Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / စူဠနိဒ္ဒေသ-အဋ္ဌကထာ • Cūḷaniddesa-aṭṭhakathā

    ၁၈. ပာရာယနာနုဂီတိဂာထာနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ

    18. Pārāyanānugītigāthāniddesavaṇṇanā

    ၁၀၂. ပာရာယနမနုဂာယိသ္သန္တိ အသ္သ အယံ သမ္ဗန္ဓော – ဘဂဝတာ ဟိ ပာရာယနေ ဒေသိတေ သောဠသသဟသ္သဇဋိလာ အရဟတ္တံ ပာပုဏိံသု, အဝသေသာနဉ္စ စုဒ္ဒသကောဋိသင္ခာနံ ဒေဝမနုသ္သာနံ ဓမ္မာဘိသမယော အဟောသိ။ ဝုတ္တဉ္ဟေတံ ပောရာဏေဟိ –

    102.Pārāyanamanugāyissanti assa ayaṃ sambandho – bhagavatā hi pārāyane desite soḷasasahassajaṭilā arahattaṃ pāpuṇiṃsu, avasesānañca cuddasakoṭisaṅkhānaṃ devamanussānaṃ dhammābhisamayo ahosi. Vuttañhetaṃ porāṇehi –

    ‘‘တတော ပာသာဏကေ ရမ္မေ၊ ပာရာယနသမာဂမေ။

    ‘‘Tato pāsāṇake ramme, pārāyanasamāgame;

    အမတံ ပာပယီ ဗုဒ္ဓော၊ စုဒ္ဒသ ပာဏကောဋိယော’’တိ။ (သု. နိ. အဋ္ဌ. ၂.၁၁၃၈)။

    Amataṃ pāpayī buddho, cuddasa pāṇakoṭiyo’’ti. (su. ni. aṭṭha. 2.1138);

    နိဋ္ဌိတာယ ပန ဓမ္မဒေသနာယ တတော တတော အာဂတာ မနုသ္သာ ဘဂဝတော အာနုဘာဝေန အတ္တနော အတ္တနော ဂာမနိဂမာဒီသ္ဝေဝ ပာတုရဟေသုံ။ ဘဂဝာပိ သာဝတ္ထိမေဝ အဂမာသိ ပရိစာရကသောဠသာဒီဟိ အနေကေဟိ ဘိက္ခုသဟသ္သေဟိ ပရိဝုတော။ တတ္ထ ပိင္ဂိယော ဘဂဝန္တံ ဝန္ဒိတ္ဝာ အာဟ – ‘‘ဂစ္ဆာမဟံ, ဘန္တေ, ဗာဝရိသ္သ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒံ အာရောစေတုံ, ပဋိသ္သုတဉ္ဟိ တသ္သေဝ မယာ’’တိ။ အထ ဘဂဝတာ အနုညာတော ဉာဏဂမနေနေဝ ဂောဓာဝရီတီရံ ဂန္တ္ဝာ ပာဒဂမနေန အသ္သမာဘိမုခော အဂမာသိ။ တမေနံ ဗာဝရီ ဗ္ရာဟ္မဏော မဂ္ဂံ ဩလောကေန္တော နိသိန္နော ဒူရတောဝ တံ ခာရိဇဋာဒိဝိရဟိတံ ဘိက္ခုဝေသေနာဂစ္ဆန္တံ ဒိသ္ဝာ ‘‘ဗုဒ္ဓော လောကေ ဥပ္ပန္နော’’တိ နိဋ္ဌမဂမာသိ။ သမ္ပတ္တဉ္စာပိ နံ ပုစ္ဆိ – ‘‘ကိံ, ပိင္ဂိယ, ဗုဒ္ဓော လောကေ ဥပ္ပန္နော’’တိ? ‘‘အာမ, ဗ္ရာဟ္မဏ, ဥပ္ပန္နော, ပာသာဏကေ စေတိယေ နိသိန္နော အမ္ဟာကံ ဓမ္မံ ဒေသေသိ, တမဟံ တုယ္ဟံ ဒေသေသ္သာမီ’’တိ။ တတော ဗာဝရီ မဟတာ သက္ကာရေန သပရိသော တံ ပူဇေတ္ဝာ အာသနံ ပညာပေသိ။ တတ္ထ နိသီဒိတ္ဝာ ပိင္ဂိယော ‘‘ပာရာယနမနုဂာယိသ္သ’’န္တိအာဒိမာဟ။

    Niṭṭhitāya pana dhammadesanāya tato tato āgatā manussā bhagavato ānubhāvena attano attano gāmanigamādīsveva pāturahesuṃ. Bhagavāpi sāvatthimeva agamāsi paricārakasoḷasādīhi anekehi bhikkhusahassehi parivuto. Tattha piṅgiyo bhagavantaṃ vanditvā āha – ‘‘gacchāmahaṃ, bhante, bāvarissa buddhuppādaṃ ārocetuṃ, paṭissutañhi tasseva mayā’’ti. Atha bhagavatā anuññāto ñāṇagamaneneva godhāvarītīraṃ gantvā pādagamanena assamābhimukho agamāsi. Tamenaṃ bāvarī brāhmaṇo maggaṃ olokento nisinno dūratova taṃ khārijaṭādivirahitaṃ bhikkhuvesenāgacchantaṃ disvā ‘‘buddho loke uppanno’’ti niṭṭhamagamāsi. Sampattañcāpi naṃ pucchi – ‘‘kiṃ, piṅgiya, buddho loke uppanno’’ti? ‘‘Āma, brāhmaṇa, uppanno, pāsāṇake cetiye nisinno amhākaṃ dhammaṃ desesi, tamahaṃ tuyhaṃ desessāmī’’ti. Tato bāvarī mahatā sakkārena sapariso taṃ pūjetvā āsanaṃ paññāpesi. Tattha nisīditvā piṅgiyo ‘‘pārāyanamanugāyissa’’ntiādimāha.

    တတ္ထ အနုဂာယိသ္သန္တိ ဘဂဝတော ဂီတံ အနုဂာယိသ္သံ။ ယထာဒ္ဒက္ခီတိ ယထာ သာမံ သစ္စာဘိသမ္ဗောဓေန အသာဓာရဏဉာဏေန စ အဒ္ဒက္ခိ။ နိက္ကာမောတိ ပဟီနကာမော။ ‘‘နိက္ကမော’’တိပိ ပာဌော, ဝီရိယဝာတိ အတ္ထော။ နိက္ခန္တော ဝာ အကုသလပက္ခာ။ နိဗ္ဗနောတိ ကိလေသဝနဝိရဟိတော, တဏ္ဟာဝိရဟိတော ဧဝ ဝာ။ ကိသ္သ ဟေတု မုသာ ဘဏေတိ ယေဟိ ကိလေသေဟိ မုသာ ဘဏေယ္ယ, ဧတေ တသ္သ ပဟီနာတိ ဒသ္သေတိ။ ဧတေန ဗ္ရာဟ္မဏသ္သ သဝနေ ဥသ္သာဟံ ဇနေတိ (သု. နိ. အဋ္ဌ. ၂.၁၁၃၈)။

    Tattha anugāyissanti bhagavato gītaṃ anugāyissaṃ. Yathāddakkhīti yathā sāmaṃ saccābhisambodhena asādhāraṇañāṇena ca addakkhi. Nikkāmoti pahīnakāmo. ‘‘Nikkamo’’tipi pāṭho, vīriyavāti attho. Nikkhanto vā akusalapakkhā. Nibbanoti kilesavanavirahito, taṇhāvirahito eva vā. Kissa hetu musā bhaṇeti yehi kilesehi musā bhaṇeyya, ete tassa pahīnāti dasseti. Etena brāhmaṇassa savane ussāhaṃ janeti (su. ni. aṭṭha. 2.1138).

    အမလောတိ ကိလေသမလဝိရဟိတော။ ဝိမလောတိ ဝိဂတကိလေသမလော။ နိမ္မလောတိ ကိလေသမလသုဒ္ဓော။ မလာပဂတောတိ ကိလေသမလာ ဒူရီဘူတော ဟုတ္ဝာ စရတိ။ မလဝိပ္ပဟီနောတိ ကိလေသမလပ္ပဟီနော။ မလဝိမုတ္တောတိ ကိလေသေဟိ ဝိမုတ္တော။ သဗ္ဗမလဝီတိဝတ္တောတိ ဝာသနာဒိသဗ္ဗကိလေသမလံ အတိက္ကန္တော။ တေ ဝနာတိ ဧတေ ဝုတ္တပ္ပကာရာ ကိလေသာ။

    Amaloti kilesamalavirahito. Vimaloti vigatakilesamalo. Nimmaloti kilesamalasuddho. Malāpagatoti kilesamalā dūrībhūto hutvā carati. Malavippahīnoti kilesamalappahīno. Malavimuttoti kilesehi vimutto. Sabbamalavītivattoti vāsanādisabbakilesamalaṃ atikkanto. Te vanāti ete vuttappakārā kilesā.

