Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / චූළනිද්දෙසපාළි • Cūḷaniddesapāḷi |
18. පාරායනානුගීතිගාථානිද්දෙසො
18. Pārāyanānugītigāthāniddeso
102.
102.
පාරායනමනුගායිස්සං , [ඉච්චායස්මා පිඞ්ගියො]
Pārāyanamanugāyissaṃ, [iccāyasmā piṅgiyo]
යථාද්දක්ඛි තථාක්ඛාසි, විමලො භූරිමෙධසො;
Yathāddakkhi tathākkhāsi, vimalo bhūrimedhaso;
නික්කාමො නිබ්බනො නාගො, කිස්ස හෙතු මුසා භණෙ.
Nikkāmo nibbano nāgo, kissa hetu musā bhaṇe.
පාරායනමනුගායිස්සන්ති ගීතමනුගායිස්සං කථිතමනුකථයිස්සං 1 භණිතමනුභණිස්සං ලපිතමනුලපිස්සං භාසිතමනුභාසිස්සන්ති – පාරායනමනුගායිස්සං. ඉච්චායස්මා පිඞ්ගියොති. ඉච්චාති පදසන්ධි…පෙ.… පදානුපුබ්බතාපෙතං – ඉච්චාති. ආයස්මාති පියවචනං ගරුවචනං සගාරවසප්පතිස්සාධිවචනමෙතං – ආයස්මාති. පිඞ්ගියොති තස්ස ථෙරස්ස නාමං සඞ්ඛා සමඤ්ඤා පඤ්ඤත්ති වොහාරො නාමං නාමකම්මං නාමධෙය්යං නිරුත්ති බ්යඤ්ජනං අභිලාපොති – ඉච්චායස්මා පිඞ්ගියො.
Pārāyanamanugāyissanti gītamanugāyissaṃ kathitamanukathayissaṃ 2 bhaṇitamanubhaṇissaṃ lapitamanulapissaṃ bhāsitamanubhāsissanti – pārāyanamanugāyissaṃ. Iccāyasmā piṅgiyoti. Iccāti padasandhi…pe… padānupubbatāpetaṃ – iccāti. Āyasmāti piyavacanaṃ garuvacanaṃ sagāravasappatissādhivacanametaṃ – āyasmāti. Piṅgiyoti tassa therassa nāmaṃ saṅkhā samaññā paññatti vohāro nāmaṃ nāmakammaṃ nāmadheyyaṃ nirutti byañjanaṃ abhilāpoti – iccāyasmā piṅgiyo.
යථාද්දක්ඛි තථාක්ඛාසීති යථා අද්දක්ඛි තථා අක්ඛාසි ආචික්ඛි දෙසෙසි පඤ්ඤපෙසි පට්ඨපෙසි විවරි විභජි උත්තානීඅකාසි පකාසෙසි. ‘‘සබ්බෙ සඞ්ඛාරා අනිච්චා’’ති යථා අද්දක්ඛි තථා අක්ඛාසි ආචික්ඛි දෙසෙසි පඤ්ඤපෙසි පට්ඨපෙසි විවරි විභජි උත්තානීඅකාසි පකාසෙසි. ‘‘සබ්බෙ සඞ්ඛාරා දුක්ඛා’’ති…පෙ.… ‘‘සබ්බෙ ධම්මා අනත්තා’’ති… ‘‘යං කිඤ්චි සමුදයධම්මං සබ්බං තං නිරොධධම්ම’’න්ති යථා අද්දක්ඛි තථා අක්ඛාසි ආචික්ඛි දෙසෙසි පඤ්ඤපෙසි පට්ඨපෙසි විවරි විභජි උත්තානීඅකාසි පකාසෙසීති – යථාද්දක්ඛි තථාක්ඛාසි.
Yathāddakkhi tathākkhāsīti yathā addakkhi tathā akkhāsi ācikkhi desesi paññapesi paṭṭhapesi vivari vibhaji uttānīakāsi pakāsesi. ‘‘Sabbe saṅkhārā aniccā’’ti yathā addakkhi tathā akkhāsi ācikkhi desesi paññapesi paṭṭhapesi vivari vibhaji uttānīakāsi pakāsesi. ‘‘Sabbe saṅkhārā dukkhā’’ti…pe… ‘‘sabbe dhammā anattā’’ti… ‘‘yaṃ kiñci samudayadhammaṃ sabbaṃ taṃ nirodhadhamma’’nti yathā addakkhi tathā akkhāsi ācikkhi desesi paññapesi paṭṭhapesi vivari vibhaji uttānīakāsi pakāsesīti – yathāddakkhi tathākkhāsi.
විමලො භූරිමෙධසොති. විමලොති රාගො මලං, දොසො මලං, මොහො මලං, කොධො… උපනාහො…පෙ.… සබ්බාකුසලාභිසඞ්ඛාරා මලා. තෙ මලා බුද්ධස්ස භගවතො පහීනා උච්ඡින්නමූලා තාලාවත්ථුකතා අනභාවංකතා ආයතිං අනුප්පාදධම්මා. අමලො බුද්ධො විමලො නිම්මලො මලාපගතො මලවිප්පහීනො මලවිමුත්තො සබ්බමලවීතිවත්තො. භූරි වුච්චති පථවී. භගවා තාය 3 පථවිසමාය පඤ්ඤාය විපුලාය විත්ථතාය සමන්නාගතො. මෙධා වුච්චති පඤ්ඤා. යා පඤ්ඤා පජානනා…පෙ.… අමොහො ධම්මවිචයො සම්මාදිට්ඨි. භගවා ඉමාය මෙධාය පඤ්ඤාය උපෙතො සමුපෙතො උපාගතො සමුපාගතො උපපන්නො සමුපපන්නො සමන්නාගතො, තස්මා බුද්ධො සුමෙධසොති – විමලො භූරිමෙධසො.
Vimalo bhūrimedhasoti. Vimaloti rāgo malaṃ, doso malaṃ, moho malaṃ, kodho… upanāho…pe… sabbākusalābhisaṅkhārā malā. Te malā buddhassa bhagavato pahīnā ucchinnamūlā tālāvatthukatā anabhāvaṃkatā āyatiṃ anuppādadhammā. Amalo buddho vimalo nimmalo malāpagato malavippahīno malavimutto sabbamalavītivatto. Bhūri vuccati pathavī. Bhagavā tāya 4 pathavisamāya paññāya vipulāya vitthatāya samannāgato. Medhā vuccati paññā. Yā paññā pajānanā…pe… amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi. Bhagavā imāya medhāya paññāya upeto samupeto upāgato samupāgato upapanno samupapanno samannāgato, tasmā buddho sumedhasoti – vimalo bhūrimedhaso.
නික්කාමො නිබ්බනො නාගොති. කාමාති උද්දානතො ද්වෙ කාමා – වත්ථුකාමා ච කිලෙසකාමා ච…පෙ.… ඉමෙ වුච්චන්ති වත්ථුකාමා…පෙ.… ඉමෙ වුච්චන්ති කිලෙසකාමා. බුද්ධස්ස භගවතො වත්ථුකාමා පරිඤ්ඤාතා කිලෙසකාමා පහීනා වත්ථුකාමානං පරිඤ්ඤාතත්තා කිලෙසකාමානං පහීනත්තා. භගවා න කාමෙ කාමෙති න කාමෙ ඉච්ඡති න කාමෙ පත්ථෙති න කාමෙ පිහෙති න කාමෙ අභිජප්පති. යෙ කාමෙ කාමෙන්ති කාමෙ ඉච්ඡන්ති කාමෙ පත්ථෙන්ති කාමෙ පිහෙන්ති කාමෙ අභිජප්පන්ති තෙ කාමකාමිනො රාගරාගිනො සඤ්ඤසඤ්ඤිනො. භගවා න කාමෙ කාමෙති න කාමෙ ඉච්ඡති න කාමෙ පත්ථෙති න කාමෙ පිහෙති න කාමෙ අභිජප්පති. තස්මා බුද්ධො අකාමො නික්කාමො චත්තකාමො වන්තකාමො මුත්තකාමො පහීනකාමො පටිනිස්සට්ඨකාමො වීතරාගො විගතරාගො චත්තරාගො වන්තරාගො මුත්තරාගො පහීනරාගො පටිනිස්සට්ඨරාගො නිච්ඡාතො නිබ්බුතො සීතිභූතො සුඛප්පටිසංවෙදී බ්රහ්මභූතෙන අත්තනා විහරතීති – නික්කාමො.
Nikkāmonibbano nāgoti. Kāmāti uddānato dve kāmā – vatthukāmā ca kilesakāmā ca…pe… ime vuccanti vatthukāmā…pe… ime vuccanti kilesakāmā. Buddhassa bhagavato vatthukāmā pariññātā kilesakāmā pahīnā vatthukāmānaṃ pariññātattā kilesakāmānaṃ pahīnattā. Bhagavā na kāme kāmeti na kāme icchati na kāme pattheti na kāme piheti na kāme abhijappati. Ye kāme kāmenti kāme icchanti kāme patthenti kāme pihenti kāme abhijappanti te kāmakāmino rāgarāgino saññasaññino. Bhagavā na kāme kāmeti na kāme icchati na kāme pattheti na kāme piheti na kāme abhijappati. Tasmā buddho akāmo nikkāmo cattakāmo vantakāmo muttakāmo pahīnakāmo paṭinissaṭṭhakāmo vītarāgo vigatarāgo cattarāgo vantarāgo muttarāgo pahīnarāgo paṭinissaṭṭharāgo nicchāto nibbuto sītibhūto sukhappaṭisaṃvedī brahmabhūtena attanā viharatīti – nikkāmo.
නිබ්බනොති රාගො වනං, දොසො වනං, මොහො වනං, කොධො වනං, උපනාහො වනං…පෙ.… සබ්බාකුසලාභිසඞ්ඛාරා වනා. තෙ වනා බුද්ධස්ස භගවතො පහීනා උච්ඡින්නමූලා තාලාවත්ථුකතා අනභාවංකතා ආයතිං අනුප්පාදධම්මා. තස්මා බුද්ධො අවනො විවනො නිබ්බනො වනාපගතො වනවිප්පහීනො වනවිමුත්තො සබ්බවනවීතිවත්තොති – නිබ්බනො. නාගොති නාගො; භගවා ආගුං න කරොතීති නාගො, න ගච්ඡතීති නාගො, න ආගච්ඡතීති නාගො…පෙ.… එවං භගවා න ආගච්ඡතීති නාගොති – නික්කාමො නිබ්බනො නාගො.
Nibbanoti rāgo vanaṃ, doso vanaṃ, moho vanaṃ, kodho vanaṃ, upanāho vanaṃ…pe… sabbākusalābhisaṅkhārā vanā. Te vanā buddhassa bhagavato pahīnā ucchinnamūlā tālāvatthukatā anabhāvaṃkatā āyatiṃ anuppādadhammā. Tasmā buddho avano vivano nibbano vanāpagato vanavippahīno vanavimutto sabbavanavītivattoti – nibbano. Nāgoti nāgo; bhagavā āguṃ na karotīti nāgo, na gacchatīti nāgo, na āgacchatīti nāgo…pe… evaṃ bhagavā na āgacchatīti nāgoti – nikkāmo nibbano nāgo.
කිස්ස හෙතු මුසා භණෙති. කිස්ස හෙතූති කිස්ස හෙතු කිංහෙතු කිංකාරණා කිංනිදානා කිංපච්චයාති – කිස්ස හෙතු. මුසා භණෙති මුසා භණෙය්ය කථෙය්ය දීපෙය්ය වොහරෙය්ය; මුසා භණෙති මොසවජ්ජං භණෙය්ය, මුසාවාදං භණෙය්ය, අනරියවාදං භණෙය්ය. ඉධෙකච්චො සභාගතො 5 වා පරිසාගතො 6 වා ඤාතිමජ්ඣගතො වා පූගමජ්ඣගතො වා රාජකුලමජ්ඣගතො වා අභිනීතො සක්ඛිපුට්ඨො – ‘‘එහම්භො 7 පුරිස, යං ජානාසි තං වදෙහී’’ති, සො අජානං වා ආහ – ‘‘ජානාමී’’ති , ජානං වා ආහ – ‘‘න ජානාමී’’ති, අපස්සං වා ආහ – ‘‘පස්සාමී’’ති, පස්සං වා ආහ – ‘‘න පස්සාමී’’ති. ඉති අත්තහෙතු වා පරහෙතු වා ආමිසකිඤ්චික්ඛහෙතු වා සම්පජානමුසා භාසති, ඉදං වුච්චති මොසවජ්ජං.
Kissa hetu musā bhaṇeti. Kissa hetūti kissa hetu kiṃhetu kiṃkāraṇā kiṃnidānā kiṃpaccayāti – kissa hetu. Musā bhaṇeti musā bhaṇeyya katheyya dīpeyya vohareyya; musā bhaṇeti mosavajjaṃ bhaṇeyya, musāvādaṃ bhaṇeyya, anariyavādaṃ bhaṇeyya. Idhekacco sabhāgato 8 vā parisāgato 9 vā ñātimajjhagato vā pūgamajjhagato vā rājakulamajjhagato vā abhinīto sakkhipuṭṭho – ‘‘ehambho 10 purisa, yaṃ jānāsi taṃ vadehī’’ti, so ajānaṃ vā āha – ‘‘jānāmī’’ti , jānaṃ vā āha – ‘‘na jānāmī’’ti, apassaṃ vā āha – ‘‘passāmī’’ti, passaṃ vā āha – ‘‘na passāmī’’ti. Iti attahetu vā parahetu vā āmisakiñcikkhahetu vā sampajānamusā bhāsati, idaṃ vuccati mosavajjaṃ.
අපි ච, තීහාකාරෙහි මුසාවාදො හොති. පුබ්බෙවස්ස හොති – ‘‘මුසා භණිස්ස’’න්ති, භණන්තස්ස හොති – ‘‘මුසා භණාමී’’ති, භණිතස්ස හොති – ‘‘මුසා මයා භණිත’’න්ති – ඉමෙහි තීහාකාරෙහි මුසාවාදො හොති. අපි ච, චතූහාකාරෙහි මුසාවාදො හොති. පුබ්බෙවස්ස හොති – ‘‘මුසා භණිස්ස’’න්ති, භණන්තස්ස හොති – ‘‘මුසා භණාමී’’ති, භණිතස්ස හොති – ‘‘මුසා මයා භණිත’’න්ති, විනිධාය දිට්ඨිං – ඉමෙහි චතූහාකාරෙහි මුසාවාදො හොති. අපි ච, පඤ්චහාකාරෙහි…පෙ.… ඡහාකාරෙහි… සත්තහාකාරෙහි… අට්ඨහාකාරෙහි මුසාවාදො හොති. පුබ්බෙවස්ස හොති – ‘‘මුසා භණිස්ස’’න්ති, භණන්තස්ස හොති – ‘‘මුසා භණාමී’’ති, භණිතස්ස හොති – ‘‘මුසා මයා භණිත’’න්ති, විනිධාය දිට්ඨිං, විනිධාය ඛන්තිං, විනිධාය රුචිං, විනිධාය සඤ්ඤං, විනිධාය භාවං – ඉමෙහි අට්ඨහාකාරෙහි මුසාවාදො හොති මොසවජ්ජං. කිස්ස හෙතු මුසා භණෙය්ය කථෙය්ය දීපෙය්ය වොහරෙය්යාති – කිස්ස හෙතු මුසා භණෙ. තෙනාහ ථෙරො පිඞ්ගියො –
Api ca, tīhākārehi musāvādo hoti. Pubbevassa hoti – ‘‘musā bhaṇissa’’nti, bhaṇantassa hoti – ‘‘musā bhaṇāmī’’ti, bhaṇitassa hoti – ‘‘musā mayā bhaṇita’’nti – imehi tīhākārehi musāvādo hoti. Api ca, catūhākārehi musāvādo hoti. Pubbevassa hoti – ‘‘musā bhaṇissa’’nti, bhaṇantassa hoti – ‘‘musā bhaṇāmī’’ti, bhaṇitassa hoti – ‘‘musā mayā bhaṇita’’nti, vinidhāya diṭṭhiṃ – imehi catūhākārehi musāvādo hoti. Api ca, pañcahākārehi…pe… chahākārehi… sattahākārehi… aṭṭhahākārehi musāvādo hoti. Pubbevassa hoti – ‘‘musā bhaṇissa’’nti, bhaṇantassa hoti – ‘‘musā bhaṇāmī’’ti, bhaṇitassa hoti – ‘‘musā mayā bhaṇita’’nti, vinidhāya diṭṭhiṃ, vinidhāya khantiṃ, vinidhāya ruciṃ, vinidhāya saññaṃ, vinidhāya bhāvaṃ – imehi aṭṭhahākārehi musāvādo hoti mosavajjaṃ. Kissa hetu musā bhaṇeyya katheyya dīpeyya vohareyyāti – kissa hetu musā bhaṇe. Tenāha thero piṅgiyo –
‘‘පාරායනමනුගායිස්සං, [ඉච්චායස්මා පිඞ්ගියො]
‘‘Pārāyanamanugāyissaṃ, [iccāyasmā piṅgiyo]
යථාද්දක්ඛි තථාක්ඛාසි, විමලො භූරිමෙධසො;
Yathāddakkhi tathākkhāsi, vimalo bhūrimedhaso;
නික්කාමො නිබ්බනො නාගො, කිස්ස හෙතු මුසා භණෙ’’ති.
Nikkāmo nibbano nāgo, kissa hetu musā bhaṇe’’ti.
103.
103.
පහීනමලමොහස්ස, මානමක්ඛප්පහායිනො;
Pahīnamalamohassa, mānamakkhappahāyino;
හන්දාහං කිත්තයිස්සාමි, ගිරං වණ්ණූපසංහිතං.
Handāhaṃ kittayissāmi, giraṃ vaṇṇūpasaṃhitaṃ.
පහීනමලමොහස්සාති . මලන්ති රාගො මලං, දොසො මලං, මොහො මලං, මානො මලං, දිට්ඨි මලං, කිලෙසො මලං, සබ්බදුච්චරිතං මලං, සබ්බභවගාමිකම්මං මලං.
Pahīnamalamohassāti . Malanti rāgo malaṃ, doso malaṃ, moho malaṃ, māno malaṃ, diṭṭhi malaṃ, kileso malaṃ, sabbaduccaritaṃ malaṃ, sabbabhavagāmikammaṃ malaṃ.
මොහොති යං දුක්ඛෙ අඤ්ඤාණං…පෙ.… අවිජ්ජාලඞ්ගී මොහො අකුසලමූලං. අයං වුච්චති මොහො. මලඤ්ච මොහො ච බුද්ධස්ස භගවතො පහීනා උච්ඡින්නමූලා තාලාවත්ථුකතා අනභාවංකතා ආයතිං අනුප්පාදධම්මා. තස්මා බුද්ධො පහීනමලමොහොති – පහීනමලමොහස්ස.
Mohoti yaṃ dukkhe aññāṇaṃ…pe… avijjālaṅgī moho akusalamūlaṃ. Ayaṃ vuccati moho. Malañca moho ca buddhassa bhagavato pahīnā ucchinnamūlā tālāvatthukatā anabhāvaṃkatā āyatiṃ anuppādadhammā. Tasmā buddho pahīnamalamohoti – pahīnamalamohassa.
