassa sissā pana pañcasatā sotāpannā ahesuṃ.
తత్థ ముఞ్చస్సూతి మోచస్సు. పముఞ్చస్సూతి మోచేహి. అధిముఞ్చస్సూతి తత్థ అధిమోక్ఖం కరస్సు. ఓకప్పేహీతి బహుమానం ఉప్పాదేహీతి. సబ్బే సఙ్ఖారా అనిచ్చాతి హుత్వా అభావట్ఠేన. సబ్బే సఙ్ఖారా దుక్ఖాతి దుక్ఖమట్ఠేన. సబ్బే ధమ్మా అనత్తాతి అవసవత్తనట్ఠేన.
Tattha muñcassūti mocassu. Pamuñcassūti mocehi. Adhimuñcassūti tattha adhimokkhaṃ karassu. Okappehīti bahumānaṃ uppādehīti. Sabbe saṅkhārā aniccāti hutvā abhāvaṭṭhena. Sabbe saṅkhārā dukkhāti dukkhamaṭṭhena. Sabbe dhammā anattāti avasavattanaṭṭhena.
౧౧౮. ఇదాని పిఙ్గియో అత్తనో పసాదం నివేదేన్తో ‘‘ఏస భియ్యోతిఆదిమాహ. తత్థ పటిభానవాతి పటిభానప్పటిసమ్భిదాయ ఉపేతో.
118. Idāni piṅgiyo attano pasādaṃ nivedento ‘‘esa bhiyyotiādimāha. Tattha paṭibhānavāti paṭibhānappaṭisambhidāya upeto.
భియ్యో భియ్యోతి ఉపరూపరి.
Bhiyyo bhiyyoti uparūpari.
౧౧౯. అధిదేవే అభిఞ్ఞాయాతి అధిదేవకరే ధమ్మే ఞత్వా. పరోపరన్తి హీనపణీతం, అత్తనో చ పరస్స చ అధిదేవత్తకరం సబ్బధమ్మజాతం అవేదీతి వుత్తం హోతి. కఙ్ఖీనం పటిజానతన్తి కఙ్ఖీనంయేవ సతం ‘‘నిక్కఙ్ఖమ్హా’’తి పటిజానన్తానం.
119.Adhideve abhiññāyāti adhidevakare dhamme ñatvā. Paroparanti hīnapaṇītaṃ, attano ca parassa ca adhidevattakaraṃ sabbadhammajātaṃ avedīti vuttaṃ hoti. Kaṅkhīnaṃ paṭijānatanti kaṅkhīnaṃyeva sataṃ ‘‘nikkaṅkhamhā’’ti paṭijānantānaṃ.
నిద్దేసే పారాయనికపఞ్హానన్తి పారాయనికబ్రాహ్మణానం పుచ్ఛానం. అవసానం కరోతీతి అన్తకరో. కోటిం కరోతీతి పరియన్తకరో. సీమం మరియాదం కరోతీతి పరిచ్ఛేదకరో. నిగమం కరోతీతి పరివటుమకరో. సభియపఞ్హానన్తి న కేవలం పారాయనికబ్రాహ్మణానం పఞ్హానం ఏవ, అథ ఖో సభియపరిబ్బాజకాదీనమ్పి పఞ్హానం అన్తం కరోతీతి దస్సేతుం ‘‘సభియపఞ్హాన’’న్తిఆదిమాహ.
Niddese pārāyanikapañhānanti pārāyanikabrāhmaṇānaṃ pucchānaṃ. Avasānaṃ karotīti antakaro. Koṭiṃ karotīti pariyantakaro. Sīmaṃ mariyādaṃ karotīti paricchedakaro. Nigamaṃ karotīti parivaṭumakaro. Sabhiyapañhānanti na kevalaṃ pārāyanikabrāhmaṇānaṃ pañhānaṃ eva, atha kho sabhiyaparibbājakādīnampi pañhānaṃ antaṃ karotīti dassetuṃ ‘‘sabhiyapañhāna’’ntiādimāha.
౧౨౦. అసంహీరన్తి రాగాదీహి అసంహారియం. అసఙ్కుప్పన్తి అసఙ్కుప్పం అవిపరిణామధమ్మం. ద్వీహిపి పదేహి నిబ్బానం భణతి. అద్ధా గమిస్సామీతి ఏకంసేనేవ తం అనుపాదిసేసనిబ్బానధాతుం గమిస్సామి. న మేత్థ కఙ్ఖాతి నత్థి మే ఏత్థ నిబ్బానే కఙ్ఖా. ఏవం మం ధారేహి అధిముత్తచిత్తన్తి పిఙ్గియో ‘‘ఏవమేవ త్వమ్పి పముఞ్చస్సు సద్ధ’’న్తి ఇమినా భగవతో ఓవాదేన అత్తని సద్ధం ఉప్పాదేత్వా సద్ధాధురేనేవ చ విముఞ్చిత్వా తం సద్ధాధిముత్తిం పకాసేన్తో భగవన్తం ఆహ – ‘‘ఏవం మం ధారేహి అధిముత్తచిత్త’’న్తి. అయఞ్హేత్థ అధిప్పాయో ‘‘యథా మం త్వం అవచ, ఏవమేవ మం అధిముత్తచిత్తం ధారేహీ’’తి.
120.Asaṃhīranti rāgādīhi asaṃhāriyaṃ. Asaṅkuppanti asaṅkuppaṃ avipariṇāmadhammaṃ. Dvīhipi padehi nibbānaṃ bhaṇati. Addhā gamissāmīti ekaṃseneva taṃ anupādisesanibbānadhātuṃ gamissāmi. Na mettha kaṅkhāti natthi me ettha nibbāne kaṅkhā. Evaṃ maṃ dhārehi adhimuttacittanti piṅgiyo ‘‘evameva tvampi pamuñcassu saddha’’nti iminā bhagavato ovādena attani saddhaṃ uppādetvā saddhādhureneva ca vimuñcitvā taṃ saddhādhimuttiṃ pakāsento bhagavantaṃ āha – ‘‘evaṃ maṃ dhārehi adhimuttacitta’’nti. Ayañhettha adhippāyo ‘‘yathā maṃ tvaṃ avaca, evameva maṃ adhimuttacittaṃ dhārehī’’ti.
న సంహరియతీతి గహేత్వా సంహరితుం న సక్కా. నియోగవచనన్తి యుత్తవచనం. అవత్థాపనవచనన్తి సన్నిట్ఠానవచనం. ఇమస్మిం పారాయనవగ్గే యం అన్తరన్తరా న వుత్తం, తం హేట్ఠా వుత్తనయేన గహేతబ్బం. సేసం సబ్బత్థ పాకటమేవ.
Na saṃhariyatīti gahetvā saṃharituṃ na sakkā. Niyogavacananti yuttavacanaṃ. Avatthāpanavacananti sanniṭṭhānavacanaṃ. Imasmiṃ pārāyanavagge yaṃ antarantarā na vuttaṃ, taṃ heṭṭhā vuttanayena gahetabbaṃ. Sesaṃ sabbattha pākaṭameva.
సద్ధమ్మప్పజ్జోతికాయ చూళనిద్దేస-అట్ఠకథాయ
Saddhammappajjotikāya cūḷaniddesa-aṭṭhakathāya
పారాయనానుగీతిగాథానిద్దేసవణ్ణనా నిట్ఠితా.
Pārāyanānugītigāthāniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
పారాయనవగ్గవణ్ణనా నిట్ఠితా.
Pārāyanavaggavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / ఖుద్దకనికాయ • Khuddakanikāya / చూళనిద్దేసపాళి • Cūḷaniddesapāḷi
౧౮. పారాయనానుగీతిగాథా • 18. Pārāyanānugītigāthā
౧౮. పారాయనానుగీతిగాథానిద్దేసో • 18. Pārāyanānugītigāthāniddeso