    ၁၀၃. ဝဏ္ဏူပသံဟိတန္တိ ဂုဏူပသံဟိတံ။

    103. Vaṇṇūpasaṃhitanti guṇūpasaṃhitaṃ.

    ၁၀၄. သစ္စဝ္ဟယောတိ ဗုဒ္ဓော ဟိ သစ္စေနေဝ အဝ္ဟာနေန နာမေန ယုတ္တော။ ဗ္ရဟ္မေတိ တံ ဗ္ရာဟ္မဏံ အာလပတိ။

    104.Saccavhayoti buddho hi sacceneva avhānena nāmena yutto. Brahmeti taṃ brāhmaṇaṃ ālapati.

    တတ္ထ လောကောတိ လုဇ္ဇနဋ္ဌေန လောကော။ ဧကော လောကော ဘဝလောကောတိ တေဘူမကဝိပာကော။ သော ဟိ ဘဝတီတိ ဘဝော, ဘဝော ဧဝ လောကော ဘဝလောကော။ ဘဝလောကော စ သမ္ဘဝလောကော စာတိ ဧတ္ထ ဧကေကော ဒ္ဝေ ဒ္ဝေ ဟောတိ။ ဘဝလောကော ဟိ သမ္ပတ္တိဘဝဝိပတ္တိဘဝဝသေန ဒုဝိဓော။ သမ္ဘဝလောကောပိ သမ္ပတ္တိသမ္ဘဝဝိပတ္တိသမ္ဘဝဝသေန ဒုဝိဓော။ တတ္ထ သမ္ပတ္တိဘဝလောကောတိ သုဂတိလောကော။ သော ဟိ ဣဋ္ဌဖလတ္တာ သုန္ဒရော လောကောတိ သမ္ပတ္တိ, ဘဝတီတိ ဘဝော, သမ္ပတ္တိ ဧဝ ဘဝော သမ္ပတ္တိဘဝော, သော ဧဝ လောကော သမ္ပတ္တိဘဝလောကော။ သမ္ပတ္တိသမ္ဘဝလောကောတိ သုဂတူပဂံ ကမ္မံ။ တဉ္ဟိ သမ္ဘဝတိ ဧတသ္မာ ဖလန္တိ သမ္ဘဝော, သမ္ပတ္တိယာ သမ္ဘဝော သမ္ပတ္တိသမ္ဘဝော, သမ္ပတ္တိသမ္ဘဝော ဧဝ လောကော သမ္ပတ္တိသမ္ဘဝလောကောတိ။

    Tattha lokoti lujjanaṭṭhena loko. Eko loko bhavalokoti tebhūmakavipāko. So hi bhavatīti bhavo, bhavo eva loko bhavaloko. Bhavaloko ca sambhavaloko cāti ettha ekeko dve dve hoti. Bhavaloko hi sampattibhavavipattibhavavasena duvidho. Sambhavalokopi sampattisambhavavipattisambhavavasena duvidho. Tattha sampattibhavalokoti sugatiloko. So hi iṭṭhaphalattā sundaro lokoti sampatti, bhavatīti bhavo, sampatti eva bhavo sampattibhavo, so eva loko sampattibhavaloko. Sampattisambhavalokoti sugatūpagaṃ kammaṃ. Tañhi sambhavati etasmā phalanti sambhavo, sampattiyā sambhavo sampattisambhavo, sampattisambhavo eva loko sampattisambhavalokoti.

    ဝိပတ္တိဘဝလောကောတိ အပာယလောကော။ သော ဟိ အနိဋ္ဌဖလတ္တာ ဝိရူပော လောကောတိ ဝိပတ္တိ, ဘဝတီတိ ဘဝော, ဝိပတ္တိ ဧဝ ဘဝော ဝိပတ္တိဘဝော, ဝိပတ္တိဘဝော ဧဝ လောကော ဝိပတ္တိဘဝလောကော။ ဝိပတ္တိသမ္ဘဝလောကောတိ အပာယူပဂံ ကမ္မံ။ တဉ္ဟိ သမ္ဘဝတိ ဧတသ္မာ ဖလန္တိ သမ္ဘဝော, ဝိပတ္တိယာ သမ္ဘဝော ဝိပတ္တိသမ္ဘဝော, ဝိပတ္တိသမ္ဘဝော ဧဝ လောကော ဝိပတ္တိသမ္ဘဝလောကောတိ။ တိသ္သော ဝေဒနာတိ သုခာ ဝေဒနာ, ဒုက္ခာ ဝေဒနာ, အဒုက္ခမသုခာ ဝေဒနာ လောကိယာ ဧဝ။ အာဟာရာတိ ပစ္စယာ။ ပစ္စယာ ဟိ အတ္တနော ဖလံ အာဟရန္တီတိ အာဟာရာ။ ကဗဠီကာရာဟာရော ဖသ္သာဟာရော မနောသဉ္စေတနာဟာရော ဝိညာဏာဟာရောတိ စတ္တာရော။ ဝတ္ထုဝသေန ကဗဠီကတ္တဗ္ဗတ္တာ ကဗဠီကာရော, အဇ္ဈောဟရိတဗ္ဗတ္တာ အာဟာရော, ဩဒနကုမ္မာသာဒိဝတ္ထုကာယ ဩဇာယေတံ နာမံ။ သာ ဟိ ဩဇဋ္ဌမကရူပာနိ အာဟရတီတိ အာဟာရော။ စက္ခုသမ္ဖသ္သာဒိကော ဆဗ္ဗိဓော ဖသ္သော တိသ္သော ဝေဒနာ အာဟရတီတိ အာဟာရော။ မနသော သဉ္စေတနာ န သတ္တသ္သာတိ မနောသဉ္စေတနာ ယထာ စိတ္တေကဂ္ဂတာ, မနသာ ဝာ သမ္ပယုတ္တာ သဉ္စေတနာ မနောသဉ္စေတနာ ယထာ အာဇညရထော, တေဘူမကကုသလာကုသလစေတနာ။ သာ ဟိ တယော ဘဝေ အာဟရတီတိ အာဟာရော။ ဝိညာဏန္တိ ဧကူနဝီသတိဘေဒံ ပဋိသန္ဓိဝိညာဏံ။ တဉ္ဟိ ပဋိသန္ဓိနာမရူပံ အာဟရတီတိ အာဟာရော။

    Vipattibhavalokoti apāyaloko. So hi aniṭṭhaphalattā virūpo lokoti vipatti, bhavatīti bhavo, vipatti eva bhavo vipattibhavo, vipattibhavo eva loko vipattibhavaloko. Vipattisambhavalokoti apāyūpagaṃ kammaṃ. Tañhi sambhavati etasmā phalanti sambhavo, vipattiyā sambhavo vipattisambhavo, vipattisambhavo eva loko vipattisambhavalokoti. Tisso vedanāti sukhā vedanā, dukkhā vedanā, adukkhamasukhā vedanā lokiyā eva. Āhārāti paccayā. Paccayā hi attano phalaṃ āharantīti āhārā. Kabaḷīkārāhāro phassāhāro manosañcetanāhāro viññāṇāhāroti cattāro. Vatthuvasena kabaḷīkattabbattā kabaḷīkāro, ajjhoharitabbattā āhāro, odanakummāsādivatthukāya ojāyetaṃ nāmaṃ. Sā hi ojaṭṭhamakarūpāni āharatīti āhāro. Cakkhusamphassādiko chabbidho phasso tisso vedanā āharatīti āhāro. Manaso sañcetanā na sattassāti manosañcetanā yathā cittekaggatā, manasā vā sampayuttā sañcetanā manosañcetanā yathā ājaññaratho, tebhūmakakusalākusalacetanā. Sā hi tayo bhave āharatīti āhāro. Viññāṇanti ekūnavīsatibhedaṃ paṭisandhiviññāṇaṃ. Tañhi paṭisandhināmarūpaṃ āharatīti āhāro.