මානමක්ඛප්පහායිනොති. මානොති එකවිධෙන මානො – යා චිත්තස්ස උන්නති 11. දුවිධෙන මානො – අත්තුක්කංසනමානො, පරවම්භනමානො. තිවිධෙන මානො – සෙය්යොහමස්මීති මානො, සදිසොහමස්මීති මානො, හීනොහමස්මීති මානො. චතුබ්බිධෙන මානො – ලාභෙන මානං ජනෙති, යසෙන මානං ජනෙති, පසංසාය මානං ජනෙති, සුඛෙන මානං ජනෙති. පඤ්චවිධෙන මානො – ලාභිම්හි මනාපිකානං රූපානන්ති මානං ජනෙති, ලාභිම්හි මනාපිකානං සද්දානං…පෙ.… ගන්ධානං… රසානං… ඵොට්ඨබ්බානන්ති මානං ජනෙති. ඡබ්බිධෙන මානො – චක්ඛුසම්පදාය මානං ජනෙති, සොතසම්පදාය…පෙ.… ඝානසම්පදාය… ජිව්හාසම්පදාය… කායසම්පදාය… මනොසම්පදාය මානං ජනෙති. සත්තවිධෙන මානො – මානො, අතිමානො, මානාතිමානො, ඔමානො, අවමානො, අස්මිමානො, මිච්ඡාමානො. අට්ඨවිධෙන මානො – ලාභෙන මානං ජනෙති, අලාභෙන ඔමානං ජනෙති, යසෙන මානං ජනෙති, අයසෙන ඔමානං ජනෙති, පසංසාය මානං ජනෙති, නින්දාය ඔමානං ජනෙති, සුඛෙන මානං ජනෙති , දුක්ඛෙන ඔමානං ජනෙති. නවවිධෙන මානො – සෙය්යස්ස සෙය්යොහමස්මීති මානො, සෙය්යස්ස සදිසොහමස්මීති මානො, සෙය්යස්ස හීනොහමස්මීති මානො, සදිසස්ස සෙය්යොහමස්මීති මානො, සදිසස්ස සදිසොහමස්මීති මානො, සදිසස්ස හීනොහමස්මීති මානො, හීනස්ස සෙය්යොහමස්මීති මානො, හීනස්ස සදිසොහමස්මීති මානො, හීනස්ස හීනොහමස්සීති මානො. දසවිධෙන මානො – ඉධෙකච්චො මානං ජනෙති ජාතියා වා ගොත්තෙන වා කොලපුත්තියෙන වා වණ්ණපොක්ඛරතාය වා ධනෙන වා අජ්ඣෙනෙන වා කම්මායතනෙන වා සිප්පායතනෙන වා විජ්ජාට්ඨානෙන 12 වා සුතෙන වා පටිභානෙන වා අඤ්ඤතරඤ්ඤතරෙන වා වත්ථුනා. යො එවරූපො මානො මඤ්ඤනා මඤ්ඤිතත්තං උන්නති උන්නමො ධජො සම්පග්ගාහො කෙතුකම්යතා චිත්තස්ස – අයං වුච්චති මානො.
Mānamakkhappahāyinoti. Mānoti ekavidhena māno – yā cittassa unnati 13. Duvidhena māno – attukkaṃsanamāno, paravambhanamāno. Tividhena māno – seyyohamasmīti māno, sadisohamasmīti māno, hīnohamasmīti māno. Catubbidhena māno – lābhena mānaṃ janeti, yasena mānaṃ janeti, pasaṃsāya mānaṃ janeti, sukhena mānaṃ janeti. Pañcavidhena māno – lābhimhi manāpikānaṃ rūpānanti mānaṃ janeti, lābhimhi manāpikānaṃ saddānaṃ…pe… gandhānaṃ… rasānaṃ… phoṭṭhabbānanti mānaṃ janeti. Chabbidhena māno – cakkhusampadāya mānaṃ janeti, sotasampadāya…pe… ghānasampadāya… jivhāsampadāya… kāyasampadāya… manosampadāya mānaṃ janeti. Sattavidhena māno – māno, atimāno, mānātimāno, omāno, avamāno, asmimāno, micchāmāno. Aṭṭhavidhena māno – lābhena mānaṃ janeti, alābhena omānaṃ janeti, yasena mānaṃ janeti, ayasena omānaṃ janeti, pasaṃsāya mānaṃ janeti, nindāya omānaṃ janeti, sukhena mānaṃ janeti , dukkhena omānaṃ janeti. Navavidhena māno – seyyassa seyyohamasmīti māno, seyyassa sadisohamasmīti māno, seyyassa hīnohamasmīti māno, sadisassa seyyohamasmīti māno, sadisassa sadisohamasmīti māno, sadisassa hīnohamasmīti māno, hīnassa seyyohamasmīti māno, hīnassa sadisohamasmīti māno, hīnassa hīnohamassīti māno. Dasavidhena māno – idhekacco mānaṃ janeti jātiyā vā gottena vā kolaputtiyena vā vaṇṇapokkharatāya vā dhanena vā ajjhenena vā kammāyatanena vā sippāyatanena vā vijjāṭṭhānena 14 vā sutena vā paṭibhānena vā aññataraññatarena vā vatthunā. Yo evarūpo māno maññanā maññitattaṃ unnati unnamo dhajo sampaggāho ketukamyatā cittassa – ayaṃ vuccati māno.
මක්ඛොති යො මක්ඛො මක්ඛායනා මක්ඛායිතත්තං නිට්ඨුරියං නිට්ඨුරියකම්මං 15 – අයං වුච්චති මක්ඛො. බුද්ධස්ස භගවතො මානො ච මක්ඛො ච පහීනා උච්ඡින්නමූලා තාලාවත්ථුකතා අනභාවංකතා ආයතිං අනුප්පාදධම්මා. තස්මා බුද්ධො මානමක්ඛප්පහායීති – මානමක්ඛප්පහායිනො.
Makkhoti yo makkho makkhāyanā makkhāyitattaṃ niṭṭhuriyaṃ niṭṭhuriyakammaṃ 16 – ayaṃ vuccati makkho. Buddhassa bhagavato māno ca makkho ca pahīnā ucchinnamūlā tālāvatthukatā anabhāvaṃkatā āyatiṃ anuppādadhammā. Tasmā buddho mānamakkhappahāyīti – mānamakkhappahāyino.
හන්දාහං කිත්තයිස්සාමි ගිරං වණ්ණූපසංහිතන්ති. හන්දාහන්ති පදසන්ධි පදසංසග්ගො පදපාරිපූරී අක්ඛරසමවායො බ්යඤ්ජනසිලිට්ඨතා පදානුපුබ්බතාපෙතං – හන්දාහන්ති. කිත්තයිස්සාමි ගිරං වණ්ණූපසංහිතන්ති වණ්ණෙන උපෙතං සමුපෙතං උපාගතං සමුපාගතං උපපන්නං සමුපපන්නං සමන්නාගතං වාචං ගිරං බ්යප්පථං උදීරණං 17 කිත්තයිස්සාමි දෙසෙස්සාමි පඤ්ඤපෙස්සාමි පට්ඨපෙස්සාමි විවරිස්සාමි විභජිස්සාමි උත්තානීකරිස්සාමි පකාසෙස්සාමීති – හන්දාහං කිත්තයිස්සාමි ගිරං වණ්ණූපසංහිතං. තෙනාහ ථෙරො පිඞ්ගියො –
Handāhaṃ kittayissāmi giraṃ vaṇṇūpasaṃhitanti. Handāhanti padasandhi padasaṃsaggo padapāripūrī akkharasamavāyo byañjanasiliṭṭhatā padānupubbatāpetaṃ – handāhanti. Kittayissāmi giraṃ vaṇṇūpasaṃhitanti vaṇṇena upetaṃ samupetaṃ upāgataṃ samupāgataṃ upapannaṃ samupapannaṃ samannāgataṃ vācaṃ giraṃ byappathaṃ udīraṇaṃ 18 kittayissāmi desessāmi paññapessāmi paṭṭhapessāmi vivarissāmi vibhajissāmi uttānīkarissāmi pakāsessāmīti – handāhaṃ kittayissāmi giraṃ vaṇṇūpasaṃhitaṃ. Tenāha thero piṅgiyo –
‘‘පහීනමලමොහස්ස, මානමක්ඛප්පහායිනො;
‘‘Pahīnamalamohassa, mānamakkhappahāyino;
හන්දාහං කිත්තයිස්සාමි, ගිරං වණ්ණූපසංහිත’’න්ති.
Handāhaṃ kittayissāmi, giraṃ vaṇṇūpasaṃhita’’nti.
104.
104.
තමොනුදො බුද්ධො සමන්තචක්ඛු, ලොකන්තගූ සබ්බභවාතිවත්තො;
Tamonudo buddho samantacakkhu, lokantagū sabbabhavātivatto;
අනාසවො සබ්බදුක්ඛප්පහීනො, සච්චව්හයො බ්රහ්මෙ උපාසිතො මෙ.
Anāsavo sabbadukkhappahīno, saccavhayo brahme upāsito me.
තමොනුදො බුද්ධො සමන්තචක්ඛූති. තමොනුදොති රාගතමං දොසතමං මොහතමං මානතමං දිට්ඨිතමං කිලෙසතමං දුච්චරිතතමං අන්ධකරණං අඤ්ඤාණකරණං පඤ්ඤානිරොධිකං විඝාතපක්ඛිකං අනිබ්බානසංවත්තනිකං නුදි පනුදි පජහි විනොදෙසි බ්යන්තීඅකාසි අනභාවං ගමෙසි. බුද්ධොති යො සො භගවා…පෙ.… සච්ඡිකා පඤ්ඤත්ති; යදිදං බුද්ධොති. සමන්තචක්ඛු වුච්චති සබ්බඤ්ඤුතඤාණං…පෙ.… තථාගතො තෙන සමන්තචක්ඛූති – තමොනුදො බුද්ධො සමන්තචක්ඛු.
Tamonudobuddho samantacakkhūti. Tamonudoti rāgatamaṃ dosatamaṃ mohatamaṃ mānatamaṃ diṭṭhitamaṃ kilesatamaṃ duccaritatamaṃ andhakaraṇaṃ aññāṇakaraṇaṃ paññānirodhikaṃ vighātapakkhikaṃ anibbānasaṃvattanikaṃ nudi panudi pajahi vinodesi byantīakāsi anabhāvaṃ gamesi. Buddhoti yo so bhagavā…pe… sacchikā paññatti; yadidaṃ buddhoti. Samantacakkhu vuccati sabbaññutañāṇaṃ…pe… tathāgato tena samantacakkhūti – tamonudo buddho samantacakkhu.
ලොකන්තගූ සබ්බභවාතිවත්තොති. ලොකොති එකො ලොකො – භවලොකො. ද්වෙ ලොකා – භවලොකො ච සම්භවලොකො ච; සම්පත්තිභවලොකො ච සම්පත්තිසම්භවලොකො ච; විපත්තිභවලොකො ච විපත්තිසම්භවලොකො ච 19. තයො ලොකා – තිස්සො වෙදනා. චත්තාරො ලොකා – චත්තාරො ආහාරා. පඤ්ච ලොකා – පඤ්චුපාදානක්ඛන්ධා. ඡ ලොකා – ඡ අජ්ඣත්තිකානි ආයතනානි. සත්ත ලොකා – සත්තවිඤ්ඤාණට්ඨිතියො . අට්ඨ ලොකා – අට්ඨ ලොකධම්මා. නව ලොකා – නව සත්තාවාසා. දස ලොකා – දස ආයතනානි. ද්වාදස ලොකා – ද්වාදසායතනානි. අට්ඨාරස ලොකා – අට්ඨාරස ධාතුයො. ලොකන්තගූති භගවා ලොකස්ස අන්තගතො අන්තප්පත්තො කොටිගතො කොටිප්පත්තො… නිබ්බානගතො නිබ්බානප්පත්තො. සො වුත්ථවාසො චිණ්ණචරණො… ජාතිමරණසංසාරො නත්ථි තස්ස පුනබ්භවොති – ලොකන්තගූ.
Lokantagū sabbabhavātivattoti. Lokoti eko loko – bhavaloko. Dve lokā – bhavaloko ca sambhavaloko ca; sampattibhavaloko ca sampattisambhavaloko ca; vipattibhavaloko ca vipattisambhavaloko ca 20. Tayo lokā – tisso vedanā. Cattāro lokā – cattāro āhārā. Pañca lokā – pañcupādānakkhandhā. Cha lokā – cha ajjhattikāni āyatanāni. Satta lokā – sattaviññāṇaṭṭhitiyo . Aṭṭha lokā – aṭṭha lokadhammā. Nava lokā – nava sattāvāsā. Dasa lokā – dasa āyatanāni. Dvādasa lokā – dvādasāyatanāni. Aṭṭhārasa lokā – aṭṭhārasa dhātuyo. Lokantagūti bhagavā lokassa antagato antappatto koṭigato koṭippatto… nibbānagato nibbānappatto. So vutthavāso ciṇṇacaraṇo… jātimaraṇasaṃsāro natthi tassa punabbhavoti – lokantagū.
සබ්බභවාතිවත්තොති. භවාති ද්වෙ භවා – කම්මභවො ච පටිසන්ධිකො ච පුනබ්භවො. කතමො කම්මභවො? පුඤ්ඤාභිසඞ්ඛාරො අපුඤ්ඤාභිසඞ්ඛාරො ආනෙඤ්ජාභිසඞ්ඛාරො – අයං කම්මභවො. කතමො පටිසන්ධිකො පුනබ්භවො? පටිසන්ධිකා රූපා වෙදනා සඤ්ඤා සඞ්ඛාරා විඤ්ඤාණං – අයං පටිසන්ධිකො පුනබ්භවො. භගවා කම්මභවඤ්ච පටිසන්ධිකඤ්ච පුනබ්භවං අතිවත්තො 21 අතික්කන්තො වීතිවත්තොති – ලොකන්තගූ සබ්බභවාතිවත්තො.
Sabbabhavātivattoti. Bhavāti dve bhavā – kammabhavo ca paṭisandhiko ca punabbhavo. Katamo kammabhavo? Puññābhisaṅkhāro apuññābhisaṅkhāro āneñjābhisaṅkhāro – ayaṃ kammabhavo. Katamo paṭisandhiko punabbhavo? Paṭisandhikā rūpā vedanā saññā saṅkhārā viññāṇaṃ – ayaṃ paṭisandhiko punabbhavo. Bhagavā kammabhavañca paṭisandhikañca punabbhavaṃ ativatto 22 atikkanto vītivattoti – lokantagū sabbabhavātivatto.
අනාසවො සබ්බදුක්ඛප්පහීනොති. අනාසවොති චත්තාරො ආසවා – කාමාසවො, භවාසවො, දිට්ඨාසවො, අවිජ්ජාසවො. තෙ ආසවා බුද්ධස්ස භගවතො පහීනා උච්ඡින්නමූලා තාලාවත්ථුකතා අනභාවංකතා ආයතිං අනුප්පාදධම්මා. තස්මා බුද්ධො අනාසවො. සබ්බදුක්ඛප්පහීනොති සබ්බං තස්ස පටිසන්ධිකං ජාතිදුක්ඛං ජරාදුක්ඛං බ්යාධිදුක්ඛං මරණදුක්ඛං සොකපරිදෙවදුක්ඛදොමනස්සුපායාසදුක්ඛං …පෙ.… දිට්ඨිබ්යසනදුක්ඛං පහීනං සමුච්ඡින්නං වූපසන්තං පටිප්පස්සද්ධං අභබ්බුප්පත්තිකං ඤාණග්ගිනා දඩ්ඪං. තස්මා බුද්ධො සබ්බදුක්ඛප්පහීනොති – අනාසවො සබ්බදුක්ඛප්පහීනො.
Anāsavo sabbadukkhappahīnoti. Anāsavoti cattāro āsavā – kāmāsavo, bhavāsavo, diṭṭhāsavo, avijjāsavo. Te āsavā buddhassa bhagavato pahīnā ucchinnamūlā tālāvatthukatā anabhāvaṃkatā āyatiṃ anuppādadhammā. Tasmā buddho anāsavo. Sabbadukkhappahīnoti sabbaṃ tassa paṭisandhikaṃ jātidukkhaṃ jarādukkhaṃ byādhidukkhaṃ maraṇadukkhaṃ sokaparidevadukkhadomanassupāyāsadukkhaṃ …pe… diṭṭhibyasanadukkhaṃ pahīnaṃ samucchinnaṃ vūpasantaṃ paṭippassaddhaṃ abhabbuppattikaṃ ñāṇagginā daḍḍhaṃ. Tasmā buddho sabbadukkhappahīnoti – anāsavo sabbadukkhappahīno.
සච්චව්හයො බ්රහ්මෙ උපාසිතො මෙති. සච්චව්හයොති සච්චව්හයො සදිසනාමො සදිසව්හයො සච්චසදිසව්හයො. විපස්සී භගවා, සිඛී භගවා, වෙස්සභූ භගවා, කකුසන්ධො භගවා, කොණාගමනො භගවා, කස්සපො භගවා. තෙ බුද්ධා භගවන්තො සදිසනාමා සදිසව්හයා. භගවාපි සක්යමුනි තෙසං බුද්ධානං භගවන්තානං සදිසනාමො සදිසව්හයොති – තස්මා බුද්ධො සච්චව්හයො.
Saccavhayobrahme upāsito meti. Saccavhayoti saccavhayo sadisanāmo sadisavhayo saccasadisavhayo. Vipassī bhagavā, sikhī bhagavā, vessabhū bhagavā, kakusandho bhagavā, koṇāgamano bhagavā, kassapo bhagavā. Te buddhā bhagavanto sadisanāmā sadisavhayā. Bhagavāpi sakyamuni tesaṃ buddhānaṃ bhagavantānaṃ sadisanāmo sadisavhayoti – tasmā buddho saccavhayo.
බ්රහ්මෙ උපාසිතො මෙති සො මයා භගවා ආසිතො උපාසිතො පයිරුපාසිතො පරිපුච්ඡිතො පරිපඤ්හිතොති – සච්චව්හයො බ්රහ්මෙ උපාසිතො මෙ. තෙනාහ ථෙරො පිඞ්ගියො –
Brahme upāsito meti so mayā bhagavā āsito upāsito payirupāsito paripucchito paripañhitoti – saccavhayo brahme upāsito me. Tenāha thero piṅgiyo –
‘‘තමොනුදො බුද්ධො සමන්තචක්ඛු, ලොකන්තගූ සබ්බභවාතිවත්තො;
‘‘Tamonudo buddho samantacakkhu, lokantagū sabbabhavātivatto;
අනාසවො සබ්බදුක්ඛප්පහීනො, සච්චව්හයො බ්රහ්මෙ උපාසිතො මෙ’’ති.
Anāsavo sabbadukkhappahīno, saccavhayo brahme upāsito me’’ti.
105.
105.
දිජො යථා කුබ්බනකං පහාය, බහුප්ඵලං කානනමාවසෙය්ය;
Dijo yathā kubbanakaṃ pahāya, bahupphalaṃ kānanamāvaseyya;
එවමහං අප්පදස්සෙ පහාය, මහොදධිං හංසොරිව අජ්ඣපත්තො 23 .
Evamahaṃ appadasse pahāya, mahodadhiṃ haṃsoriva ajjhapatto24.
දිජො යථා කුබ්බනකං පහාය, බහුප්ඵලං කානනමාවසෙය්යාති . දිජො වුච්චති පක්ඛී. කිංකාරණා දිජො වුච්චති පක්ඛී? ද්වික්ඛත්තුං ජායතීති දිජො, මාතුකුච්ඡිම්හා ච අණ්ඩකොසම්හා ච. තංකාරණා දිජො වුච්චති පක්ඛීති – දිජො. යථා කුබ්බනකං පහායාති යථා දිජො කුබ්බනකං පරිත්තවනකං අප්පඵලං අප්පභක්ඛං අප්පොදකං පහාය ජහිත්වා අතික්කමිත්වා සමතික්කමිත්වා වීතිවත්තෙත්වා අඤ්ඤං බහුප්ඵලං බහුභක්ඛං බහූදකං 25 මහන්තං කානනං වනසණ්ඩං අධිගච්ඡෙය්ය වින්දෙය්ය පටිලභෙය්ය, තස්මිඤ්ච වනසණ්ඩෙ වාසං කප්පෙය්යාති – දිජො යථා කුබ්බනකං පහාය බහුප්ඵලං කානනං ආවසෙය්ය.
Dijo yathā kubbanakaṃ pahāya, bahupphalaṃ kānanamāvaseyyāti . Dijo vuccati pakkhī. Kiṃkāraṇā dijo vuccati pakkhī? Dvikkhattuṃ jāyatīti dijo, mātukucchimhā ca aṇḍakosamhā ca. Taṃkāraṇā dijo vuccati pakkhīti – dijo. Yathā kubbanakaṃ pahāyāti yathā dijo kubbanakaṃ parittavanakaṃ appaphalaṃ appabhakkhaṃ appodakaṃ pahāya jahitvā atikkamitvā samatikkamitvā vītivattetvā aññaṃ bahupphalaṃ bahubhakkhaṃ bahūdakaṃ 26 mahantaṃ kānanaṃ vanasaṇḍaṃ adhigaccheyya vindeyya paṭilabheyya, tasmiñca vanasaṇḍe vāsaṃ kappeyyāti – dijo yathā kubbanakaṃ pahāya bahupphalaṃ kānanaṃ āvaseyya.