    ဥပာဒာနက္ခန္ဓာတိ ဥပာဒာနဂောစရာ ခန္ဓာ ဥပာဒာနက္ခန္ဓာ, မဇ္ဈေ ပဒလောပော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဥပာဒာနသမ္ဘူတာ ဝာ ခန္ဓာ ဥပာဒာနက္ခန္ဓာ ယထာ တိဏဂ္ဂိ, ထုသဂ္ဂိ။ ဥပာဒာနဝိဓေယ္ယာ ဝာ ခန္ဓာ ဥပာဒာနက္ခန္ဓာ ယထာ ရာဇပုရိသော။ ဥပာဒာနပ္ပဘဝာ ဝာ ခန္ဓာ ဥပာဒာနက္ခန္ဓာ ယထာ ပုပ္ဖရုက္ခော, ဖလရုက္ခော။ ဥပာဒာနာနိ ပန ကာမုပာဒာနံ ဒိဋ္ဌုပာဒာနံ သီလဗ္ဗတုပာဒာနံ အတ္တဝာဒုပာဒာနန္တိ စတ္တာရိ။ အတ္ထတော ပန ဘုသံ အာဒာနန္တိ ဥပာဒာနံ။ ရူပုပာဒာနက္ခန္ဓော, ဝေဒနုပာဒာနက္ခန္ဓော, သညုပာဒာနက္ခန္ဓော, သင္ခာရုပာဒာနက္ခန္ဓော, ဝိညာဏုပာဒာနက္ခန္ဓောတိ ပဉ္စ။ ဆ အဇ္ဈတ္တိကာနိ အာယတနာနီတိ စက္ခာယတနံ, သောတာယတနံ, ဃာနာယတနံ, ဇိဝ္ဟာယတနံ, ကာယာယတနံ, မနာယတနံ။ သတ္တ ဝိညာဏဋ္ဌိတိယော ဝုတ္တနယာ ဧဝ။ တထာ အဋ္ဌ လောကဓမ္မာ။ အပိ စ – လာဘော, အလာဘော, ယသော, အယသော, နိန္ဒာ, ပသံသာ, သုခံ, ဒုက္ခန္တိ ဣမေ အဋ္ဌ လောကပ္ပဝတ္တိယာ သတိ အနုပရိဝတ္တနဓမ္မကတ္တာ လောကသ္သ ဓမ္မာတိ လောကဓမ္မာ။ ဧတေဟိ မုတ္တော သတ္တော နာမ နတ္ထိ, ဗုဒ္ဓာနမ္ပိ ဟောန္တိယေဝ။ ယထာဟ –

    Upādānakkhandhāti upādānagocarā khandhā upādānakkhandhā, majjhe padalopo daṭṭhabbo. Upādānasambhūtā vā khandhā upādānakkhandhā yathā tiṇaggi, thusaggi. Upādānavidheyyā vā khandhā upādānakkhandhā yathā rājapuriso. Upādānappabhavā vā khandhā upādānakkhandhā yathā puppharukkho, phalarukkho. Upādānāni pana kāmupādānaṃ diṭṭhupādānaṃ sīlabbatupādānaṃ attavādupādānanti cattāri. Atthato pana bhusaṃ ādānanti upādānaṃ. Rūpupādānakkhandho, vedanupādānakkhandho, saññupādānakkhandho, saṅkhārupādānakkhandho, viññāṇupādānakkhandhoti pañca. Cha ajjhattikāni āyatanānīti cakkhāyatanaṃ, sotāyatanaṃ, ghānāyatanaṃ, jivhāyatanaṃ, kāyāyatanaṃ, manāyatanaṃ. Satta viññāṇaṭṭhitiyo vuttanayā eva. Tathā aṭṭhalokadhammā. Api ca – lābho, alābho, yaso, ayaso, nindā, pasaṃsā, sukhaṃ, dukkhanti ime aṭṭha lokappavattiyā sati anuparivattanadhammakattā lokassa dhammāti lokadhammā. Etehi mutto satto nāma natthi, buddhānampi hontiyeva. Yathāha –

    ‘‘အဋ္ဌိမေ, ဘိက္ခဝေ, လောကဓမ္မာ လောကံ အနုပရိဝတ္တန္တိ, လောကော စ အဋ္ဌ လောကဓမ္မေ အနုပရိဝတ္တတိ။ ကတမေ အဋ္ဌ? လာဘော စ အလာဘော စ။ပေ.။ သုခဉ္စ ဒုက္ခဉ္စ။ ဣမေ ခော, ဘိက္ခဝေ, အဋ္ဌ လောကဓမ္မာ လောကံ အနုပရိဝတ္တန္တိ, လောကော စ ဣမေ အဋ္ဌ လောကဓမ္မေ အနုပရိဝတ္တတီ’’တိ (အ. နိ. ၈.၆)။

    ‘‘Aṭṭhime, bhikkhave, lokadhammā lokaṃ anuparivattanti, loko ca aṭṭha lokadhamme anuparivattati. Katame aṭṭha? Lābho ca alābho ca…pe… sukhañca dukkhañca. Ime kho, bhikkhave, aṭṭha lokadhammā lokaṃ anuparivattanti, loko ca ime aṭṭha lokadhamme anuparivattatī’’ti (a. ni. 8.6).

    တတ္ထ အနုပရိဝတ္တန္တီတိ အနုဗန္ဓန္တိ နပ္ပဇဟန္တိ, လောကတော န နိဝတ္တန္တီတိ အတ္ထော။ လာဘောတိ ပဗ္ဗဇိတသ္သ စီဝရာဒိ, ဂဟဋ္ဌသ္သ ဓနဓညာဒိလာဘော။ သောယေဝ အလဗ္ဘမာနော လာဘော အလာဘော န လာဘော အလာဘောတိ ဝုစ္စတိ, နော စ အတ္တာဘာဝပ္ပတ္တိတော ပရိညေယ္ယော သိယာ။ ယသောတိ ပရိဝာရော။ သောယေဝ အလဗ္ဘမာနော ယသော အယသော။ နိန္ဒာတိ အဝဏ္ဏဘဏနံ။ ပသံသာတိ ဝဏ္ဏဘဏနံ။ သုခန္တိ ကာမာဝစရကာယိကစေတသိကံ။ ဒုက္ခန္တိ ပုထုဇ္ဇနသောတာပန္နသကဒာဂာမီနံ ကာယိကစေတသိကံ, အနာဂာမိအရဟန္တာနံ ကာယိကမေဝ။ သတ္တာဝာသာတိ သတ္တာနံ အာဝာသာ, ဝသနဋ္ဌာနာနီတိ အတ္ထော။ တာနိ ပန တထာ ပကာသိတာ ခန္ဓာ ဧဝ။ သတ္တသု ဝိညာဏဋ္ဌိတီသု အသညသတ္တေန စ နေဝသညာနာသညာယတနေန စ သဒ္ဓိံ နဝ သတ္တာဝာသာ။ ဒသာယတနာနီတိ စက္ခာယတနံ, ရူပာယတနံ, သောတာယတနံ, သဒ္ဒာယတနံ, ဃာနာယတနံ, ဂန္ဓာယတနံ, ဇိဝ္ဟာယတနံ, ရသာယတနံ, ကာယာယတနံ, ဖောဋ္ဌဗ္ဗာယတနန္တိ ဧဝံ ဒသ။ ဒ္ဝာဒသာယတနာနီတိ မနာယတနဓမ္မာယတနေဟိ သဒ္ဓိံ ဧဝံ ဒ္ဝာဒသ။ အဋ္ဌာရသ ဓာတုယောတိ စက္ခုဓာတု, ရူပဓာတု, စက္ခုဝိညာဏဓာတု။ပေ.။ မနောဓာတု, ဓမ္မဓာတု, မနောဝိညာဏဓာတူတိ ဧကေကသ္မိံ တီဏိ တီဏိ ကတ္ဝာ အဋ္ဌာရသ ဓာတုယော။

    Tattha anuparivattantīti anubandhanti nappajahanti, lokato na nivattantīti attho. Lābhoti pabbajitassa cīvarādi, gahaṭṭhassa dhanadhaññādilābho. Soyeva alabbhamāno lābho alābho na lābho alābhoti vuccati, no ca attābhāvappattito pariññeyyo siyā. Yasoti parivāro. Soyeva alabbhamāno yaso ayaso. Nindāti avaṇṇabhaṇanaṃ. Pasaṃsāti vaṇṇabhaṇanaṃ. Sukhanti kāmāvacarakāyikacetasikaṃ. Dukkhanti puthujjanasotāpannasakadāgāmīnaṃ kāyikacetasikaṃ, anāgāmiarahantānaṃ kāyikameva. Sattāvāsāti sattānaṃ āvāsā, vasanaṭṭhānānīti attho. Tāni pana tathā pakāsitā khandhā eva. Sattasu viññāṇaṭṭhitīsu asaññasattena ca nevasaññānāsaññāyatanena ca saddhiṃ nava sattāvāsā. Dasāyatanānīti cakkhāyatanaṃ, rūpāyatanaṃ, sotāyatanaṃ, saddāyatanaṃ, ghānāyatanaṃ, gandhāyatanaṃ, jivhāyatanaṃ, rasāyatanaṃ, kāyāyatanaṃ, phoṭṭhabbāyatananti evaṃ dasa. Dvādasāyatanānīti manāyatanadhammāyatanehi saddhiṃ evaṃ dvādasa. Aṭṭhārasa dhātuyoti cakkhudhātu, rūpadhātu, cakkhuviññāṇadhātu…pe… manodhātu, dhammadhātu, manoviññāṇadhātūti ekekasmiṃ tīṇi tīṇi katvā aṭṭhārasa dhātuyo.

    သဒိသနာမောတိ တေသံ သဒိသနာမော ဧကဂုဏဝဏ္ဏနာမော။ သဒိသဝ္ဟယောတိ ဧကဂုဏဝဏ္ဏနာမေန အဝ္ဟာယနော။ သစ္စသဒိသဝ္ဟယောတိ အဝိတထဧကဂုဏဝဏ္ဏနာမေန အဝိပရီတေန အဝ္ဟာယနော။

    Sadisanāmoti tesaṃ sadisanāmo ekaguṇavaṇṇanāmo. Sadisavhayoti ekaguṇavaṇṇanāmena avhāyano. Saccasadisavhayoti avitathaekaguṇavaṇṇanāmena aviparītena avhāyano.

    အာသိတောတိ ဥပသင္ကမိတော။ ဥပာသိတောတိ ဥပဂန္တ္ဝာ သေဝိတော။ ပယိရုပာသိတောတိ ဘတ္တိဝသေန အတီဝ သေဝိတော။

    Āsitoti upasaṅkamito. Upāsitoti upagantvā sevito. Payirupāsitoti bhattivasena atīva sevito.

    ၁၀၅. ကုဗ္ဗနကန္တိ ပရိတ္တဝနံ။ ဗဟုပ္ဖလံ ကာနနမာဝသေယ္ယာတိ အနေကဖလာဒိဝိကတိဘရိတကာနနံ အာဂမ္မ ဝသေယ္ယ။ အပ္ပဒသ္သေတိ ဗာဝရိပ္ပဘုတိကေ ပရိတ္တပညေ။ မဟောဒဓိန္တိ အနောတတ္တာဒိံ မဟန္တံ ဥဒကရာသိံ။

    105.Kubbanakanti parittavanaṃ. Bahupphalaṃ kānanamāvaseyyāti anekaphalādivikatibharitakānanaṃ āgamma vaseyya. Appadasseti bāvarippabhutike parittapaññe. Mahodadhinti anotattādiṃ mahantaṃ udakarāsiṃ.

    အပ္ပဒသ္သာတိ မန္ဒဒသ္သိနော။ ပရိတ္တဒသ္သာတိ အတိမန္ဒဒသ္သိနော။ ထောကဒသ္သာတိ ပရိတ္တတောပိ အတိပရိတ္တဒသ္သိနော။ ဩမကဒသ္သာတိ ဟေဋ္ဌိမဒသ္သိနော။ လာမကဒသ္သာတိ အပ္ပဓာနဒသ္သိနော။ ဆတုက္ကဒသ္သာတိ န ဥတ္တမဒသ္သိနော။ အပ္ပမာဏဒသ္သန္တိ ပမာဏံ အတိက္ကမိတ္ဝာ အပ္ပမာဏံ နိဗ္ဗာနဒသ္သံ။ အဂ္ဂဒသ္သန္တိ ‘‘အဂ္ဂတော ဝေ ပသန္နာန’’န္တိအာဒိနာ (အ. နိ. ၄.၃၄; ဣတိဝု. ၉၀) နယေန အဂ္ဂဓမ္မဒသ္သံ။ သေဋ္ဌဒသ္သန္တိ သမ္ဗုဒ္ဓော ဒ္ဝိပဒသေဋ္ဌောတိ သေဋ္ဌဒသ္သံ။ ဝိသေဋ္ဌဒသ္သန္တိအာဒီနိ စတ္တာရိ ဥပသဂ္ဂေန ဝဍ္ဎိတာနိ။ အသမန္တိ န သမံ အသမံ သဗ္ဗညုံ။ အသမသမန္တိ အသမေဟိ အတီတဗုဒ္ဓေဟိ သမံ အသမသမံ။ အပ္ပဋိသမန္တိ အတ္တနော သဒိသဝိရဟိတံ။ အပ္ပဋိဘာဂန္တိ အတ္တနော ပဋိဗိမ္ဗဝိရဟိတံ။ အပ္ပဋိပုဂ္ဂလန္တိ ပဋိမလ္လပုဂ္ဂလဝိရဟိတံ။ ဒေဝာတိဒေဝန္တိ ဝိသုဒ္ဓိဒေဝာနမ္ပိ အတိဒေဝံ။ အဘိမင္ဂလသမ္မတဋ္ဌေန ဥသဘံ။ အဆမ္ဘိတဋ္ဌေန ပုရိသသီဟံ။ နိဒ္ဒောသဋ္ဌေန ပုရိသနာဂံ။ ဥတ္တမဋ္ဌေန ပုရိသာဇညံ။ အဋ္ဌပရိသပထဝိံ ဥပ္ပီဠေတ္ဝာ သဒေဝကေ လောကေ ကေနစိ ပစ္စတ္ထိကေန ပစ္စာမိတ္တေန အကမ္ပိယေ အစလဋ္ဌာနေ တိဋ္ဌနဋ္ဌေန ပုရိသနိသဘံ။ ဓမ္မဒေသနာဓုရဝဟနဋ္ဌေန ပုရိသဓောရယ္ဟံ

    Appadassāti mandadassino. Parittadassāti atimandadassino. Thokadassāti parittatopi atiparittadassino. Omakadassāti heṭṭhimadassino. Lāmakadassāti appadhānadassino. Chatukkadassāti na uttamadassino. Appamāṇadassanti pamāṇaṃ atikkamitvā appamāṇaṃ nibbānadassaṃ. Aggadassanti ‘‘aggato ve pasannāna’’ntiādinā (a. ni. 4.34; itivu. 90) nayena aggadhammadassaṃ. Seṭṭhadassanti sambuddho dvipadaseṭṭhoti seṭṭhadassaṃ. Viseṭṭhadassantiādīni cattāri upasaggena vaḍḍhitāni. Asamanti na samaṃ asamaṃ sabbaññuṃ. Asamasamanti asamehi atītabuddhehi samaṃ asamasamaṃ. Appaṭisamanti attano sadisavirahitaṃ. Appaṭibhāganti attano paṭibimbavirahitaṃ. Appaṭipuggalanti paṭimallapuggalavirahitaṃ. Devātidevanti visuddhidevānampi atidevaṃ. Abhimaṅgalasammataṭṭhena usabhaṃ. Achambhitaṭṭhena purisasīhaṃ. Niddosaṭṭhena purisanāgaṃ. Uttamaṭṭhena purisājaññaṃ. Aṭṭhaparisapathaviṃ uppīḷetvā sadevake loke kenaci paccatthikena paccāmittena akampiye acalaṭṭhāne tiṭṭhanaṭṭhena purisanisabhaṃ. Dhammadesanādhuravahanaṭṭhena purisadhorayhaṃ.

    မာနသကံ ဝာ သရန္တိ မနသာ စိန္တေတ္ဝာ ကတံ ပလ္လံ ဝာ နာမမေဝ ဝာ။ အနောတတ္တံ ဝာ ဒဟန္တိ စန္ဒိမသူရိယာ ဒက္ခိဏေန ဝာ ဥတ္တရေန ဝာ ဂစ္ဆန္တာ ပဗ္ဗတန္တရေန တံ ဩဘာသေန္တိ, ဥဇုံ ဂစ္ဆန္တာ န ဩဘာသေန္တိ, တေနေဝသ္သ ‘‘အနောတတ္တ’’န္တိ သင္ခာ ဥဒပာဒိ။ ဧဝရူပံ အနောတတ္တံ ဝာ ဒဟံ။ အက္ခောဘံ အမိတောဒကန္တိ စာလေတုံ အသက္ကုဏေယ္ယံ အပရိမိတံ ဥဒကဇလရာသိံ။ ဧဝမေဝာတိ ဩပမ္မသံသန္ဒနံ, ဗုဒ္ဓံ ဘဂဝန္တံ အက္ခောဘံ အာသဘံ ဌာနဋ္ဌာနေန စာလေတုံ အသက္ကုဏေယ္ယံ။ အမိတတေဇန္တိ အပရိမိတဉာဏတေဇံ။ ပဘိန္နဉာဏန္တိ ဒသဗလဉာဏာဒိဝသေန ပဘေဒဂတဉာဏံ။ ဝိဝဋစက္ခုန္တိ သမန္တစက္ခုံ။

    Mānasakaṃ vā saranti manasā cintetvā kataṃ pallaṃ vā nāmameva vā. Anotattaṃ vā dahanti candimasūriyā dakkhiṇena vā uttarena vā gacchantā pabbatantarena taṃ obhāsenti, ujuṃ gacchantā na obhāsenti, tenevassa ‘‘anotatta’’nti saṅkhā udapādi. Evarūpaṃ anotattaṃ vā dahaṃ. Akkhobhaṃ amitodakanti cāletuṃ asakkuṇeyyaṃ aparimitaṃ udakajalarāsiṃ. Evamevāti opammasaṃsandanaṃ, buddhaṃ bhagavantaṃ akkhobhaṃ āsabhaṃ ṭhānaṭṭhānena cāletuṃ asakkuṇeyyaṃ. Amitatejanti aparimitañāṇatejaṃ. Pabhinnañāṇanti dasabalañāṇādivasena pabhedagatañāṇaṃ. Vivaṭacakkhunti samantacakkhuṃ.