එවමහං අප්පදස්සෙ පහාය, මහොදධිං හංසොරිව අජ්ඣපත්තොති. එවන්ති ඔපම්මසම්පටිපාදනං. අප්පදස්සෙ පහායාති යො ච බාවරී බ්රාහ්මණො යෙ චඤ්ඤෙ තස්ස ආචරියා බුද්ධං භගවන්තං උපාදාය අප්පදස්සා පරිත්තදස්සා ථොකදස්සා ඔමකදස්සා ලාමකදස්සා ඡතුක්කදස්සා 27 වා. තෙ අප්පදස්සෙ පරිත්තදස්සෙ ථොකදස්සෙ ඔමකදස්සෙ ලාමකදස්සෙ ඡතුක්කදස්සෙ පහාය පජහිත්වා අතික්කමිත්වා සමතික්කමිත්වා වීතිවත්තෙත්වා බුද්ධං භගවන්තං අප්පමාණදස්සං අග්ගදස්සං සෙට්ඨදස්සං විසෙට්ඨදස්සං පාමොක්ඛදස්සං උත්තමදස්සං පවරදස්සං අසමං අසමසමං අප්පටිසමං අප්පටිභාගං අප්පටිපුග්ගලං දෙවාතිදෙවං නරාසභං පුරිසසීහං පුරිසනාගං පුරිසාජඤ්ඤං පුරිසනිසභං පුරිසධොරය්හං දසබලධාරිං 28 අධිගච්ඡිං වින්දිං පටිලභිං. යථා ච හංසො මහන්තං මානසකං 29 වා සරං අනොතත්තං වා දහං මහාසමුද්දං වා අක්ඛොභං අමිතොදකං ජලරාසිං අධිගච්ඡෙය්ය වින්දෙය්ය පටිලභෙය්ය, එවමෙව බුද්ධං භගවන්තං අක්ඛොභං අමිතතෙජං පභින්නඤාණං විවටචක්ඛුං පඤ්ඤාපභෙදකුසලං අධිගතපටිසම්භිදං චතුවෙසාරජ්ජප්පත්තං සුද්ධාධිමුත්තං සෙතපච්චත්තං අද්වයභාණිං තාදිං තථාපටිඤ්ඤං අපරිත්තං මහන්තං ගම්භීරං අප්පමෙය්යං දුප්පරියොගාහං පහූතරතනං සාගරසමං ඡළඞ්ගුපෙක්ඛාය සමන්නාගතං අතුලං විපුලං අප්පමෙය්යං, තං තාදිසං පවදතං මග්ගවාදිනං 30 මෙරුමිව නගානං ගරුළමිව දිජානං සීහමිව මිගානං උදධිමිව අණ්ණවානං අධිගච්ඡිං, තං සත්ථාරං ජිනපවරං මහෙසින්ති – එවමහං අප්පදස්සෙ පහාය මහොදධිං හංසොරිව අජ්ඣපත්තො. තෙනාහ ථෙරො පිඞ්ගියො –
Evamahaṃ appadasse pahāya, mahodadhiṃ haṃsoriva ajjhapattoti. Evanti opammasampaṭipādanaṃ. Appadasse pahāyāti yo ca bāvarī brāhmaṇo ye caññe tassa ācariyā buddhaṃ bhagavantaṃ upādāya appadassā parittadassā thokadassā omakadassā lāmakadassā chatukkadassā 31 vā. Te appadasse parittadasse thokadasse omakadasse lāmakadasse chatukkadasse pahāya pajahitvā atikkamitvā samatikkamitvā vītivattetvā buddhaṃ bhagavantaṃ appamāṇadassaṃ aggadassaṃ seṭṭhadassaṃ viseṭṭhadassaṃ pāmokkhadassaṃ uttamadassaṃ pavaradassaṃ asamaṃ asamasamaṃ appaṭisamaṃ appaṭibhāgaṃ appaṭipuggalaṃ devātidevaṃ narāsabhaṃ purisasīhaṃ purisanāgaṃ purisājaññaṃ purisanisabhaṃ purisadhorayhaṃ dasabaladhāriṃ 32 adhigacchiṃ vindiṃ paṭilabhiṃ. Yathā ca haṃso mahantaṃ mānasakaṃ 33 vā saraṃ anotattaṃ vā dahaṃ mahāsamuddaṃ vā akkhobhaṃ amitodakaṃ jalarāsiṃ adhigaccheyya vindeyya paṭilabheyya, evameva buddhaṃ bhagavantaṃ akkhobhaṃ amitatejaṃ pabhinnañāṇaṃ vivaṭacakkhuṃ paññāpabhedakusalaṃ adhigatapaṭisambhidaṃ catuvesārajjappattaṃ suddhādhimuttaṃ setapaccattaṃ advayabhāṇiṃ tādiṃ tathāpaṭiññaṃ aparittaṃ mahantaṃ gambhīraṃ appameyyaṃ duppariyogāhaṃ pahūtaratanaṃ sāgarasamaṃ chaḷaṅgupekkhāya samannāgataṃ atulaṃ vipulaṃ appameyyaṃ, taṃ tādisaṃ pavadataṃ maggavādinaṃ 34 merumiva nagānaṃ garuḷamiva dijānaṃ sīhamiva migānaṃ udadhimiva aṇṇavānaṃ adhigacchiṃ, taṃ satthāraṃ jinapavaraṃ mahesinti – evamahaṃ appadasse pahāya mahodadhiṃ haṃsoriva ajjhapatto. Tenāha thero piṅgiyo –
‘‘දිජො යථා කුබ්බනකං පහාය, බහුප්ඵලං කානනමාවසෙය්ය;
‘‘Dijo yathā kubbanakaṃ pahāya, bahupphalaṃ kānanamāvaseyya;
එවමහං අප්පදස්සෙ පහාය, මහොදධිං හංසොරිව අජ්ඣපත්තො’’ති.
Evamahaṃ appadasse pahāya, mahodadhiṃ haṃsoriva ajjhapatto’’ti.
106.
106.
යෙ මෙ පුබ්බෙ වියාකංසු,
Ye me pubbe viyākaṃsu,
හුරං ගොතමසාසනා ‘ඉච්චාසි ඉති භවිස්සති’;
Huraṃ gotamasāsanā ‘iccāsi iti bhavissati’;
සබ්බං තං ඉතිහීතිහං, සබ්බං තං තක්කවඩ්ඪනං.
Sabbaṃ taṃ itihītihaṃ, sabbaṃ taṃ takkavaḍḍhanaṃ.
යෙ මෙ පුබ්බෙ වියාකංසූති. යෙති යො ච බාවරී බ්රාහ්මණො යෙ චඤ්ඤෙ තස්ස ආචරියා, තෙ සකං දිට්ඨිං සකං ඛන්තිං සකං රුචිං සකං ලද්ධිං සකං අජ්ඣාසයං සකං අධිප්පායං බ්යාකංසු ආචික්ඛිංසු දෙසයිංසු පඤ්ඤපිංසු පට්ඨපිංසු විවරිංසු විභජිංසු උත්තානීඅකංසු පකාසෙසුන්ති – යෙ මෙ පුබ්බෙ වියාකංසු.
Ye me pubbe viyākaṃsūti. Yeti yo ca bāvarī brāhmaṇo ye caññe tassa ācariyā, te sakaṃ diṭṭhiṃ sakaṃ khantiṃ sakaṃ ruciṃ sakaṃ laddhiṃ sakaṃ ajjhāsayaṃ sakaṃ adhippāyaṃ byākaṃsu ācikkhiṃsu desayiṃsu paññapiṃsu paṭṭhapiṃsu vivariṃsu vibhajiṃsu uttānīakaṃsu pakāsesunti – ye me pubbe viyākaṃsu.
හුරං ගොතමසාසනාති හුරං ගොතමසාසනා, පරං ගොතමසාසනා, පුරෙ ගොතමසාසනා, පඨමතරං ගොතමසාසනා බුද්ධසාසනා ජිනසාසනා තථාගතසාසනා 35 අරහන්තසාසනාති – හුරං ගොතමසාසනා.
Huraṃ gotamasāsanāti huraṃ gotamasāsanā, paraṃ gotamasāsanā, pure gotamasāsanā, paṭhamataraṃ gotamasāsanā buddhasāsanā jinasāsanā tathāgatasāsanā 36 arahantasāsanāti – huraṃ gotamasāsanā.
ඉච්චාසි ඉති භවිස්සතීති එවං කිර ආසි, එවං කිර භවිස්සතීති – ඉච්චාසි ඉති භවිස්සති.
Iccāsi iti bhavissatīti evaṃ kira āsi, evaṃ kira bhavissatīti – iccāsi iti bhavissati.
සබ්බං තං ඉතිහීතිහන්ති සබ්බං තං ඉතිහීතිහං ඉතිකිරාය පරම්පරාය පිටකසම්පදාය තක්කහෙතු නයහෙතු ආකාරපරිවිතක්කෙන දිට්ඨිනිජ්ඣානක්ඛන්තියා න සාමං සයමභිඤ්ඤාතං න අත්තපච්චක්ඛං ධම්මං යං කථයිංසූති – සබ්බං තං ඉතිහීතිහං.
Sabbaṃtaṃ itihītihanti sabbaṃ taṃ itihītihaṃ itikirāya paramparāya piṭakasampadāya takkahetu nayahetu ākāraparivitakkena diṭṭhinijjhānakkhantiyā na sāmaṃ sayamabhiññātaṃ na attapaccakkhaṃ dhammaṃ yaṃ kathayiṃsūti – sabbaṃ taṃ itihītihaṃ.
සබ්බං තං තක්කවඩ්ඪනන්ති සබ්බං තං තක්කවඩ්ඪනං විතක්කවඩ්ඪනං සඞ්කප්පවඩ්ඪනං කාමවිතක්කවඩ්ඪනං බ්යාපාදවිතක්කවඩ්ඪනං විහිංසාවිතක්කවඩ්ඪනං ඤාතිවිතක්කවඩ්ඪනං ජනපදවිතක්කවඩ්ඪනං අමරාවිතක්කවඩ්ඪනං පරානුදයතාපටිසංයුත්තවිතක්කවඩ්ඪනං ලාභසක්කාරසිලොකපටිසංයුත්තවිතක්කවඩ්ඪනං අනවඤ්ඤත්තිපටිසංයුත්තවිතක්කවඩ්ඪනන්ති – සබ්බං තං තක්කවඩ්ඪනං. තෙනාහ ථෙරො පිඞ්ගියො –
Sabbaṃ taṃ takkavaḍḍhananti sabbaṃ taṃ takkavaḍḍhanaṃ vitakkavaḍḍhanaṃ saṅkappavaḍḍhanaṃ kāmavitakkavaḍḍhanaṃ byāpādavitakkavaḍḍhanaṃ vihiṃsāvitakkavaḍḍhanaṃ ñātivitakkavaḍḍhanaṃ janapadavitakkavaḍḍhanaṃ amarāvitakkavaḍḍhanaṃ parānudayatāpaṭisaṃyuttavitakkavaḍḍhanaṃ lābhasakkārasilokapaṭisaṃyuttavitakkavaḍḍhanaṃ anavaññattipaṭisaṃyuttavitakkavaḍḍhananti – sabbaṃ taṃ takkavaḍḍhanaṃ. Tenāha thero piṅgiyo –
‘‘යෙ මෙ පුබ්බෙ වියාකංසු, හුරං ගොතමසාසනා;
‘‘Ye me pubbe viyākaṃsu, huraṃ gotamasāsanā;
‘ඉච්චාසි ඉති භවිස්ස’ති;
‘Iccāsi iti bhavissa’ti;
සබ්බං තං ඉතිහීතිහං, සබ්බං තං තක්කවඩ්ඪන’’න්ති.
Sabbaṃ taṃ itihītihaṃ, sabbaṃ taṃ takkavaḍḍhana’’nti.
107.
107.
එකො තමොනුදාසීනො, ජුතිමා සො පභඞ්කරො;
Eko tamonudāsīno, jutimā so pabhaṅkaro;
ගොතමො භූරිපඤ්ඤාණො, ගොතමො භූරිමෙධසො.
Gotamo bhūripaññāṇo, gotamo bhūrimedhaso.
එකො තමොනුදාසීනොති. එකොති භගවා පබ්බජ්ජසඞ්ඛාතෙන එකො, අදුතියට්ඨෙන එකො, තණ්හාය පහානට්ඨෙන එකො, එකන්තවීතරාගොති එකො, එකන්තවීතදොසොති එකො, එකන්තවීතමොහොති එකො, එකන්තනික්කිලෙසොති එකො, එකායනමග්ගං ගතොති එකො, එකො අනුත්තරං සම්මාසම්බොධිං අභිසම්බුද්ධොති එකො.
Eko tamonudāsīnoti. Ekoti bhagavā pabbajjasaṅkhātena eko, adutiyaṭṭhena eko, taṇhāya pahānaṭṭhena eko, ekantavītarāgoti eko, ekantavītadosoti eko, ekantavītamohoti eko, ekantanikkilesoti eko, ekāyanamaggaṃ gatoti eko, eko anuttaraṃ sammāsambodhiṃ abhisambuddhoti eko.
කථං භගවා පබ්බජ්ජසඞ්ඛාතෙන එකො? භගවා දහරොව සමානො සුසු කාළකෙසො භද්රෙන යොබ්බනෙන සමන්නාගතො පඨමෙන වයසා අකාමකානං මාතාපිතූනං අස්සුමුඛානං රොදන්තානං විලපන්තානං ඤාතිසඞ්ඝං සබ්බං ඝරාවාසපලිබොධං ඡින්දිත්වා පුත්තදාරපලිබොධං ඡින්දිත්වා ඤාතිපලිබොධං ඡින්දිත්වා මිත්තාමච්චපලිබොධං ඡින්දිත්වා කෙසමස්සුං ඔහාරෙත්වා කාසායානි වත්ථානි අච්ඡාදෙත්වා අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජිත්වා අකිඤ්චනභාවං උපගන්ත්වා එකො චරති විහරති ඉරියති වත්තෙති පාලෙති යපෙති යාපෙති. එවං භගවා පබ්බජ්ජසඞ්ඛාතෙන එකො.
Kathaṃ bhagavā pabbajjasaṅkhātena eko? Bhagavā daharova samāno susu kāḷakeso bhadrena yobbanena samannāgato paṭhamena vayasā akāmakānaṃ mātāpitūnaṃ assumukhānaṃ rodantānaṃ vilapantānaṃ ñātisaṅghaṃ sabbaṃ gharāvāsapalibodhaṃ chinditvā puttadārapalibodhaṃ chinditvā ñātipalibodhaṃ chinditvā mittāmaccapalibodhaṃ chinditvā kesamassuṃ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṃ pabbajitvā akiñcanabhāvaṃ upagantvā eko carati viharati iriyati vatteti pāleti yapeti yāpeti. Evaṃ bhagavā pabbajjasaṅkhātena eko.
කථං භගවා අදුතියට්ඨෙන එකො? එවං පබ්බජිතො සමානො එකො අරඤ්ඤවනපත්ථානි පන්තානි සෙනාසනානි පටිසෙවති අප්පසද්දානි අප්පනිග්ඝොසානි විජනවාතානි මනුස්සරාහස්සෙය්යකානි 37 පටිසල්ලානසාරුප්පානි 38. සො එකො ගච්ඡති, එකො තිට්ඨති, එකො නිසීදති , එකො සෙය්යං කප්පෙති, එකො ගාමං පිණ්ඩාය පවිසති, එකො අභික්කමති, එකො පටික්කමති, එකො රහො නිසීදති, එකො චඞ්කමං අධිට්ඨාති, එකො චරති විහරති ඉරියති වත්තෙති පාලෙති යපෙති යාපෙති. එවං භගවා අදුතියට්ඨෙන එකො.
Kathaṃ bhagavā adutiyaṭṭhena eko? Evaṃ pabbajito samāno eko araññavanapatthāni pantāni senāsanāni paṭisevati appasaddāni appanigghosāni vijanavātāni manussarāhasseyyakāni 39 paṭisallānasāruppāni 40. So eko gacchati, eko tiṭṭhati, eko nisīdati , eko seyyaṃ kappeti, eko gāmaṃ piṇḍāya pavisati, eko abhikkamati, eko paṭikkamati, eko raho nisīdati, eko caṅkamaṃ adhiṭṭhāti, eko carati viharati iriyati vatteti pāleti yapeti yāpeti. Evaṃ bhagavā adutiyaṭṭhena eko.
‘‘තණ්හාදුතියො පුරිසො, දීඝමද්ධාන සංසරං;
‘‘Taṇhādutiyo puriso, dīghamaddhāna saṃsaraṃ;
ඉත්ථභාවඤ්ඤථාභාවං, සංසාරං නාතිවත්තති.
Itthabhāvaññathābhāvaṃ, saṃsāraṃ nātivattati.
වීතතණ්හො අනාදානො, සතො භික්ඛු පරිබ්බජෙ’’ති.
Vītataṇho anādāno, sato bhikkhu paribbaje’’ti.
එවං භගවා තණ්හාය පහානට්ඨෙන එකො.
Evaṃ bhagavā taṇhāya pahānaṭṭhena eko.
කථං භගවා එකන්තවීතරාගොති එකො? රාගස්ස පහීනත්තා එකන්තවීතරාගොති එකො, දොසස්ස පහීනත්තා එකන්තවීතදොසොති එකො, මොහස්ස පහීනත්තා එකන්තවීතමොහොති එකො, කිලෙසානං පහීනත්තා එකන්තනික්කිලෙසොති එකො.
Kathaṃ bhagavā ekantavītarāgoti eko? Rāgassa pahīnattā ekantavītarāgoti eko, dosassa pahīnattā ekantavītadosoti eko, mohassa pahīnattā ekantavītamohoti eko, kilesānaṃ pahīnattā ekantanikkilesoti eko.
කථං භගවා එකායනමග්ගං ගතොති එකො? එකායනමග්ගො වුච්චති චත්තාරො සතිපට්ඨානා…පෙ.… අරියො අට්ඨඞ්ගිකො මග්ගො.
Kathaṃ bhagavā ekāyanamaggaṃ gatoti eko? Ekāyanamaggo vuccati cattāro satipaṭṭhānā…pe… ariyo aṭṭhaṅgiko maggo.
‘‘එකායනං ජාතිඛයන්තදස්සී, මග්ගං පජානාති හිතානුකම්පී;
‘‘Ekāyanaṃ jātikhayantadassī, maggaṃ pajānāti hitānukampī;
එතෙන මග්ගෙන තරිංසු 49 පුබ්බෙ, තරිස්සන්ති යෙ ච තරන්ති ඔඝ’’න්ති.
Etena maggena tariṃsu 50 pubbe, tarissanti ye ca taranti ogha’’nti.
එවං භගවා එකායනමග්ගං ගතොති එකො.
Evaṃ bhagavā ekāyanamaggaṃ gatoti eko.
කථං භගවා එකො අනුත්තරං සම්මාසම්බොධිං අභිසම්බුද්ධොති එකො. බොධි වුච්චති චතූසු මග්ගෙසු ඤාණං පඤ්ඤා පඤ්ඤින්ද්රියං පඤ්ඤාබලං ධම්මවිචයසම්බොජ්ඣඞ්ගො වීමංසා විපස්සනා සම්මාදිට්ඨි . භගවා තෙන බොධිඤාණෙන ‘‘සබ්බෙ සඞ්ඛාරා අනිච්චා’’ති බුජ්ඣි, ‘‘සබ්බෙ සඞ්ඛාරා දුක්ඛා’’ති බුජ්ඣි, ‘‘සබ්බෙ ධම්මා අනත්තා’’ති බුජ්ඣි…පෙ.… ‘‘යං කිඤ්චි සමුදයධම්මං සබ්බං තං නිරොධධම්ම’’න්ති බුජ්ඣි. අථ වා, යං බුජ්ඣිතබ්බං අනුබුජ්ඣිතබ්බං පටිබුජ්ඣිතබ්බං සම්බුජ්ඣිතබ්බං අධිගන්තබ්බං ඵස්සිතබ්බං සච්ඡිකාතබ්බං සබ්බං තං තෙන බොධිඤාණෙන බුජ්ඣි අනුබුජ්ඣි පටිබුජ්ඣි සම්බුජ්ඣි අධිගච්ඡි ඵස්සෙසි සච්ඡාකාසි. එවං භගවා එකො අනුත්තරං සම්මාසම්බොධිං අභිසම්බුද්ධොති එකො.
Kathaṃ bhagavā eko anuttaraṃ sammāsambodhiṃ abhisambuddhoti eko. Bodhi vuccati catūsu maggesu ñāṇaṃ paññā paññindriyaṃ paññābalaṃ dhammavicayasambojjhaṅgo vīmaṃsā vipassanā sammādiṭṭhi . Bhagavā tena bodhiñāṇena ‘‘sabbe saṅkhārā aniccā’’ti bujjhi, ‘‘sabbe saṅkhārā dukkhā’’ti bujjhi, ‘‘sabbe dhammā anattā’’ti bujjhi…pe… ‘‘yaṃ kiñci samudayadhammaṃ sabbaṃ taṃ nirodhadhamma’’nti bujjhi. Atha vā, yaṃ bujjhitabbaṃ anubujjhitabbaṃ paṭibujjhitabbaṃ sambujjhitabbaṃ adhigantabbaṃ phassitabbaṃ sacchikātabbaṃ sabbaṃ taṃ tena bodhiñāṇena bujjhi anubujjhi paṭibujjhi sambujjhi adhigacchi phassesi sacchākāsi. Evaṃ bhagavā eko anuttaraṃ sammāsambodhiṃ abhisambuddhoti eko.
තමොනුදොති භගවා රාගතමං දොසතමං මොහතමං දිට්ඨිතමං කිලෙසතමං දුච්චරිතතමං අන්ධකරණං අචක්ඛුකරණං අඤ්ඤාණකරණං පඤ්ඤානිරොධිකං විඝාතපක්ඛිකං අනිබ්බානසංවත්තනිකං නුදි පනුදි පජහි විනොදෙසි බ්යන්තීඅකාසි අනභාවං ගමෙසි. ආසීනොති නිසින්නො භගවා පාසාණකෙ චෙතියෙති – ආසීනො 51.
Tamonudoti bhagavā rāgatamaṃ dosatamaṃ mohatamaṃ diṭṭhitamaṃ kilesatamaṃ duccaritatamaṃ andhakaraṇaṃ acakkhukaraṇaṃ aññāṇakaraṇaṃ paññānirodhikaṃ vighātapakkhikaṃ anibbānasaṃvattanikaṃ nudi panudi pajahi vinodesi byantīakāsi anabhāvaṃ gamesi. Āsīnoti nisinno bhagavā pāsāṇake cetiyeti – āsīno 52.
නගස්ස පස්සෙ ආසීනං, මුනිං දුක්ඛස්ස පාරගුං;
Nagassa passe āsīnaṃ, muniṃ dukkhassa pāraguṃ;
සාවකා පයිරුපාසන්ති, තෙවිජ්ජා මච්චුහායිනොති.
Sāvakā payirupāsanti, tevijjā maccuhāyinoti.
එවම්පි භගවා ආසීනො…පෙ.… අථ වා, භගවා සබ්බොස්සුක්කපටිප්පස්සද්ධත්තා ආසීනො සො වුත්ථවාසො චිණ්ණචරණො…පෙ.… ජාතිමරණසංසාරො නත්ථි තස්ස පුනබ්භවොති, එවම්පි භගවා ආසීනොති – එකො තමොනුදාසීනො.
Evampi bhagavā āsīno…pe… atha vā, bhagavā sabbossukkapaṭippassaddhattā āsīno so vutthavāso ciṇṇacaraṇo…pe… jātimaraṇasaṃsāro natthi tassa punabbhavoti, evampi bhagavā āsīnoti – eko tamonudāsīno.
ජුතිමා සො පභඞ්කරොති. ජුතිමාති ජුතිමා මතිමා පණ්ඩිතො පඤ්ඤවා බුද්ධිමා ඤාණී විභාවී මෙධාවී. පභඞ්කරොති පභඞ්කරො ආලොකකරො ඔභාසකරො දීපඞ්කරො පදීපකරො උජ්ජොතකරො පජ්ජොතකරොති – ජුතිමා සො පභඞ්කරො.
Jutimā so pabhaṅkaroti. Jutimāti jutimā matimā paṇḍito paññavā buddhimā ñāṇī vibhāvī medhāvī. Pabhaṅkaroti pabhaṅkaro ālokakaro obhāsakaro dīpaṅkaro padīpakaro ujjotakaro pajjotakaroti – jutimā so pabhaṅkaro.
ගොතමො භූරිපඤ්ඤාණොති ගොතමො භූරිපඤ්ඤාණො ඤාණපඤ්ඤාණො පඤ්ඤාධජො පඤ්ඤාකෙතු පඤ්ඤාධිපතෙය්යො විචයබහුලො පවිචයබහුලො ඔක්ඛායනබහුලො සමොක්ඛායනධම්මො විභූතවිහාරී තච්චරිතො තබ්බහුලො තග්ගරුකො තන්නින්නො තප්පොණො තප්පබ්භාරො තදධිමුත්තො තදධිපතෙය්යො.
Gotamobhūripaññāṇoti gotamo bhūripaññāṇo ñāṇapaññāṇo paññādhajo paññāketu paññādhipateyyo vicayabahulo pavicayabahulo okkhāyanabahulo samokkhāyanadhammo vibhūtavihārī taccarito tabbahulo taggaruko tanninno tappoṇo tappabbhāro tadadhimutto tadadhipateyyo.
රාජා රට්ඨස්ස පඤ්ඤාණං, භත්තා පඤ්ඤාණමිත්ථියාති.
Rājā raṭṭhassa paññāṇaṃ, bhattā paññāṇamitthiyāti.
එවමෙව ගොතමො භූරිපඤ්ඤාණො ඤාණපඤ්ඤාණො පඤ්ඤාධජො පඤ්ඤාකෙතු පඤ්ඤාධිපතෙය්යො විචයබහුලො පවිචයබහුලො ඔක්ඛායනබහුලො සමොක්ඛායනධම්මො විභූතවිහාරී තච්චරිතො තබ්බහුලො තග්ගරුකො තන්නින්නො තප්පොණො තප්පබ්භාරො තදධිමුත්තො තදධිපතෙය්යොති – ගොතමො භූරිපඤ්ඤාණො.
Evameva gotamo bhūripaññāṇo ñāṇapaññāṇo paññādhajo paññāketu paññādhipateyyo vicayabahulo pavicayabahulo okkhāyanabahulo samokkhāyanadhammo vibhūtavihārī taccarito tabbahulo taggaruko tanninno tappoṇo tappabbhāro tadadhimutto tadadhipateyyoti – gotamo bhūripaññāṇo.
ගොතමො භූරිමෙධසොති භූරි වුච්චති පථවී. භගවා තාය පථවිසමාය පඤ්ඤාය විපුලාය විත්ථතාය සමන්නාගතො. මෙධා වුච්චති පඤ්ඤා. යා පඤ්ඤා පජානනා…පෙ.… අමොහො ධම්මවිචයො සම්මාදිට්ඨි. භගවා ඉමාය මෙධාය උපෙතො සමුපෙතො උපාගතො සමුපාගතො උපපන්නො සමුපපන්නො සමන්නාගතො, තස්මා බුද්ධො සුමෙධසොති 55 – ගොතමො භූරිමෙධසො. තෙනාහ ථෙරො පිඞ්ගියො –
Gotamo bhūrimedhasoti bhūri vuccati pathavī. Bhagavā tāya pathavisamāya paññāya vipulāya vitthatāya samannāgato. Medhā vuccati paññā. Yā paññā pajānanā…pe… amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi. Bhagavā imāya medhāya upeto samupeto upāgato samupāgato upapanno samupapanno samannāgato, tasmā buddho sumedhasoti 56 – gotamo bhūrimedhaso. Tenāha thero piṅgiyo –
‘‘එකො තමොනුදාසීනො, ජුතිමා සො පභඞ්කරො;
‘‘Eko tamonudāsīno, jutimā so pabhaṅkaro;
ගොතමො භූරිපඤ්ඤාණො, ගොතමො භූරිමෙධසො’’ති.
Gotamo bhūripaññāṇo, gotamo bhūrimedhaso’’ti.
108.
108.
යො මෙ ධම්මමදෙසෙසි, සන්දිට්ඨිකමකාලිකං;
Yo me dhammamadesesi, sandiṭṭhikamakālikaṃ;
තණ්හක්ඛයමනීතිකං, යස්ස නත්ථි උපමා ක්වචි.
Taṇhakkhayamanītikaṃ, yassa natthi upamā kvaci.
යො මෙ ධම්මදෙසෙසීති. යොති යො සො භගවා සයම්භූ අනාචරියකො පුබ්බෙ අනනුස්සුතෙසු ධම්මෙසු සාමං සච්චානි අභිසම්බුජ්ඣි, තත්ථ ච සබ්බඤ්ඤුතං පත්තො බලෙසු ච වසීභාවං. ධම්මමදෙසෙසීති. ධම්මන්ති ආදිකල්යාණං මජ්ඣෙකල්යාණං පරියොසානකල්යාණං සාත්ථං සබ්යඤ්ජනං කෙවලපරිපුණ්ණං පරිසුද්ධං බ්රහ්මචරියං, චත්තාරො සතිපට්ඨානෙ…පෙ.… අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං නිබ්බානඤ්ච නිබ්බානගාමිනිඤ්ච පටිපදං ආචික්ඛි දෙසෙසි පඤ්ඤපෙසි පට්ඨපෙසි විවරි විභජි උත්තානීඅකාසි පකාසෙසීති – යො මෙ ධම්මමදෙසෙසි.
Yo me dhammadesesīti. Yoti yo so bhagavā sayambhū anācariyako pubbe ananussutesu dhammesu sāmaṃ saccāni abhisambujjhi, tattha ca sabbaññutaṃ patto balesu ca vasībhāvaṃ. Dhammamadesesīti. Dhammanti ādikalyāṇaṃ majjhekalyāṇaṃ pariyosānakalyāṇaṃ sātthaṃ sabyañjanaṃ kevalaparipuṇṇaṃ parisuddhaṃ brahmacariyaṃ, cattāro satipaṭṭhāne…pe… ariyaṃ aṭṭhaṅgikaṃ maggaṃ nibbānañca nibbānagāminiñca paṭipadaṃ ācikkhi desesi paññapesi paṭṭhapesi vivari vibhaji uttānīakāsi pakāsesīti – yo me dhammamadesesi.
සන්දිට්ඨිකමකාලිකන්ති සන්දිට්ඨිකං අකාලිකං එහිපස්සිකං ඔපනෙය්යිකං පච්චත්තං වෙදිතබ්බං විඤ්ඤූහීති – එවං සන්දිට්ඨිකං. අථ වා, යො දිට්ඨෙව ධම්මෙ අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං භාවෙති, තස්ස මග්ගස්ස අනන්තරා සමනන්තරා අධිගච්ඡතෙව ඵලං වින්දති පටිලභතීති, එවම්පි සන්දිට්ඨිකං. අකාලිකන්ති යථා මනුස්සා කාලිකං ධනං දත්වා අනන්තරා න ලභන්ති කාලං ආගමෙන්ති, නෙවායං ධම්මො. යො දිට්ඨෙව ධම්මෙ අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං භාවෙති, තස්ස මග්ගස්ස අනන්තරා සමනන්තරා අධිගච්ඡතෙව ඵලං වින්දති පටිලභති, න පරත්ථ න පරලොකෙ, එවං අකාලිකන්ති – සන්දිට්ඨිකමකාලිකං.
Sandiṭṭhikamakālikanti sandiṭṭhikaṃ akālikaṃ ehipassikaṃ opaneyyikaṃ paccattaṃ veditabbaṃ viññūhīti – evaṃ sandiṭṭhikaṃ. Atha vā, yo diṭṭheva dhamme ariyaṃ aṭṭhaṅgikaṃ maggaṃ bhāveti, tassa maggassa anantarā samanantarā adhigacchateva phalaṃ vindati paṭilabhatīti, evampi sandiṭṭhikaṃ. Akālikanti yathā manussā kālikaṃ dhanaṃ datvā anantarā na labhanti kālaṃ āgamenti, nevāyaṃ dhammo. Yo diṭṭheva dhamme ariyaṃ aṭṭhaṅgikaṃ maggaṃ bhāveti, tassa maggassa anantarā samanantarā adhigacchateva phalaṃ vindati paṭilabhati, na parattha na paraloke, evaṃ akālikanti – sandiṭṭhikamakālikaṃ.
තණ්හක්ඛයමනීතිකන්ති. තණ්හාති රූපතණ්හා…පෙ.… ධම්මතණ්හා. තණ්හක්ඛයන්ති තණ්හක්ඛයං රාගක්ඛයං දොසක්ඛයං මොහක්ඛයං ගතික්ඛයං උපපත්තික්ඛයං පටිසන්ධික්ඛයං භවක්ඛයං සංසාරක්ඛයං වට්ටක්ඛයං. අනීතිකන්ති ඊති වුච්චන්ති කිලෙසා ච ඛන්ධා ච අභිසඞ්ඛාරා ච. ඊතිප්පහානං ඊතිවූපසමං ඊතිපටිනිස්සග්ගං ඊතිපටිප්පස්සද්ධිං අමතං නිබ්බානන්ති – තණ්හක්ඛයමනීතිකං.
Taṇhakkhayamanītikanti. Taṇhāti rūpataṇhā…pe… dhammataṇhā. Taṇhakkhayanti taṇhakkhayaṃ rāgakkhayaṃ dosakkhayaṃ mohakkhayaṃ gatikkhayaṃ upapattikkhayaṃ paṭisandhikkhayaṃ bhavakkhayaṃ saṃsārakkhayaṃ vaṭṭakkhayaṃ. Anītikanti īti vuccanti kilesā ca khandhā ca abhisaṅkhārā ca. Ītippahānaṃ ītivūpasamaṃ ītipaṭinissaggaṃ ītipaṭippassaddhiṃ amataṃ nibbānanti – taṇhakkhayamanītikaṃ.
යස්ස නත්ථි උපමා ක්වචීති. යස්සාති නිබ්බානස්ස. නත්ථි උපමාති උපමා නත්ථි, උපනිධා නත්ථි, සදිසං නත්ථි, පටිභාගො නත්ථි න සති න සංවිජ්ජති නුපලබ්භති. ක්වචීති ක්වචි කිම්හිචි කත්ථචි අජ්ඣත්තං වා බහිද්ධා වා අජ්ඣත්තබහිද්ධා වාති – යස්ස නත්ථි උපමා ක්වචි. තෙනාහ ථෙරො පිඞ්ගියො –
Yassa natthi upamā kvacīti. Yassāti nibbānassa. Natthi upamāti upamā natthi, upanidhā natthi, sadisaṃ natthi, paṭibhāgo natthi na sati na saṃvijjati nupalabbhati. Kvacīti kvaci kimhici katthaci ajjhattaṃ vā bahiddhā vā ajjhattabahiddhā vāti – yassa natthi upamā kvaci. Tenāha thero piṅgiyo –
‘‘යො මෙ ධම්මමදෙසෙසි, සන්දිට්ඨිකමකාලිකං;
‘‘Yo me dhammamadesesi, sandiṭṭhikamakālikaṃ;
තණ්හක්ඛයමනීතිකං, යස්ස නත්ථි උපමා ක්වචී’’ති.
Taṇhakkhayamanītikaṃ, yassa natthi upamā kvacī’’ti.
109.
109.
කිං නු තම්හා විප්පවසි, මුහුත්තමපි පිඞ්ගිය;
Kiṃ nu tamhā vippavasi, muhuttamapi piṅgiya;
ගොතමා භූරිපඤ්ඤාණා, ගොතමා භූරිමෙධසා.
Gotamā bhūripaññāṇā, gotamā bhūrimedhasā.
කිං නු තම්හා විප්පවසීති කිං නු බුද්ධම්හා විප්පවසි අපෙසි අපගච්ඡි 57 විනා හොසීති – කිං නු තම්හා විප්පවසි.
Kiṃ nu tamhā vippavasīti kiṃ nu buddhamhā vippavasi apesi apagacchi 58 vinā hosīti – kiṃ nu tamhā vippavasi.
මුහුත්තමපි පිඞ්ගියාති මුහුත්තම්පි ඛණම්පි ලයම්පි වයම්පි අද්ධම්පීති – මුහුත්තමපි. පිඞ්ගියාති බාවරී තං නත්තාරං නාමෙන ආලපති.
Muhuttamapi piṅgiyāti muhuttampi khaṇampi layampi vayampi addhampīti – muhuttamapi. Piṅgiyāti bāvarī taṃ nattāraṃ nāmena ālapati.
ගොතමා භූරිපඤ්ඤාණාති ගොතමා භූරිපඤ්ඤාණා ඤාණපඤ්ඤාණා පඤ්ඤාධජා පඤ්ඤාකෙතුම්හා පඤ්ඤාධිපතෙය්යම්හා විචයබහුලා පවිචයබහුලා ඔක්ඛායනබහුලා සමොක්ඛායනධම්මා විභූතවිහාරිම්හා තච්චරිතා තබ්බහුලා තග්ගරුකා තන්නින්නා තප්පොණා තප්පබ්භාරා තදධිමුත්තා තදධිපතෙය්යම්හාති – ගොතමා භූරිපඤ්ඤාණා.
Gotamābhūripaññāṇāti gotamā bhūripaññāṇā ñāṇapaññāṇā paññādhajā paññāketumhā paññādhipateyyamhā vicayabahulā pavicayabahulā okkhāyanabahulā samokkhāyanadhammā vibhūtavihārimhā taccaritā tabbahulā taggarukā tanninnā tappoṇā tappabbhārā tadadhimuttā tadadhipateyyamhāti – gotamā bhūripaññāṇā.
ගොතමා භූරිමෙධසාති භූරි වුච්චති පථවී. භගවා තාය පථවිසමාය පඤ්ඤාය විපුලාය විත්ථතාය සමන්නාගතො. මෙධා වුච්චති පඤ්ඤා. යා පඤ්ඤා පජානනා…පෙ.… අමොහො ධම්මවිචයො සම්මාදිට්ඨි. භගවා ඉමාය මෙධාය පඤ්ඤාය උපෙතො සමුපෙතො උපාගතො සමුපාගතො උපපන්නො සමුපපන්නො සමන්නාගතො, තස්මා බුද්ධො සුමෙධසොති – ගොතමා භූරිමෙධසා. තෙනාහ සො බ්රාහ්මණො –
Gotamā bhūrimedhasāti bhūri vuccati pathavī. Bhagavā tāya pathavisamāya paññāya vipulāya vitthatāya samannāgato. Medhā vuccati paññā. Yā paññā pajānanā…pe… amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi. Bhagavā imāya medhāya paññāya upeto samupeto upāgato samupāgato upapanno samupapanno samannāgato, tasmā buddho sumedhasoti – gotamā bhūrimedhasā. Tenāha so brāhmaṇo –
‘‘කිංනු තම්හා විප්පවසි, මුහුත්තමපි පිඞ්ගිය;
‘‘Kiṃnu tamhā vippavasi, muhuttamapi piṅgiya;
ගොතමා භූරිපඤ්ඤාණා, ගොතමා භූරිමෙධසා’’ති.
Gotamā bhūripaññāṇā, gotamā bhūrimedhasā’’ti.
110.
110.
යො තෙ ධම්මමදෙසෙසි, සන්දිට්ඨිකමකාලිකං;
Yo te dhammamadesesi, sandiṭṭhikamakālikaṃ;
තණ්හක්ඛයමනීතිකං, යස්ස නත්ථි උපමා ක්වචි.
Taṇhakkhayamanītikaṃ, yassa natthi upamā kvaci.
යො තෙ ධම්මමදෙසෙසීති යො සො භගවා…පෙ.… තත්ථ ච සබ්බඤ්ඤුතං පත්තො බලෙසු ච වසීභාවං. ධම්මමදෙසෙසීති ධම්මන්ති ආදිකල්යාණං මජ්ඣෙකල්යාණං…පෙ.… නිබ්බානඤ්ච නිබ්බානගාමිනිඤ්ච පටිපදං ආචික්ඛි දෙසෙසි පඤ්ඤපෙසි පට්ඨපෙසි විවරි විභජි උත්තානීඅකාසි පකාසෙසීති – යො තෙ ධම්මමදෙසෙසි.