    ပညာပဘေဒကုသလန္တိ ‘‘ယာ ပညာ ပဇာနနာ ဝိစယော ပဝိစယော’’တိအာဒိနာ (ဓ. သ. ၁၆; ဝိဘ. ၅၂၅) နယေန ပညာယ ပဘေဒဇာနနေ ဆေကံ။ အဓိဂတပဋိသမ္ဘိဒန္တိ ပဋိလဒ္ဓစတုပဋိသမ္ဘိဒံ။ စတုဝေသာရဇ္ဇပ္ပတ္တန္တိ ‘‘သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓသ္သ တေ ပဋိဇာနတော ဣမေ ဓမ္မာ အနဘိသမ္ဗုဒ္ဓာ’’တိအာဒိနာ (မ. နိ. ၁.၁၅၀; အ. နိ. ၄.၈) နယေန ဝုတ္တေသု စတူသု ဌာနေသု ဝိသာရဒဘာဝပ္ပတ္တံ။ သဒ္ဓာဓိမုတ္တန္တိ ပရိသုဒ္ဓေ ဖလသမာပတ္တိစိတ္တေ အဓိမုတ္တံ, တတ္ထ ပဝိဋ္ဌံ။ သေတပစ္စတ္တန္တိ ဝာသနာယ ဝိပ္ပဟီနတ္တာ ပရိသုဒ္ဓံ အာဝေဏိကအတ္တဘာဝံ။ အဒ္ဝယဘာဏိန္တိ ပရိစ္ဆိန္နဝစနတ္တာ ဒ္ဝိဝစနဝိရဟိတံ။ တာဒိန္တိ တာဒိသံ, ဣဋ္ဌာနိဋ္ဌေသု အကမ္ပနံ ဝာ။ တထာ ပဋိညာ အသ္သာတိ တထာပဋိညော, တံ။ အပရိတ္တန္တိ န ခုဒ္ဒကံ။ မဟန္တန္တိ တေဓာတုံ အတိက္ကမိတ္ဝာ မဟန္တပ္ပတ္တံ။

    Paññāpabhedakusalanti ‘‘yā paññā pajānanā vicayo pavicayo’’tiādinā (dha. sa. 16; vibha. 525) nayena paññāya pabhedajānane chekaṃ. Adhigatapaṭisambhidanti paṭiladdhacatupaṭisambhidaṃ. Catuvesārajjappattanti ‘‘sammāsambuddhassa te paṭijānato ime dhammā anabhisambuddhā’’tiādinā (ma. ni. 1.150; a. ni. 4.8) nayena vuttesu catūsu ṭhānesu visāradabhāvappattaṃ. Saddhādhimuttanti parisuddhe phalasamāpatticitte adhimuttaṃ, tattha paviṭṭhaṃ. Setapaccattanti vāsanāya vippahīnattā parisuddhaṃ āveṇikaattabhāvaṃ. Advayabhāṇinti paricchinnavacanattā dvivacanavirahitaṃ. Tādinti tādisaṃ, iṭṭhāniṭṭhesu akampanaṃ vā. Tathā paṭiññā assāti tathāpaṭiñño, taṃ. Aparittanti na khuddakaṃ. Mahantanti tedhātuṃ atikkamitvā mahantappattaṃ.

    ဂမ္ဘီရန္တိ အညေသံ ဒုပ္ပဝေသံ။ အပ္ပမေယ္ယန္တိ အတုလဋ္ဌေန အပ္ပမေယ္ယံ။ ဒုပ္ပရိယောဂာဟန္တိ ပရိယောဂာဟိတုံ ဒုက္ခပ္ပဝေသံ။ ပဟူတရတနန္တိ သဒ္ဓာဒိရတနေဟိ ပဟူတရတနံ။ သာဂရသမန္တိ ရတနာကရတော သမုဒ္ဒသဒိသံ။ ဆဠင္ဂုပေက္ခာယ သမန္နာဂတန္တိ ‘‘စက္ခုနာ ရူပံ ဒိသ္ဝာ နေဝ သုမနော ဟောတိ န ဒုမ္မနော’’တိ (အ. နိ. ၆.၁) ဝုတ္တနယေန ဆဠင္ဂုပေက္ခာယ ပရိပုဏ္ဏံ။ အတုလန္တိ တုလဝိရဟိတံ, တုလယိတုံ အသက္ကုဏေယ္ယံ။ ဝိပုလန္တိ အတိမဟန္တံ။ အပ္ပမေယ္ယန္တိ ပမေတုံ အသက္ကုဏေယ္ယံ။ တံ တာဒိသန္တိ တံ ဘဂဝန္တံ တာဒိဂုဏသမ္ပန္နံ။ ပဝဒတံ မဂ္ဂဝာဒိနန္တိ ပဝဒန္တာနံ ကထေန္တာနံ ဥတ္တမံ ကထယန္တံ ဝဒန္တံ အဓိဂစ္ဆိန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ မေရုမိဝ နဂာနန္တိ ပဗ္ဗတာနံ အန္တရေ သိနေရုံ ဝိယ။ ဂရုဠမိဝ ဒိဇာနန္တိ ပက္ခိဇာတာနံ အန္တရေ သုပဏ္ဏံ ဝိယ။ သီဟမိဝ မိဂာနန္တိ စတုပ္ပဒာနမန္တရေ သီဟံ ဝိယ။ ဥဒဓိမိဝ အဏ္ဏဝာနန္တိ ဝိတ္ထိဏ္ဏအဏ္ဏဝာနံ အန္တရေ သမုဒ္ဒံ ဝိယ အဓိဂစ္ဆိံ။ ဇိနပဝရန္တိ ဗုဒ္ဓုတ္တမံ။

    Gambhīranti aññesaṃ duppavesaṃ. Appameyyanti atulaṭṭhena appameyyaṃ. Duppariyogāhanti pariyogāhituṃ dukkhappavesaṃ. Pahūtaratananti saddhādiratanehi pahūtaratanaṃ. Sāgarasamanti ratanākarato samuddasadisaṃ. Chaḷaṅgupekkhāya samannāgatanti ‘‘cakkhunā rūpaṃ disvā neva sumano hoti na dummano’’ti (a. ni. 6.1) vuttanayena chaḷaṅgupekkhāya paripuṇṇaṃ. Atulanti tulavirahitaṃ, tulayituṃ asakkuṇeyyaṃ. Vipulanti atimahantaṃ. Appameyyanti pametuṃ asakkuṇeyyaṃ. Taṃ tādisanti taṃ bhagavantaṃ tādiguṇasampannaṃ. Pavadataṃ maggavādinanti pavadantānaṃ kathentānaṃ uttamaṃ kathayantaṃ vadantaṃ adhigacchinti sambandho. Merumiva nagānanti pabbatānaṃ antare sineruṃ viya. Garuḷamiva dijānanti pakkhijātānaṃ antare supaṇṇaṃ viya. Sīhamiva migānanti catuppadānamantare sīhaṃ viya. Udadhimiva aṇṇavānanti vitthiṇṇaaṇṇavānaṃ antare samuddaṃ viya adhigacchiṃ. Jinapavaranti buddhuttamaṃ.

    ၁၀၆. ယေမေ ပုဗ္ဗေတိ ယေ ဣမေ ပုဗ္ဗေ။

    106.Yeme pubbeti ye ime pubbe.

    ၁၀၇. တမောနုဒာသီနောတိ တမောနုဒော အာသီနော။ ဘူရိပညာဏောတိ ဉာဏဒ္ဓဇော။ ဘူရိမေဓသောတိ ဝိပုလပညော။

    107.Tamonudāsīnoti tamonudo āsīno. Bhūripaññāṇoti ñāṇaddhajo. Bhūrimedhasoti vipulapañño.

    နိဒ္ဒေသေ ပဘင္ကရောတိ တေဇံကရော။ အာလောကကရောတိ အနန္ဓကာရကရော။ ဩဘာသကရောတိ ဩဘာသံ ဇောတိံ ကရောတီတိ ဩဘာသကရော။ ဒီပသဒိသံ အာလောကံ ကရောတီတိ ဒီပင္ကရော။ ပဒီပသဒိသံ အာလောကံ ကရောတီတိ ပဒီပကရော။ ဥဇ္ဇောတကရောတိ ပတာပကရော။ ပဇ္ဇောတကရောတိ ဒိသာဝိဒိသာ ပတာပကရော။

    Niddese pabhaṅkaroti tejaṃkaro. Ālokakaroti anandhakārakaro. Obhāsakaroti obhāsaṃ jotiṃ karotīti obhāsakaro. Dīpasadisaṃ ālokaṃ karotīti dīpaṅkaro. Padīpasadisaṃ ālokaṃ karotīti padīpakaro. Ujjotakaroti patāpakaro. Pajjotakaroti disāvidisā patāpakaro.