Yo te dhammamadesesīti yo so bhagavā…pe… tattha ca sabbaññutaṃ patto balesu ca vasībhāvaṃ. Dhammamadesesīti dhammanti ādikalyāṇaṃ majjhekalyāṇaṃ…pe… nibbānañca nibbānagāminiñca paṭipadaṃ ācikkhi desesi paññapesi paṭṭhapesi vivari vibhaji uttānīakāsi pakāsesīti – yo te dhammamadesesi.
සන්දිට්ඨිකමකාලිකන්ති සන්දිට්ඨිකං අකාලිකං එහිපස්සිකං ඔපනෙය්යිකං පච්චත්තං වෙදිතබ්බං විඤ්ඤූහීති – එවං සන්දිට්ඨිකං. අථ වා, යො දිට්ඨෙව ධම්මෙ අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං භාවෙති, තස්ස මග්ගස්ස අනන්තරා සමනන්තරා අධිගච්ඡතෙව ඵලං වින්දති පටිලභතීති – එවම්පි සන්දිට්ඨිකං. අකාලිකන්ති යථා මනුස්සා කාලිකං ධනං දත්වා අනන්තරා න ලභන්ති, කාලං ආගමෙන්ති, නෙවායං ධම්මො. යො දිට්ඨෙව ධම්මෙ අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං භාවෙති; තස්ස මග්ගස්ස අනන්තරා සමනන්තරා අධිගච්ඡතෙව ඵලං වින්දති පටිලභති, න පරත්ථ න පරලොකෙ, එවං අකාලිකන්ති – සන්දිට්ඨිකමකාලිකං.
Sandiṭṭhikamakālikanti sandiṭṭhikaṃ akālikaṃ ehipassikaṃ opaneyyikaṃ paccattaṃ veditabbaṃ viññūhīti – evaṃ sandiṭṭhikaṃ. Atha vā, yo diṭṭheva dhamme ariyaṃ aṭṭhaṅgikaṃ maggaṃ bhāveti, tassa maggassa anantarā samanantarā adhigacchateva phalaṃ vindati paṭilabhatīti – evampi sandiṭṭhikaṃ. Akālikanti yathā manussā kālikaṃ dhanaṃ datvā anantarā na labhanti, kālaṃ āgamenti, nevāyaṃ dhammo. Yo diṭṭheva dhamme ariyaṃ aṭṭhaṅgikaṃ maggaṃ bhāveti; tassa maggassa anantarā samanantarā adhigacchateva phalaṃ vindati paṭilabhati, na parattha na paraloke, evaṃ akālikanti – sandiṭṭhikamakālikaṃ.
තණ්හක්ඛයමනීතිකන්ති . තණ්හාති රූපතණ්හා…පෙ.… ධම්මතණ්හා. තණ්හක්ඛයන්ති තණ්හක්ඛයං රාගක්ඛයං දොසක්ඛයං මොහක්ඛයං ගතික්ඛයං උපපත්තික්ඛයං පටිසන්ධික්ඛයං භවක්ඛයං සංසාරක්ඛයං වට්ටක්ඛයං. අනීතිකන්ති ඊති වුච්චන්ති කිලෙසා ච ඛන්ධා ච අභිසඞ්ඛාරා ච. ඊතිප්පහානං ඊතිවූපසමං ඊතිපටිනිස්සග්ගං ඊතිපටිප්පස්සද්ධිං අමතං නිබ්බානන්ති – තණ්හක්ඛයමනීතිකං.
Taṇhakkhayamanītikanti . Taṇhāti rūpataṇhā…pe… dhammataṇhā. Taṇhakkhayanti taṇhakkhayaṃ rāgakkhayaṃ dosakkhayaṃ mohakkhayaṃ gatikkhayaṃ upapattikkhayaṃ paṭisandhikkhayaṃ bhavakkhayaṃ saṃsārakkhayaṃ vaṭṭakkhayaṃ. Anītikanti īti vuccanti kilesā ca khandhā ca abhisaṅkhārā ca. Ītippahānaṃ ītivūpasamaṃ ītipaṭinissaggaṃ ītipaṭippassaddhiṃ amataṃ nibbānanti – taṇhakkhayamanītikaṃ.
යස්ස නත්ථි උපමා ක්වචීති. යස්සාති නිබ්බානස්ස. නත්ථි උපමාති උපමා නත්ථි, උපනිධා නත්ථි, සදිසං නත්ථි, පටිභාගො නත්ථි න සති න සංවිජ්ජති නුපලබ්භති. ක්වචීති ක්වචි කිම්හිචි කත්ථචි අජ්ඣත්තං වා බහිද්ධා වා අජ්ඣත්තබහිද්ධා වාති – යස්ස නත්ථි උපමා ක්වචි. තෙනාහ සො බ්රාහ්මණො –
Yassanatthi upamā kvacīti. Yassāti nibbānassa. Natthi upamāti upamā natthi, upanidhā natthi, sadisaṃ natthi, paṭibhāgo natthi na sati na saṃvijjati nupalabbhati. Kvacīti kvaci kimhici katthaci ajjhattaṃ vā bahiddhā vā ajjhattabahiddhā vāti – yassa natthi upamā kvaci. Tenāha so brāhmaṇo –
‘‘යො තෙ ධම්මමදෙසෙසි, සන්දිට්ඨිකමකාලිකං;
‘‘Yo te dhammamadesesi, sandiṭṭhikamakālikaṃ;
තණ්හක්ඛයමනීතිකං, යස්ස නත්ථි උපමා ක්වචී’’ති.
Taṇhakkhayamanītikaṃ, yassa natthi upamā kvacī’’ti.
111.
111.
නාහං තම්හා විප්පවසාමි, මුහුත්තමපි බ්රාහ්මණ;
Nāhaṃtamhā vippavasāmi, muhuttamapi brāhmaṇa;
ගොතමා භූරිපඤ්ඤාණා, ගොතමා භූරිමෙධසා.
Gotamā bhūripaññāṇā, gotamā bhūrimedhasā.
නාහං තම්හා විප්පවසාමීති නාහං බුද්ධම්හා විප්පවසාමි අපෙමි අපගච්ඡාමි විනා හොමීති – නාහං තම්හා විප්පවසාමි.
Nāhaṃ tamhā vippavasāmīti nāhaṃ buddhamhā vippavasāmi apemi apagacchāmi vinā homīti – nāhaṃ tamhā vippavasāmi.
මුහුත්තමපි බ්රාහ්මණාති මුහුත්තම්පි ඛණම්පි ලයම්පි වයම්පි අද්ධම්පීති මුහුත්තමපි. බ්රාහ්මණාති ගාරවෙන මාතුලං ආලපති.
Muhuttamapi brāhmaṇāti muhuttampi khaṇampi layampi vayampi addhampīti muhuttamapi. Brāhmaṇāti gāravena mātulaṃ ālapati.
ගොතමා භූරිපඤ්ඤාණාති ගොතමා භූරිපඤ්ඤාණා ඤාණපඤ්ඤාණා පඤ්ඤාධජා පඤ්ඤාකෙතුම්හා පඤ්ඤාධිපතෙය්යම්හා විචයබහුලා පවිචයබහුලා ඔක්ඛායනබහුලා සමොක්ඛායනධම්මා විභූතවිහාරිම්හා තච්චරිතා තබ්බහුලා තග්ගරුකා තන්නින්නා තප්පොණා තප්පබ්භාරා තදධිමුත්තා තදධිපතෙය්යම්හාති – ගොතමා භූරිපඤ්ඤාණා.
Gotamā bhūripaññāṇāti gotamā bhūripaññāṇā ñāṇapaññāṇā paññādhajā paññāketumhā paññādhipateyyamhā vicayabahulā pavicayabahulā okkhāyanabahulā samokkhāyanadhammā vibhūtavihārimhā taccaritā tabbahulā taggarukā tanninnā tappoṇā tappabbhārā tadadhimuttā tadadhipateyyamhāti – gotamā bhūripaññāṇā.
ගොතමා භූරිමෙධසාති භූරි වුච්චති පථවී. භගවා තාය පථවිසමාය පඤ්ඤාය විපුලාය විත්ථතාය සමන්නාගතො. මෙධා වුච්චති පඤ්ඤා. යා පඤ්ඤා පජානනා…පෙ.… අමොහො ධම්මවිචයො සම්මාදිට්ඨි. භගවා ඉමාය මෙධාය පඤ්ඤාය උපෙතො සමුපෙතො උපාගතො සමුපාගතො උපපන්නො සමුපපන්නො සමන්නාගතො. තස්මා බුද්ධො සුමෙධසොති – ගොතමා භූරිමෙධසා. තෙනාහ ථෙරො පිඞ්ගියො –
Gotamā bhūrimedhasāti bhūri vuccati pathavī. Bhagavā tāya pathavisamāya paññāya vipulāya vitthatāya samannāgato. Medhā vuccati paññā. Yā paññā pajānanā…pe… amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi. Bhagavā imāya medhāya paññāya upeto samupeto upāgato samupāgato upapanno samupapanno samannāgato. Tasmā buddho sumedhasoti – gotamā bhūrimedhasā. Tenāha thero piṅgiyo –
‘‘නාහං තම්හා විප්පවසාමි, මුහුත්තමපි බ්රාහ්මණ;
‘‘Nāhaṃ tamhā vippavasāmi, muhuttamapi brāhmaṇa;
ගොතමා භූරිපඤ්ඤාණා, ගොතමා භූරිමෙධසා’’ති.
Gotamā bhūripaññāṇā, gotamā bhūrimedhasā’’ti.
112.
112.
යො මෙ ධම්මමදෙසෙසි, සන්දිට්ඨිකමකාලිකං;
Yome dhammamadesesi, sandiṭṭhikamakālikaṃ;
තණ්හක්ඛයමනීතිකං , යස්ස නත්ථි උපමා ක්වචි.
Taṇhakkhayamanītikaṃ, yassa natthi upamā kvaci.
යො මෙ ධම්මමදෙසෙසීති යො සො භගවා සයම්භූ අනාචරියකො පුබ්බෙ අනනුස්සුතෙසු ධම්මෙසු සාමං සච්චානි අභිසම්බුජ්ඣි, තත්ථ ච සබ්බඤ්ඤුතං පත්තො බලෙසු ච වසීභාවං. ධම්මමදෙසෙසීති. ධම්මන්ති ආදිකල්යාණං මජ්ඣෙකල්යාණං පරියොසානකල්යාණං සාත්ථං සබ්යඤ්ජනං කෙවලපරිපුණ්ණං පරිසුද්ධං බ්රහ්මචරියං, චත්තාරො සතිපට්ඨානෙ චත්තාරො සම්මප්පධානෙ චත්තාරො ඉද්ධිපාදෙ පඤ්චින්ද්රියානි පඤ්ච බලානි සත්ත බොජ්ඣඞ්ගෙ අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං නිබ්බානඤ්ච නිබ්බානගාමිනිඤ්ච පටිපදං ආචික්ඛි දෙසෙසි පඤ්ඤපෙසි පට්ඨපෙසි විවරි විභජි උත්තානීඅකාසි පකාසෙසීති – යො මෙ ධම්මමදෙසෙසි.
Yo me dhammamadesesīti yo so bhagavā sayambhū anācariyako pubbe ananussutesu dhammesu sāmaṃ saccāni abhisambujjhi, tattha ca sabbaññutaṃ patto balesu ca vasībhāvaṃ. Dhammamadesesīti. Dhammanti ādikalyāṇaṃ majjhekalyāṇaṃ pariyosānakalyāṇaṃ sātthaṃ sabyañjanaṃ kevalaparipuṇṇaṃ parisuddhaṃ brahmacariyaṃ, cattāro satipaṭṭhāne cattāro sammappadhāne cattāro iddhipāde pañcindriyāni pañca balāni satta bojjhaṅge ariyaṃ aṭṭhaṅgikaṃ maggaṃ nibbānañca nibbānagāminiñca paṭipadaṃ ācikkhi desesi paññapesi paṭṭhapesi vivari vibhaji uttānīakāsi pakāsesīti – yo me dhammamadesesi.
සන්දිට්ඨිකමකාලිකන්ති සන්දිට්ඨිකං අකාලිකං එහිපස්සිකං ඔපනෙය්යිකං පච්චත්තං වෙදිතබ්බං විඤ්ඤූහීති, එවං සන්දිට්ඨිකං. අථ වා, යො දිට්ඨෙව ධම්මෙ අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං භාවෙති, තස්ස මග්ගස්ස අනන්තරා සමනන්තරා අධිගච්ඡතෙව ඵලං වින්දති පටිලභතීති, එවම්පි සන්දිට්ඨිකං. අකාලිකන්ති යථා මනුස්සා කාලිකං ධනං දත්වා අනන්තරා න ලභන්ති, කාලං ආගමෙන්ති, නෙවායං ධම්මො. යො දිට්ඨෙව ධම්මෙ අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං භාවෙති, තස්ස මග්ගස්ස අනන්තරා සමනන්තරා අධිගච්ඡතෙව ඵලං වින්දති පටිලභති, න පරත්ථ න පරලොකෙ, එවං අකාලිකන්ති – සන්දිට්ඨිකමකාලිකං.
Sandiṭṭhikamakālikanti sandiṭṭhikaṃ akālikaṃ ehipassikaṃ opaneyyikaṃ paccattaṃ veditabbaṃ viññūhīti, evaṃ sandiṭṭhikaṃ. Atha vā, yo diṭṭheva dhamme ariyaṃ aṭṭhaṅgikaṃ maggaṃ bhāveti, tassa maggassa anantarā samanantarā adhigacchateva phalaṃ vindati paṭilabhatīti, evampi sandiṭṭhikaṃ. Akālikanti yathā manussā kālikaṃ dhanaṃ datvā anantarā na labhanti, kālaṃ āgamenti, nevāyaṃ dhammo. Yo diṭṭheva dhamme ariyaṃ aṭṭhaṅgikaṃ maggaṃ bhāveti, tassa maggassa anantarā samanantarā adhigacchateva phalaṃ vindati paṭilabhati, na parattha na paraloke, evaṃ akālikanti – sandiṭṭhikamakālikaṃ.
තණ්හක්ඛයමනීතිකන්ති . තණ්හාති රූපතණ්හා…පෙ.… ධම්මතණ්හා. තණ්හක්ඛයන්ති තණ්හක්ඛයං රාගක්ඛයං දොසක්ඛයං මොහක්ඛයං ගතික්ඛයං උපපත්තික්ඛයං පටිසන්ධික්ඛයං භවක්ඛයං සංසාරක්ඛයං වට්ටක්ඛයං. අනීතිකන්ති ඊති වුච්චන්ති කිලෙසා ච ඛන්ධා ච අභිසඞ්ඛාරා ච. ඊතිප්පහානං ඊතිවූපසමං ඊතිපටිප්පස්සද්ධිං අමතං නිබ්බානන්ති – තණ්හක්ඛයමනීතිකං.
Taṇhakkhayamanītikanti . Taṇhāti rūpataṇhā…pe… dhammataṇhā. Taṇhakkhayanti taṇhakkhayaṃ rāgakkhayaṃ dosakkhayaṃ mohakkhayaṃ gatikkhayaṃ upapattikkhayaṃ paṭisandhikkhayaṃ bhavakkhayaṃ saṃsārakkhayaṃ vaṭṭakkhayaṃ. Anītikanti īti vuccanti kilesā ca khandhā ca abhisaṅkhārā ca. Ītippahānaṃ ītivūpasamaṃ ītipaṭippassaddhiṃ amataṃ nibbānanti – taṇhakkhayamanītikaṃ.
යස්ස නත්ථි උපමා ක්වචීති. යස්සාති නිබ්බානස්ස. නත්ථි උපමාති උපමා නත්ථි, උපනිධා නත්ථි, සදිසං නත්ථි, පටිභාගො නත්ථි න අත්ථි න සංවිජ්ජති නුපලබ්භති. ක්වචීති ක්වචි කිම්හිචි කත්ථචි අජ්ඣත්තං වා බහිද්ධා වා අජ්ඣත්තබහිද්ධා වාති – යස්ස නත්ථි උපමා ක්වචි. තෙනාහ ථෙරො පිඞ්ගියො –
Yassa natthi upamā kvacīti. Yassāti nibbānassa. Natthi upamāti upamā natthi, upanidhā natthi, sadisaṃ natthi, paṭibhāgo natthi na atthi na saṃvijjati nupalabbhati. Kvacīti kvaci kimhici katthaci ajjhattaṃ vā bahiddhā vā ajjhattabahiddhā vāti – yassa natthi upamā kvaci. Tenāha thero piṅgiyo –
‘‘යො මෙ ධම්මමදෙසෙසි, සන්දිට්ඨිකමකාලිකං;
‘‘Yo me dhammamadesesi, sandiṭṭhikamakālikaṃ;
තණ්හක්ඛයමනීතිකං, යස්ස නත්ථි උපමා ක්වචී’’ති.
Taṇhakkhayamanītikaṃ, yassa natthi upamā kvacī’’ti.
113.
113.
පස්සාමි නං මනසා චක්ඛුනාව, රත්තින්දිවං බ්රාහ්මණ අප්පමත්තො;
Passāmi naṃ manasā cakkhunāva, rattindivaṃ brāhmaṇa appamatto;
නමස්සමානො විවසෙමි 59 රත්තිං, තෙනෙව මඤ්ඤාමි අවිප්පවාසං.
Namassamāno vivasemi60rattiṃ, teneva maññāmi avippavāsaṃ.
පස්සාමි නං මනසා චක්ඛුනාවාති යථා චක්ඛුමා පුරිසො ආලොකෙ රූපගතානි පස්සෙය්ය දක්ඛෙය්ය ඔලොකෙය්ය නිජ්ඣායෙය්ය උපපරික්ඛෙය්ය, එවමෙවාහං බුද්ධං භගවන්තං මනසා පස්සාමි දක්ඛාමි ඔලොකෙමි නිජ්ඣායාමි උපපරික්ඛාමීති – පස්සාමි නං මනසා චක්ඛුනාව.
Passāmi naṃ manasā cakkhunāvāti yathā cakkhumā puriso āloke rūpagatāni passeyya dakkheyya olokeyya nijjhāyeyya upaparikkheyya, evamevāhaṃ buddhaṃ bhagavantaṃ manasā passāmi dakkhāmi olokemi nijjhāyāmi upaparikkhāmīti – passāmi naṃ manasā cakkhunāva.
රත්තින්දිවං බ්රාහ්මණ අප්පමත්තොති රත්තිඤ්ච දිවා ච බුද්ධානුස්සතිං මනසා භාවෙන්තො අප්පමත්තොති – රත්තින්දිවං බ්රාහ්මණ අප්පමත්තො.
Rattindivaṃ brāhmaṇa appamattoti rattiñca divā ca buddhānussatiṃ manasā bhāvento appamattoti – rattindivaṃ brāhmaṇa appamatto.
නමස්සමානො විවසෙමි රත්තින්ති. නමස්සමානොති කායෙන වා නමස්සමානො, වාචාය වා නමස්සමානො, චිත්තෙන වා නමස්සමානො, අන්වත්ථපටිපත්තියා වා නමස්සමානො, ධම්මානුධම්මපටිපත්තියා වා නමස්සමානො සක්කාරමානො ගරුකාරමානො මානයමානො පූජයමානො රත්තින්දිවං විවසෙමි අතිනාමෙමි අතික්කමෙමීති – නමස්සමානො විවසෙමි රත්තිං.
Namassamāno vivasemi rattinti. Namassamānoti kāyena vā namassamāno, vācāya vā namassamāno, cittena vā namassamāno, anvatthapaṭipattiyā vā namassamāno, dhammānudhammapaṭipattiyā vā namassamāno sakkāramāno garukāramāno mānayamāno pūjayamāno rattindivaṃ vivasemi atināmemi atikkamemīti – namassamāno vivasemi rattiṃ.
තෙනෙව මඤ්ඤාමි අවිප්පවාසන්ති තාය බුද්ධානුස්සතියා භාවෙන්තො අවිප්පවාසොති තං මඤ්ඤාමි, අවිප්පවුට්ඨොති තං මඤ්ඤාමි ජානාමි. එවං ජානාමි එවං ආජානාමි එවං විජානාමි එවං පටිවිජානාමි එවං පටිවිජ්ඣාමීති – තෙනෙව මඤ්ඤාමි අවිප්පවාසං. තෙනාහ ථෙරො පිඞ්ගියො –
Teneva maññāmi avippavāsanti tāya buddhānussatiyā bhāvento avippavāsoti taṃ maññāmi, avippavuṭṭhoti taṃ maññāmi jānāmi. Evaṃ jānāmi evaṃ ājānāmi evaṃ vijānāmi evaṃ paṭivijānāmi evaṃ paṭivijjhāmīti – teneva maññāmi avippavāsaṃ. Tenāha thero piṅgiyo –
‘‘පස්සාමි නං මනසා චක්ඛුනාව, රත්තින්දිවං බ්රාහ්මණ අප්පමත්තො;
‘‘Passāmi naṃ manasā cakkhunāva, rattindivaṃ brāhmaṇa appamatto;
නමස්සමානො විවසෙමි රත්තිං, තෙනෙව මඤ්ඤාමි අවිප්පවාස’’න්ති.
Namassamāno vivasemi rattiṃ, teneva maññāmi avippavāsa’’nti.
114.
114.
සද්ධා ච පීති ච මනො සති ච, නාපෙන්තිමෙ ගොතමසාසනම්හා;
Saddhāca pīti ca mano sati ca,nāpentimegotamasāsanamhā;
යං යං දිසං වජති භූරිපඤ්ඤො, ස තෙන තෙනෙව නතොහමස්මි.
Yaṃ yaṃ disaṃ vajati bhūripañño, sa tena teneva natohamasmi.
සද්ධා ච පීති ච මනො සති චාති. සද්ධාති යා ච භගවන්තං ආරබ්භ සද්ධා සද්දහනා 61 ඔකප්පනා අභිප්පසාදො සද්ධා සද්ධින්ද්රියං සද්ධාබලං. පීතීති යා භගවන්තං ආරබ්භ පීති පාමොජ්ජං 62 මොදනා ආමොදනා පමොදනා හාසො පහාසො විත්ති තුට්ඨි ඔදග්යං අත්තමනතා චිත්තස්ස. මනොති යඤ්ච භගවන්තං ආරබ්භ චිත්තං මනො මානසං හදයං පණ්ඩරං මනො මනායතනං මනින්ද්රියං විඤ්ඤාණං විඤ්ඤාණක්ඛන්ධො තජ්ජා මනොවිඤ්ඤාණධාතු. සතීති යා භගවන්තං ආරබ්භ සති අනුස්සති සම්මාසතීති – සද්ධා ච පීති ච මනො සති ච.
Saddhā ca pīti ca mano sati cāti. Saddhāti yā ca bhagavantaṃ ārabbha saddhā saddahanā 63 okappanā abhippasādo saddhā saddhindriyaṃ saddhābalaṃ. Pītīti yā bhagavantaṃ ārabbha pīti pāmojjaṃ 64 modanā āmodanā pamodanā hāso pahāso vitti tuṭṭhi odagyaṃ attamanatā cittassa. Manoti yañca bhagavantaṃ ārabbha cittaṃ mano mānasaṃ hadayaṃ paṇḍaraṃ mano manāyatanaṃ manindriyaṃ viññāṇaṃ viññāṇakkhandho tajjā manoviññāṇadhātu. Satīti yā bhagavantaṃ ārabbha sati anussati sammāsatīti – saddhā ca pīti ca mano sati ca.
නාපෙන්තිමෙ ගොතමසාසනම්හාති ඉමෙ චත්තාරො ධම්මා ගොතමසාසනා බුද්ධසාසනා ජිනසාසනා තථාගතසාසනා අරහන්තසාසනා නාපෙන්ති න ගච්ඡන්ති න විජහන්ති න විනාසෙන්තීති – නාපෙන්තිමෙ ගොතමසාසනම්හා.
Nāpentime gotamasāsanamhāti ime cattāro dhammā gotamasāsanā buddhasāsanā jinasāsanā tathāgatasāsanā arahantasāsanā nāpenti na gacchanti na vijahanti na vināsentīti – nāpentime gotamasāsanamhā.
යං යං දිසං වජති භූරිපඤ්ඤොති. යං යං දිසන්ති පුරත්ථිමං වා දිසං පච්ඡිමං වා දිසං දක්ඛිණං වා දිසං උත්තරං වා දිසං වජති ගච්ඡති කමති අභික්කමති. භූරිපඤ්ඤොති භූරිපඤ්ඤො මහාපඤ්ඤො තික්ඛපඤ්ඤො පුථුපඤ්ඤො හාසපඤ්ඤො ජවනපඤ්ඤො නිබ්බෙධිකපඤ්ඤො . භූරි වුච්චති පථවී. භගවා තාය පථවිසමාය පඤ්ඤාය විපුලාය විත්ථතාය සමන්නාගතොති – යං යං දිසං වජති භූරිපඤ්ඤො.
Yaṃ yaṃ disaṃ vajati bhūripaññoti. Yaṃ yaṃ disanti puratthimaṃ vā disaṃ pacchimaṃ vā disaṃ dakkhiṇaṃ vā disaṃ uttaraṃ vā disaṃ vajati gacchati kamati abhikkamati. Bhūripaññoti bhūripañño mahāpañño tikkhapañño puthupañño hāsapañño javanapañño nibbedhikapañño . Bhūri vuccati pathavī. Bhagavā tāya pathavisamāya paññāya vipulāya vitthatāya samannāgatoti – yaṃ yaṃ disaṃ vajati bhūripañño.
ස තෙන තෙනෙව නතොහමස්මීති සො යෙන බුද්ධො තෙන තෙනෙව නතො තන්නින්නො තප්පොණො තප්පබ්භාරො තදධිමුත්තො තදධිපතෙය්යොති – ස තෙන තෙනෙව නතොහමස්මි. තෙනාහ ථෙරො පිඞ්ගියො –
Sa tena teneva natohamasmīti so yena buddho tena teneva nato tanninno tappoṇo tappabbhāro tadadhimutto tadadhipateyyoti – sa tena teneva natohamasmi. Tenāha thero piṅgiyo –
‘‘සද්ධා ච පීති ච මනො සති ච, නාපෙන්තිමෙ ගොතමසාසනම්හා;
‘‘Saddhā ca pīti ca mano sati ca, nāpentime gotamasāsanamhā;
යං යං දිසං වජති භූරිපඤ්ඤො, ස තෙන තෙනෙව නතොහමස්මී’’ති.
Yaṃ yaṃ disaṃ vajati bhūripañño, sa tena teneva natohamasmī’’ti.
115.
115.
ජිණ්ණස්ස මෙ දුබ්බලථාමකස්ස, තෙනෙව කායො න පලෙති තත්ථ;
Jiṇṇassa me dubbalathāmakassa,teneva kāyo na paleti tattha;
සඞ්කප්පයන්තාය වජාමි නිච්චං, මනො හි මෙ බ්රාහ්මණ තෙන යුත්තො.
Saṅkappayantāya vajāmi niccaṃ, mano hi me brāhmaṇa tena yutto.
ජිණ්ණස්ස මෙ දුබ්බලථාමකස්සාති ජිණ්ණස්ස වුඩ්ඪස්ස මහල්ලකස්ස අද්ධගතස්ස වයොඅනුප්පත්තස්ස. දුබ්බලථාමකස්සාති දුබ්බලථාමකස්ස අප්පථාමකස්ස පරිත්තථාමකස්සාති – ජිණ්ණස්ස මෙ දුබ්බලථාමකස්ස.
Jiṇṇassa me dubbalathāmakassāti jiṇṇassa vuḍḍhassa mahallakassa addhagatassa vayoanuppattassa. Dubbalathāmakassāti dubbalathāmakassa appathāmakassa parittathāmakassāti – jiṇṇassa me dubbalathāmakassa.
තෙනෙව කායො න පලෙති තත්ථාති කායො යෙන බුද්ධො තෙන න පලෙති න වජති න ගච්ඡති නාතික්කමතීති – තෙනෙව කායො න පලෙති තත්ථ.
Tenevakāyo na paleti tatthāti kāyo yena buddho tena na paleti na vajati na gacchati nātikkamatīti – teneva kāyo na paleti tattha.
සඞ්කප්පයන්තාය වජාමි නිච්චන්ති සඞ්කප්පගමනෙන විතක්කගමනෙන ඤාණගමනෙන පඤ්ඤාගමනෙන බුද්ධිගමනෙන වජාමි ගච්ඡාමි අතික්කමාමීති – සඞ්කප්පයන්තාය වජාමි නිච්චං.
Saṅkappayantāyavajāmi niccanti saṅkappagamanena vitakkagamanena ñāṇagamanena paññāgamanena buddhigamanena vajāmi gacchāmi atikkamāmīti – saṅkappayantāya vajāmi niccaṃ.
මනො හි මෙ බ්රාහ්මණ තෙන යුත්තොති. මනොති යං චිත්තං මනො මානසං…පෙ.… තජ්ජා මනොවිඤ්ඤාණධාතු. මනො හි මෙ බ්රාහ්මණ තෙන යුත්තොති මනො යෙන බුද්ධො තෙන යුත්තො පයුත්තො සංයුත්තොති – මනො හි මෙ බ්රාහ්මණ තෙන යුත්තො. තෙනාහ ථෙරො පිඞ්ගියො –
Mano hi me brāhmaṇa tena yuttoti. Manoti yaṃ cittaṃ mano mānasaṃ…pe… tajjā manoviññāṇadhātu. Mano hi me brāhmaṇa tena yuttoti mano yena buddho tena yutto payutto saṃyuttoti – mano hi me brāhmaṇa tena yutto. Tenāha thero piṅgiyo –
‘‘ජිණ්ණස්ස මෙ දුබ්බලථාමකස්ස, තෙනෙව කායො න පලෙති තත්ථ;
‘‘Jiṇṇassa me dubbalathāmakassa, teneva kāyo na paleti tattha;
සඞ්කප්පයන්තාය වජාමි නිච්චං, මනො හි මෙ බ්රාහ්මණ තෙන යුත්තො’’ති.
Saṅkappayantāya vajāmi niccaṃ, mano hi me brāhmaṇa tena yutto’’ti.
116.
116.
පඞ්කෙ සයානො පරිඵන්දමානො, දීපා දීපං උපල්ලවිං;
Paṅke sayāno pariphandamāno, dīpā dīpaṃ upallaviṃ;
අථද්දසාසිං සම්බුද්ධං, ඔඝතිණ්ණමනාසවං.
Athaddasāsiṃ sambuddhaṃ, oghatiṇṇamanāsavaṃ.
පඞ්කෙ සයානො පරිඵන්දමානොති. පඞ්කෙ සයානොති කාමපඞ්කෙ කාමකද්දමෙ කාමකිලෙසෙ කාමබළිසෙ කාමපරිළාහෙ කාමපලිබොධෙ සෙමානො සයමානො වසමානො ආවසමානො පරිවසමානො 65 ති – පඞ්කෙ සයානො. පරිඵන්දමානොති තණ්හාඵන්දනාය ඵන්දමානො, දිට්ඨිඵන්දනාය ඵන්දමානො , කිලෙසඵන්දනාය ඵන්දමානො, පයොගඵන්දනාය ඵන්දමානො, විපාකඵන්දනාය ඵන්දමානො, මනොදුච්චරිතඵන්දනාය ඵන්දමානො, රත්තො රාගෙන ඵන්දමානො, දුට්ඨො දොසෙන ඵන්දමානො, මූළ්හො මොහෙන ඵන්දමානො, විනිබන්ධො මානෙන ඵන්දමානො, පරාමට්ඨො දිට්ඨියා ඵන්දමානො, වික්ඛෙපගතො උද්ධච්චෙන ඵන්දමානො, අනිට්ඨඞ්ගතො විචිකිච්ඡාය ඵන්දමානො, ථාමගතො අනුසයෙහි ඵන්දමානො, ලාභෙන ඵන්දමානො, අලාභෙන ඵන්දමානො, යසෙන ඵන්දමානො, අයසෙන ඵන්දමානො, පසංසාය ඵන්දමානො, නින්දාය ඵන්දමානො, සුඛෙන ඵන්දමානො, දුක්ඛෙන ඵන්දමානො, ජාතියා ඵන්දමානො, ජරාය ඵන්දමානො, බ්යාධිනා ඵන්දමානො, මරණෙන ඵන්දමානො, සොකපරිදෙවදුක්ඛදොමනස්සුපායාසෙහි ඵන්දමානො, නෙරයිකෙන දුක්ඛෙන ඵන්දමානො, තිරච්ඡානයොනිකෙන දුක්ඛෙන ඵන්දමානො, පෙත්තිවිසයිකෙන දුක්ඛෙන ඵන්දමානො, මානුසිකෙන දුක්ඛෙන…පෙ.… ගබ්භොක්කන්තිමූලකෙන දුක්ඛෙන… ගබ්භට්ඨිතිමූලකෙන දුක්ඛෙන… ගබ්භවුට්ඨානමූලකෙන දුක්ඛෙන… ජාතස්සූපනිබන්ධකෙන දුක්ඛෙන… ජාතස්ස පරාධෙය්යකෙන දුක්ඛෙන… අත්තූපක්කමෙන දුක්ඛෙන… පරූපක්කමෙන දුක්ඛෙන… සඞ්ඛාරදුක්ඛෙන… විපරිණාමදුක්ඛෙන… චක්ඛුරොගෙන දුක්ඛෙන… සොතරොගෙන දුක්ඛෙන… ඝානරොගෙන දුක්ඛෙන… ජිව්හාරොගෙන දුක්ඛෙන… කායරොගෙන දුක්ඛෙන… සීසරොගෙන දුක්ඛෙන… කණ්ණරොගෙන දුක්ඛෙන… මුඛරොගෙන දුක්ඛෙන… දන්තරොගෙන දුක්ඛෙන… ඔට්ඨරොගෙන දුක්ඛෙන… කාසෙන… සාසෙන… පිනාසෙන… ඩාහෙන 66 … ජරෙන… කුච්ඡිරොගෙන… මුච්ඡාය… පක්ඛන්දිකාය… සූලාය… විසූචිකාය… කුට්ඨෙන… ගණ්ඩෙන… කිලාසෙන… සොසෙන… අපමාරෙන … දද්දුයා… කණ්ඩුයා… කච්ඡුයා… රඛසාය… විතච්ඡිකාය… ලොහිතපිත්තෙන 67 … මධුමෙහෙන… අංසාය… පිළකාය… භගන්දලෙන 68 … පිත්තසමුට්ඨානෙන ආබාධෙන… සෙම්හසමුට්ඨානෙන ආබාධෙන… වාතසමුට්ඨානෙන ආබාධෙන… සන්නිපාතිකෙන ආබාධෙන… උතුපරිණාමජෙන ආබාධෙන… විසමපරිහාරජෙන ආබාධෙන… ඔපක්කමිකෙන ආබාධෙන… කම්මවිපාකජෙන ආබාධෙන… සීතෙන… උණ්හෙන… ජිඝච්ඡාය … පිපාසාය… උච්චාරෙන… පස්සාවෙන… ඩංසමකසවාතාතපසරීසපසම්ඵස්සෙන දුක්ඛෙන… මාතුමරණෙන දුක්ඛෙන… පිතුමරණෙන දුක්ඛෙන… පුත්තමරණෙන දුක්ඛෙන… ධීතුමරණෙන දුක්ඛෙන… ඤාතිබ්යසනෙන දුක්ඛෙන… භොගබ්යසනෙන දුක්ඛෙන… රොගබ්යසනෙන දුක්ඛෙන… සීලබ්යසනෙන දුක්ඛෙන… දිට්ඨිබ්යසනෙන දුක්ඛෙන ඵන්දමානො පරිඵන්දමානො පවෙධමානො සම්පවෙධමානොති – පඞ්කෙ සයානො පරිඵන්දමානො.
Paṅkesayāno pariphandamānoti. Paṅke sayānoti kāmapaṅke kāmakaddame kāmakilese kāmabaḷise kāmapariḷāhe kāmapalibodhe semāno sayamāno vasamāno āvasamāno parivasamāno 69 ti – paṅke sayāno. Pariphandamānoti taṇhāphandanāya phandamāno, diṭṭhiphandanāya phandamāno , kilesaphandanāya phandamāno, payogaphandanāya phandamāno, vipākaphandanāya phandamāno, manoduccaritaphandanāya phandamāno, ratto rāgena phandamāno, duṭṭho dosena phandamāno, mūḷho mohena phandamāno, vinibandho mānena phandamāno, parāmaṭṭho diṭṭhiyā phandamāno, vikkhepagato uddhaccena phandamāno, aniṭṭhaṅgato vicikicchāya phandamāno, thāmagato anusayehi phandamāno, lābhena phandamāno, alābhena phandamāno, yasena phandamāno, ayasena phandamāno, pasaṃsāya phandamāno, nindāya phandamāno, sukhena phandamāno, dukkhena phandamāno, jātiyā phandamāno, jarāya phandamāno, byādhinā phandamāno, maraṇena phandamāno, sokaparidevadukkhadomanassupāyāsehi phandamāno, nerayikena dukkhena phandamāno, tiracchānayonikena dukkhena phandamāno, pettivisayikena dukkhena phandamāno, mānusikena dukkhena…pe… gabbhokkantimūlakena dukkhena… gabbhaṭṭhitimūlakena dukkhena… gabbhavuṭṭhānamūlakena dukkhena… jātassūpanibandhakena dukkhena… jātassa parādheyyakena dukkhena… attūpakkamena dukkhena… parūpakkamena dukkhena… saṅkhāradukkhena… vipariṇāmadukkhena… cakkhurogena dukkhena… sotarogena dukkhena… ghānarogena dukkhena… jivhārogena dukkhena… kāyarogena dukkhena… sīsarogena dukkhena… kaṇṇarogena dukkhena… mukharogena dukkhena… dantarogena dukkhena… oṭṭharogena dukkhena… kāsena… sāsena… pināsena… ḍāhena 70 … jarena… kucchirogena… mucchāya… pakkhandikāya… sūlāya… visūcikāya… kuṭṭhena… gaṇḍena… kilāsena… sosena… apamārena … dadduyā… kaṇḍuyā… kacchuyā… rakhasāya… vitacchikāya… lohitapittena 71 … madhumehena… aṃsāya… piḷakāya… bhagandalena 72 … pittasamuṭṭhānena ābādhena… semhasamuṭṭhānena ābādhena… vātasamuṭṭhānena ābādhena… sannipātikena ābādhena… utupariṇāmajena ābādhena… visamaparihārajena ābādhena… opakkamikena ābādhena… kammavipākajena ābādhena… sītena… uṇhena… jighacchāya … pipāsāya… uccārena… passāvena… ḍaṃsamakasavātātapasarīsapasamphassena dukkhena… mātumaraṇena dukkhena… pitumaraṇena dukkhena… puttamaraṇena dukkhena… dhītumaraṇena dukkhena… ñātibyasanena dukkhena… bhogabyasanena dukkhena… rogabyasanena dukkhena… sīlabyasanena dukkhena… diṭṭhibyasanena dukkhena phandamāno pariphandamāno pavedhamāno sampavedhamānoti – paṅke sayāno pariphandamāno.
දීපා දීපං උපල්ලවින්ති සත්ථාරතො සත්ථාරං ධම්මක්ඛානතො ධම්මක්ඛානං ගණතො ගණං දිට්ඨියා දිට්ඨිං පටිපදාය පටිපදං මග්ගතො මග්ගං පල්ලවිං උපල්ලවිං සම්පල්ලවින්ති – දීපා දීපං උපල්ලවිං.
Dīpā dīpaṃ upallavinti satthārato satthāraṃ dhammakkhānato dhammakkhānaṃ gaṇato gaṇaṃ diṭṭhiyā diṭṭhiṃ paṭipadāya paṭipadaṃ maggato maggaṃ pallaviṃ upallaviṃ sampallavinti – dīpā dīpaṃ upallaviṃ.