    ဘူရိပညာဏောတိ ပုထုလဉာဏော။ ဉာဏပညာဏောတိ ဉာဏေန ပာကဋော။ ပညာဓဇောတိ ဥသ္သိတဋ္ဌေန ပညာဝ ဓဇော အသ္သာတိ ပညာဓဇော, ဓဇော ရထသ္သ ပညာဏန္တိအာဒီသု (ဇာ. ၂.၂၂.၁၈၄၁; စူဠနိ. ပာရာယနာနုဂီတိဂာထာနိဒ္ဒေသ ၁၀၇) ဝိယ။ ဝိဘူတဝိဟာရီတိ ပာကဋဝိဟာရော။

    Bhūripaññāṇoti puthulañāṇo. Ñāṇapaññāṇoti ñāṇena pākaṭo. Paññādhajoti ussitaṭṭhena paññāva dhajo assāti paññādhajo, dhajo rathassa paññāṇantiādīsu (jā. 2.22.1841; cūḷani. pārāyanānugītigāthāniddesa 107) viya. Vibhūtavihārīti pākaṭavihāro.

    ၁၀၈. သန္ဒိဋ္ဌိကမကာလိကန္တိ သာမံ ပသ္သိတဗ္ဗံ ဖလံ, န စ ကာလန္တရေ ပတ္တဗ္ဗဖလံ။ အနီတိကန္တိ ကိလေသာဒိဤတိဝိရဟိတံ။

    108.Sandiṭṭhikamakālikanti sāmaṃ passitabbaṃ phalaṃ, na ca kālantare pattabbaphalaṃ. Anītikanti kilesādiītivirahitaṃ.

    သန္ဒိဋ္ဌိကန္တိ လောကုတ္တရဓမ္မော ယေန အဓိဂတော ဟောတိ, တေန ပရသဒ္ဓာယ ဂန္တဗ္ဗတံ ဟိတ္ဝာ ပစ္စဝေက္ခဏဉာဏေန သယံ ဒဋ္ဌဗ္ဗောတိ သန္ဒိဋ္ဌိကော, တံ သန္ဒိဋ္ဌိကံ။ အတ္တနော ဖလံဒာနံ သန္ဓာယ နာသ္သ ကာလောတိ အကာလော, အကာလောယေဝ အကာလိကော။ ယော ဧတ္ထ အရိယမဂ္ဂဓမ္မော, သော အတ္တနော သမနန္တရမေဝ ဖလံ ဒေတီတိ အတ္ထော, တံ အကာလိကံ။ ဧဟိ ပသ္သ ဣမံ ဓမ္မန္တိ ဧဝံ ပဝတ္တံ ဧဟိပသ္သဝိဓိံ အရဟတီတိ ဧဟိပသ္သိကော, တံ ဧဟိပသ္သိကံ။ အာဒိတ္တံ စေလံ ဝာ သီသံ ဝာ အဇ္ဈုပေက္ခိတ္ဝာပိ အတ္တနော စိတ္တေ ဥပနယံ အရဟတီတိ ဩပနေယ္ယိကော, တံ ဩပနေယ္ယိကံ။ သဗ္ဗေဟိပိ ဥဂ္ဃဋိတညူအာဒီဟိ ‘‘ဘာဝိတော မေ မဂ္ဂော, အဓိဂတံ ဖလံ, သစ္ဆိကတော နိရောဓော’’တိ အတ္တနိ အတ္တနိ ဝေဒိတဗ္ဗန္တိ ပစ္စတ္တံ ဝေဒိတဗ္ဗံ ဝိညူဟိ

    Sandiṭṭhikanti lokuttaradhammo yena adhigato hoti, tena parasaddhāya gantabbataṃ hitvā paccavekkhaṇañāṇena sayaṃ daṭṭhabboti sandiṭṭhiko, taṃ sandiṭṭhikaṃ. Attano phalaṃdānaṃ sandhāya nāssa kāloti akālo, akāloyeva akāliko. Yo ettha ariyamaggadhammo, so attano samanantarameva phalaṃ detīti attho, taṃ akālikaṃ. Ehi passa imaṃ dhammanti evaṃ pavattaṃ ehipassavidhiṃ arahatīti ehipassiko, taṃ ehipassikaṃ. Ādittaṃ celaṃ vā sīsaṃ vā ajjhupekkhitvāpi attano citte upanayaṃ arahatīti opaneyyiko, taṃ opaneyyikaṃ. Sabbehipi ugghaṭitaññūādīhi ‘‘bhāvito me maggo, adhigataṃ phalaṃ, sacchikato nirodho’’ti attani attani veditabbanti paccattaṃ veditabbaṃ viññūhi.

    ၁၀၉. အထ နံ ဗာဝရီ အာဟ ‘‘ကိံ နု တမ္ဟာ’’တိ ဒ္ဝေ ဂာထာ။

    109. Atha naṃ bāvarī āha ‘‘kiṃ nu tamhā’’ti dve gāthā.

    မုဟုတ္တမ္ပီတိ ထောကမ္ပိ။ ခဏမ္ပီတိ န ဗဟုကမ္ပိ။ လယမ္ပီတိ မနမ္ပိ။ ဝယမ္ပီတိ ကောဋ္ဌာသမ္ပိ။ အဒ္ဓမ္ပီတိ ဒိဝသမ္ပိ။

    Muhuttampīti thokampi. Khaṇampīti na bahukampi. Layampīti manampi. Vayampīti koṭṭhāsampi. Addhampīti divasampi.

    ၁၁၁-၁၁၃. တတော ပိင္ဂိယော ဘဂဝတော သန္တိကာ အဝိပ္ပဝာသမေဝ ဒီပေန္တော ‘‘နာဟံ တမ္ဟာ’’တိအာဒိမာဟ။ နာဟံ ယော မေ။ပေ.။ ပသ္သာမိ နံ မနသာ စက္ခုနာဝာတိ တံ ဗုဒ္ဓံ မံသစက္ခုနာ ဝိယ မနသာ ပသ္သာမိ။ နမသ္သမာနော ဝိဝသေမိ ရတ္တိန္တိ နမသ္သမာနောဝ ရတ္တိံ အတိနာမေမိ။

    111-113. Tato piṅgiyo bhagavato santikā avippavāsameva dīpento ‘‘nāhaṃ tamhā’’tiādimāha. Nāhaṃ yo me…pe… passāmi naṃ manasā cakkhunāvāti taṃ buddhaṃ maṃsacakkhunā viya manasā passāmi. Namassamāno vivasemi rattinti namassamānova rattiṃ atināmemi.

    ၁၁၄. တေန တေနေဝ နတောတိ ယေန ယေန ဒိသာဘာဂေန ဗုဒ္ဓော, တေန တေနေဝာဟမ္ပိ နတော, တန္နိန္နော တပ္ပောဏောတိ ဒသ္သေတိ။

    114. Tena teneva natoti yena yena disābhāgena buddho, tena tenevāhampi nato, tanninno tappoṇoti dasseti.

    ၁၁၅. ဒုဗ္ဗလထာမကသ္သာတိ အပ္ပထာမကသ္သ။ အထ ဝာ ဒုဗ္ဗလသ္သ ဒုတ္ထာမကသ္သ စ, ဗလဝီရိယဟီနသ္သာပီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တေနေဝ ကာယော န ပလေတီတိ တေနေဝ ဒုဗ္ဗလတ္ထာမကတ္တေန ကာယော န ဂစ္ဆတိ, ယေန ဗုဒ္ဓော, န တေန ဂစ္ဆတိ။ ‘‘န ပရေတီ’’တိပိ ပာဌော, သော ဧဝတ္ထော။ တတ္ထာတိ ဗုဒ္ဓသ္သ သန္တိကေ။ သင္ကပ္ပယန္တာယာတိ သင္ကပ္ပဂမနေန။ တေန ယုတ္တောတိ ယေန ဗုဒ္ဓော, တေန ယုတ္တော ပယုတ္တော အနုယုတ္တောတိ ဒသ္သေတိ။

    115.Dubbalathāmakassāti appathāmakassa. Atha vā dubbalassa dutthāmakassa ca, balavīriyahīnassāpīti vuttaṃ hoti. Teneva kāyo na paletīti teneva dubbalatthāmakattena kāyo na gacchati, yena buddho, na tena gacchati. ‘‘Na paretī’’tipi pāṭho, so evattho. Tatthāti buddhassa santike. Saṅkappayantāyāti saṅkappagamanena. Tena yuttoti yena buddho, tena yutto payutto anuyuttoti dasseti.