අථද්දසාසිං සම්බුද්ධන්ති. අථාති පදසන්ධි පදසංසග්ගො පදපාරිපූරී අක්ඛරසමවායො බ්යඤ්ජනසිලිට්ඨතා පදානුපුබ්බතාපෙතං – අථාති. අද්දසාසින්ති අද්දසං අද්දක්ඛිං අපස්සිං පටිවිජ්ඣිං. බුද්ධොති යො සො භගවා සයම්භූ අනාචරියකො…පෙ.… සච්ඡිකා පඤ්ඤත්ති, යදිදං බුද්ධොති – අථද්දසාසිං සම්බුද්ධං.
Athaddasāsiṃ sambuddhanti. Athāti padasandhi padasaṃsaggo padapāripūrī akkharasamavāyo byañjanasiliṭṭhatā padānupubbatāpetaṃ – athāti. Addasāsinti addasaṃ addakkhiṃ apassiṃ paṭivijjhiṃ. Buddhoti yo so bhagavā sayambhū anācariyako…pe… sacchikā paññatti, yadidaṃ buddhoti – athaddasāsiṃ sambuddhaṃ.
ඔඝතිණ්ණමනාසවන්ති. ඔඝතිණ්ණන්ති භගවා කාමොඝං තිණ්ණො, භවොඝං තිණ්ණො, දිට්ඨොඝං තිණ්ණො, අවිජ්ජොඝං තිණ්ණො, සබ්බසංසාරපථං තිණ්ණො උත්තිණ්ණො නිත්ථිණ්ණො අතික්කන්තො සමතික්කන්තො වීතිවත්තො, සො වුත්ථවාසො චිණ්ණචරණො…පෙ.… ජාතිමරණසංසාරො, නත්ථි තස්ස පුනබ්භවොති – ඔඝතිණ්ණං. අනාසවන්ති චත්තාරො ආසවා – කාමාසවො, භවාසවො, දිට්ඨාසවො, අවිජ්ජාසවො. තෙ ආසවා බුද්ධස්ස භගවතො පහීනා උච්ඡින්නමූලා තාලාවත්ථුකතා අනභාවංකතා ආයතිං අනුප්පාදධම්මා. තස්මා බුද්ධො අනාසවාති – ඔඝතිණ්ණමනාසවං. තෙනාහ ථෙරො පිඞ්ගියො –
Oghatiṇṇamanāsavanti. Oghatiṇṇanti bhagavā kāmoghaṃ tiṇṇo, bhavoghaṃ tiṇṇo, diṭṭhoghaṃ tiṇṇo, avijjoghaṃ tiṇṇo, sabbasaṃsārapathaṃ tiṇṇo uttiṇṇo nitthiṇṇo atikkanto samatikkanto vītivatto, so vutthavāso ciṇṇacaraṇo…pe… jātimaraṇasaṃsāro, natthi tassa punabbhavoti – oghatiṇṇaṃ. Anāsavanti cattāro āsavā – kāmāsavo, bhavāsavo, diṭṭhāsavo, avijjāsavo. Te āsavā buddhassa bhagavato pahīnā ucchinnamūlā tālāvatthukatā anabhāvaṃkatā āyatiṃ anuppādadhammā. Tasmā buddho anāsavāti – oghatiṇṇamanāsavaṃ. Tenāha thero piṅgiyo –
‘‘පඞ්කෙ සයානො පරිඵන්දමානො, දීපා දීපං උපල්ලවිං;
‘‘Paṅke sayāno pariphandamāno, dīpā dīpaṃ upallaviṃ;
අථද්දසාසිං සම්බුද්ධං, ඔඝතිණ්ණමනාසව’’න්ති.
Athaddasāsiṃ sambuddhaṃ, oghatiṇṇamanāsava’’nti.
117.
117.
යථා අහූ වක්කලි මුත්තසද්ධො, භද්රාවුධො ආළවිගොතමො ච;
Yathā ahū vakkali muttasaddho,bhadrāvudho āḷavigotamo ca;
එවමෙව ත්වම්පි පමුඤ්චස්සු සද්ධං, ගමිස්සසි ත්වං පිඞ්ගිය මච්චුධෙය්යස්ස පාරං.
Evameva tvampi pamuñcassu saddhaṃ, gamissasi tvaṃ piṅgiya maccudheyyassa pāraṃ.
යථා අහූ වක්කලි මුත්තසද්ධො, භද්රාවුධො ආළවිගොතමො චාති යථා වක්කලිත්ථෙරො 73 සද්ධො සද්ධාගරුකො සද්ධාපුබ්බඞ්ගමො සද්ධාධිමුත්තො සද්ධාධිපතෙය්යො අරහත්තප්පත්තො, යථා භද්රාවුධො ථෙරො සද්ධො සද්ධාගරුකො සද්ධාපුබ්බඞ්ගමො සද්ධාධිමුත්තො සද්ධාධිපතෙය්යො අරහත්තප්පත්තො, යථා ආළවිගොතමො ථෙරො සද්ධො සද්ධාගරුකො සද්ධාපුබ්බඞ්ගමො සද්ධාධිමුත්තො සද්ධාධිපතෙය්යො අරහත්තප්පත්තොති – යථා අහූ වක්කලි මුත්තසද්ධො භද්රාවුධො ආළවිගොතමො ච.
Yathāahū vakkali muttasaddho, bhadrāvudho āḷavigotamo cāti yathā vakkalitthero 74 saddho saddhāgaruko saddhāpubbaṅgamo saddhādhimutto saddhādhipateyyo arahattappatto, yathā bhadrāvudho thero saddho saddhāgaruko saddhāpubbaṅgamo saddhādhimutto saddhādhipateyyo arahattappatto, yathā āḷavigotamo thero saddho saddhāgaruko saddhāpubbaṅgamo saddhādhimutto saddhādhipateyyo arahattappattoti – yathā ahū vakkali muttasaddho bhadrāvudho āḷavigotamo ca.
එවමෙව ත්වම්පි පමුඤ්චස්සු සද්ධන්ති එවමෙව ත්වං සද්ධං මුඤ්චස්සු පමුඤ්චස්සු සම්පමුඤ්චස්සු අධිමුඤ්චස්සු ඔකප්පෙහි. ‘‘සබ්බෙ සඞ්ඛාරා අනිච්චා’’ති සද්ධං මුඤ්චස්සු පමුඤ්චස්සු සම්පමුඤ්චස්සු අධිමුඤ්චස්සු ඔකප්පෙහි. ‘‘සබ්බෙ සඞ්ඛාරා දුක්ඛා’’ති…පෙ.… ‘‘සබ්බෙ ධම්මා අනත්තා’’ති සද්ධං මුඤ්චස්සු පමුඤ්චස්සු සම්පමුඤ්චස්සු අධිමුඤ්චස්සු ඔකප්පෙහි… ‘‘යං කිඤ්චි සමුදයධම්මං සබ්බං තං නිරොධධම්ම’’න්ති සද්ධං මුඤ්චස්සු පමුඤ්චස්සු, සම්පමුඤ්චස්සු අධිමුඤ්චස්සු ඔකප්පෙහීති – එවමෙව ත්වම්පි පමුඤ්චස්සු සද්ධං.
Evameva tvampi pamuñcassu saddhanti evameva tvaṃ saddhaṃ muñcassu pamuñcassu sampamuñcassu adhimuñcassu okappehi. ‘‘Sabbe saṅkhārā aniccā’’ti saddhaṃ muñcassu pamuñcassu sampamuñcassu adhimuñcassu okappehi. ‘‘Sabbe saṅkhārā dukkhā’’ti…pe… ‘‘sabbe dhammā anattā’’ti saddhaṃ muñcassu pamuñcassu sampamuñcassu adhimuñcassu okappehi… ‘‘yaṃ kiñci samudayadhammaṃ sabbaṃ taṃ nirodhadhamma’’nti saddhaṃ muñcassu pamuñcassu, sampamuñcassu adhimuñcassu okappehīti – evameva tvampi pamuñcassu saddhaṃ.
ගමිස්සසි ත්වං පිඞ්ගිය මච්චුධෙය්යස්ස පාරන්ති මච්චුධෙය්යං වුච්චන්ති කිලෙසා ච ඛන්ධා ච අභිසඞ්ඛාරා ච. මච්චුධෙය්යස්ස පාරං වුච්චති අමතං නිබ්බානං, යො සො සබ්බසඞ්ඛාරසමථො සබ්බූපධිපටිනිස්සග්ගො තණ්හක්ඛයො විරාගො නිරොධො නිබ්බානං. ගමිස්සසි ත්වං පිඞ්ගිය මච්චුධෙය්යස්ස පාරන්ති ත්වං පාරං ගමිස්සසි, පාරං අධිගමිස්සසි, පාරං ඵස්සිස්සසි, පාරං සච්ඡිකරිස්සසීති – ගමිස්සසි ත්වං පිඞ්ගිය මච්චුධෙය්යස්ස පාරං. තෙනාහ භගවා –
Gamissasi tvaṃ piṅgiya maccudheyyassa pāranti maccudheyyaṃ vuccanti kilesā ca khandhā ca abhisaṅkhārā ca. Maccudheyyassa pāraṃ vuccati amataṃ nibbānaṃ, yo so sabbasaṅkhārasamatho sabbūpadhipaṭinissaggo taṇhakkhayo virāgo nirodho nibbānaṃ. Gamissasi tvaṃ piṅgiya maccudheyyassa pāranti tvaṃ pāraṃ gamissasi, pāraṃ adhigamissasi, pāraṃ phassissasi, pāraṃ sacchikarissasīti – gamissasi tvaṃ piṅgiya maccudheyyassa pāraṃ. Tenāha bhagavā –
‘‘යථා අහූ වක්කලි මුත්තසද්ධො, භද්රාවුධො ආළවිගොතමො ච;
‘‘Yathā ahū vakkali muttasaddho, bhadrāvudho āḷavigotamo ca;
එවමෙව ත්වම්පි පමුඤ්චස්සු සද්ධං,
Evameva tvampi pamuñcassu saddhaṃ,
ගමිස්සසි ත්වං පිඞ්ගිය මච්චුධෙය්යස්ස පාර’’න්ති.
Gamissasi tvaṃ piṅgiya maccudheyyassa pāra’’nti.
118.
118.
එස භිය්යො පසීදාමි, සුත්වාන මුනිනො වචො;
Esa bhiyyo pasīdāmi, sutvāna munino vaco;
එස භිය්යො පසීදාමීති එස භිය්යො පසීදාමි, භිය්යො භිය්යො සද්දහාමි, භිය්යො භිය්යො ඔකප්පෙමි, භිය්යො භිය්යො අධිමුච්චාමි; ‘‘සබ්බෙ සඞ්ඛාරා අනිච්චා’’ති භිය්යො භිය්යො පසීදාමි, භිය්යො භිය්යො සද්දහාමි , භිය්යො භිය්යො ඔකප්පෙමි, භිය්යො භිය්යො අධිමුච්චාමි; ‘‘සබ්බෙ සඞ්ඛාරා දුක්ඛා’’ති භිය්යො භිය්යො පසීදාමි…පෙ.… ‘‘සබ්බෙ ධම්මා අනත්තා’’ති භිය්යො භිය්යො පසීදාමි…පෙ.… ‘‘යං කිඤ්චි සමුදයධම්මං සබ්බං තං නිරොධධම්ම’’න්ති භිය්යො භිය්යො පසීදාමි, භිය්යො භිය්යො සද්දහාමි, භිය්යො භිය්යො ඔකප්පෙමි, භිය්යො භිය්යො අධිමුච්චාමීති – එස භිය්යො පසීදාමි.
Esa bhiyyo pasīdāmīti esa bhiyyo pasīdāmi, bhiyyo bhiyyo saddahāmi, bhiyyo bhiyyo okappemi, bhiyyo bhiyyo adhimuccāmi; ‘‘sabbe saṅkhārā aniccā’’ti bhiyyo bhiyyo pasīdāmi, bhiyyo bhiyyo saddahāmi , bhiyyo bhiyyo okappemi, bhiyyo bhiyyo adhimuccāmi; ‘‘sabbe saṅkhārā dukkhā’’ti bhiyyo bhiyyo pasīdāmi…pe… ‘‘sabbe dhammā anattā’’ti bhiyyo bhiyyo pasīdāmi…pe… ‘‘yaṃ kiñci samudayadhammaṃ sabbaṃ taṃ nirodhadhamma’’nti bhiyyo bhiyyo pasīdāmi, bhiyyo bhiyyo saddahāmi, bhiyyo bhiyyo okappemi, bhiyyo bhiyyo adhimuccāmīti – esa bhiyyo pasīdāmi.
සුත්වාන මුනිනො වචොති. මුනීති මොනං වුච්චති ඤාණං…පෙ.… සඞ්ගජාලමතිච්ච සො මුනි. සුත්වාන මුනිනො වචොති තුය්හං වචනං බ්යප්පථං දෙසනං අනුසාසනං අනුසිට්ඨං සුත්වාන උග්ගහෙත්වාන උපධාරයිත්වාන උපලක්ඛයිත්වානාති – සුත්වාන මුනිනො වචො.
Sutvāna munino vacoti. Munīti monaṃ vuccati ñāṇaṃ…pe… saṅgajālamaticca so muni. Sutvāna munino vacoti tuyhaṃ vacanaṃ byappathaṃ desanaṃ anusāsanaṃ anusiṭṭhaṃ sutvāna uggahetvāna upadhārayitvāna upalakkhayitvānāti – sutvāna munino vaco.
විවටච්ඡදො සම්බුද්ධොති. ඡදනන්ති පඤ්ච ඡදනානි – තණ්හාඡදනං, දිට්ඨිඡදනං, කිලෙසඡදනං, දුච්චරිතඡදනං, අවිජ්ජාඡදනං. තානි ඡදනානි බුද්ධස්ස භගවතො විවටානි විද්ධංසිතානි සමුග්ඝාටිතානි පහීනානි සමුච්ඡින්නානි වූපසන්තානි පටිප්පස්සද්ධානි අභබ්බුප්පත්තිකානි ඤාණග්ගිනා දඩ්ඪානි. තස්මා බුද්ධො විවටච්ඡදො. බුද්ධොති යො සො භගවා…පෙ.… සච්ඡිකා පඤ්ඤත්ති, යදිදං බුද්ධොති – විවටච්ඡදො සම්බුද්ධො.
Vivaṭacchado sambuddhoti. Chadananti pañca chadanāni – taṇhāchadanaṃ, diṭṭhichadanaṃ, kilesachadanaṃ, duccaritachadanaṃ, avijjāchadanaṃ. Tāni chadanāni buddhassa bhagavato vivaṭāni viddhaṃsitāni samugghāṭitāni pahīnāni samucchinnāni vūpasantāni paṭippassaddhāni abhabbuppattikāni ñāṇagginā daḍḍhāni. Tasmā buddho vivaṭacchado. Buddhoti yo so bhagavā…pe… sacchikā paññatti, yadidaṃ buddhoti – vivaṭacchado sambuddho.
අඛිලො පටිභානවාති. අඛිලොති රාගො ඛිලො, දොසො ඛිලො, මොහො ඛිලො, කොධො ඛිලො, උපනාහො…පෙ.… සබ්බාකුසලාභිසඞ්ඛාරා ඛිලා. තෙ ඛිලා බුද්ධස්ස භගවතො පහීනා උච්ඡින්නමූලා තාලාවත්ථුකතා අනභාවංකතා ආයතිං අනුප්පාදධම්මා. තස්මා බුද්ධො අඛිලො.
Akhilo paṭibhānavāti. Akhiloti rāgo khilo, doso khilo, moho khilo, kodho khilo, upanāho…pe… sabbākusalābhisaṅkhārā khilā. Te khilā buddhassa bhagavato pahīnā ucchinnamūlā tālāvatthukatā anabhāvaṃkatā āyatiṃ anuppādadhammā. Tasmā buddho akhilo.
පටිභානවාති තයො පටිභානවන්තො – පරියත්ති පටිභානවා, පරිපුච්ඡාපටිභානවා, අධිගමපටිභානවා. කතමො පරියත්තිපටිභානවා? ඉධෙකච්චස්ස බුද්ධවචනං 79 පරියාපුතං 80 හොති සුත්තං ගෙය්යං වෙය්යාකරණං ගාථා උදානං ඉතිවුත්තකං ජාතකං අබ්භුතධම්මං වෙදල්ලං. තස්ස පරියත්තිං නිස්සාය පටිභාති 81 – අයං පරියත්තිපටිභානවා.
Paṭibhānavāti tayo paṭibhānavanto – pariyatti paṭibhānavā, paripucchāpaṭibhānavā, adhigamapaṭibhānavā. Katamo pariyattipaṭibhānavā? Idhekaccassa buddhavacanaṃ 82 pariyāputaṃ 83 hoti suttaṃ geyyaṃ veyyākaraṇaṃ gāthā udānaṃ itivuttakaṃ jātakaṃ abbhutadhammaṃ vedallaṃ. Tassa pariyattiṃ nissāya paṭibhāti 84 – ayaṃ pariyattipaṭibhānavā.
කතමො පරිපුච්ඡාපටිභානවා? ඉධෙකච්චො පරිපුච්ඡිතා හොති අත්ථෙ ච ඤායෙ ච ලක්ඛණෙ ච කාරණෙ ච ඨානාඨානෙ ච. තස්ස පරිපුච්ඡං නිස්සාය පටිභාති – අයං පරිපුච්ඡාපටිභානවා.
Katamo paripucchāpaṭibhānavā? Idhekacco paripucchitā hoti atthe ca ñāye ca lakkhaṇe ca kāraṇe ca ṭhānāṭhāne ca. Tassa paripucchaṃ nissāya paṭibhāti – ayaṃ paripucchāpaṭibhānavā.
කතමො අධිගමපටිභානවා? ඉධෙකච්චස්ස අධිගතා හොන්ති චත්තාරො සතිපට්ඨානා, චත්තාරො සම්මප්පධානා, චත්තාරො ඉද්ධිපාදා, පඤ්චින්ද්රියානි, පඤ්ච බලානි, සත්ත බොජ්ඣඞ්ගා, අරියො අට්ඨඞ්ගිකො මග්ගො, චත්තාරො අරියමග්ගා, චත්තාරි සාමඤ්ඤඵලානි, චතස්සො පටිසම්භිදායො, ඡ අභිඤ්ඤායො. තස්ස අත්ථො ඤාතො, ධම්මො ඤාතො, නිරුත්ති ඤාතා. අත්ථෙ ඤාතෙ අත්ථො පටිභාති, ධම්මෙ ඤාතෙ ධම්මො පටිභාති, නිරුත්තියා ඤාතාය නිරුත්ති පටිභාති. ඉමෙසු තීසු ඤාණෙසු ඤාණං පටිභානපටිසම්භිදා. භගවා ඉමාය පටිභානපටිසම්භිදාය උපෙතො සමුපෙතො උපාගතො සමුපාගතො උපපන්නො සමුපපන්නො සමන්නාගතො. තස්මා බුද්ධො පටිභානවා. යස්ස පරියත්ති නත්ථි, පරිපුච්ඡා නත්ථි, අධිගමො නත්ථි, කිං තස්ස පටිභායිස්සතීති – අඛිලො පටිභානවා . තෙනාහ ථෙරො පිඞ්ගියො –
Katamo adhigamapaṭibhānavā? Idhekaccassa adhigatā honti cattāro satipaṭṭhānā, cattāro sammappadhānā, cattāro iddhipādā, pañcindriyāni, pañca balāni, satta bojjhaṅgā, ariyo aṭṭhaṅgiko maggo, cattāro ariyamaggā, cattāri sāmaññaphalāni, catasso paṭisambhidāyo, cha abhiññāyo. Tassa attho ñāto, dhammo ñāto, nirutti ñātā. Atthe ñāte attho paṭibhāti, dhamme ñāte dhammo paṭibhāti, niruttiyā ñātāya nirutti paṭibhāti. Imesu tīsu ñāṇesu ñāṇaṃ paṭibhānapaṭisambhidā. Bhagavā imāya paṭibhānapaṭisambhidāya upeto samupeto upāgato samupāgato upapanno samupapanno samannāgato. Tasmā buddho paṭibhānavā. Yassa pariyatti natthi, paripucchā natthi, adhigamo natthi, kiṃ tassa paṭibhāyissatīti – akhilo paṭibhānavā . Tenāha thero piṅgiyo –
‘‘එස භිය්යො පසීදාමි, සුත්වාන මුනිනො වචො;
‘‘Esa bhiyyo pasīdāmi, sutvāna munino vaco;
විවටච්ඡදො සම්බුද්ධො, අඛිලො පටිභානවා’’ති.
Vivaṭacchado sambuddho, akhilo paṭibhānavā’’ti.
119.
119.
පඤ්හානන්තකරො සත්ථා, කඞ්ඛීනං පටිජානතං.
Pañhānantakaro satthā, kaṅkhīnaṃ paṭijānataṃ.
අධිදෙවෙ අභිඤ්ඤායාති. දෙවාති තයො දෙවා – සම්මුතිදෙවා 89, උපපත්තිදෙවා, විසුද්ධිදෙවා. කතමෙ සම්මුතිදෙවා? සම්මුතිදෙවා වුච්චන්ති රාජානො 90 ච රාජකුමාරො ච දෙවියො ච. ඉමෙ වුච්චන්ති සම්මුතිදෙවා. කතමෙ උපපත්තිදෙවා? උපපත්තිදෙවා වුච්චන්ති චාතුමහාරාජිකා දෙවා තාවතිංසා දෙවා…පෙ.… බ්රහ්මකායිකා දෙවා, යෙ ච දෙවා තදුත්තරි. ඉමෙ වුච්චන්ති උපපත්තිදෙවා. කතමෙ විසුද්ධිදෙවා? විසුද්ධිදෙවා වුච්චන්ති තථාගතා තථාගතසාවකා අරහන්තො ඛීණාසවා, යෙ ච පච්චෙකසම්බුද්ධා. ඉමෙ වුච්චන්ති විසුද්ධිදෙවා. භගවා සම්මුතිදෙවෙ අධිදෙවාති අභිඤ්ඤාය උපපත්තිදෙවෙ අධිදෙවාති අභිඤ්ඤාය, විසුද්ධිදෙවෙ අධිදෙවාති අභිඤ්ඤාය ජානිත්වා තුලයිත්වා තීරයිත්වා විභාවයිත්වා විභූතං කත්වාති – අධිදෙවෙ අභිඤ්ඤාය.
Adhideve abhiññāyāti. Devāti tayo devā – sammutidevā 91, upapattidevā, visuddhidevā. Katame sammutidevā? Sammutidevā vuccanti rājāno 92 ca rājakumāro ca deviyo ca. Ime vuccanti sammutidevā. Katame upapattidevā? Upapattidevā vuccanti cātumahārājikā devā tāvatiṃsā devā…pe… brahmakāyikā devā, ye ca devā taduttari. Ime vuccanti upapattidevā. Katame visuddhidevā? Visuddhidevā vuccanti tathāgatā tathāgatasāvakā arahanto khīṇāsavā, ye ca paccekasambuddhā. Ime vuccanti visuddhidevā. Bhagavā sammutideve adhidevāti abhiññāya upapattideve adhidevāti abhiññāya, visuddhideve adhidevāti abhiññāya jānitvā tulayitvā tīrayitvā vibhāvayitvā vibhūtaṃ katvāti – adhideve abhiññāya.
සබ්බං වෙදි පරොපරන්ති භගවා අත්තනො ච පරෙසඤ්ච අධිදෙවකරෙ ධම්මෙ වෙදි අඤ්ඤාසි අඵස්සි පටිවිජ්ඣි. කතමෙ අත්තනො අධිදෙවකරා ධම්මා? සම්මාපටිපදා අනුලොමපටිපදා අපච්චනීකපටිපදා අන්වත්ථපටිපදා ධම්මානුධම්මපටිපදා සීලෙසු පරිපූරකාරිතා ඉන්ද්රියෙසු ගුත්තද්වාරතා භොජනෙ මත්තඤ්ඤුතා ජාගරියානුයොගො සතිසම්පජඤ්ඤං චත්තාරො සතිපට්ඨානා…පෙ.… අරියො අට්ඨඞ්ගිකො මග්ගො. ඉමෙ වුච්චන්ති අත්තනො අධිදෙවකරා ධම්මා.
Sabbaṃvedi paroparanti bhagavā attano ca paresañca adhidevakare dhamme vedi aññāsi aphassi paṭivijjhi. Katame attano adhidevakarā dhammā? Sammāpaṭipadā anulomapaṭipadā apaccanīkapaṭipadā anvatthapaṭipadā dhammānudhammapaṭipadā sīlesu paripūrakāritā indriyesu guttadvāratā bhojane mattaññutā jāgariyānuyogo satisampajaññaṃ cattāro satipaṭṭhānā…pe… ariyo aṭṭhaṅgiko maggo. Ime vuccanti attano adhidevakarā dhammā.
කතමෙ පරෙසං අධිදෙවකරා ධම්මා? සම්මාපටිපදා…පෙ.… අරියො අට්ඨඞ්ගිකො මග්ගො. ඉමෙ වුච්චන්ති පරෙසං අධිදෙවකරා ධම්මා. එවං භගවා අත්තනො ච පරෙසඤ්ච අධිදෙවකරෙ ධම්මෙ වෙදි අඤ්ඤාසි අඵස්සි පටිවිජ්ඣීති – සබ්බං වෙදි පරොපරං.
Katame paresaṃ adhidevakarā dhammā? Sammāpaṭipadā…pe… ariyo aṭṭhaṅgiko maggo. Ime vuccanti paresaṃ adhidevakarā dhammā. Evaṃ bhagavā attano ca paresañca adhidevakare dhamme vedi aññāsi aphassi paṭivijjhīti – sabbaṃ vedi paroparaṃ.
පඤ්හානන්තකරො සත්ථාති භගවා පාරායනිකපඤ්හානං අන්තකරො පරියන්තකරො පරිච්ඡෙදකරො පරිවටුමකරො; සභියපඤ්හානං 93 අන්තකරො පරියන්තකරො පරිච්ඡෙදකරො පරිවටුමකරො; සක්කපඤ්හානං…පෙ.… සුයාමපඤ්හානං… භික්ඛුපඤ්හානං… භික්ඛුනීපඤ්හානං… උපාසකපඤ්හානං… උපාසිකාපඤ්හානං… රාජපඤ්හානං… ඛත්තියපඤ්හානං… බ්රාහ්මණපඤ්හානං… වෙස්සපඤ්හානං… සුද්දපඤ්හානං… දෙවපඤ්හානං… බ්රහ්මපඤ්හානං අන්තකරො පරියන්තකරො පරිච්ඡෙදකරො පරිවටුමකරොති – පඤ්හානන්තකරො. සත්ථාති භගවා සත්ථවාහො. යථා සත්ථවාහො සත්ථෙ කන්තාරං තාරෙති, චොරකන්තාරං තාරෙති, වාළකන්තාරං තාරෙති, දුබ්භික්ඛකන්තාරං තාරෙති, නිරුදකකන්තාරං තාරෙති උත්තාරෙති නිත්ථාරෙති 94 පතාරෙති, ඛෙමන්තභූමිං සම්පාපෙති; එවමෙව භගවා සත්ථවාහො සත්තෙ කන්තාරං තාරෙති, ජාතිකන්තාරං තාරෙති, ජරාකන්තාරං…පෙ.… බ්යාධිකන්තාරං… මරණකන්තාරං… සොකපරිදෙවදුක්ඛදොමනස්සුපායාසකන්තාරං තාරෙති, රාගකන්තාරං තාරෙති, දොසකන්තාරං… මොහකන්තාරං… මානකන්තාරං… දිට්ඨිකන්තාරං… කිලෙසකන්තාරං… දුච්චරිතකන්තාරං තාරෙති, රාගගහනං තාරෙති, දොසගහනං තාරෙති, මොහගහනං… දිට්ඨිගහනං… කිලෙසගහනං… දුච්චරිතගහනං තාරෙති උත්තාරෙති නිත්ථාරෙති පතාරෙති; ඛෙමන්තං අමතං නිබ්බානං සම්පාපෙතීති – එවම්පි භගවා සත්ථවාහො.
Pañhānantakaro satthāti bhagavā pārāyanikapañhānaṃ antakaro pariyantakaro paricchedakaro parivaṭumakaro; sabhiyapañhānaṃ 95 antakaro pariyantakaro paricchedakaro parivaṭumakaro; sakkapañhānaṃ…pe… suyāmapañhānaṃ… bhikkhupañhānaṃ… bhikkhunīpañhānaṃ… upāsakapañhānaṃ… upāsikāpañhānaṃ… rājapañhānaṃ… khattiyapañhānaṃ… brāhmaṇapañhānaṃ… vessapañhānaṃ… suddapañhānaṃ… devapañhānaṃ… brahmapañhānaṃ antakaro pariyantakaro paricchedakaro parivaṭumakaroti – pañhānantakaro. Satthāti bhagavā satthavāho. Yathā satthavāho satthe kantāraṃ tāreti, corakantāraṃ tāreti, vāḷakantāraṃ tāreti, dubbhikkhakantāraṃ tāreti, nirudakakantāraṃ tāreti uttāreti nitthāreti 96 patāreti, khemantabhūmiṃ sampāpeti; evameva bhagavā satthavāho satte kantāraṃ tāreti, jātikantāraṃ tāreti, jarākantāraṃ…pe… byādhikantāraṃ… maraṇakantāraṃ… sokaparidevadukkhadomanassupāyāsakantāraṃ tāreti, rāgakantāraṃ tāreti, dosakantāraṃ… mohakantāraṃ… mānakantāraṃ… diṭṭhikantāraṃ… kilesakantāraṃ… duccaritakantāraṃ tāreti, rāgagahanaṃ tāreti, dosagahanaṃ tāreti, mohagahanaṃ… diṭṭhigahanaṃ… kilesagahanaṃ… duccaritagahanaṃ tāreti uttāreti nitthāreti patāreti; khemantaṃ amataṃ nibbānaṃ sampāpetīti – evampi bhagavā satthavāho.
අථ වා, භගවා නෙතා විනෙතා අනුනෙතා පඤ්ඤපෙතා නිජ්ඣාපෙතා පෙක්ඛතා පසාදෙතාති, එවං භගවා සත්ථවාහො. අථ වා, භගවා අනුප්පන්නස්ස මග්ගස්ස උප්පාදෙතා, අසඤ්ජාතස්ස මග්ගස්ස සඤ්ජනෙතා, අනක්ඛාතස්ස මග්ගස්ස අක්ඛාතා, මග්ගඤ්ඤූ මග්ගවිදූ මග්ගකොවිදො මග්ගානුගා ච පන එතරහි සාවකා විහරන්ති පච්ඡා සමන්නාගතාති, එවම්පි භගවා සත්ථවාහොති – පඤ්හානන්තකරො සත්ථා.
Atha vā, bhagavā netā vinetā anunetā paññapetā nijjhāpetā pekkhatā pasādetāti, evaṃ bhagavā satthavāho. Atha vā, bhagavā anuppannassa maggassa uppādetā, asañjātassa maggassa sañjanetā, anakkhātassa maggassa akkhātā, maggaññū maggavidū maggakovido maggānugā ca pana etarahi sāvakā viharanti pacchā samannāgatāti, evampi bhagavā satthavāhoti – pañhānantakaro satthā.
කඞ්ඛීනං පටිජානතන්ති සකඞ්ඛා ආගන්ත්වා නික්කඞ්ඛා සම්පජ්ජන්ති, සල්ලෙඛා ආගන්ත්වා නිල්ලෙඛා සම්පජ්ජන්ති, සද්වෙළ්හකා ආගන්ත්වා නිද්වෙළහකා සම්පජ්ජන්ති, සවිචිකිච්ඡා ආගන්ත්වා නිබ්බිචිකිච්ඡා සම්පජ්ජන්ති, සරාගා ආගන්ත්වා වීතරාගා සම්පජ්ජන්ති, සදොසා ආගන්ත්වා වීතදොසා සම්පජ්ජන්ති, සමොහා ආගන්ත්වා වීතමොහා සම්පජ්ජන්ති, සකිලෙසා ආගන්ත්වා නික්කිලෙසා සම්පජ්ජන්තීති – කඞ්ඛීනං පටිජානතං. තෙනාහ ථෙරො පිඞ්ගියො –
Kaṅkhīnaṃ paṭijānatanti sakaṅkhā āgantvā nikkaṅkhā sampajjanti, sallekhā āgantvā nillekhā sampajjanti, sadveḷhakā āgantvā nidveḷahakā sampajjanti, savicikicchā āgantvā nibbicikicchā sampajjanti, sarāgā āgantvā vītarāgā sampajjanti, sadosā āgantvā vītadosā sampajjanti, samohā āgantvā vītamohā sampajjanti, sakilesā āgantvā nikkilesā sampajjantīti – kaṅkhīnaṃ paṭijānataṃ. Tenāha thero piṅgiyo –
‘‘අධිදෙවෙ අභිඤ්ඤාය, සබ්බං වෙදි පරොපරං;
‘‘Adhideve abhiññāya, sabbaṃ vedi paroparaṃ;
පඤ්හානන්තකරො සත්ථා, කඞ්ඛීනං පටිජානත’’න්ති.
Pañhānantakaro satthā, kaṅkhīnaṃ paṭijānata’’nti.
120.
120.
අසංහීරං අසංකුප්පං, යස්ස නත්ථි උපමා ක්වචි;
Asaṃhīraṃ asaṃkuppaṃ,yassa natthi upamā kvaci;
අද්ධා ගමිස්සාමි න මෙත්ථ කඞ්ඛා, එවං මං ධාරෙහි අධිමුත්තචිත්තං.
Addhā gamissāmi na mettha kaṅkhā, evaṃ maṃ dhārehi adhimuttacittaṃ.
අසංහීරං අසංකුප්පන්ති අසංහීරං වුච්චති අමතං නිබ්බානං. යො සො සබ්බසඞ්ඛාරසමථො සබ්බූපධිපටිනිස්සග්ගො තණ්හක්ඛයො විරාගො නිරොධො නිබ්බානං. අසංහීරන්ති රාගෙන දොසෙන මොහෙන කොධෙන උපනාහෙන මක්ඛෙන පළාසෙන ඉස්සාය මච්ඡරියෙන මායාය සාඨෙය්යෙන ථම්භෙන සාරම්භෙන මානෙන අතිමානෙන මදෙන පමාදෙන සබ්බකිලෙසෙහි සබ්බදුච්චරිතෙහි සබ්බපරිළාහෙහි සබ්බාසවෙහි සබ්බදරථෙහි සබ්බසන්තාපෙහි සබ්බාකුසලාභිසඞ්ඛාරෙහි අසංහාරියං නිබ්බානං නිච්චං ධුවං සස්සතං අවිපරිණාමධම්මන්ති – අසංහීරං.
Asaṃhīraṃ asaṃkuppanti asaṃhīraṃ vuccati amataṃ nibbānaṃ. Yo so sabbasaṅkhārasamatho sabbūpadhipaṭinissaggo taṇhakkhayo virāgo nirodho nibbānaṃ. Asaṃhīranti rāgena dosena mohena kodhena upanāhena makkhena paḷāsena issāya macchariyena māyāya sāṭheyyena thambhena sārambhena mānena atimānena madena pamādena sabbakilesehi sabbaduccaritehi sabbapariḷāhehi sabbāsavehi sabbadarathehi sabbasantāpehi sabbākusalābhisaṅkhārehi asaṃhāriyaṃ nibbānaṃ niccaṃ dhuvaṃ sassataṃ avipariṇāmadhammanti – asaṃhīraṃ.
යස්ස නත්ථි උපමා ක්වචීති. යස්සාති නිබ්බානස්ස. නත්ථි උපමාති උපමා නත්ථි, උපනිධා නත්ථි, සදිසං නත්ථි, පටිභාගො නත්ථි, න සති න සංවිජ්ජති නුපලබ්භති. ක්වචීති ක්වචි කිම්හිචි කත්ථචි අජ්ඣත්තං වා බහිද්ධා වා අජ්ඣත්තබහිද්ධා වාති – යස්ස නත්ථි උපමා ක්වචි.
Yassanatthi upamā kvacīti. Yassāti nibbānassa. Natthi upamāti upamā natthi, upanidhā natthi, sadisaṃ natthi, paṭibhāgo natthi, na sati na saṃvijjati nupalabbhati. Kvacīti kvaci kimhici katthaci ajjhattaṃ vā bahiddhā vā ajjhattabahiddhā vāti – yassa natthi upamā kvaci.
අද්ධා ගමිස්සාමි න මෙත්ථ කඞ්ඛාති. අද්ධාති එකංසවචනං නිස්සංසයවචනං නික්කඞ්ඛවචනං අද්වෙජ්ඣවචනං අද්වෙළ්හකවචනං නියොගවචනං අපණ්ණකවචනං අවිරද්ධවචනං අවත්ථාපනවචනමෙතං – අද්ධාති. ගමිස්සාමීති ගමිස්සාමි අධිගමිස්සාමි ඵස්සිස්සාමි සච්ඡිකරිස්සාමීති – අද්ධා ගමිස්සාමි. න මෙත්ථ කඞ්ඛාති. එත්ථාති නිබ්බානෙ කඞ්ඛා නත්ථි, විචිකිච්ඡා නත්ථි, ද්වෙළ්හකං නත්ථි, සංසයො නත්ථි, න සති න සංවිජ්ජති නුපලබ්භති, පහීනො සමුච්ඡින්නො වූපසන්තො පටිප්පස්සද්ධො අභබ්බුප්පත්තිකො ඤාණග්ගිනා දඩ්ඪොති – අද්ධා ගමිස්සාමි න මෙත්ථ කඞ්ඛා.
Addhā gamissāmi na mettha kaṅkhāti. Addhāti ekaṃsavacanaṃ nissaṃsayavacanaṃ nikkaṅkhavacanaṃ advejjhavacanaṃ adveḷhakavacanaṃ niyogavacanaṃ apaṇṇakavacanaṃ aviraddhavacanaṃ avatthāpanavacanametaṃ – addhāti. Gamissāmīti gamissāmi adhigamissāmi phassissāmi sacchikarissāmīti – addhā gamissāmi. Na mettha kaṅkhāti. Etthāti nibbāne kaṅkhā natthi, vicikicchā natthi, dveḷhakaṃ natthi, saṃsayo natthi, na sati na saṃvijjati nupalabbhati, pahīno samucchinno vūpasanto paṭippassaddho abhabbuppattiko ñāṇagginā daḍḍhoti – addhā gamissāmi na mettha kaṅkhā.
එවං මං ධාරෙහි අධිමුත්තචිත්තන්ති. එවං මං ධාරෙහීති එවං මං උපලක්ඛෙහි. අධිමුත්තචිත්තන්ති නිබ්බානනින්නං නිබ්බානපොණං නිබ්බානපබ්භාරං නිබ්බානාධිමුත්තන්ති – එවං මං ධාරෙහි අධිමුත්තචිත්තන්ති. තෙනාහ ථෙරො පිඞ්ගියො –
Evaṃ maṃ dhārehi adhimuttacittanti. Evaṃ maṃ dhārehīti evaṃ maṃ upalakkhehi. Adhimuttacittanti nibbānaninnaṃ nibbānapoṇaṃ nibbānapabbhāraṃ nibbānādhimuttanti – evaṃ maṃ dhārehi adhimuttacittanti. Tenāha thero piṅgiyo –
‘‘අසංහීරං අසංකුප්පං, යස්ස නත්ථි උපමා ක්වචි;
‘‘Asaṃhīraṃ asaṃkuppaṃ, yassa natthi upamā kvaci;
අද්ධා ගමිස්සාමි න මෙත්ථ කඞ්ඛා, එවං මං ධාරෙහි අධිමුත්තචිත්ත’’න්ති.
Addhā gamissāmi na mettha kaṅkhā, evaṃ maṃ dhārehi adhimuttacitta’’nti.
පාරායනානුගීතිගාථානිද්දෙසො අට්ඨාරසමො.
Pārāyanānugītigāthāniddeso aṭṭhārasamo.
පාරායනවග්ගො සමත්තො.
Pārāyanavaggo samatto.
Footnotes:
Related texts:
අට්ඨකථා • Aṭṭhakathā / සුත්තපිටක (අට්ඨකථා) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ඛුද්දකනිකාය (අට්ඨකථා) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / චූළනිද්දෙස-අට්ඨකථා • Cūḷaniddesa-aṭṭhakathā / 18. පාරායනානුගීතිගාථානිද්දෙසවණ්ණනා • 18. Pārāyanānugītigāthāniddesavaṇṇanā