    ယေန ဗုဒ္ဓောတိ ယေန ဒိသာဘာဂေန ဗုဒ္ဓော ဥပသင္ကမိတဗ္ဗော, တေန ဒိသာဘာဂေန န ပလေတိ။ အထ ဝာ ဘုမ္မတ္ထေ ကရဏဝစနံ။ ယတ္ထ ဗုဒ္ဓော တတ္ထ န ပလေတိ န ဂစ္ဆတိ။ န ဝဇတီတိ ပုရတော န ယာတိ။ န ဂစ္ဆတီတိ နိဝတ္တတိ။ နာတိက္ကမတီတိ န ဥပသင္ကမတိ။

    Yena buddhoti yena disābhāgena buddho upasaṅkamitabbo, tena disābhāgena na paleti. Atha vā bhummatthe karaṇavacanaṃ. Yattha buddho tattha na paleti na gacchati. Na vajatīti purato na yāti. Na gacchatīti nivattati. Nātikkamatīti na upasaṅkamati.

    ၁၁၆. ပင္ကေ သယာနောတိ ကာမကဒ္ဒမေ သယမာနော။ ဒီပာ ဒီပံ ဥပလ္လဝိန္တိ သတ္ထာရာဒိတော သတ္ထာရာဒိံ အဓိဂစ္ဆိံ။ အထဒ္ဒသာသိံ သမ္ဗုဒ္ဓန္တိ သောဟံ ဧဝံ ဒုဒိဋ္ဌိံ ဂဟေတ္ဝာ အန္ဝာဟိဏ္ဍန္တော အထ ပာသာဏကစေတိယေ ဗုဒ္ဓမဒ္ဒက္ခိံ။

    116.Paṅke sayānoti kāmakaddame sayamāno. Dīpā dīpaṃ upallavinti satthārādito satthārādiṃ adhigacchiṃ. Athaddasāsiṃ sambuddhanti sohaṃ evaṃ dudiṭṭhiṃ gahetvā anvāhiṇḍanto atha pāsāṇakacetiye buddhamaddakkhiṃ.

    တတ္ထ သေမာနောတိ နိသဇ္ဇမာနော။ သယမာနောတိ သေယ္ယံ ကပ္ပယမာနော။ အာဝသမာနောတိ ဝသမာနော။ ပရိဝသမာနောတိ နိစ္စံ ဝသမာနော။

    Tattha semānoti nisajjamāno. Sayamānoti seyyaṃ kappayamāno. Āvasamānoti vasamāno. Parivasamānoti niccaṃ vasamāno.

    ပလ္လဝိန္တိ ဥဂ္ဂမိံ။ ဥပလ္လဝိန္တိ ဥတ္တရိံ , သမ္ပလ္လဝိန္တိ ဥပသဂ္ဂေန ပဒံ ဝဍ္ဎိတံ။ အဒ္ဒသန္တိ နိဒ္ဒေသသ္သ ဥဒ္ဒေသပဒံ။ အဒ္ဒသန္တိ ပသ္သိံ။ အဒ္ဒက္ခိန္တိ ဩလောကေသိံ။ အပသ္သိန္တိ ဧသိံ။ ပဋိဝိဇ္ဈိန္တိ ဝိနိဝိဇ္ဈိံ။

    Pallavinti uggamiṃ. Upallavinti uttariṃ , sampallavinti upasaggena padaṃ vaḍḍhitaṃ. Addasanti niddesassa uddesapadaṃ. Addasanti passiṃ. Addakkhinti olokesiṃ. Apassinti esiṃ. Paṭivijjhinti vinivijjhiṃ.

    ၁၁၇. ဣမိသ္သာ ဂာထာယ အဝသာနေ ပိင္ဂိယသ္သ စ ဗာဝရိသ္သ စ ဣန္ဒ္ရိယပရိပာကံ ဝိဒိတ္ဝာ ဘဂဝာ သာဝတ္ထိယံ ဌိတောယေဝ သုဝဏ္ဏောဘာသံ မုဉ္စိ။ ပိင္ဂိယော ဗာဝရိသ္သ ဗုဒ္ဓဂုဏေ ဝဏ္ဏယန္တော နိသိန္နော ဧဝ တံ ဩဘာသံ ဒိသ္ဝာ ‘‘ကိံ ဣဒ’’န္တိ ဩလောကေန္တော ဘဂဝန္တံ အတ္တနော ပုရတော ဌိတံ ဝိယ ဒိသ္ဝာ ဗာဝရိဗ္ရာဟ္မဏသ္သ ‘‘ဗုဒ္ဓော အာဂတော’’တိ အာရောစေသိ။ ဗ္ရာဟ္မဏော ဥဋ္ဌာယာသနာ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂဟေတ္ဝာ အဋ္ဌာသိ။ ဘဂဝာပိ ဩဘာသံ ဖရိတ္ဝာ ဗ္ရာဟ္မဏသ္သ အတ္တာနံ ဒသ္သေန္တော ဥဘိန္နမ္ပိ သပ္ပာယံ ဝိဒိတ္ဝာ ပိင္ဂိယမေဝ အာလပမာနော ‘‘ယထာ အဟူ, ဝက္ကလီ’’တိ ဣမံ ဂာထမဘာသိ။

    117. Imissā gāthāya avasāne piṅgiyassa ca bāvarissa ca indriyaparipākaṃ viditvā bhagavā sāvatthiyaṃ ṭhitoyeva suvaṇṇobhāsaṃ muñci. Piṅgiyo bāvarissa buddhaguṇe vaṇṇayanto nisinno eva taṃ obhāsaṃ disvā ‘‘kiṃ ida’’nti olokento bhagavantaṃ attano purato ṭhitaṃ viya disvā bāvaribrāhmaṇassa ‘‘buddho āgato’’ti ārocesi. Brāhmaṇo uṭṭhāyāsanā añjaliṃ paggahetvā aṭṭhāsi. Bhagavāpi obhāsaṃ pharitvā brāhmaṇassa attānaṃ dassento ubhinnampi sappāyaṃ viditvā piṅgiyameva ālapamāno ‘‘yathā ahū, vakkalī’’ti imaṃ gāthamabhāsi.

    တသ္သတ္ထော – ယထာ ဝက္ကလိတ္ထေရော သဒ္ဓာဓိမုတ္တော အဟောသိ, သဒ္ဓာဓုရေနေဝ အရဟတ္တံ ပာပုဏိ, ယထာ စ သောဠသန္နံ ဧကော ဘဒ္ရာဝုဓော နာမ, ယထာ စ အာဠဝိဂောတမော စ။ ဧဝမေဝ တ္ဝမ္ပိ ပမုဉ္စသ္သု သဒ္ဓံ , တတော သဒ္ဓာယ အဓိမုစ္စန္တော ‘‘သဗ္ဗေ သင္ခာရာ အနိစ္စာ’’တိအာဒိနာ (ဓ. ပ. ၂၇၇; ထေရဂာ. ၆၇၆; ပဋိ. မ. ၁.၃၁; ကထာ. ၇၅၃) နယေန ဝိပသ္သနံ အာရဘိတ္ဝာ မစ္စုဓေယ္ယသ္သ ပာရံ နိဗ္ဗာနံ ဂမိသ္သသီတိ အရဟတ္တနိကူဋေန ဒေသနံ နိဋ္ဌာပေသိ, ဒေသနာပရိယောသာနေ ပိင္ဂိယော အရဟတ္တေ, ဗာဝရီ အနာဂာမိဖလေ ပတိဋ္ဌဟိ, ဗာဝရိဗ္ရာဟ္မဏသ္သ သိသ္သာ ပန ပဉ္စသတာ သောတာပန္နာ အဟေသုံ။

    Tassattho – yathā vakkalitthero saddhādhimutto ahosi, saddhādhureneva arahattaṃ pāpuṇi, yathā ca soḷasannaṃ eko bhadrāvudho nāma, yathā ca āḷavigotamo ca. Evameva tvampi pamuñcassu saddhaṃ, tato saddhāya adhimuccanto ‘‘sabbe saṅkhārā aniccā’’tiādinā (dha. pa. 277; theragā. 676; paṭi. ma. 1.31; kathā. 753) nayena vipassanaṃ ārabhitvā maccudheyyassa pāraṃ nibbānaṃ gamissasīti arahattanikūṭena desanaṃ niṭṭhāpesi, desanāpariyosāne piṅgiyo arahatte, bāvarī anāgāmiphale patiṭṭhahi, bāvaribrāhmaṇassa sissā pana pañcasatā sotāpannā ahesuṃ.

    တတ္ထ မုဉ္စသ္သူတိ မောစသ္သု။ ပမုဉ္စသ္သူတိ မောစေဟိ။ အဓိမုဉ္စသ္သူတိ တတ္ထ အဓိမောက္ခံ ကရသ္သု။ ဩကပ္ပေဟီတိ ဗဟုမာနံ ဥပ္ပာဒေဟီတိ။ သဗ္ဗေ သင္ခာရာ အနိစ္စာတိ ဟုတ္ဝာ အဘာဝဋ္ဌေန။ သဗ္ဗေ သင္ခာရာ ဒုက္ခာတိ ဒုက္ခမဋ္ဌေန။ သဗ္ဗေ ဓမ္မာ အနတ္တာတိ အဝသဝတ္တနဋ္ဌေန။

    Tattha muñcassūti mocassu. Pamuñcassūti mocehi. Adhimuñcassūti tattha adhimokkhaṃ karassu. Okappehīti bahumānaṃ uppādehīti. Sabbe saṅkhārā aniccāti hutvā abhāvaṭṭhena. Sabbe saṅkhārā dukkhāti dukkhamaṭṭhena. Sabbe dhammā anattāti avasavattanaṭṭhena.

    ၁၁၈. ဣဒာနိ ပိင္ဂိယော အတ္တနော ပသာဒံ နိဝေဒေန္တော ‘‘ဧသ ဘိယ္ယောတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ပဋိဘာနဝာတိ ပဋိဘာနပ္ပဋိသမ္ဘိဒာယ ဥပေတော။

    118. Idāni piṅgiyo attano pasādaṃ nivedento ‘‘esa bhiyyotiādimāha. Tattha paṭibhānavāti paṭibhānappaṭisambhidāya upeto.

    ဘိယ္ယော ဘိယ္ယောတိ ဥပရူပရိ။

    Bhiyyo bhiyyoti uparūpari.

    ၁၁၉. အဓိဒေဝေ အဘိညာယာတိ အဓိဒေဝကရေ ဓမ္မေ ဉတ္ဝာ။ ပရောပရန္တိ ဟီနပဏီတံ, အတ္တနော စ ပရသ္သ စ အဓိဒေဝတ္တကရံ သဗ္ဗဓမ္မဇာတံ အဝေဒီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ကင္ခီနံ ပဋိဇာနတန္တိ ကင္ခီနံယေဝ သတံ ‘‘နိက္ကင္ခမ္ဟာ’’တိ ပဋိဇာနန္တာနံ။

    119.Adhideve abhiññāyāti adhidevakare dhamme ñatvā. Paroparanti hīnapaṇītaṃ, attano ca parassa ca adhidevattakaraṃ sabbadhammajātaṃ avedīti vuttaṃ hoti. Kaṅkhīnaṃ paṭijānatanti kaṅkhīnaṃyeva sataṃ ‘‘nikkaṅkhamhā’’ti paṭijānantānaṃ.

    နိဒ္ဒေသေ ပာရာယနိကပဉ္ဟာနန္တိ ပာရာယနိကဗ္ရာဟ္မဏာနံ ပုစ္ဆာနံ။ အဝသာနံ ကရောတီတိ အန္တကရော။ ကောဋိံ ကရောတီတိ ပရိယန္တကရော။ သီမံ မရိယာဒံ ကရောတီတိ ပရိစ္ဆေဒကရော။ နိဂမံ ကရောတီတိ ပရိဝဋုမကရောသဘိယပဉ္ဟာနန္တိ န ကေဝလံ ပာရာယနိကဗ္ရာဟ္မဏာနံ ပဉ္ဟာနံ ဧဝ, အထ ခော သဘိယပရိဗ္ဗာဇကာဒီနမ္ပိ ပဉ္ဟာနံ အန္တံ ကရောတီတိ ဒသ္သေတုံ ‘‘သဘိယပဉ္ဟာန’’န္တိအာဒိမာဟ။

    Niddese pārāyanikapañhānanti pārāyanikabrāhmaṇānaṃ pucchānaṃ. Avasānaṃ karotīti antakaro. Koṭiṃ karotīti pariyantakaro. Sīmaṃ mariyādaṃ karotīti paricchedakaro. Nigamaṃ karotīti parivaṭumakaro. Sabhiyapañhānanti na kevalaṃ pārāyanikabrāhmaṇānaṃ pañhānaṃ eva, atha kho sabhiyaparibbājakādīnampi pañhānaṃ antaṃ karotīti dassetuṃ ‘‘sabhiyapañhāna’’ntiādimāha.

    ၁၂၀. အသံဟီရန္တိ ရာဂာဒီဟိ အသံဟာရိယံ။ အသင္ကုပ္ပန္တိ အသင္ကုပ္ပံ အဝိပရိဏာမဓမ္မံ။ ဒ္ဝီဟိပိ ပဒေဟိ နိဗ္ဗာနံ ဘဏတိ။ အဒ္ဓာ ဂမိသ္သာမီတိ ဧကံသေနေဝ တံ အနုပာဒိသေသနိဗ္ဗာနဓာတုံ ဂမိသ္သာမိ။ န မေတ္ထ ကင္ခာတိ နတ္ထိ မေ ဧတ္ထ နိဗ္ဗာနေ ကင္ခာ။ ဧဝံ မံ ဓာရေဟိ အဓိမုတ္တစိတ္တန္တိ ပိင္ဂိယော ‘‘ဧဝမေဝ တ္ဝမ္ပိ ပမုဉ္စသ္သု သဒ္ဓ’’န္တိ ဣမိနာ ဘဂဝတော ဩဝာဒေန အတ္တနိ သဒ္ဓံ ဥပ္ပာဒေတ္ဝာ သဒ္ဓာဓုရေနေဝ စ ဝိမုဉ္စိတ္ဝာ တံ သဒ္ဓာဓိမုတ္တိံ ပကာသေန္တော ဘဂဝန္တံ အာဟ – ‘‘ဧဝံ မံ ဓာရေဟိ အဓိမုတ္တစိတ္တ’’န္တိ။ အယဉ္ဟေတ္ထ အဓိပ္ပာယော ‘‘ယထာ မံ တ္ဝံ အဝစ, ဧဝမေဝ မံ အဓိမုတ္တစိတ္တံ ဓာရေဟီ’’တိ။

    120.Asaṃhīranti rāgādīhi asaṃhāriyaṃ. Asaṅkuppanti asaṅkuppaṃ avipariṇāmadhammaṃ. Dvīhipi padehi nibbānaṃ bhaṇati. Addhā gamissāmīti ekaṃseneva taṃ anupādisesanibbānadhātuṃ gamissāmi. Na mettha kaṅkhāti natthi me ettha nibbāne kaṅkhā. Evaṃ maṃ dhārehi adhimuttacittanti piṅgiyo ‘‘evameva tvampi pamuñcassu saddha’’nti iminā bhagavato ovādena attani saddhaṃ uppādetvā saddhādhureneva ca vimuñcitvā taṃ saddhādhimuttiṃ pakāsento bhagavantaṃ āha – ‘‘evaṃ maṃ dhārehi adhimuttacitta’’nti. Ayañhettha adhippāyo ‘‘yathā maṃ tvaṃ avaca, evameva maṃ adhimuttacittaṃ dhārehī’’ti.

    န သံဟရိယတီတိ ဂဟေတ္ဝာ သံဟရိတုံ န သက္ကာ။ နိယောဂဝစနန္တိ ယုတ္တဝစနံ။ အဝတ္ထာပနဝစနန္တိ သန္နိဋ္ဌာနဝစနံ။ ဣမသ္မိံ ပာရာယနဝဂ္ဂေ ယံ အန္တရန္တရာ န ဝုတ္တံ, တံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေန ဂဟေတဗ္ဗံ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ပာကဋမေဝ။

    Na saṃhariyatīti gahetvā saṃharituṃ na sakkā. Niyogavacananti yuttavacanaṃ. Avatthāpanavacananti sanniṭṭhānavacanaṃ. Imasmiṃ pārāyanavagge yaṃ antarantarā na vuttaṃ, taṃ heṭṭhā vuttanayena gahetabbaṃ. Sesaṃ sabbattha pākaṭameva.

    သဒ္ဓမ္မပ္ပဇ္ဇောတိကာယ စူဠနိဒ္ဒေသ-အဋ္ဌကထာယ

    Saddhammappajjotikāya cūḷaniddesa-aṭṭhakathāya

    ပာရာယနာနုဂီတိဂာထာနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

    Pārāyanānugītigāthāniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.

    ပာရာယနဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

    Pārāyanavaggavaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / သုတ္တပိဋက • Suttapiṭaka / ခုဒ္ဒကနိကာယ • Khuddakanikāya / စူဠနိဒ္ဒေသပာဠိ • Cūḷaniddesapāḷi
    ၁၈. ပာရာယနာနုဂီတိဂာထာ • 18. Pārāyanānugītigāthā
    ၁၈. ပာရာယနာနုဂီတိဂာထာနိဒ္ဒေသော • 18. Pārāyanānugītigāthāniddeso


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact