| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਚੂਲ਼ਨਿਦ੍ਦੇਸਪਾਲ਼ਿ • Cūḷaniddesapāḷi |
੧੮. ਪਾਰਾਯਨਾਨੁਗੀਤਿਗਾਥਾਨਿਦ੍ਦੇਸੋ
18. Pārāyanānugītigāthāniddeso
੧੦੨.
102.
ਪਾਰਾਯਨਮਨੁਗਾਯਿਸ੍ਸਂ , [ਇਚ੍ਚਾਯਸ੍ਮਾ ਪਿਙ੍ਗਿਯੋ]
Pārāyanamanugāyissaṃ, [iccāyasmā piṅgiyo]
ਯਥਾਦ੍ਦਕ੍ਖਿ ਤਥਾਕ੍ਖਾਸਿ, વਿਮਲੋ ਭੂਰਿਮੇਧਸੋ।
Yathāddakkhi tathākkhāsi, vimalo bhūrimedhaso;
ਨਿਕ੍ਕਾਮੋ ਨਿਬ੍ਬਨੋ ਨਾਗੋ, ਕਿਸ੍ਸ ਹੇਤੁ ਮੁਸਾ ਭਣੇ॥
Nikkāmo nibbano nāgo, kissa hetu musā bhaṇe.
ਪਾਰਾਯਨਮਨੁਗਾਯਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਗੀਤਮਨੁਗਾਯਿਸ੍ਸਂ ਕਥਿਤਮਨੁਕਥਯਿਸ੍ਸਂ 1 ਭਣਿਤਮਨੁਭਣਿਸ੍ਸਂ ਲਪਿਤਮਨੁਲਪਿਸ੍ਸਂ ਭਾਸਿਤਮਨੁਭਾਸਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ – ਪਾਰਾਯਨਮਨੁਗਾਯਿਸ੍ਸਂ। ਇਚ੍ਚਾਯਸ੍ਮਾ ਪਿਙ੍ਗਿਯੋਤਿ। ਇਚ੍ਚਾਤਿ ਪਦਸਨ੍ਧਿ…ਪੇ॰… ਪਦਾਨੁਪੁਬ੍ਬਤਾਪੇਤਂ – ਇਚ੍ਚਾਤਿ। ਆਯਸ੍ਮਾਤਿ ਪਿਯવਚਨਂ ਗਰੁવਚਨਂ ਸਗਾਰવਸਪ੍ਪਤਿਸ੍ਸਾਧਿવਚਨਮੇਤਂ – ਆਯਸ੍ਮਾਤਿ। ਪਿਙ੍ਗਿਯੋਤਿ ਤਸ੍ਸ ਥੇਰਸ੍ਸ ਨਾਮਂ ਸਙ੍ਖਾ ਸਮਞ੍ਞਾ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ વੋਹਾਰੋ ਨਾਮਂ ਨਾਮਕਮ੍ਮਂ ਨਾਮਧੇਯ੍ਯਂ ਨਿਰੁਤ੍ਤਿ ਬ੍ਯਞ੍ਜਨਂ ਅਭਿਲਾਪੋਤਿ – ਇਚ੍ਚਾਯਸ੍ਮਾ ਪਿਙ੍ਗਿਯੋ।
Pārāyanamanugāyissanti gītamanugāyissaṃ kathitamanukathayissaṃ 2 bhaṇitamanubhaṇissaṃ lapitamanulapissaṃ bhāsitamanubhāsissanti – pārāyanamanugāyissaṃ. Iccāyasmā piṅgiyoti. Iccāti padasandhi…pe… padānupubbatāpetaṃ – iccāti. Āyasmāti piyavacanaṃ garuvacanaṃ sagāravasappatissādhivacanametaṃ – āyasmāti. Piṅgiyoti tassa therassa nāmaṃ saṅkhā samaññā paññatti vohāro nāmaṃ nāmakammaṃ nāmadheyyaṃ nirutti byañjanaṃ abhilāpoti – iccāyasmā piṅgiyo.
ਯਥਾਦ੍ਦਕ੍ਖਿ ਤਥਾਕ੍ਖਾਸੀਤਿ ਯਥਾ ਅਦ੍ਦਕ੍ਖਿ ਤਥਾ ਅਕ੍ਖਾਸਿ ਆਚਿਕ੍ਖਿ ਦੇਸੇਸਿ ਪਞ੍ਞਪੇਸਿ ਪਟ੍ਠਪੇਸਿ વਿવਰਿ વਿਭਜਿ ਉਤ੍ਤਾਨੀਅਕਾਸਿ ਪਕਾਸੇਸਿ। ‘‘ਸਬ੍ਬੇ ਸਙ੍ਖਾਰਾ ਅਨਿਚ੍ਚਾ’’ਤਿ ਯਥਾ ਅਦ੍ਦਕ੍ਖਿ ਤਥਾ ਅਕ੍ਖਾਸਿ ਆਚਿਕ੍ਖਿ ਦੇਸੇਸਿ ਪਞ੍ਞਪੇਸਿ ਪਟ੍ਠਪੇਸਿ વਿવਰਿ વਿਭਜਿ ਉਤ੍ਤਾਨੀਅਕਾਸਿ ਪਕਾਸੇਸਿ। ‘‘ਸਬ੍ਬੇ ਸਙ੍ਖਾਰਾ ਦੁਕ੍ਖਾ’’ਤਿ…ਪੇ॰… ‘‘ਸਬ੍ਬੇ ਧਮ੍ਮਾ ਅਨਤ੍ਤਾ’’ਤਿ… ‘‘ਯਂ ਕਿਞ੍ਚਿ ਸਮੁਦਯਧਮ੍ਮਂ ਸਬ੍ਬਂ ਤਂ ਨਿਰੋਧਧਮ੍ਮ’’ਨ੍ਤਿ ਯਥਾ ਅਦ੍ਦਕ੍ਖਿ ਤਥਾ ਅਕ੍ਖਾਸਿ ਆਚਿਕ੍ਖਿ ਦੇਸੇਸਿ ਪਞ੍ਞਪੇਸਿ ਪਟ੍ਠਪੇਸਿ વਿવਰਿ વਿਭਜਿ ਉਤ੍ਤਾਨੀਅਕਾਸਿ ਪਕਾਸੇਸੀਤਿ – ਯਥਾਦ੍ਦਕ੍ਖਿ ਤਥਾਕ੍ਖਾਸਿ।
Yathāddakkhi tathākkhāsīti yathā addakkhi tathā akkhāsi ācikkhi desesi paññapesi paṭṭhapesi vivari vibhaji uttānīakāsi pakāsesi. ‘‘Sabbe saṅkhārā aniccā’’ti yathā addakkhi tathā akkhāsi ācikkhi desesi paññapesi paṭṭhapesi vivari vibhaji uttānīakāsi pakāsesi. ‘‘Sabbe saṅkhārā dukkhā’’ti…pe… ‘‘sabbe dhammā anattā’’ti… ‘‘yaṃ kiñci samudayadhammaṃ sabbaṃ taṃ nirodhadhamma’’nti yathā addakkhi tathā akkhāsi ācikkhi desesi paññapesi paṭṭhapesi vivari vibhaji uttānīakāsi pakāsesīti – yathāddakkhi tathākkhāsi.
વਿਮਲੋ ਭੂਰਿਮੇਧਸੋਤਿ। વਿਮਲੋਤਿ ਰਾਗੋ ਮਲਂ, ਦੋਸੋ ਮਲਂ, ਮੋਹੋ ਮਲਂ, ਕੋਧੋ… ਉਪਨਾਹੋ…ਪੇ॰… ਸਬ੍ਬਾਕੁਸਲਾਭਿਸਙ੍ਖਾਰਾ ਮਲਾ। ਤੇ ਮਲਾ ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ ਪਹੀਨਾ ਉਚ੍ਛਿਨ੍ਨਮੂਲਾ ਤਾਲਾવਤ੍ਥੁਕਤਾ ਅਨਭਾવਂਕਤਾ ਆਯਤਿਂ ਅਨੁਪ੍ਪਾਦਧਮ੍ਮਾ। ਅਮਲੋ ਬੁਦ੍ਧੋ વਿਮਲੋ ਨਿਮ੍ਮਲੋ ਮਲਾਪਗਤੋ ਮਲવਿਪ੍ਪਹੀਨੋ ਮਲવਿਮੁਤ੍ਤੋ ਸਬ੍ਬਮਲવੀਤਿવਤ੍ਤੋ। ਭੂਰਿ વੁਚ੍ਚਤਿ ਪਥવੀ। ਭਗવਾ ਤਾਯ 3 ਪਥવਿਸਮਾਯ ਪਞ੍ਞਾਯ વਿਪੁਲਾਯ વਿਤ੍ਥਤਾਯ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ। ਮੇਧਾ વੁਚ੍ਚਤਿ ਪਞ੍ਞਾ। ਯਾ ਪਞ੍ਞਾ ਪਜਾਨਨਾ…ਪੇ॰… ਅਮੋਹੋ ਧਮ੍ਮવਿਚਯੋ ਸਮ੍ਮਾਦਿਟ੍ਠਿ। ਭਗવਾ ਇਮਾਯ ਮੇਧਾਯ ਪਞ੍ਞਾਯ ਉਪੇਤੋ ਸਮੁਪੇਤੋ ਉਪਾਗਤੋ ਸਮੁਪਾਗਤੋ ਉਪਪਨ੍ਨੋ ਸਮੁਪਪਨ੍ਨੋ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ, ਤਸ੍ਮਾ ਬੁਦ੍ਧੋ ਸੁਮੇਧਸੋਤਿ – વਿਮਲੋ ਭੂਰਿਮੇਧਸੋ।
Vimalo bhūrimedhasoti. Vimaloti rāgo malaṃ, doso malaṃ, moho malaṃ, kodho… upanāho…pe… sabbākusalābhisaṅkhārā malā. Te malā buddhassa bhagavato pahīnā ucchinnamūlā tālāvatthukatā anabhāvaṃkatā āyatiṃ anuppādadhammā. Amalo buddho vimalo nimmalo malāpagato malavippahīno malavimutto sabbamalavītivatto. Bhūri vuccati pathavī. Bhagavā tāya 4 pathavisamāya paññāya vipulāya vitthatāya samannāgato. Medhā vuccati paññā. Yā paññā pajānanā…pe… amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi. Bhagavā imāya medhāya paññāya upeto samupeto upāgato samupāgato upapanno samupapanno samannāgato, tasmā buddho sumedhasoti – vimalo bhūrimedhaso.
ਨਿਕ੍ਕਾਮੋ ਨਿਬ੍ਬਨੋ ਨਾਗੋਤਿ। ਕਾਮਾਤਿ ਉਦ੍ਦਾਨਤੋ ਦ੍વੇ ਕਾਮਾ – વਤ੍ਥੁਕਾਮਾ ਚ ਕਿਲੇਸਕਾਮਾ ਚ…ਪੇ॰… ਇਮੇ વੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ વਤ੍ਥੁਕਾਮਾ…ਪੇ॰… ਇਮੇ વੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ ਕਿਲੇਸਕਾਮਾ। ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ વਤ੍ਥੁਕਾਮਾ ਪਰਿਞ੍ਞਾਤਾ ਕਿਲੇਸਕਾਮਾ ਪਹੀਨਾ વਤ੍ਥੁਕਾਮਾਨਂ ਪਰਿਞ੍ਞਾਤਤ੍ਤਾ ਕਿਲੇਸਕਾਮਾਨਂ ਪਹੀਨਤ੍ਤਾ। ਭਗવਾ ਨ ਕਾਮੇ ਕਾਮੇਤਿ ਨ ਕਾਮੇ ਇਚ੍ਛਤਿ ਨ ਕਾਮੇ ਪਤ੍ਥੇਤਿ ਨ ਕਾਮੇ ਪਿਹੇਤਿ ਨ ਕਾਮੇ ਅਭਿਜਪ੍ਪਤਿ। ਯੇ ਕਾਮੇ ਕਾਮੇਨ੍ਤਿ ਕਾਮੇ ਇਚ੍ਛਨ੍ਤਿ ਕਾਮੇ ਪਤ੍ਥੇਨ੍ਤਿ ਕਾਮੇ ਪਿਹੇਨ੍ਤਿ ਕਾਮੇ ਅਭਿਜਪ੍ਪਨ੍ਤਿ ਤੇ ਕਾਮਕਾਮਿਨੋ ਰਾਗਰਾਗਿਨੋ ਸਞ੍ਞਸਞ੍ਞਿਨੋ। ਭਗવਾ ਨ ਕਾਮੇ ਕਾਮੇਤਿ ਨ ਕਾਮੇ ਇਚ੍ਛਤਿ ਨ ਕਾਮੇ ਪਤ੍ਥੇਤਿ ਨ ਕਾਮੇ ਪਿਹੇਤਿ ਨ ਕਾਮੇ ਅਭਿਜਪ੍ਪਤਿ। ਤਸ੍ਮਾ ਬੁਦ੍ਧੋ ਅਕਾਮੋ ਨਿਕ੍ਕਾਮੋ ਚਤ੍ਤਕਾਮੋ વਨ੍ਤਕਾਮੋ ਮੁਤ੍ਤਕਾਮੋ ਪਹੀਨਕਾਮੋ ਪਟਿਨਿਸ੍ਸਟ੍ਠਕਾਮੋ વੀਤਰਾਗੋ વਿਗਤਰਾਗੋ ਚਤ੍ਤਰਾਗੋ વਨ੍ਤਰਾਗੋ ਮੁਤ੍ਤਰਾਗੋ ਪਹੀਨਰਾਗੋ ਪਟਿਨਿਸ੍ਸਟ੍ਠਰਾਗੋ ਨਿਚ੍ਛਾਤੋ ਨਿਬ੍ਬੁਤੋ ਸੀਤਿਭੂਤੋ ਸੁਖਪ੍ਪਟਿਸਂવੇਦੀ ਬ੍ਰਹ੍ਮਭੂਤੇਨ ਅਤ੍ਤਨਾ વਿਹਰਤੀਤਿ – ਨਿਕ੍ਕਾਮੋ।
Nikkāmonibbano nāgoti. Kāmāti uddānato dve kāmā – vatthukāmā ca kilesakāmā ca…pe… ime vuccanti vatthukāmā…pe… ime vuccanti kilesakāmā. Buddhassa bhagavato vatthukāmā pariññātā kilesakāmā pahīnā vatthukāmānaṃ pariññātattā kilesakāmānaṃ pahīnattā. Bhagavā na kāme kāmeti na kāme icchati na kāme pattheti na kāme piheti na kāme abhijappati. Ye kāme kāmenti kāme icchanti kāme patthenti kāme pihenti kāme abhijappanti te kāmakāmino rāgarāgino saññasaññino. Bhagavā na kāme kāmeti na kāme icchati na kāme pattheti na kāme piheti na kāme abhijappati. Tasmā buddho akāmo nikkāmo cattakāmo vantakāmo muttakāmo pahīnakāmo paṭinissaṭṭhakāmo vītarāgo vigatarāgo cattarāgo vantarāgo muttarāgo pahīnarāgo paṭinissaṭṭharāgo nicchāto nibbuto sītibhūto sukhappaṭisaṃvedī brahmabhūtena attanā viharatīti – nikkāmo.
ਨਿਬ੍ਬਨੋਤਿ ਰਾਗੋ વਨਂ, ਦੋਸੋ વਨਂ, ਮੋਹੋ વਨਂ, ਕੋਧੋ વਨਂ, ਉਪਨਾਹੋ વਨਂ…ਪੇ॰… ਸਬ੍ਬਾਕੁਸਲਾਭਿਸਙ੍ਖਾਰਾ વਨਾ। ਤੇ વਨਾ ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ ਪਹੀਨਾ ਉਚ੍ਛਿਨ੍ਨਮੂਲਾ ਤਾਲਾવਤ੍ਥੁਕਤਾ ਅਨਭਾવਂਕਤਾ ਆਯਤਿਂ ਅਨੁਪ੍ਪਾਦਧਮ੍ਮਾ। ਤਸ੍ਮਾ ਬੁਦ੍ਧੋ ਅવਨੋ વਿવਨੋ ਨਿਬ੍ਬਨੋ વਨਾਪਗਤੋ વਨવਿਪ੍ਪਹੀਨੋ વਨવਿਮੁਤ੍ਤੋ ਸਬ੍ਬવਨવੀਤਿવਤ੍ਤੋਤਿ – ਨਿਬ੍ਬਨੋ। ਨਾਗੋਤਿ ਨਾਗੋ; ਭਗવਾ ਆਗੁਂ ਨ ਕਰੋਤੀਤਿ ਨਾਗੋ, ਨ ਗਚ੍ਛਤੀਤਿ ਨਾਗੋ, ਨ ਆਗਚ੍ਛਤੀਤਿ ਨਾਗੋ…ਪੇ॰… ਏવਂ ਭਗવਾ ਨ ਆਗਚ੍ਛਤੀਤਿ ਨਾਗੋਤਿ – ਨਿਕ੍ਕਾਮੋ ਨਿਬ੍ਬਨੋ ਨਾਗੋ।
Nibbanoti rāgo vanaṃ, doso vanaṃ, moho vanaṃ, kodho vanaṃ, upanāho vanaṃ…pe… sabbākusalābhisaṅkhārā vanā. Te vanā buddhassa bhagavato pahīnā ucchinnamūlā tālāvatthukatā anabhāvaṃkatā āyatiṃ anuppādadhammā. Tasmā buddho avano vivano nibbano vanāpagato vanavippahīno vanavimutto sabbavanavītivattoti – nibbano. Nāgoti nāgo; bhagavā āguṃ na karotīti nāgo, na gacchatīti nāgo, na āgacchatīti nāgo…pe… evaṃ bhagavā na āgacchatīti nāgoti – nikkāmo nibbano nāgo.
ਕਿਸ੍ਸ ਹੇਤੁ ਮੁਸਾ ਭਣੇਤਿ। ਕਿਸ੍ਸ ਹੇਤੂਤਿ ਕਿਸ੍ਸ ਹੇਤੁ ਕਿਂਹੇਤੁ ਕਿਂਕਾਰਣਾ ਕਿਂਨਿਦਾਨਾ ਕਿਂਪਚ੍ਚਯਾਤਿ – ਕਿਸ੍ਸ ਹੇਤੁ। ਮੁਸਾ ਭਣੇਤਿ ਮੁਸਾ ਭਣੇਯ੍ਯ ਕਥੇਯ੍ਯ ਦੀਪੇਯ੍ਯ વੋਹਰੇਯ੍ਯ; ਮੁਸਾ ਭਣੇਤਿ ਮੋਸવਜ੍ਜਂ ਭਣੇਯ੍ਯ, ਮੁਸਾવਾਦਂ ਭਣੇਯ੍ਯ, ਅਨਰਿਯવਾਦਂ ਭਣੇਯ੍ਯ। ਇਧੇਕਚ੍ਚੋ ਸਭਾਗਤੋ 5 વਾ ਪਰਿਸਾਗਤੋ 6 વਾ ਞਾਤਿਮਜ੍ਝਗਤੋ વਾ ਪੂਗਮਜ੍ਝਗਤੋ વਾ ਰਾਜਕੁਲਮਜ੍ਝਗਤੋ વਾ ਅਭਿਨੀਤੋ ਸਕ੍ਖਿਪੁਟ੍ਠੋ – ‘‘ਏਹਮ੍ਭੋ 7 ਪੁਰਿਸ, ਯਂ ਜਾਨਾਸਿ ਤਂ વਦੇਹੀ’’ਤਿ, ਸੋ ਅਜਾਨਂ વਾ ਆਹ – ‘‘ਜਾਨਾਮੀ’’ਤਿ , ਜਾਨਂ વਾ ਆਹ – ‘‘ਨ ਜਾਨਾਮੀ’’ਤਿ, ਅਪਸ੍ਸਂ વਾ ਆਹ – ‘‘ਪਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ, ਪਸ੍ਸਂ વਾ ਆਹ – ‘‘ਨ ਪਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ। ਇਤਿ ਅਤ੍ਤਹੇਤੁ વਾ ਪਰਹੇਤੁ વਾ ਆਮਿਸਕਿਞ੍ਚਿਕ੍ਖਹੇਤੁ વਾ ਸਮ੍ਪਜਾਨਮੁਸਾ ਭਾਸਤਿ, ਇਦਂ વੁਚ੍ਚਤਿ ਮੋਸવਜ੍ਜਂ।
Kissa hetu musā bhaṇeti. Kissa hetūti kissa hetu kiṃhetu kiṃkāraṇā kiṃnidānā kiṃpaccayāti – kissa hetu. Musā bhaṇeti musā bhaṇeyya katheyya dīpeyya vohareyya; musā bhaṇeti mosavajjaṃ bhaṇeyya, musāvādaṃ bhaṇeyya, anariyavādaṃ bhaṇeyya. Idhekacco sabhāgato 8 vā parisāgato 9 vā ñātimajjhagato vā pūgamajjhagato vā rājakulamajjhagato vā abhinīto sakkhipuṭṭho – ‘‘ehambho 10 purisa, yaṃ jānāsi taṃ vadehī’’ti, so ajānaṃ vā āha – ‘‘jānāmī’’ti , jānaṃ vā āha – ‘‘na jānāmī’’ti, apassaṃ vā āha – ‘‘passāmī’’ti, passaṃ vā āha – ‘‘na passāmī’’ti. Iti attahetu vā parahetu vā āmisakiñcikkhahetu vā sampajānamusā bhāsati, idaṃ vuccati mosavajjaṃ.
ਅਪਿ ਚ, ਤੀਹਾਕਾਰੇਹਿ ਮੁਸਾવਾਦੋ ਹੋਤਿ। ਪੁਬ੍ਬੇવਸ੍ਸ ਹੋਤਿ – ‘‘ਮੁਸਾ ਭਣਿਸ੍ਸ’’ਨ੍ਤਿ, ਭਣਨ੍ਤਸ੍ਸ ਹੋਤਿ – ‘‘ਮੁਸਾ ਭਣਾਮੀ’’ਤਿ, ਭਣਿਤਸ੍ਸ ਹੋਤਿ – ‘‘ਮੁਸਾ ਮਯਾ ਭਣਿਤ’’ਨ੍ਤਿ – ਇਮੇਹਿ ਤੀਹਾਕਾਰੇਹਿ ਮੁਸਾવਾਦੋ ਹੋਤਿ। ਅਪਿ ਚ, ਚਤੂਹਾਕਾਰੇਹਿ ਮੁਸਾવਾਦੋ ਹੋਤਿ। ਪੁਬ੍ਬੇવਸ੍ਸ ਹੋਤਿ – ‘‘ਮੁਸਾ ਭਣਿਸ੍ਸ’’ਨ੍ਤਿ, ਭਣਨ੍ਤਸ੍ਸ ਹੋਤਿ – ‘‘ਮੁਸਾ ਭਣਾਮੀ’’ਤਿ, ਭਣਿਤਸ੍ਸ ਹੋਤਿ – ‘‘ਮੁਸਾ ਮਯਾ ਭਣਿਤ’’ਨ੍ਤਿ, વਿਨਿਧਾਯ ਦਿਟ੍ਠਿਂ – ਇਮੇਹਿ ਚਤੂਹਾਕਾਰੇਹਿ ਮੁਸਾવਾਦੋ ਹੋਤਿ। ਅਪਿ ਚ, ਪਞ੍ਚਹਾਕਾਰੇਹਿ…ਪੇ॰… ਛਹਾਕਾਰੇਹਿ… ਸਤ੍ਤਹਾਕਾਰੇਹਿ… ਅਟ੍ਠਹਾਕਾਰੇਹਿ ਮੁਸਾવਾਦੋ ਹੋਤਿ। ਪੁਬ੍ਬੇવਸ੍ਸ ਹੋਤਿ – ‘‘ਮੁਸਾ ਭਣਿਸ੍ਸ’’ਨ੍ਤਿ, ਭਣਨ੍ਤਸ੍ਸ ਹੋਤਿ – ‘‘ਮੁਸਾ ਭਣਾਮੀ’’ਤਿ, ਭਣਿਤਸ੍ਸ ਹੋਤਿ – ‘‘ਮੁਸਾ ਮਯਾ ਭਣਿਤ’’ਨ੍ਤਿ, વਿਨਿਧਾਯ ਦਿਟ੍ਠਿਂ, વਿਨਿਧਾਯ ਖਨ੍ਤਿਂ, વਿਨਿਧਾਯ ਰੁਚਿਂ, વਿਨਿਧਾਯ ਸਞ੍ਞਂ, વਿਨਿਧਾਯ ਭਾવਂ – ਇਮੇਹਿ ਅਟ੍ਠਹਾਕਾਰੇਹਿ ਮੁਸਾવਾਦੋ ਹੋਤਿ ਮੋਸવਜ੍ਜਂ। ਕਿਸ੍ਸ ਹੇਤੁ ਮੁਸਾ ਭਣੇਯ੍ਯ ਕਥੇਯ੍ਯ ਦੀਪੇਯ੍ਯ વੋਹਰੇਯ੍ਯਾਤਿ – ਕਿਸ੍ਸ ਹੇਤੁ ਮੁਸਾ ਭਣੇ। ਤੇਨਾਹ ਥੇਰੋ ਪਿਙ੍ਗਿਯੋ –
Api ca, tīhākārehi musāvādo hoti. Pubbevassa hoti – ‘‘musā bhaṇissa’’nti, bhaṇantassa hoti – ‘‘musā bhaṇāmī’’ti, bhaṇitassa hoti – ‘‘musā mayā bhaṇita’’nti – imehi tīhākārehi musāvādo hoti. Api ca, catūhākārehi musāvādo hoti. Pubbevassa hoti – ‘‘musā bhaṇissa’’nti, bhaṇantassa hoti – ‘‘musā bhaṇāmī’’ti, bhaṇitassa hoti – ‘‘musā mayā bhaṇita’’nti, vinidhāya diṭṭhiṃ – imehi catūhākārehi musāvādo hoti. Api ca, pañcahākārehi…pe… chahākārehi… sattahākārehi… aṭṭhahākārehi musāvādo hoti. Pubbevassa hoti – ‘‘musā bhaṇissa’’nti, bhaṇantassa hoti – ‘‘musā bhaṇāmī’’ti, bhaṇitassa hoti – ‘‘musā mayā bhaṇita’’nti, vinidhāya diṭṭhiṃ, vinidhāya khantiṃ, vinidhāya ruciṃ, vinidhāya saññaṃ, vinidhāya bhāvaṃ – imehi aṭṭhahākārehi musāvādo hoti mosavajjaṃ. Kissa hetu musā bhaṇeyya katheyya dīpeyya vohareyyāti – kissa hetu musā bhaṇe. Tenāha thero piṅgiyo –
‘‘ਪਾਰਾਯਨਮਨੁਗਾਯਿਸ੍ਸਂ, [ਇਚ੍ਚਾਯਸ੍ਮਾ ਪਿਙ੍ਗਿਯੋ]
‘‘Pārāyanamanugāyissaṃ, [iccāyasmā piṅgiyo]
ਯਥਾਦ੍ਦਕ੍ਖਿ ਤਥਾਕ੍ਖਾਸਿ, વਿਮਲੋ ਭੂਰਿਮੇਧਸੋ।
Yathāddakkhi tathākkhāsi, vimalo bhūrimedhaso;
ਨਿਕ੍ਕਾਮੋ ਨਿਬ੍ਬਨੋ ਨਾਗੋ, ਕਿਸ੍ਸ ਹੇਤੁ ਮੁਸਾ ਭਣੇ’’ਤਿ॥
Nikkāmo nibbano nāgo, kissa hetu musā bhaṇe’’ti.
੧੦੩.
103.
ਪਹੀਨਮਲਮੋਹਸ੍ਸ, ਮਾਨਮਕ੍ਖਪ੍ਪਹਾਯਿਨੋ।
Pahīnamalamohassa, mānamakkhappahāyino;
ਹਨ੍ਦਾਹਂ ਕਿਤ੍ਤਯਿਸ੍ਸਾਮਿ, ਗਿਰਂ વਣ੍ਣੂਪਸਂਹਿਤਂ॥
Handāhaṃ kittayissāmi, giraṃ vaṇṇūpasaṃhitaṃ.
ਪਹੀਨਮਲਮੋਹਸ੍ਸਾਤਿ । ਮਲਨ੍ਤਿ ਰਾਗੋ ਮਲਂ, ਦੋਸੋ ਮਲਂ, ਮੋਹੋ ਮਲਂ, ਮਾਨੋ ਮਲਂ, ਦਿਟ੍ਠਿ ਮਲਂ, ਕਿਲੇਸੋ ਮਲਂ, ਸਬ੍ਬਦੁਚ੍ਚਰਿਤਂ ਮਲਂ, ਸਬ੍ਬਭવਗਾਮਿਕਮ੍ਮਂ ਮਲਂ।
Pahīnamalamohassāti . Malanti rāgo malaṃ, doso malaṃ, moho malaṃ, māno malaṃ, diṭṭhi malaṃ, kileso malaṃ, sabbaduccaritaṃ malaṃ, sabbabhavagāmikammaṃ malaṃ.
ਮੋਹੋਤਿ ਯਂ ਦੁਕ੍ਖੇ ਅਞ੍ਞਾਣਂ…ਪੇ॰… ਅવਿਜ੍ਜਾਲਙ੍ਗੀ ਮੋਹੋ ਅਕੁਸਲਮੂਲਂ। ਅਯਂ વੁਚ੍ਚਤਿ ਮੋਹੋ। ਮਲਞ੍ਚ ਮੋਹੋ ਚ ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ ਪਹੀਨਾ ਉਚ੍ਛਿਨ੍ਨਮੂਲਾ ਤਾਲਾવਤ੍ਥੁਕਤਾ ਅਨਭਾવਂਕਤਾ ਆਯਤਿਂ ਅਨੁਪ੍ਪਾਦਧਮ੍ਮਾ। ਤਸ੍ਮਾ ਬੁਦ੍ਧੋ ਪਹੀਨਮਲਮੋਹੋਤਿ – ਪਹੀਨਮਲਮੋਹਸ੍ਸ।
Mohoti yaṃ dukkhe aññāṇaṃ…pe… avijjālaṅgī moho akusalamūlaṃ. Ayaṃ vuccati moho. Malañca moho ca buddhassa bhagavato pahīnā ucchinnamūlā tālāvatthukatā anabhāvaṃkatā āyatiṃ anuppādadhammā. Tasmā buddho pahīnamalamohoti – pahīnamalamohassa.
ਮਾਨਮਕ੍ਖਪ੍ਪਹਾਯਿਨੋਤਿ। ਮਾਨੋਤਿ ਏਕવਿਧੇਨ ਮਾਨੋ – ਯਾ ਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਉਨ੍ਨਤਿ 11। ਦੁવਿਧੇਨ ਮਾਨੋ – ਅਤ੍ਤੁਕ੍ਕਂਸਨਮਾਨੋ, ਪਰવਮ੍ਭਨਮਾਨੋ। ਤਿવਿਧੇਨ ਮਾਨੋ – ਸੇਯ੍ਯੋਹਮਸ੍ਮੀਤਿ ਮਾਨੋ, ਸਦਿਸੋਹਮਸ੍ਮੀਤਿ ਮਾਨੋ, ਹੀਨੋਹਮਸ੍ਮੀਤਿ ਮਾਨੋ। ਚਤੁਬ੍ਬਿਧੇਨ ਮਾਨੋ – ਲਾਭੇਨ ਮਾਨਂ ਜਨੇਤਿ, ਯਸੇਨ ਮਾਨਂ ਜਨੇਤਿ, ਪਸਂਸਾਯ ਮਾਨਂ ਜਨੇਤਿ, ਸੁਖੇਨ ਮਾਨਂ ਜਨੇਤਿ। ਪਞ੍ਚવਿਧੇਨ ਮਾਨੋ – ਲਾਭਿਮ੍ਹਿ ਮਨਾਪਿਕਾਨਂ ਰੂਪਾਨਨ੍ਤਿ ਮਾਨਂ ਜਨੇਤਿ, ਲਾਭਿਮ੍ਹਿ ਮਨਾਪਿਕਾਨਂ ਸਦ੍ਦਾਨਂ…ਪੇ॰… ਗਨ੍ਧਾਨਂ… ਰਸਾਨਂ… ਫੋਟ੍ਠਬ੍ਬਾਨਨ੍ਤਿ ਮਾਨਂ ਜਨੇਤਿ। ਛਬ੍ਬਿਧੇਨ ਮਾਨੋ – ਚਕ੍ਖੁਸਮ੍ਪਦਾਯ ਮਾਨਂ ਜਨੇਤਿ, ਸੋਤਸਮ੍ਪਦਾਯ…ਪੇ॰… ਘਾਨਸਮ੍ਪਦਾਯ… ਜਿવ੍ਹਾਸਮ੍ਪਦਾਯ… ਕਾਯਸਮ੍ਪਦਾਯ… ਮਨੋਸਮ੍ਪਦਾਯ ਮਾਨਂ ਜਨੇਤਿ। ਸਤ੍ਤવਿਧੇਨ ਮਾਨੋ – ਮਾਨੋ, ਅਤਿਮਾਨੋ, ਮਾਨਾਤਿਮਾਨੋ, ਓਮਾਨੋ, ਅવਮਾਨੋ, ਅਸ੍ਮਿਮਾਨੋ, ਮਿਚ੍ਛਾਮਾਨੋ। ਅਟ੍ਠવਿਧੇਨ ਮਾਨੋ – ਲਾਭੇਨ ਮਾਨਂ ਜਨੇਤਿ, ਅਲਾਭੇਨ ਓਮਾਨਂ ਜਨੇਤਿ, ਯਸੇਨ ਮਾਨਂ ਜਨੇਤਿ, ਅਯਸੇਨ ਓਮਾਨਂ ਜਨੇਤਿ, ਪਸਂਸਾਯ ਮਾਨਂ ਜਨੇਤਿ, ਨਿਨ੍ਦਾਯ ਓਮਾਨਂ ਜਨੇਤਿ, ਸੁਖੇਨ ਮਾਨਂ ਜਨੇਤਿ , ਦੁਕ੍ਖੇਨ ਓਮਾਨਂ ਜਨੇਤਿ। ਨવવਿਧੇਨ ਮਾਨੋ – ਸੇਯ੍ਯਸ੍ਸ ਸੇਯ੍ਯੋਹਮਸ੍ਮੀਤਿ ਮਾਨੋ, ਸੇਯ੍ਯਸ੍ਸ ਸਦਿਸੋਹਮਸ੍ਮੀਤਿ ਮਾਨੋ, ਸੇਯ੍ਯਸ੍ਸ ਹੀਨੋਹਮਸ੍ਮੀਤਿ ਮਾਨੋ, ਸਦਿਸਸ੍ਸ ਸੇਯ੍ਯੋਹਮਸ੍ਮੀਤਿ ਮਾਨੋ, ਸਦਿਸਸ੍ਸ ਸਦਿਸੋਹਮਸ੍ਮੀਤਿ ਮਾਨੋ, ਸਦਿਸਸ੍ਸ ਹੀਨੋਹਮਸ੍ਮੀਤਿ ਮਾਨੋ, ਹੀਨਸ੍ਸ ਸੇਯ੍ਯੋਹਮਸ੍ਮੀਤਿ ਮਾਨੋ, ਹੀਨਸ੍ਸ ਸਦਿਸੋਹਮਸ੍ਮੀਤਿ ਮਾਨੋ, ਹੀਨਸ੍ਸ ਹੀਨੋਹਮਸ੍ਸੀਤਿ ਮਾਨੋ। ਦਸવਿਧੇਨ ਮਾਨੋ – ਇਧੇਕਚ੍ਚੋ ਮਾਨਂ ਜਨੇਤਿ ਜਾਤਿਯਾ વਾ ਗੋਤ੍ਤੇਨ વਾ ਕੋਲਪੁਤ੍ਤਿਯੇਨ વਾ વਣ੍ਣਪੋਕ੍ਖਰਤਾਯ વਾ ਧਨੇਨ વਾ ਅਜ੍ਝੇਨੇਨ વਾ ਕਮ੍ਮਾਯਤਨੇਨ વਾ ਸਿਪ੍ਪਾਯਤਨੇਨ વਾ વਿਜ੍ਜਾਟ੍ਠਾਨੇਨ 12 વਾ ਸੁਤੇਨ વਾ ਪਟਿਭਾਨੇਨ વਾ ਅਞ੍ਞਤਰਞ੍ਞਤਰੇਨ વਾ વਤ੍ਥੁਨਾ। ਯੋ ਏવਰੂਪੋ ਮਾਨੋ ਮਞ੍ਞਨਾ ਮਞ੍ਞਿਤਤ੍ਤਂ ਉਨ੍ਨਤਿ ਉਨ੍ਨਮੋ ਧਜੋ ਸਮ੍ਪਗ੍ਗਾਹੋ ਕੇਤੁਕਮ੍ਯਤਾ ਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ – ਅਯਂ વੁਚ੍ਚਤਿ ਮਾਨੋ।
Mānamakkhappahāyinoti. Mānoti ekavidhena māno – yā cittassa unnati 13. Duvidhena māno – attukkaṃsanamāno, paravambhanamāno. Tividhena māno – seyyohamasmīti māno, sadisohamasmīti māno, hīnohamasmīti māno. Catubbidhena māno – lābhena mānaṃ janeti, yasena mānaṃ janeti, pasaṃsāya mānaṃ janeti, sukhena mānaṃ janeti. Pañcavidhena māno – lābhimhi manāpikānaṃ rūpānanti mānaṃ janeti, lābhimhi manāpikānaṃ saddānaṃ…pe… gandhānaṃ… rasānaṃ… phoṭṭhabbānanti mānaṃ janeti. Chabbidhena māno – cakkhusampadāya mānaṃ janeti, sotasampadāya…pe… ghānasampadāya… jivhāsampadāya… kāyasampadāya… manosampadāya mānaṃ janeti. Sattavidhena māno – māno, atimāno, mānātimāno, omāno, avamāno, asmimāno, micchāmāno. Aṭṭhavidhena māno – lābhena mānaṃ janeti, alābhena omānaṃ janeti, yasena mānaṃ janeti, ayasena omānaṃ janeti, pasaṃsāya mānaṃ janeti, nindāya omānaṃ janeti, sukhena mānaṃ janeti , dukkhena omānaṃ janeti. Navavidhena māno – seyyassa seyyohamasmīti māno, seyyassa sadisohamasmīti māno, seyyassa hīnohamasmīti māno, sadisassa seyyohamasmīti māno, sadisassa sadisohamasmīti māno, sadisassa hīnohamasmīti māno, hīnassa seyyohamasmīti māno, hīnassa sadisohamasmīti māno, hīnassa hīnohamassīti māno. Dasavidhena māno – idhekacco mānaṃ janeti jātiyā vā gottena vā kolaputtiyena vā vaṇṇapokkharatāya vā dhanena vā ajjhenena vā kammāyatanena vā sippāyatanena vā vijjāṭṭhānena 14 vā sutena vā paṭibhānena vā aññataraññatarena vā vatthunā. Yo evarūpo māno maññanā maññitattaṃ unnati unnamo dhajo sampaggāho ketukamyatā cittassa – ayaṃ vuccati māno.
ਮਕ੍ਖੋਤਿ ਯੋ ਮਕ੍ਖੋ ਮਕ੍ਖਾਯਨਾ ਮਕ੍ਖਾਯਿਤਤ੍ਤਂ ਨਿਟ੍ਠੁਰਿਯਂ ਨਿਟ੍ਠੁਰਿਯਕਮ੍ਮਂ 15 – ਅਯਂ વੁਚ੍ਚਤਿ ਮਕ੍ਖੋ। ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ ਮਾਨੋ ਚ ਮਕ੍ਖੋ ਚ ਪਹੀਨਾ ਉਚ੍ਛਿਨ੍ਨਮੂਲਾ ਤਾਲਾવਤ੍ਥੁਕਤਾ ਅਨਭਾવਂਕਤਾ ਆਯਤਿਂ ਅਨੁਪ੍ਪਾਦਧਮ੍ਮਾ। ਤਸ੍ਮਾ ਬੁਦ੍ਧੋ ਮਾਨਮਕ੍ਖਪ੍ਪਹਾਯੀਤਿ – ਮਾਨਮਕ੍ਖਪ੍ਪਹਾਯਿਨੋ।
Makkhoti yo makkho makkhāyanā makkhāyitattaṃ niṭṭhuriyaṃ niṭṭhuriyakammaṃ 16 – ayaṃ vuccati makkho. Buddhassa bhagavato māno ca makkho ca pahīnā ucchinnamūlā tālāvatthukatā anabhāvaṃkatā āyatiṃ anuppādadhammā. Tasmā buddho mānamakkhappahāyīti – mānamakkhappahāyino.
ਹਨ੍ਦਾਹਂ ਕਿਤ੍ਤਯਿਸ੍ਸਾਮਿ ਗਿਰਂ વਣ੍ਣੂਪਸਂਹਿਤਨ੍ਤਿ। ਹਨ੍ਦਾਹਨ੍ਤਿ ਪਦਸਨ੍ਧਿ ਪਦਸਂਸਗ੍ਗੋ ਪਦਪਾਰਿਪੂਰੀ ਅਕ੍ਖਰਸਮવਾਯੋ ਬ੍ਯਞ੍ਜਨਸਿਲਿਟ੍ਠਤਾ ਪਦਾਨੁਪੁਬ੍ਬਤਾਪੇਤਂ – ਹਨ੍ਦਾਹਨ੍ਤਿ। ਕਿਤ੍ਤਯਿਸ੍ਸਾਮਿ ਗਿਰਂ વਣ੍ਣੂਪਸਂਹਿਤਨ੍ਤਿ વਣ੍ਣੇਨ ਉਪੇਤਂ ਸਮੁਪੇਤਂ ਉਪਾਗਤਂ ਸਮੁਪਾਗਤਂ ਉਪਪਨ੍ਨਂ ਸਮੁਪਪਨ੍ਨਂ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤਂ વਾਚਂ ਗਿਰਂ ਬ੍ਯਪ੍ਪਥਂ ਉਦੀਰਣਂ 17 ਕਿਤ੍ਤਯਿਸ੍ਸਾਮਿ ਦੇਸੇਸ੍ਸਾਮਿ ਪਞ੍ਞਪੇਸ੍ਸਾਮਿ ਪਟ੍ਠਪੇਸ੍ਸਾਮਿ વਿવਰਿਸ੍ਸਾਮਿ વਿਭਜਿਸ੍ਸਾਮਿ ਉਤ੍ਤਾਨੀਕਰਿਸ੍ਸਾਮਿ ਪਕਾਸੇਸ੍ਸਾਮੀਤਿ – ਹਨ੍ਦਾਹਂ ਕਿਤ੍ਤਯਿਸ੍ਸਾਮਿ ਗਿਰਂ વਣ੍ਣੂਪਸਂਹਿਤਂ। ਤੇਨਾਹ ਥੇਰੋ ਪਿਙ੍ਗਿਯੋ –
Handāhaṃ kittayissāmi giraṃ vaṇṇūpasaṃhitanti. Handāhanti padasandhi padasaṃsaggo padapāripūrī akkharasamavāyo byañjanasiliṭṭhatā padānupubbatāpetaṃ – handāhanti. Kittayissāmi giraṃ vaṇṇūpasaṃhitanti vaṇṇena upetaṃ samupetaṃ upāgataṃ samupāgataṃ upapannaṃ samupapannaṃ samannāgataṃ vācaṃ giraṃ byappathaṃ udīraṇaṃ 18 kittayissāmi desessāmi paññapessāmi paṭṭhapessāmi vivarissāmi vibhajissāmi uttānīkarissāmi pakāsessāmīti – handāhaṃ kittayissāmi giraṃ vaṇṇūpasaṃhitaṃ. Tenāha thero piṅgiyo –
‘‘ਪਹੀਨਮਲਮੋਹਸ੍ਸ, ਮਾਨਮਕ੍ਖਪ੍ਪਹਾਯਿਨੋ।
‘‘Pahīnamalamohassa, mānamakkhappahāyino;
ਹਨ੍ਦਾਹਂ ਕਿਤ੍ਤਯਿਸ੍ਸਾਮਿ, ਗਿਰਂ વਣ੍ਣੂਪਸਂਹਿਤ’’ਨ੍ਤਿ॥
Handāhaṃ kittayissāmi, giraṃ vaṇṇūpasaṃhita’’nti.
੧੦੪.
104.
ਤਮੋਨੁਦੋ ਬੁਦ੍ਧੋ ਸਮਨ੍ਤਚਕ੍ਖੁ, ਲੋਕਨ੍ਤਗੂ ਸਬ੍ਬਭવਾਤਿવਤ੍ਤੋ।
Tamonudo buddho samantacakkhu, lokantagū sabbabhavātivatto;
ਅਨਾਸવੋ ਸਬ੍ਬਦੁਕ੍ਖਪ੍ਪਹੀਨੋ, ਸਚ੍ਚવ੍ਹਯੋ ਬ੍ਰਹ੍ਮੇ ਉਪਾਸਿਤੋ ਮੇ॥
Anāsavo sabbadukkhappahīno, saccavhayo brahme upāsito me.
ਤਮੋਨੁਦੋ ਬੁਦ੍ਧੋ ਸਮਨ੍ਤਚਕ੍ਖੂਤਿ। ਤਮੋਨੁਦੋਤਿ ਰਾਗਤਮਂ ਦੋਸਤਮਂ ਮੋਹਤਮਂ ਮਾਨਤਮਂ ਦਿਟ੍ਠਿਤਮਂ ਕਿਲੇਸਤਮਂ ਦੁਚ੍ਚਰਿਤਤਮਂ ਅਨ੍ਧਕਰਣਂ ਅਞ੍ਞਾਣਕਰਣਂ ਪਞ੍ਞਾਨਿਰੋਧਿਕਂ વਿਘਾਤਪਕ੍ਖਿਕਂ ਅਨਿਬ੍ਬਾਨਸਂવਤ੍ਤਨਿਕਂ ਨੁਦਿ ਪਨੁਦਿ ਪਜਹਿ વਿਨੋਦੇਸਿ ਬ੍ਯਨ੍ਤੀਅਕਾਸਿ ਅਨਭਾવਂ ਗਮੇਸਿ। ਬੁਦ੍ਧੋਤਿ ਯੋ ਸੋ ਭਗવਾ…ਪੇ॰… ਸਚ੍ਛਿਕਾ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ; ਯਦਿਦਂ ਬੁਦ੍ਧੋਤਿ। ਸਮਨ੍ਤਚਕ੍ਖੁ વੁਚ੍ਚਤਿ ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਤਞਾਣਂ…ਪੇ॰… ਤਥਾਗਤੋ ਤੇਨ ਸਮਨ੍ਤਚਕ੍ਖੂਤਿ – ਤਮੋਨੁਦੋ ਬੁਦ੍ਧੋ ਸਮਨ੍ਤਚਕ੍ਖੁ।
Tamonudobuddho samantacakkhūti. Tamonudoti rāgatamaṃ dosatamaṃ mohatamaṃ mānatamaṃ diṭṭhitamaṃ kilesatamaṃ duccaritatamaṃ andhakaraṇaṃ aññāṇakaraṇaṃ paññānirodhikaṃ vighātapakkhikaṃ anibbānasaṃvattanikaṃ nudi panudi pajahi vinodesi byantīakāsi anabhāvaṃ gamesi. Buddhoti yo so bhagavā…pe… sacchikā paññatti; yadidaṃ buddhoti. Samantacakkhu vuccati sabbaññutañāṇaṃ…pe… tathāgato tena samantacakkhūti – tamonudo buddho samantacakkhu.
ਲੋਕਨ੍ਤਗੂ ਸਬ੍ਬਭવਾਤਿવਤ੍ਤੋਤਿ। ਲੋਕੋਤਿ ਏਕੋ ਲੋਕੋ – ਭવਲੋਕੋ। ਦ੍વੇ ਲੋਕਾ – ਭવਲੋਕੋ ਚ ਸਮ੍ਭવਲੋਕੋ ਚ; ਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਭવਲੋਕੋ ਚ ਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਸਮ੍ਭવਲੋਕੋ ਚ; વਿਪਤ੍ਤਿਭવਲੋਕੋ ਚ વਿਪਤ੍ਤਿਸਮ੍ਭવਲੋਕੋ ਚ 19। ਤਯੋ ਲੋਕਾ – ਤਿਸ੍ਸੋ વੇਦਨਾ। ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਲੋਕਾ – ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਆਹਾਰਾ। ਪਞ੍ਚ ਲੋਕਾ – ਪਞ੍ਚੁਪਾਦਾਨਕ੍ਖਨ੍ਧਾ। ਛ ਲੋਕਾ – ਛ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਿਕਾਨਿ ਆਯਤਨਾਨਿ। ਸਤ੍ਤ ਲੋਕਾ – ਸਤ੍ਤવਿਞ੍ਞਾਣਟ੍ਠਿਤਿਯੋ । ਅਟ੍ਠ ਲੋਕਾ – ਅਟ੍ਠ ਲੋਕਧਮ੍ਮਾ। ਨવ ਲੋਕਾ – ਨવ ਸਤ੍ਤਾવਾਸਾ। ਦਸ ਲੋਕਾ – ਦਸ ਆਯਤਨਾਨਿ। ਦ੍વਾਦਸ ਲੋਕਾ – ਦ੍વਾਦਸਾਯਤਨਾਨਿ। ਅਟ੍ਠਾਰਸ ਲੋਕਾ – ਅਟ੍ਠਾਰਸ ਧਾਤੁਯੋ। ਲੋਕਨ੍ਤਗੂਤਿ ਭਗવਾ ਲੋਕਸ੍ਸ ਅਨ੍ਤਗਤੋ ਅਨ੍ਤਪ੍ਪਤ੍ਤੋ ਕੋਟਿਗਤੋ ਕੋਟਿਪ੍ਪਤ੍ਤੋ… ਨਿਬ੍ਬਾਨਗਤੋ ਨਿਬ੍ਬਾਨਪ੍ਪਤ੍ਤੋ। ਸੋ વੁਤ੍ਥવਾਸੋ ਚਿਣ੍ਣਚਰਣੋ… ਜਾਤਿਮਰਣਸਂਸਾਰੋ ਨਤ੍ਥਿ ਤਸ੍ਸ ਪੁਨਬ੍ਭવੋਤਿ – ਲੋਕਨ੍ਤਗੂ।
Lokantagū sabbabhavātivattoti. Lokoti eko loko – bhavaloko. Dve lokā – bhavaloko ca sambhavaloko ca; sampattibhavaloko ca sampattisambhavaloko ca; vipattibhavaloko ca vipattisambhavaloko ca 20. Tayo lokā – tisso vedanā. Cattāro lokā – cattāro āhārā. Pañca lokā – pañcupādānakkhandhā. Cha lokā – cha ajjhattikāni āyatanāni. Satta lokā – sattaviññāṇaṭṭhitiyo . Aṭṭha lokā – aṭṭha lokadhammā. Nava lokā – nava sattāvāsā. Dasa lokā – dasa āyatanāni. Dvādasa lokā – dvādasāyatanāni. Aṭṭhārasa lokā – aṭṭhārasa dhātuyo. Lokantagūti bhagavā lokassa antagato antappatto koṭigato koṭippatto… nibbānagato nibbānappatto. So vutthavāso ciṇṇacaraṇo… jātimaraṇasaṃsāro natthi tassa punabbhavoti – lokantagū.
ਸਬ੍ਬਭવਾਤਿવਤ੍ਤੋਤਿ। ਭવਾਤਿ ਦ੍વੇ ਭવਾ – ਕਮ੍ਮਭવੋ ਚ ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਕੋ ਚ ਪੁਨਬ੍ਭવੋ। ਕਤਮੋ ਕਮ੍ਮਭવੋ? ਪੁਞ੍ਞਾਭਿਸਙ੍ਖਾਰੋ ਅਪੁਞ੍ਞਾਭਿਸਙ੍ਖਾਰੋ ਆਨੇਞ੍ਜਾਭਿਸਙ੍ਖਾਰੋ – ਅਯਂ ਕਮ੍ਮਭવੋ। ਕਤਮੋ ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਕੋ ਪੁਨਬ੍ਭવੋ? ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਕਾ ਰੂਪਾ વੇਦਨਾ ਸਞ੍ਞਾ ਸਙ੍ਖਾਰਾ વਿਞ੍ਞਾਣਂ – ਅਯਂ ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਕੋ ਪੁਨਬ੍ਭવੋ। ਭਗવਾ ਕਮ੍ਮਭવਞ੍ਚ ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਕਞ੍ਚ ਪੁਨਬ੍ਭવਂ ਅਤਿવਤ੍ਤੋ 21 ਅਤਿਕ੍ਕਨ੍ਤੋ વੀਤਿવਤ੍ਤੋਤਿ – ਲੋਕਨ੍ਤਗੂ ਸਬ੍ਬਭવਾਤਿવਤ੍ਤੋ।
Sabbabhavātivattoti. Bhavāti dve bhavā – kammabhavo ca paṭisandhiko ca punabbhavo. Katamo kammabhavo? Puññābhisaṅkhāro apuññābhisaṅkhāro āneñjābhisaṅkhāro – ayaṃ kammabhavo. Katamo paṭisandhiko punabbhavo? Paṭisandhikā rūpā vedanā saññā saṅkhārā viññāṇaṃ – ayaṃ paṭisandhiko punabbhavo. Bhagavā kammabhavañca paṭisandhikañca punabbhavaṃ ativatto 22 atikkanto vītivattoti – lokantagū sabbabhavātivatto.
ਅਨਾਸવੋ ਸਬ੍ਬਦੁਕ੍ਖਪ੍ਪਹੀਨੋਤਿ। ਅਨਾਸવੋਤਿ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਆਸવਾ – ਕਾਮਾਸવੋ, ਭવਾਸવੋ, ਦਿਟ੍ਠਾਸવੋ, ਅવਿਜ੍ਜਾਸવੋ। ਤੇ ਆਸવਾ ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ ਪਹੀਨਾ ਉਚ੍ਛਿਨ੍ਨਮੂਲਾ ਤਾਲਾવਤ੍ਥੁਕਤਾ ਅਨਭਾવਂਕਤਾ ਆਯਤਿਂ ਅਨੁਪ੍ਪਾਦਧਮ੍ਮਾ। ਤਸ੍ਮਾ ਬੁਦ੍ਧੋ ਅਨਾਸવੋ। ਸਬ੍ਬਦੁਕ੍ਖਪ੍ਪਹੀਨੋਤਿ ਸਬ੍ਬਂ ਤਸ੍ਸ ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਕਂ ਜਾਤਿਦੁਕ੍ਖਂ ਜਰਾਦੁਕ੍ਖਂ ਬ੍ਯਾਧਿਦੁਕ੍ਖਂ ਮਰਣਦੁਕ੍ਖਂ ਸੋਕਪਰਿਦੇવਦੁਕ੍ਖਦੋਮਨਸ੍ਸੁਪਾਯਾਸਦੁਕ੍ਖਂ …ਪੇ॰… ਦਿਟ੍ਠਿਬ੍ਯਸਨਦੁਕ੍ਖਂ ਪਹੀਨਂ ਸਮੁਚ੍ਛਿਨ੍ਨਂ વੂਪਸਨ੍ਤਂ ਪਟਿਪ੍ਪਸ੍ਸਦ੍ਧਂ ਅਭਬ੍ਬੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਕਂ ਞਾਣਗ੍ਗਿਨਾ ਦਡ੍ਢਂ। ਤਸ੍ਮਾ ਬੁਦ੍ਧੋ ਸਬ੍ਬਦੁਕ੍ਖਪ੍ਪਹੀਨੋਤਿ – ਅਨਾਸવੋ ਸਬ੍ਬਦੁਕ੍ਖਪ੍ਪਹੀਨੋ।
Anāsavo sabbadukkhappahīnoti. Anāsavoti cattāro āsavā – kāmāsavo, bhavāsavo, diṭṭhāsavo, avijjāsavo. Te āsavā buddhassa bhagavato pahīnā ucchinnamūlā tālāvatthukatā anabhāvaṃkatā āyatiṃ anuppādadhammā. Tasmā buddho anāsavo. Sabbadukkhappahīnoti sabbaṃ tassa paṭisandhikaṃ jātidukkhaṃ jarādukkhaṃ byādhidukkhaṃ maraṇadukkhaṃ sokaparidevadukkhadomanassupāyāsadukkhaṃ …pe… diṭṭhibyasanadukkhaṃ pahīnaṃ samucchinnaṃ vūpasantaṃ paṭippassaddhaṃ abhabbuppattikaṃ ñāṇagginā daḍḍhaṃ. Tasmā buddho sabbadukkhappahīnoti – anāsavo sabbadukkhappahīno.
ਸਚ੍ਚવ੍ਹਯੋ ਬ੍ਰਹ੍ਮੇ ਉਪਾਸਿਤੋ ਮੇਤਿ। ਸਚ੍ਚવ੍ਹਯੋਤਿ ਸਚ੍ਚવ੍ਹਯੋ ਸਦਿਸਨਾਮੋ ਸਦਿਸવ੍ਹਯੋ ਸਚ੍ਚਸਦਿਸવ੍ਹਯੋ। વਿਪਸ੍ਸੀ ਭਗવਾ, ਸਿਖੀ ਭਗવਾ, વੇਸ੍ਸਭੂ ਭਗવਾ, ਕਕੁਸਨ੍ਧੋ ਭਗવਾ, ਕੋਣਾਗਮਨੋ ਭਗવਾ, ਕਸ੍ਸਪੋ ਭਗવਾ। ਤੇ ਬੁਦ੍ਧਾ ਭਗવਨ੍ਤੋ ਸਦਿਸਨਾਮਾ ਸਦਿਸવ੍ਹਯਾ। ਭਗવਾਪਿ ਸਕ੍ਯਮੁਨਿ ਤੇਸਂ ਬੁਦ੍ਧਾਨਂ ਭਗવਨ੍ਤਾਨਂ ਸਦਿਸਨਾਮੋ ਸਦਿਸવ੍ਹਯੋਤਿ – ਤਸ੍ਮਾ ਬੁਦ੍ਧੋ ਸਚ੍ਚવ੍ਹਯੋ।
Saccavhayobrahme upāsito meti. Saccavhayoti saccavhayo sadisanāmo sadisavhayo saccasadisavhayo. Vipassī bhagavā, sikhī bhagavā, vessabhū bhagavā, kakusandho bhagavā, koṇāgamano bhagavā, kassapo bhagavā. Te buddhā bhagavanto sadisanāmā sadisavhayā. Bhagavāpi sakyamuni tesaṃ buddhānaṃ bhagavantānaṃ sadisanāmo sadisavhayoti – tasmā buddho saccavhayo.
ਬ੍ਰਹ੍ਮੇ ਉਪਾਸਿਤੋ ਮੇਤਿ ਸੋ ਮਯਾ ਭਗવਾ ਆਸਿਤੋ ਉਪਾਸਿਤੋ ਪਯਿਰੁਪਾਸਿਤੋ ਪਰਿਪੁਚ੍ਛਿਤੋ ਪਰਿਪਞ੍ਹਿਤੋਤਿ – ਸਚ੍ਚવ੍ਹਯੋ ਬ੍ਰਹ੍ਮੇ ਉਪਾਸਿਤੋ ਮੇ। ਤੇਨਾਹ ਥੇਰੋ ਪਿਙ੍ਗਿਯੋ –
Brahme upāsito meti so mayā bhagavā āsito upāsito payirupāsito paripucchito paripañhitoti – saccavhayo brahme upāsito me. Tenāha thero piṅgiyo –
‘‘ਤਮੋਨੁਦੋ ਬੁਦ੍ਧੋ ਸਮਨ੍ਤਚਕ੍ਖੁ, ਲੋਕਨ੍ਤਗੂ ਸਬ੍ਬਭવਾਤਿવਤ੍ਤੋ।
‘‘Tamonudo buddho samantacakkhu, lokantagū sabbabhavātivatto;
ਅਨਾਸવੋ ਸਬ੍ਬਦੁਕ੍ਖਪ੍ਪਹੀਨੋ, ਸਚ੍ਚવ੍ਹਯੋ ਬ੍ਰਹ੍ਮੇ ਉਪਾਸਿਤੋ ਮੇ’’ਤਿ॥
Anāsavo sabbadukkhappahīno, saccavhayo brahme upāsito me’’ti.
੧੦੫.
105.
ਦਿਜੋ ਯਥਾ ਕੁਬ੍ਬਨਕਂ ਪਹਾਯ, ਬਹੁਪ੍ਫਲਂ ਕਾਨਨਮਾવਸੇਯ੍ਯ।
Dijo yathā kubbanakaṃ pahāya, bahupphalaṃ kānanamāvaseyya;
ਏવਮਹਂ ਅਪ੍ਪਦਸ੍ਸੇ ਪਹਾਯ, ਮਹੋਦਧਿਂ ਹਂਸੋਰਿવ ਅਜ੍ਝਪਤ੍ਤੋ 23 ॥
Evamahaṃ appadasse pahāya, mahodadhiṃ haṃsoriva ajjhapatto24.
ਦਿਜੋ ਯਥਾ ਕੁਬ੍ਬਨਕਂ ਪਹਾਯ, ਬਹੁਪ੍ਫਲਂ ਕਾਨਨਮਾવਸੇਯ੍ਯਾਤਿ । ਦਿਜੋ વੁਚ੍ਚਤਿ ਪਕ੍ਖੀ। ਕਿਂਕਾਰਣਾ ਦਿਜੋ વੁਚ੍ਚਤਿ ਪਕ੍ਖੀ? ਦ੍વਿਕ੍ਖਤ੍ਤੁਂ ਜਾਯਤੀਤਿ ਦਿਜੋ, ਮਾਤੁਕੁਚ੍ਛਿਮ੍ਹਾ ਚ ਅਣ੍ਡਕੋਸਮ੍ਹਾ ਚ। ਤਂਕਾਰਣਾ ਦਿਜੋ વੁਚ੍ਚਤਿ ਪਕ੍ਖੀਤਿ – ਦਿਜੋ। ਯਥਾ ਕੁਬ੍ਬਨਕਂ ਪਹਾਯਾਤਿ ਯਥਾ ਦਿਜੋ ਕੁਬ੍ਬਨਕਂ ਪਰਿਤ੍ਤવਨਕਂ ਅਪ੍ਪਫਲਂ ਅਪ੍ਪਭਕ੍ਖਂ ਅਪ੍ਪੋਦਕਂ ਪਹਾਯ ਜਹਿਤ੍વਾ ਅਤਿਕ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਸਮਤਿਕ੍ਕਮਿਤ੍વਾ વੀਤਿવਤ੍ਤੇਤ੍વਾ ਅਞ੍ਞਂ ਬਹੁਪ੍ਫਲਂ ਬਹੁਭਕ੍ਖਂ ਬਹੂਦਕਂ 25 ਮਹਨ੍ਤਂ ਕਾਨਨਂ વਨਸਣ੍ਡਂ ਅਧਿਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯ વਿਨ੍ਦੇਯ੍ਯ ਪਟਿਲਭੇਯ੍ਯ, ਤਸ੍ਮਿਞ੍ਚ વਨਸਣ੍ਡੇ વਾਸਂ ਕਪ੍ਪੇਯ੍ਯਾਤਿ – ਦਿਜੋ ਯਥਾ ਕੁਬ੍ਬਨਕਂ ਪਹਾਯ ਬਹੁਪ੍ਫਲਂ ਕਾਨਨਂ ਆવਸੇਯ੍ਯ।
Dijo yathā kubbanakaṃ pahāya, bahupphalaṃ kānanamāvaseyyāti . Dijo vuccati pakkhī. Kiṃkāraṇā dijo vuccati pakkhī? Dvikkhattuṃ jāyatīti dijo, mātukucchimhā ca aṇḍakosamhā ca. Taṃkāraṇā dijo vuccati pakkhīti – dijo. Yathā kubbanakaṃ pahāyāti yathā dijo kubbanakaṃ parittavanakaṃ appaphalaṃ appabhakkhaṃ appodakaṃ pahāya jahitvā atikkamitvā samatikkamitvā vītivattetvā aññaṃ bahupphalaṃ bahubhakkhaṃ bahūdakaṃ 26 mahantaṃ kānanaṃ vanasaṇḍaṃ adhigaccheyya vindeyya paṭilabheyya, tasmiñca vanasaṇḍe vāsaṃ kappeyyāti – dijo yathā kubbanakaṃ pahāya bahupphalaṃ kānanaṃ āvaseyya.
ਏવਮਹਂ ਅਪ੍ਪਦਸ੍ਸੇ ਪਹਾਯ, ਮਹੋਦਧਿਂ ਹਂਸੋਰਿવ ਅਜ੍ਝਪਤ੍ਤੋਤਿ। ਏવਨ੍ਤਿ ਓਪਮ੍ਮਸਮ੍ਪਟਿਪਾਦਨਂ। ਅਪ੍ਪਦਸ੍ਸੇ ਪਹਾਯਾਤਿ ਯੋ ਚ ਬਾવਰੀ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ ਯੇ ਚਞ੍ਞੇ ਤਸ੍ਸ ਆਚਰਿਯਾ ਬੁਦ੍ਧਂ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਉਪਾਦਾਯ ਅਪ੍ਪਦਸ੍ਸਾ ਪਰਿਤ੍ਤਦਸ੍ਸਾ ਥੋਕਦਸ੍ਸਾ ਓਮਕਦਸ੍ਸਾ ਲਾਮਕਦਸ੍ਸਾ ਛਤੁਕ੍ਕਦਸ੍ਸਾ 27 વਾ। ਤੇ ਅਪ੍ਪਦਸ੍ਸੇ ਪਰਿਤ੍ਤਦਸ੍ਸੇ ਥੋਕਦਸ੍ਸੇ ਓਮਕਦਸ੍ਸੇ ਲਾਮਕਦਸ੍ਸੇ ਛਤੁਕ੍ਕਦਸ੍ਸੇ ਪਹਾਯ ਪਜਹਿਤ੍વਾ ਅਤਿਕ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਸਮਤਿਕ੍ਕਮਿਤ੍વਾ વੀਤਿવਤ੍ਤੇਤ੍વਾ ਬੁਦ੍ਧਂ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਅਪ੍ਪਮਾਣਦਸ੍ਸਂ ਅਗ੍ਗਦਸ੍ਸਂ ਸੇਟ੍ਠਦਸ੍ਸਂ વਿਸੇਟ੍ਠਦਸ੍ਸਂ ਪਾਮੋਕ੍ਖਦਸ੍ਸਂ ਉਤ੍ਤਮਦਸ੍ਸਂ ਪવਰਦਸ੍ਸਂ ਅਸਮਂ ਅਸਮਸਮਂ ਅਪ੍ਪਟਿਸਮਂ ਅਪ੍ਪਟਿਭਾਗਂ ਅਪ੍ਪਟਿਪੁਗ੍ਗਲਂ ਦੇવਾਤਿਦੇવਂ ਨਰਾਸਭਂ ਪੁਰਿਸਸੀਹਂ ਪੁਰਿਸਨਾਗਂ ਪੁਰਿਸਾਜਞ੍ਞਂ ਪੁਰਿਸਨਿਸਭਂ ਪੁਰਿਸਧੋਰਯ੍ਹਂ ਦਸਬਲਧਾਰਿਂ 28 ਅਧਿਗਚ੍ਛਿਂ વਿਨ੍ਦਿਂ ਪਟਿਲਭਿਂ। ਯਥਾ ਚ ਹਂਸੋ ਮਹਨ੍ਤਂ ਮਾਨਸਕਂ 29 વਾ ਸਰਂ ਅਨੋਤਤ੍ਤਂ વਾ ਦਹਂ ਮਹਾਸਮੁਦ੍ਦਂ વਾ ਅਕ੍ਖੋਭਂ ਅਮਿਤੋਦਕਂ ਜਲਰਾਸਿਂ ਅਧਿਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯ વਿਨ੍ਦੇਯ੍ਯ ਪਟਿਲਭੇਯ੍ਯ, ਏવਮੇવ ਬੁਦ੍ਧਂ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਅਕ੍ਖੋਭਂ ਅਮਿਤਤੇਜਂ ਪਭਿਨ੍ਨਞਾਣਂ વਿવਟਚਕ੍ਖੁਂ ਪਞ੍ਞਾਪਭੇਦਕੁਸਲਂ ਅਧਿਗਤਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਂ ਚਤੁવੇਸਾਰਜ੍ਜਪ੍ਪਤ੍ਤਂ ਸੁਦ੍ਧਾਧਿਮੁਤ੍ਤਂ ਸੇਤਪਚ੍ਚਤ੍ਤਂ ਅਦ੍વਯਭਾਣਿਂ ਤਾਦਿਂ ਤਥਾਪਟਿਞ੍ਞਂ ਅਪਰਿਤ੍ਤਂ ਮਹਨ੍ਤਂ ਗਮ੍ਭੀਰਂ ਅਪ੍ਪਮੇਯ੍ਯਂ ਦੁਪ੍ਪਰਿਯੋਗਾਹਂ ਪਹੂਤਰਤਨਂ ਸਾਗਰਸਮਂ ਛਲ਼ਙ੍ਗੁਪੇਕ੍ਖਾਯ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤਂ ਅਤੁਲਂ વਿਪੁਲਂ ਅਪ੍ਪਮੇਯ੍ਯਂ, ਤਂ ਤਾਦਿਸਂ ਪવਦਤਂ ਮਗ੍ਗવਾਦਿਨਂ 30 ਮੇਰੁਮਿવ ਨਗਾਨਂ ਗਰੁਲ਼ਮਿવ ਦਿਜਾਨਂ ਸੀਹਮਿવ ਮਿਗਾਨਂ ਉਦਧਿਮਿવ ਅਣ੍ਣવਾਨਂ ਅਧਿਗਚ੍ਛਿਂ, ਤਂ ਸਤ੍ਥਾਰਂ ਜਿਨਪવਰਂ ਮਹੇਸਿਨ੍ਤਿ – ਏવਮਹਂ ਅਪ੍ਪਦਸ੍ਸੇ ਪਹਾਯ ਮਹੋਦਧਿਂ ਹਂਸੋਰਿવ ਅਜ੍ਝਪਤ੍ਤੋ। ਤੇਨਾਹ ਥੇਰੋ ਪਿਙ੍ਗਿਯੋ –
Evamahaṃ appadasse pahāya, mahodadhiṃ haṃsoriva ajjhapattoti. Evanti opammasampaṭipādanaṃ. Appadasse pahāyāti yo ca bāvarī brāhmaṇo ye caññe tassa ācariyā buddhaṃ bhagavantaṃ upādāya appadassā parittadassā thokadassā omakadassā lāmakadassā chatukkadassā 31 vā. Te appadasse parittadasse thokadasse omakadasse lāmakadasse chatukkadasse pahāya pajahitvā atikkamitvā samatikkamitvā vītivattetvā buddhaṃ bhagavantaṃ appamāṇadassaṃ aggadassaṃ seṭṭhadassaṃ viseṭṭhadassaṃ pāmokkhadassaṃ uttamadassaṃ pavaradassaṃ asamaṃ asamasamaṃ appaṭisamaṃ appaṭibhāgaṃ appaṭipuggalaṃ devātidevaṃ narāsabhaṃ purisasīhaṃ purisanāgaṃ purisājaññaṃ purisanisabhaṃ purisadhorayhaṃ dasabaladhāriṃ 32 adhigacchiṃ vindiṃ paṭilabhiṃ. Yathā ca haṃso mahantaṃ mānasakaṃ 33 vā saraṃ anotattaṃ vā dahaṃ mahāsamuddaṃ vā akkhobhaṃ amitodakaṃ jalarāsiṃ adhigaccheyya vindeyya paṭilabheyya, evameva buddhaṃ bhagavantaṃ akkhobhaṃ amitatejaṃ pabhinnañāṇaṃ vivaṭacakkhuṃ paññāpabhedakusalaṃ adhigatapaṭisambhidaṃ catuvesārajjappattaṃ suddhādhimuttaṃ setapaccattaṃ advayabhāṇiṃ tādiṃ tathāpaṭiññaṃ aparittaṃ mahantaṃ gambhīraṃ appameyyaṃ duppariyogāhaṃ pahūtaratanaṃ sāgarasamaṃ chaḷaṅgupekkhāya samannāgataṃ atulaṃ vipulaṃ appameyyaṃ, taṃ tādisaṃ pavadataṃ maggavādinaṃ 34 merumiva nagānaṃ garuḷamiva dijānaṃ sīhamiva migānaṃ udadhimiva aṇṇavānaṃ adhigacchiṃ, taṃ satthāraṃ jinapavaraṃ mahesinti – evamahaṃ appadasse pahāya mahodadhiṃ haṃsoriva ajjhapatto. Tenāha thero piṅgiyo –
‘‘ਦਿਜੋ ਯਥਾ ਕੁਬ੍ਬਨਕਂ ਪਹਾਯ, ਬਹੁਪ੍ਫਲਂ ਕਾਨਨਮਾવਸੇਯ੍ਯ।
‘‘Dijo yathā kubbanakaṃ pahāya, bahupphalaṃ kānanamāvaseyya;
ਏવਮਹਂ ਅਪ੍ਪਦਸ੍ਸੇ ਪਹਾਯ, ਮਹੋਦਧਿਂ ਹਂਸੋਰਿવ ਅਜ੍ਝਪਤ੍ਤੋ’’ਤਿ॥
Evamahaṃ appadasse pahāya, mahodadhiṃ haṃsoriva ajjhapatto’’ti.
੧੦੬.
106.
ਯੇ ਮੇ ਪੁਬ੍ਬੇ વਿਯਾਕਂਸੁ,
Ye me pubbe viyākaṃsu,
ਹੁਰਂ ਗੋਤਮਸਾਸਨਾ ‘ਇਚ੍ਚਾਸਿ ਇਤਿ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ’।
Huraṃ gotamasāsanā ‘iccāsi iti bhavissati’;
ਸਬ੍ਬਂ ਤਂ ਇਤਿਹੀਤਿਹਂ, ਸਬ੍ਬਂ ਤਂ ਤਕ੍ਕવਡ੍ਢਨਂ॥
Sabbaṃ taṃ itihītihaṃ, sabbaṃ taṃ takkavaḍḍhanaṃ.
ਯੇ ਮੇ ਪੁਬ੍ਬੇ વਿਯਾਕਂਸੂਤਿ। ਯੇਤਿ ਯੋ ਚ ਬਾવਰੀ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ ਯੇ ਚਞ੍ਞੇ ਤਸ੍ਸ ਆਚਰਿਯਾ, ਤੇ ਸਕਂ ਦਿਟ੍ਠਿਂ ਸਕਂ ਖਨ੍ਤਿਂ ਸਕਂ ਰੁਚਿਂ ਸਕਂ ਲਦ੍ਧਿਂ ਸਕਂ ਅਜ੍ਝਾਸਯਂ ਸਕਂ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯਂ ਬ੍ਯਾਕਂਸੁ ਆਚਿਕ੍ਖਿਂਸੁ ਦੇਸਯਿਂਸੁ ਪਞ੍ਞਪਿਂਸੁ ਪਟ੍ਠਪਿਂਸੁ વਿવਰਿਂਸੁ વਿਭਜਿਂਸੁ ਉਤ੍ਤਾਨੀਅਕਂਸੁ ਪਕਾਸੇਸੁਨ੍ਤਿ – ਯੇ ਮੇ ਪੁਬ੍ਬੇ વਿਯਾਕਂਸੁ।
Ye me pubbe viyākaṃsūti. Yeti yo ca bāvarī brāhmaṇo ye caññe tassa ācariyā, te sakaṃ diṭṭhiṃ sakaṃ khantiṃ sakaṃ ruciṃ sakaṃ laddhiṃ sakaṃ ajjhāsayaṃ sakaṃ adhippāyaṃ byākaṃsu ācikkhiṃsu desayiṃsu paññapiṃsu paṭṭhapiṃsu vivariṃsu vibhajiṃsu uttānīakaṃsu pakāsesunti – ye me pubbe viyākaṃsu.
ਹੁਰਂ ਗੋਤਮਸਾਸਨਾਤਿ ਹੁਰਂ ਗੋਤਮਸਾਸਨਾ, ਪਰਂ ਗੋਤਮਸਾਸਨਾ, ਪੁਰੇ ਗੋਤਮਸਾਸਨਾ, ਪਠਮਤਰਂ ਗੋਤਮਸਾਸਨਾ ਬੁਦ੍ਧਸਾਸਨਾ ਜਿਨਸਾਸਨਾ ਤਥਾਗਤਸਾਸਨਾ 35 ਅਰਹਨ੍ਤਸਾਸਨਾਤਿ – ਹੁਰਂ ਗੋਤਮਸਾਸਨਾ।
Huraṃ gotamasāsanāti huraṃ gotamasāsanā, paraṃ gotamasāsanā, pure gotamasāsanā, paṭhamataraṃ gotamasāsanā buddhasāsanā jinasāsanā tathāgatasāsanā 36 arahantasāsanāti – huraṃ gotamasāsanā.
ਇਚ੍ਚਾਸਿ ਇਤਿ ਭવਿਸ੍ਸਤੀਤਿ ਏવਂ ਕਿਰ ਆਸਿ, ਏવਂ ਕਿਰ ਭવਿਸ੍ਸਤੀਤਿ – ਇਚ੍ਚਾਸਿ ਇਤਿ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ।
Iccāsi iti bhavissatīti evaṃ kira āsi, evaṃ kira bhavissatīti – iccāsi iti bhavissati.
ਸਬ੍ਬਂ ਤਂ ਇਤਿਹੀਤਿਹਨ੍ਤਿ ਸਬ੍ਬਂ ਤਂ ਇਤਿਹੀਤਿਹਂ ਇਤਿਕਿਰਾਯ ਪਰਮ੍ਪਰਾਯ ਪਿਟਕਸਮ੍ਪਦਾਯ ਤਕ੍ਕਹੇਤੁ ਨਯਹੇਤੁ ਆਕਾਰਪਰਿવਿਤਕ੍ਕੇਨ ਦਿਟ੍ਠਿਨਿਜ੍ਝਾਨਕ੍ਖਨ੍ਤਿਯਾ ਨ ਸਾਮਂ ਸਯਮਭਿਞ੍ਞਾਤਂ ਨ ਅਤ੍ਤਪਚ੍ਚਕ੍ਖਂ ਧਮ੍ਮਂ ਯਂ ਕਥਯਿਂਸੂਤਿ – ਸਬ੍ਬਂ ਤਂ ਇਤਿਹੀਤਿਹਂ।
Sabbaṃtaṃ itihītihanti sabbaṃ taṃ itihītihaṃ itikirāya paramparāya piṭakasampadāya takkahetu nayahetu ākāraparivitakkena diṭṭhinijjhānakkhantiyā na sāmaṃ sayamabhiññātaṃ na attapaccakkhaṃ dhammaṃ yaṃ kathayiṃsūti – sabbaṃ taṃ itihītihaṃ.
ਸਬ੍ਬਂ ਤਂ ਤਕ੍ਕવਡ੍ਢਨਨ੍ਤਿ ਸਬ੍ਬਂ ਤਂ ਤਕ੍ਕવਡ੍ਢਨਂ વਿਤਕ੍ਕવਡ੍ਢਨਂ ਸਙ੍ਕਪ੍ਪવਡ੍ਢਨਂ ਕਾਮવਿਤਕ੍ਕવਡ੍ਢਨਂ ਬ੍ਯਾਪਾਦવਿਤਕ੍ਕવਡ੍ਢਨਂ વਿਹਿਂਸਾવਿਤਕ੍ਕવਡ੍ਢਨਂ ਞਾਤਿવਿਤਕ੍ਕવਡ੍ਢਨਂ ਜਨਪਦવਿਤਕ੍ਕવਡ੍ਢਨਂ ਅਮਰਾવਿਤਕ੍ਕવਡ੍ਢਨਂ ਪਰਾਨੁਦਯਤਾਪਟਿਸਂਯੁਤ੍ਤવਿਤਕ੍ਕવਡ੍ਢਨਂ ਲਾਭਸਕ੍ਕਾਰਸਿਲੋਕਪਟਿਸਂਯੁਤ੍ਤવਿਤਕ੍ਕવਡ੍ਢਨਂ ਅਨવਞ੍ਞਤ੍ਤਿਪਟਿਸਂਯੁਤ੍ਤવਿਤਕ੍ਕવਡ੍ਢਨਨ੍ਤਿ – ਸਬ੍ਬਂ ਤਂ ਤਕ੍ਕવਡ੍ਢਨਂ। ਤੇਨਾਹ ਥੇਰੋ ਪਿਙ੍ਗਿਯੋ –
Sabbaṃ taṃ takkavaḍḍhananti sabbaṃ taṃ takkavaḍḍhanaṃ vitakkavaḍḍhanaṃ saṅkappavaḍḍhanaṃ kāmavitakkavaḍḍhanaṃ byāpādavitakkavaḍḍhanaṃ vihiṃsāvitakkavaḍḍhanaṃ ñātivitakkavaḍḍhanaṃ janapadavitakkavaḍḍhanaṃ amarāvitakkavaḍḍhanaṃ parānudayatāpaṭisaṃyuttavitakkavaḍḍhanaṃ lābhasakkārasilokapaṭisaṃyuttavitakkavaḍḍhanaṃ anavaññattipaṭisaṃyuttavitakkavaḍḍhananti – sabbaṃ taṃ takkavaḍḍhanaṃ. Tenāha thero piṅgiyo –
‘‘ਯੇ ਮੇ ਪੁਬ੍ਬੇ વਿਯਾਕਂਸੁ, ਹੁਰਂ ਗੋਤਮਸਾਸਨਾ।
‘‘Ye me pubbe viyākaṃsu, huraṃ gotamasāsanā;
‘ਇਚ੍ਚਾਸਿ ਇਤਿ ਭવਿਸ੍ਸ’ਤਿ।
‘Iccāsi iti bhavissa’ti;
ਸਬ੍ਬਂ ਤਂ ਇਤਿਹੀਤਿਹਂ, ਸਬ੍ਬਂ ਤਂ ਤਕ੍ਕવਡ੍ਢਨ’’ਨ੍ਤਿ॥
Sabbaṃ taṃ itihītihaṃ, sabbaṃ taṃ takkavaḍḍhana’’nti.
੧੦੭.
107.
ਏਕੋ ਤਮੋਨੁਦਾਸੀਨੋ, ਜੁਤਿਮਾ ਸੋ ਪਭਙ੍ਕਰੋ।
Eko tamonudāsīno, jutimā so pabhaṅkaro;
ਗੋਤਮੋ ਭੂਰਿਪਞ੍ਞਾਣੋ, ਗੋਤਮੋ ਭੂਰਿਮੇਧਸੋ॥
Gotamo bhūripaññāṇo, gotamo bhūrimedhaso.
ਏਕੋ ਤਮੋਨੁਦਾਸੀਨੋਤਿ। ਏਕੋਤਿ ਭਗવਾ ਪਬ੍ਬਜ੍ਜਸਙ੍ਖਾਤੇਨ ਏਕੋ, ਅਦੁਤਿਯਟ੍ਠੇਨ ਏਕੋ, ਤਣ੍ਹਾਯ ਪਹਾਨਟ੍ਠੇਨ ਏਕੋ, ਏਕਨ੍ਤવੀਤਰਾਗੋਤਿ ਏਕੋ, ਏਕਨ੍ਤવੀਤਦੋਸੋਤਿ ਏਕੋ, ਏਕਨ੍ਤવੀਤਮੋਹੋਤਿ ਏਕੋ, ਏਕਨ੍ਤਨਿਕ੍ਕਿਲੇਸੋਤਿ ਏਕੋ, ਏਕਾਯਨਮਗ੍ਗਂ ਗਤੋਤਿ ਏਕੋ, ਏਕੋ ਅਨੁਤ੍ਤਰਂ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੋਧਿਂ ਅਭਿਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋਤਿ ਏਕੋ।
Eko tamonudāsīnoti. Ekoti bhagavā pabbajjasaṅkhātena eko, adutiyaṭṭhena eko, taṇhāya pahānaṭṭhena eko, ekantavītarāgoti eko, ekantavītadosoti eko, ekantavītamohoti eko, ekantanikkilesoti eko, ekāyanamaggaṃ gatoti eko, eko anuttaraṃ sammāsambodhiṃ abhisambuddhoti eko.
ਕਥਂ ਭਗવਾ ਪਬ੍ਬਜ੍ਜਸਙ੍ਖਾਤੇਨ ਏਕੋ? ਭਗવਾ ਦਹਰੋવ ਸਮਾਨੋ ਸੁਸੁ ਕਾਲ਼ਕੇਸੋ ਭਦ੍ਰੇਨ ਯੋਬ੍ਬਨੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਪਠਮੇਨ વਯਸਾ ਅਕਾਮਕਾਨਂ ਮਾਤਾਪਿਤੂਨਂ ਅਸ੍ਸੁਮੁਖਾਨਂ ਰੋਦਨ੍ਤਾਨਂ વਿਲਪਨ੍ਤਾਨਂ ਞਾਤਿਸਙ੍ਘਂ ਸਬ੍ਬਂ ਘਰਾવਾਸਪਲਿਬੋਧਂ ਛਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਪੁਤ੍ਤਦਾਰਪਲਿਬੋਧਂ ਛਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਞਾਤਿਪਲਿਬੋਧਂ ਛਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਮਿਤ੍ਤਾਮਚ੍ਚਪਲਿਬੋਧਂ ਛਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਕੇਸਮਸ੍ਸੁਂ ਓਹਾਰੇਤ੍વਾ ਕਾਸਾਯਾਨਿ વਤ੍ਥਾਨਿ ਅਚ੍ਛਾਦੇਤ੍વਾ ਅਗਾਰਸ੍ਮਾ ਅਨਗਾਰਿਯਂ ਪਬ੍ਬਜਿਤ੍વਾ ਅਕਿਞ੍ਚਨਭਾવਂ ਉਪਗਨ੍ਤ੍વਾ ਏਕੋ ਚਰਤਿ વਿਹਰਤਿ ਇਰਿਯਤਿ વਤ੍ਤੇਤਿ ਪਾਲੇਤਿ ਯਪੇਤਿ ਯਾਪੇਤਿ। ਏવਂ ਭਗવਾ ਪਬ੍ਬਜ੍ਜਸਙ੍ਖਾਤੇਨ ਏਕੋ।
Kathaṃ bhagavā pabbajjasaṅkhātena eko? Bhagavā daharova samāno susu kāḷakeso bhadrena yobbanena samannāgato paṭhamena vayasā akāmakānaṃ mātāpitūnaṃ assumukhānaṃ rodantānaṃ vilapantānaṃ ñātisaṅghaṃ sabbaṃ gharāvāsapalibodhaṃ chinditvā puttadārapalibodhaṃ chinditvā ñātipalibodhaṃ chinditvā mittāmaccapalibodhaṃ chinditvā kesamassuṃ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṃ pabbajitvā akiñcanabhāvaṃ upagantvā eko carati viharati iriyati vatteti pāleti yapeti yāpeti. Evaṃ bhagavā pabbajjasaṅkhātena eko.
ਕਥਂ ਭਗવਾ ਅਦੁਤਿਯਟ੍ਠੇਨ ਏਕੋ? ਏવਂ ਪਬ੍ਬਜਿਤੋ ਸਮਾਨੋ ਏਕੋ ਅਰਞ੍ਞવਨਪਤ੍ਥਾਨਿ ਪਨ੍ਤਾਨਿ ਸੇਨਾਸਨਾਨਿ ਪਟਿਸੇવਤਿ ਅਪ੍ਪਸਦ੍ਦਾਨਿ ਅਪ੍ਪਨਿਗ੍ਘੋਸਾਨਿ વਿਜਨવਾਤਾਨਿ ਮਨੁਸ੍ਸਰਾਹਸ੍ਸੇਯ੍ਯਕਾਨਿ 37 ਪਟਿਸਲ੍ਲਾਨਸਾਰੁਪ੍ਪਾਨਿ 38। ਸੋ ਏਕੋ ਗਚ੍ਛਤਿ, ਏਕੋ ਤਿਟ੍ਠਤਿ, ਏਕੋ ਨਿਸੀਦਤਿ , ਏਕੋ ਸੇਯ੍ਯਂ ਕਪ੍ਪੇਤਿ, ਏਕੋ ਗਾਮਂ ਪਿਣ੍ਡਾਯ ਪવਿਸਤਿ, ਏਕੋ ਅਭਿਕ੍ਕਮਤਿ, ਏਕੋ ਪਟਿਕ੍ਕਮਤਿ, ਏਕੋ ਰਹੋ ਨਿਸੀਦਤਿ, ਏਕੋ ਚਙ੍ਕਮਂ ਅਧਿਟ੍ਠਾਤਿ, ਏਕੋ ਚਰਤਿ વਿਹਰਤਿ ਇਰਿਯਤਿ વਤ੍ਤੇਤਿ ਪਾਲੇਤਿ ਯਪੇਤਿ ਯਾਪੇਤਿ। ਏવਂ ਭਗવਾ ਅਦੁਤਿਯਟ੍ਠੇਨ ਏਕੋ।
Kathaṃ bhagavā adutiyaṭṭhena eko? Evaṃ pabbajito samāno eko araññavanapatthāni pantāni senāsanāni paṭisevati appasaddāni appanigghosāni vijanavātāni manussarāhasseyyakāni 39 paṭisallānasāruppāni 40. So eko gacchati, eko tiṭṭhati, eko nisīdati , eko seyyaṃ kappeti, eko gāmaṃ piṇḍāya pavisati, eko abhikkamati, eko paṭikkamati, eko raho nisīdati, eko caṅkamaṃ adhiṭṭhāti, eko carati viharati iriyati vatteti pāleti yapeti yāpeti. Evaṃ bhagavā adutiyaṭṭhena eko.
‘‘ਤਣ੍ਹਾਦੁਤਿਯੋ ਪੁਰਿਸੋ, ਦੀਘਮਦ੍ਧਾਨ ਸਂਸਰਂ।
‘‘Taṇhādutiyo puriso, dīghamaddhāna saṃsaraṃ;
ਇਤ੍ਥਭਾવਞ੍ਞਥਾਭਾવਂ, ਸਂਸਾਰਂ ਨਾਤਿવਤ੍ਤਤਿ॥
Itthabhāvaññathābhāvaṃ, saṃsāraṃ nātivattati.
વੀਤਤਣ੍ਹੋ ਅਨਾਦਾਨੋ, ਸਤੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ਪਰਿਬ੍ਬਜੇ’’ਤਿ॥
Vītataṇho anādāno, sato bhikkhu paribbaje’’ti.
ਏવਂ ਭਗવਾ ਤਣ੍ਹਾਯ ਪਹਾਨਟ੍ਠੇਨ ਏਕੋ।
Evaṃ bhagavā taṇhāya pahānaṭṭhena eko.
ਕਥਂ ਭਗવਾ ਏਕਨ੍ਤવੀਤਰਾਗੋਤਿ ਏਕੋ? ਰਾਗਸ੍ਸ ਪਹੀਨਤ੍ਤਾ ਏਕਨ੍ਤવੀਤਰਾਗੋਤਿ ਏਕੋ, ਦੋਸਸ੍ਸ ਪਹੀਨਤ੍ਤਾ ਏਕਨ੍ਤવੀਤਦੋਸੋਤਿ ਏਕੋ, ਮੋਹਸ੍ਸ ਪਹੀਨਤ੍ਤਾ ਏਕਨ੍ਤવੀਤਮੋਹੋਤਿ ਏਕੋ, ਕਿਲੇਸਾਨਂ ਪਹੀਨਤ੍ਤਾ ਏਕਨ੍ਤਨਿਕ੍ਕਿਲੇਸੋਤਿ ਏਕੋ।
Kathaṃ bhagavā ekantavītarāgoti eko? Rāgassa pahīnattā ekantavītarāgoti eko, dosassa pahīnattā ekantavītadosoti eko, mohassa pahīnattā ekantavītamohoti eko, kilesānaṃ pahīnattā ekantanikkilesoti eko.
ਕਥਂ ਭਗવਾ ਏਕਾਯਨਮਗ੍ਗਂ ਗਤੋਤਿ ਏਕੋ? ਏਕਾਯਨਮਗ੍ਗੋ વੁਚ੍ਚਤਿ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨਾ…ਪੇ॰… ਅਰਿਯੋ ਅਟ੍ਠਙ੍ਗਿਕੋ ਮਗ੍ਗੋ।
Kathaṃ bhagavā ekāyanamaggaṃ gatoti eko? Ekāyanamaggo vuccati cattāro satipaṭṭhānā…pe… ariyo aṭṭhaṅgiko maggo.
‘‘ਏਕਾਯਨਂ ਜਾਤਿਖਯਨ੍ਤਦਸ੍ਸੀ, ਮਗ੍ਗਂ ਪਜਾਨਾਤਿ ਹਿਤਾਨੁਕਮ੍ਪੀ।
‘‘Ekāyanaṃ jātikhayantadassī, maggaṃ pajānāti hitānukampī;
ਏਤੇਨ ਮਗ੍ਗੇਨ ਤਰਿਂਸੁ 49 ਪੁਬ੍ਬੇ, ਤਰਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਯੇ ਚ ਤਰਨ੍ਤਿ ਓਘ’’ਨ੍ਤਿ॥
Etena maggena tariṃsu 50 pubbe, tarissanti ye ca taranti ogha’’nti.
ਏવਂ ਭਗવਾ ਏਕਾਯਨਮਗ੍ਗਂ ਗਤੋਤਿ ਏਕੋ।
Evaṃ bhagavā ekāyanamaggaṃ gatoti eko.
ਕਥਂ ਭਗવਾ ਏਕੋ ਅਨੁਤ੍ਤਰਂ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੋਧਿਂ ਅਭਿਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋਤਿ ਏਕੋ। ਬੋਧਿ વੁਚ੍ਚਤਿ ਚਤੂਸੁ ਮਗ੍ਗੇਸੁ ਞਾਣਂ ਪਞ੍ਞਾ ਪਞ੍ਞਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ ਪਞ੍ਞਾਬਲਂ ਧਮ੍ਮવਿਚਯਸਮ੍ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗੋ વੀਮਂਸਾ વਿਪਸ੍ਸਨਾ ਸਮ੍ਮਾਦਿਟ੍ਠਿ । ਭਗવਾ ਤੇਨ ਬੋਧਿਞਾਣੇਨ ‘‘ਸਬ੍ਬੇ ਸਙ੍ਖਾਰਾ ਅਨਿਚ੍ਚਾ’’ਤਿ ਬੁਜ੍ਝਿ, ‘‘ਸਬ੍ਬੇ ਸਙ੍ਖਾਰਾ ਦੁਕ੍ਖਾ’’ਤਿ ਬੁਜ੍ਝਿ, ‘‘ਸਬ੍ਬੇ ਧਮ੍ਮਾ ਅਨਤ੍ਤਾ’’ਤਿ ਬੁਜ੍ਝਿ…ਪੇ॰… ‘‘ਯਂ ਕਿਞ੍ਚਿ ਸਮੁਦਯਧਮ੍ਮਂ ਸਬ੍ਬਂ ਤਂ ਨਿਰੋਧਧਮ੍ਮ’’ਨ੍ਤਿ ਬੁਜ੍ਝਿ। ਅਥ વਾ, ਯਂ ਬੁਜ੍ਝਿਤਬ੍ਬਂ ਅਨੁਬੁਜ੍ਝਿਤਬ੍ਬਂ ਪਟਿਬੁਜ੍ਝਿਤਬ੍ਬਂ ਸਮ੍ਬੁਜ੍ਝਿਤਬ੍ਬਂ ਅਧਿਗਨ੍ਤਬ੍ਬਂ ਫਸ੍ਸਿਤਬ੍ਬਂ ਸਚ੍ਛਿਕਾਤਬ੍ਬਂ ਸਬ੍ਬਂ ਤਂ ਤੇਨ ਬੋਧਿਞਾਣੇਨ ਬੁਜ੍ਝਿ ਅਨੁਬੁਜ੍ਝਿ ਪਟਿਬੁਜ੍ਝਿ ਸਮ੍ਬੁਜ੍ਝਿ ਅਧਿਗਚ੍ਛਿ ਫਸ੍ਸੇਸਿ ਸਚ੍ਛਾਕਾਸਿ। ਏવਂ ਭਗવਾ ਏਕੋ ਅਨੁਤ੍ਤਰਂ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੋਧਿਂ ਅਭਿਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋਤਿ ਏਕੋ।
Kathaṃ bhagavā eko anuttaraṃ sammāsambodhiṃ abhisambuddhoti eko. Bodhi vuccati catūsu maggesu ñāṇaṃ paññā paññindriyaṃ paññābalaṃ dhammavicayasambojjhaṅgo vīmaṃsā vipassanā sammādiṭṭhi . Bhagavā tena bodhiñāṇena ‘‘sabbe saṅkhārā aniccā’’ti bujjhi, ‘‘sabbe saṅkhārā dukkhā’’ti bujjhi, ‘‘sabbe dhammā anattā’’ti bujjhi…pe… ‘‘yaṃ kiñci samudayadhammaṃ sabbaṃ taṃ nirodhadhamma’’nti bujjhi. Atha vā, yaṃ bujjhitabbaṃ anubujjhitabbaṃ paṭibujjhitabbaṃ sambujjhitabbaṃ adhigantabbaṃ phassitabbaṃ sacchikātabbaṃ sabbaṃ taṃ tena bodhiñāṇena bujjhi anubujjhi paṭibujjhi sambujjhi adhigacchi phassesi sacchākāsi. Evaṃ bhagavā eko anuttaraṃ sammāsambodhiṃ abhisambuddhoti eko.
ਤਮੋਨੁਦੋਤਿ ਭਗવਾ ਰਾਗਤਮਂ ਦੋਸਤਮਂ ਮੋਹਤਮਂ ਦਿਟ੍ਠਿਤਮਂ ਕਿਲੇਸਤਮਂ ਦੁਚ੍ਚਰਿਤਤਮਂ ਅਨ੍ਧਕਰਣਂ ਅਚਕ੍ਖੁਕਰਣਂ ਅਞ੍ਞਾਣਕਰਣਂ ਪਞ੍ਞਾਨਿਰੋਧਿਕਂ વਿਘਾਤਪਕ੍ਖਿਕਂ ਅਨਿਬ੍ਬਾਨਸਂવਤ੍ਤਨਿਕਂ ਨੁਦਿ ਪਨੁਦਿ ਪਜਹਿ વਿਨੋਦੇਸਿ ਬ੍ਯਨ੍ਤੀਅਕਾਸਿ ਅਨਭਾવਂ ਗਮੇਸਿ। ਆਸੀਨੋਤਿ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ ਭਗવਾ ਪਾਸਾਣਕੇ ਚੇਤਿਯੇਤਿ – ਆਸੀਨੋ 51।
Tamonudoti bhagavā rāgatamaṃ dosatamaṃ mohatamaṃ diṭṭhitamaṃ kilesatamaṃ duccaritatamaṃ andhakaraṇaṃ acakkhukaraṇaṃ aññāṇakaraṇaṃ paññānirodhikaṃ vighātapakkhikaṃ anibbānasaṃvattanikaṃ nudi panudi pajahi vinodesi byantīakāsi anabhāvaṃ gamesi. Āsīnoti nisinno bhagavā pāsāṇake cetiyeti – āsīno 52.
ਨਗਸ੍ਸ ਪਸ੍ਸੇ ਆਸੀਨਂ, ਮੁਨਿਂ ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸ ਪਾਰਗੁਂ।
Nagassa passe āsīnaṃ, muniṃ dukkhassa pāraguṃ;
ਸਾવਕਾ ਪਯਿਰੁਪਾਸਨ੍ਤਿ, ਤੇવਿਜ੍ਜਾ ਮਚ੍ਚੁਹਾਯਿਨੋਤਿ॥
Sāvakā payirupāsanti, tevijjā maccuhāyinoti.
ਏવਮ੍ਪਿ ਭਗવਾ ਆਸੀਨੋ…ਪੇ॰… ਅਥ વਾ, ਭਗવਾ ਸਬ੍ਬੋਸ੍ਸੁਕ੍ਕਪਟਿਪ੍ਪਸ੍ਸਦ੍ਧਤ੍ਤਾ ਆਸੀਨੋ ਸੋ વੁਤ੍ਥવਾਸੋ ਚਿਣ੍ਣਚਰਣੋ…ਪੇ॰… ਜਾਤਿਮਰਣਸਂਸਾਰੋ ਨਤ੍ਥਿ ਤਸ੍ਸ ਪੁਨਬ੍ਭવੋਤਿ, ਏવਮ੍ਪਿ ਭਗવਾ ਆਸੀਨੋਤਿ – ਏਕੋ ਤਮੋਨੁਦਾਸੀਨੋ।
Evampi bhagavā āsīno…pe… atha vā, bhagavā sabbossukkapaṭippassaddhattā āsīno so vutthavāso ciṇṇacaraṇo…pe… jātimaraṇasaṃsāro natthi tassa punabbhavoti, evampi bhagavā āsīnoti – eko tamonudāsīno.
ਜੁਤਿਮਾ ਸੋ ਪਭਙ੍ਕਰੋਤਿ। ਜੁਤਿਮਾਤਿ ਜੁਤਿਮਾ ਮਤਿਮਾ ਪਣ੍ਡਿਤੋ ਪਞ੍ਞવਾ ਬੁਦ੍ਧਿਮਾ ਞਾਣੀ વਿਭਾવੀ ਮੇਧਾવੀ। ਪਭਙ੍ਕਰੋਤਿ ਪਭਙ੍ਕਰੋ ਆਲੋਕਕਰੋ ਓਭਾਸਕਰੋ ਦੀਪਙ੍ਕਰੋ ਪਦੀਪਕਰੋ ਉਜ੍ਜੋਤਕਰੋ ਪਜ੍ਜੋਤਕਰੋਤਿ – ਜੁਤਿਮਾ ਸੋ ਪਭਙ੍ਕਰੋ।
Jutimā so pabhaṅkaroti. Jutimāti jutimā matimā paṇḍito paññavā buddhimā ñāṇī vibhāvī medhāvī. Pabhaṅkaroti pabhaṅkaro ālokakaro obhāsakaro dīpaṅkaro padīpakaro ujjotakaro pajjotakaroti – jutimā so pabhaṅkaro.
ਗੋਤਮੋ ਭੂਰਿਪਞ੍ਞਾਣੋਤਿ ਗੋਤਮੋ ਭੂਰਿਪਞ੍ਞਾਣੋ ਞਾਣਪਞ੍ਞਾਣੋ ਪਞ੍ਞਾਧਜੋ ਪਞ੍ਞਾਕੇਤੁ ਪਞ੍ਞਾਧਿਪਤੇਯ੍ਯੋ વਿਚਯਬਹੁਲੋ ਪવਿਚਯਬਹੁਲੋ ਓਕ੍ਖਾਯਨਬਹੁਲੋ ਸਮੋਕ੍ਖਾਯਨਧਮ੍ਮੋ વਿਭੂਤવਿਹਾਰੀ ਤਚ੍ਚਰਿਤੋ ਤਬ੍ਬਹੁਲੋ ਤਗ੍ਗਰੁਕੋ ਤਨ੍ਨਿਨ੍ਨੋ ਤਪ੍ਪੋਣੋ ਤਪ੍ਪਬ੍ਭਾਰੋ ਤਦਧਿਮੁਤ੍ਤੋ ਤਦਧਿਪਤੇਯ੍ਯੋ।
Gotamobhūripaññāṇoti gotamo bhūripaññāṇo ñāṇapaññāṇo paññādhajo paññāketu paññādhipateyyo vicayabahulo pavicayabahulo okkhāyanabahulo samokkhāyanadhammo vibhūtavihārī taccarito tabbahulo taggaruko tanninno tappoṇo tappabbhāro tadadhimutto tadadhipateyyo.
ਰਾਜਾ ਰਟ੍ਠਸ੍ਸ ਪਞ੍ਞਾਣਂ, ਭਤ੍ਤਾ ਪਞ੍ਞਾਣਮਿਤ੍ਥਿਯਾਤਿ॥
Rājā raṭṭhassa paññāṇaṃ, bhattā paññāṇamitthiyāti.
ਏવਮੇવ ਗੋਤਮੋ ਭੂਰਿਪਞ੍ਞਾਣੋ ਞਾਣਪਞ੍ਞਾਣੋ ਪਞ੍ਞਾਧਜੋ ਪਞ੍ਞਾਕੇਤੁ ਪਞ੍ਞਾਧਿਪਤੇਯ੍ਯੋ વਿਚਯਬਹੁਲੋ ਪવਿਚਯਬਹੁਲੋ ਓਕ੍ਖਾਯਨਬਹੁਲੋ ਸਮੋਕ੍ਖਾਯਨਧਮ੍ਮੋ વਿਭੂਤવਿਹਾਰੀ ਤਚ੍ਚਰਿਤੋ ਤਬ੍ਬਹੁਲੋ ਤਗ੍ਗਰੁਕੋ ਤਨ੍ਨਿਨ੍ਨੋ ਤਪ੍ਪੋਣੋ ਤਪ੍ਪਬ੍ਭਾਰੋ ਤਦਧਿਮੁਤ੍ਤੋ ਤਦਧਿਪਤੇਯ੍ਯੋਤਿ – ਗੋਤਮੋ ਭੂਰਿਪਞ੍ਞਾਣੋ।
Evameva gotamo bhūripaññāṇo ñāṇapaññāṇo paññādhajo paññāketu paññādhipateyyo vicayabahulo pavicayabahulo okkhāyanabahulo samokkhāyanadhammo vibhūtavihārī taccarito tabbahulo taggaruko tanninno tappoṇo tappabbhāro tadadhimutto tadadhipateyyoti – gotamo bhūripaññāṇo.
ਗੋਤਮੋ ਭੂਰਿਮੇਧਸੋਤਿ ਭੂਰਿ વੁਚ੍ਚਤਿ ਪਥવੀ। ਭਗવਾ ਤਾਯ ਪਥવਿਸਮਾਯ ਪਞ੍ਞਾਯ વਿਪੁਲਾਯ વਿਤ੍ਥਤਾਯ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ। ਮੇਧਾ વੁਚ੍ਚਤਿ ਪਞ੍ਞਾ। ਯਾ ਪਞ੍ਞਾ ਪਜਾਨਨਾ…ਪੇ॰… ਅਮੋਹੋ ਧਮ੍ਮવਿਚਯੋ ਸਮ੍ਮਾਦਿਟ੍ਠਿ। ਭਗવਾ ਇਮਾਯ ਮੇਧਾਯ ਉਪੇਤੋ ਸਮੁਪੇਤੋ ਉਪਾਗਤੋ ਸਮੁਪਾਗਤੋ ਉਪਪਨ੍ਨੋ ਸਮੁਪਪਨ੍ਨੋ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ, ਤਸ੍ਮਾ ਬੁਦ੍ਧੋ ਸੁਮੇਧਸੋਤਿ 55 – ਗੋਤਮੋ ਭੂਰਿਮੇਧਸੋ। ਤੇਨਾਹ ਥੇਰੋ ਪਿਙ੍ਗਿਯੋ –
Gotamo bhūrimedhasoti bhūri vuccati pathavī. Bhagavā tāya pathavisamāya paññāya vipulāya vitthatāya samannāgato. Medhā vuccati paññā. Yā paññā pajānanā…pe… amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi. Bhagavā imāya medhāya upeto samupeto upāgato samupāgato upapanno samupapanno samannāgato, tasmā buddho sumedhasoti 56 – gotamo bhūrimedhaso. Tenāha thero piṅgiyo –
‘‘ਏਕੋ ਤਮੋਨੁਦਾਸੀਨੋ, ਜੁਤਿਮਾ ਸੋ ਪਭਙ੍ਕਰੋ।
‘‘Eko tamonudāsīno, jutimā so pabhaṅkaro;
ਗੋਤਮੋ ਭੂਰਿਪਞ੍ਞਾਣੋ, ਗੋਤਮੋ ਭੂਰਿਮੇਧਸੋ’’ਤਿ॥
Gotamo bhūripaññāṇo, gotamo bhūrimedhaso’’ti.
੧੦੮.
108.
ਯੋ ਮੇ ਧਮ੍ਮਮਦੇਸੇਸਿ, ਸਨ੍ਦਿਟ੍ਠਿਕਮਕਾਲਿਕਂ।
Yo me dhammamadesesi, sandiṭṭhikamakālikaṃ;
ਤਣ੍ਹਕ੍ਖਯਮਨੀਤਿਕਂ, ਯਸ੍ਸ ਨਤ੍ਥਿ ਉਪਮਾ ਕ੍વਚਿ॥
Taṇhakkhayamanītikaṃ, yassa natthi upamā kvaci.
ਯੋ ਮੇ ਧਮ੍ਮਦੇਸੇਸੀਤਿ। ਯੋਤਿ ਯੋ ਸੋ ਭਗવਾ ਸਯਮ੍ਭੂ ਅਨਾਚਰਿਯਕੋ ਪੁਬ੍ਬੇ ਅਨਨੁਸ੍ਸੁਤੇਸੁ ਧਮ੍ਮੇਸੁ ਸਾਮਂ ਸਚ੍ਚਾਨਿ ਅਭਿਸਮ੍ਬੁਜ੍ਝਿ, ਤਤ੍ਥ ਚ ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਤਂ ਪਤ੍ਤੋ ਬਲੇਸੁ ਚ વਸੀਭਾવਂ। ਧਮ੍ਮਮਦੇਸੇਸੀਤਿ। ਧਮ੍ਮਨ੍ਤਿ ਆਦਿਕਲ੍ਯਾਣਂ ਮਜ੍ਝੇਕਲ੍ਯਾਣਂ ਪਰਿਯੋਸਾਨਕਲ੍ਯਾਣਂ ਸਾਤ੍ਥਂ ਸਬ੍ਯਞ੍ਜਨਂ ਕੇવਲਪਰਿਪੁਣ੍ਣਂ ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਂ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਂ, ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨੇ…ਪੇ॰… ਅਰਿਯਂ ਅਟ੍ਠਙ੍ਗਿਕਂ ਮਗ੍ਗਂ ਨਿਬ੍ਬਾਨਞ੍ਚ ਨਿਬ੍ਬਾਨਗਾਮਿਨਿਞ੍ਚ ਪਟਿਪਦਂ ਆਚਿਕ੍ਖਿ ਦੇਸੇਸਿ ਪਞ੍ਞਪੇਸਿ ਪਟ੍ਠਪੇਸਿ વਿવਰਿ વਿਭਜਿ ਉਤ੍ਤਾਨੀਅਕਾਸਿ ਪਕਾਸੇਸੀਤਿ – ਯੋ ਮੇ ਧਮ੍ਮਮਦੇਸੇਸਿ।
Yo me dhammadesesīti. Yoti yo so bhagavā sayambhū anācariyako pubbe ananussutesu dhammesu sāmaṃ saccāni abhisambujjhi, tattha ca sabbaññutaṃ patto balesu ca vasībhāvaṃ. Dhammamadesesīti. Dhammanti ādikalyāṇaṃ majjhekalyāṇaṃ pariyosānakalyāṇaṃ sātthaṃ sabyañjanaṃ kevalaparipuṇṇaṃ parisuddhaṃ brahmacariyaṃ, cattāro satipaṭṭhāne…pe… ariyaṃ aṭṭhaṅgikaṃ maggaṃ nibbānañca nibbānagāminiñca paṭipadaṃ ācikkhi desesi paññapesi paṭṭhapesi vivari vibhaji uttānīakāsi pakāsesīti – yo me dhammamadesesi.
ਸਨ੍ਦਿਟ੍ਠਿਕਮਕਾਲਿਕਨ੍ਤਿ ਸਨ੍ਦਿਟ੍ਠਿਕਂ ਅਕਾਲਿਕਂ ਏਹਿਪਸ੍ਸਿਕਂ ਓਪਨੇਯ੍ਯਿਕਂ ਪਚ੍ਚਤ੍ਤਂ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ વਿਞ੍ਞੂਹੀਤਿ – ਏવਂ ਸਨ੍ਦਿਟ੍ਠਿਕਂ। ਅਥ વਾ, ਯੋ ਦਿਟ੍ਠੇવ ਧਮ੍ਮੇ ਅਰਿਯਂ ਅਟ੍ਠਙ੍ਗਿਕਂ ਮਗ੍ਗਂ ਭਾવੇਤਿ, ਤਸ੍ਸ ਮਗ੍ਗਸ੍ਸ ਅਨਨ੍ਤਰਾ ਸਮਨਨ੍ਤਰਾ ਅਧਿਗਚ੍ਛਤੇવ ਫਲਂ વਿਨ੍ਦਤਿ ਪਟਿਲਭਤੀਤਿ, ਏવਮ੍ਪਿ ਸਨ੍ਦਿਟ੍ਠਿਕਂ। ਅਕਾਲਿਕਨ੍ਤਿ ਯਥਾ ਮਨੁਸ੍ਸਾ ਕਾਲਿਕਂ ਧਨਂ ਦਤ੍વਾ ਅਨਨ੍ਤਰਾ ਨ ਲਭਨ੍ਤਿ ਕਾਲਂ ਆਗਮੇਨ੍ਤਿ, ਨੇવਾਯਂ ਧਮ੍ਮੋ। ਯੋ ਦਿਟ੍ਠੇવ ਧਮ੍ਮੇ ਅਰਿਯਂ ਅਟ੍ਠਙ੍ਗਿਕਂ ਮਗ੍ਗਂ ਭਾવੇਤਿ, ਤਸ੍ਸ ਮਗ੍ਗਸ੍ਸ ਅਨਨ੍ਤਰਾ ਸਮਨਨ੍ਤਰਾ ਅਧਿਗਚ੍ਛਤੇવ ਫਲਂ વਿਨ੍ਦਤਿ ਪਟਿਲਭਤਿ, ਨ ਪਰਤ੍ਥ ਨ ਪਰਲੋਕੇ, ਏવਂ ਅਕਾਲਿਕਨ੍ਤਿ – ਸਨ੍ਦਿਟ੍ਠਿਕਮਕਾਲਿਕਂ।
Sandiṭṭhikamakālikanti sandiṭṭhikaṃ akālikaṃ ehipassikaṃ opaneyyikaṃ paccattaṃ veditabbaṃ viññūhīti – evaṃ sandiṭṭhikaṃ. Atha vā, yo diṭṭheva dhamme ariyaṃ aṭṭhaṅgikaṃ maggaṃ bhāveti, tassa maggassa anantarā samanantarā adhigacchateva phalaṃ vindati paṭilabhatīti, evampi sandiṭṭhikaṃ. Akālikanti yathā manussā kālikaṃ dhanaṃ datvā anantarā na labhanti kālaṃ āgamenti, nevāyaṃ dhammo. Yo diṭṭheva dhamme ariyaṃ aṭṭhaṅgikaṃ maggaṃ bhāveti, tassa maggassa anantarā samanantarā adhigacchateva phalaṃ vindati paṭilabhati, na parattha na paraloke, evaṃ akālikanti – sandiṭṭhikamakālikaṃ.
ਤਣ੍ਹਕ੍ਖਯਮਨੀਤਿਕਨ੍ਤਿ। ਤਣ੍ਹਾਤਿ ਰੂਪਤਣ੍ਹਾ…ਪੇ॰… ਧਮ੍ਮਤਣ੍ਹਾ। ਤਣ੍ਹਕ੍ਖਯਨ੍ਤਿ ਤਣ੍ਹਕ੍ਖਯਂ ਰਾਗਕ੍ਖਯਂ ਦੋਸਕ੍ਖਯਂ ਮੋਹਕ੍ਖਯਂ ਗਤਿਕ੍ਖਯਂ ਉਪਪਤ੍ਤਿਕ੍ਖਯਂ ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਕ੍ਖਯਂ ਭવਕ੍ਖਯਂ ਸਂਸਾਰਕ੍ਖਯਂ વਟ੍ਟਕ੍ਖਯਂ। ਅਨੀਤਿਕਨ੍ਤਿ ਈਤਿ વੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ ਕਿਲੇਸਾ ਚ ਖਨ੍ਧਾ ਚ ਅਭਿਸਙ੍ਖਾਰਾ ਚ। ਈਤਿਪ੍ਪਹਾਨਂ ਈਤਿવੂਪਸਮਂ ਈਤਿਪਟਿਨਿਸ੍ਸਗ੍ਗਂ ਈਤਿਪਟਿਪ੍ਪਸ੍ਸਦ੍ਧਿਂ ਅਮਤਂ ਨਿਬ੍ਬਾਨਨ੍ਤਿ – ਤਣ੍ਹਕ੍ਖਯਮਨੀਤਿਕਂ।
Taṇhakkhayamanītikanti. Taṇhāti rūpataṇhā…pe… dhammataṇhā. Taṇhakkhayanti taṇhakkhayaṃ rāgakkhayaṃ dosakkhayaṃ mohakkhayaṃ gatikkhayaṃ upapattikkhayaṃ paṭisandhikkhayaṃ bhavakkhayaṃ saṃsārakkhayaṃ vaṭṭakkhayaṃ. Anītikanti īti vuccanti kilesā ca khandhā ca abhisaṅkhārā ca. Ītippahānaṃ ītivūpasamaṃ ītipaṭinissaggaṃ ītipaṭippassaddhiṃ amataṃ nibbānanti – taṇhakkhayamanītikaṃ.
ਯਸ੍ਸ ਨਤ੍ਥਿ ਉਪਮਾ ਕ੍વਚੀਤਿ। ਯਸ੍ਸਾਤਿ ਨਿਬ੍ਬਾਨਸ੍ਸ। ਨਤ੍ਥਿ ਉਪਮਾਤਿ ਉਪਮਾ ਨਤ੍ਥਿ, ਉਪਨਿਧਾ ਨਤ੍ਥਿ, ਸਦਿਸਂ ਨਤ੍ਥਿ, ਪਟਿਭਾਗੋ ਨਤ੍ਥਿ ਨ ਸਤਿ ਨ ਸਂવਿਜ੍ਜਤਿ ਨੁਪਲਬ੍ਭਤਿ। ਕ੍વਚੀਤਿ ਕ੍વਚਿ ਕਿਮ੍ਹਿਚਿ ਕਤ੍ਥਚਿ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਂ વਾ ਬਹਿਦ੍ਧਾ વਾ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਬਹਿਦ੍ਧਾ વਾਤਿ – ਯਸ੍ਸ ਨਤ੍ਥਿ ਉਪਮਾ ਕ੍વਚਿ। ਤੇਨਾਹ ਥੇਰੋ ਪਿਙ੍ਗਿਯੋ –
Yassa natthi upamā kvacīti. Yassāti nibbānassa. Natthi upamāti upamā natthi, upanidhā natthi, sadisaṃ natthi, paṭibhāgo natthi na sati na saṃvijjati nupalabbhati. Kvacīti kvaci kimhici katthaci ajjhattaṃ vā bahiddhā vā ajjhattabahiddhā vāti – yassa natthi upamā kvaci. Tenāha thero piṅgiyo –
‘‘ਯੋ ਮੇ ਧਮ੍ਮਮਦੇਸੇਸਿ, ਸਨ੍ਦਿਟ੍ਠਿਕਮਕਾਲਿਕਂ।
‘‘Yo me dhammamadesesi, sandiṭṭhikamakālikaṃ;
ਤਣ੍ਹਕ੍ਖਯਮਨੀਤਿਕਂ, ਯਸ੍ਸ ਨਤ੍ਥਿ ਉਪਮਾ ਕ੍વਚੀ’’ਤਿ॥
Taṇhakkhayamanītikaṃ, yassa natthi upamā kvacī’’ti.
੧੦੯.
109.
ਕਿਂ ਨੁ ਤਮ੍ਹਾ વਿਪ੍ਪવਸਿ, ਮੁਹੁਤ੍ਤਮਪਿ ਪਿਙ੍ਗਿਯ।
Kiṃ nu tamhā vippavasi, muhuttamapi piṅgiya;
ਗੋਤਮਾ ਭੂਰਿਪਞ੍ਞਾਣਾ, ਗੋਤਮਾ ਭੂਰਿਮੇਧਸਾ॥
Gotamā bhūripaññāṇā, gotamā bhūrimedhasā.
ਕਿਂ ਨੁ ਤਮ੍ਹਾ વਿਪ੍ਪવਸੀਤਿ ਕਿਂ ਨੁ ਬੁਦ੍ਧਮ੍ਹਾ વਿਪ੍ਪવਸਿ ਅਪੇਸਿ ਅਪਗਚ੍ਛਿ 57 વਿਨਾ ਹੋਸੀਤਿ – ਕਿਂ ਨੁ ਤਮ੍ਹਾ વਿਪ੍ਪવਸਿ।
Kiṃ nu tamhā vippavasīti kiṃ nu buddhamhā vippavasi apesi apagacchi 58 vinā hosīti – kiṃ nu tamhā vippavasi.
ਮੁਹੁਤ੍ਤਮਪਿ ਪਿਙ੍ਗਿਯਾਤਿ ਮੁਹੁਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਖਣਮ੍ਪਿ ਲਯਮ੍ਪਿ વਯਮ੍ਪਿ ਅਦ੍ਧਮ੍ਪੀਤਿ – ਮੁਹੁਤ੍ਤਮਪਿ। ਪਿਙ੍ਗਿਯਾਤਿ ਬਾવਰੀ ਤਂ ਨਤ੍ਤਾਰਂ ਨਾਮੇਨ ਆਲਪਤਿ।
Muhuttamapi piṅgiyāti muhuttampi khaṇampi layampi vayampi addhampīti – muhuttamapi. Piṅgiyāti bāvarī taṃ nattāraṃ nāmena ālapati.
ਗੋਤਮਾ ਭੂਰਿਪਞ੍ਞਾਣਾਤਿ ਗੋਤਮਾ ਭੂਰਿਪਞ੍ਞਾਣਾ ਞਾਣਪਞ੍ਞਾਣਾ ਪਞ੍ਞਾਧਜਾ ਪਞ੍ਞਾਕੇਤੁਮ੍ਹਾ ਪਞ੍ਞਾਧਿਪਤੇਯ੍ਯਮ੍ਹਾ વਿਚਯਬਹੁਲਾ ਪવਿਚਯਬਹੁਲਾ ਓਕ੍ਖਾਯਨਬਹੁਲਾ ਸਮੋਕ੍ਖਾਯਨਧਮ੍ਮਾ વਿਭੂਤવਿਹਾਰਿਮ੍ਹਾ ਤਚ੍ਚਰਿਤਾ ਤਬ੍ਬਹੁਲਾ ਤਗ੍ਗਰੁਕਾ ਤਨ੍ਨਿਨ੍ਨਾ ਤਪ੍ਪੋਣਾ ਤਪ੍ਪਬ੍ਭਾਰਾ ਤਦਧਿਮੁਤ੍ਤਾ ਤਦਧਿਪਤੇਯ੍ਯਮ੍ਹਾਤਿ – ਗੋਤਮਾ ਭੂਰਿਪਞ੍ਞਾਣਾ।
Gotamābhūripaññāṇāti gotamā bhūripaññāṇā ñāṇapaññāṇā paññādhajā paññāketumhā paññādhipateyyamhā vicayabahulā pavicayabahulā okkhāyanabahulā samokkhāyanadhammā vibhūtavihārimhā taccaritā tabbahulā taggarukā tanninnā tappoṇā tappabbhārā tadadhimuttā tadadhipateyyamhāti – gotamā bhūripaññāṇā.
ਗੋਤਮਾ ਭੂਰਿਮੇਧਸਾਤਿ ਭੂਰਿ વੁਚ੍ਚਤਿ ਪਥવੀ। ਭਗવਾ ਤਾਯ ਪਥવਿਸਮਾਯ ਪਞ੍ਞਾਯ વਿਪੁਲਾਯ વਿਤ੍ਥਤਾਯ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ। ਮੇਧਾ વੁਚ੍ਚਤਿ ਪਞ੍ਞਾ। ਯਾ ਪਞ੍ਞਾ ਪਜਾਨਨਾ…ਪੇ॰… ਅਮੋਹੋ ਧਮ੍ਮવਿਚਯੋ ਸਮ੍ਮਾਦਿਟ੍ਠਿ। ਭਗવਾ ਇਮਾਯ ਮੇਧਾਯ ਪਞ੍ਞਾਯ ਉਪੇਤੋ ਸਮੁਪੇਤੋ ਉਪਾਗਤੋ ਸਮੁਪਾਗਤੋ ਉਪਪਨ੍ਨੋ ਸਮੁਪਪਨ੍ਨੋ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ, ਤਸ੍ਮਾ ਬੁਦ੍ਧੋ ਸੁਮੇਧਸੋਤਿ – ਗੋਤਮਾ ਭੂਰਿਮੇਧਸਾ। ਤੇਨਾਹ ਸੋ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ –
Gotamā bhūrimedhasāti bhūri vuccati pathavī. Bhagavā tāya pathavisamāya paññāya vipulāya vitthatāya samannāgato. Medhā vuccati paññā. Yā paññā pajānanā…pe… amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi. Bhagavā imāya medhāya paññāya upeto samupeto upāgato samupāgato upapanno samupapanno samannāgato, tasmā buddho sumedhasoti – gotamā bhūrimedhasā. Tenāha so brāhmaṇo –
‘‘ਕਿਂਨੁ ਤਮ੍ਹਾ વਿਪ੍ਪવਸਿ, ਮੁਹੁਤ੍ਤਮਪਿ ਪਿਙ੍ਗਿਯ।
‘‘Kiṃnu tamhā vippavasi, muhuttamapi piṅgiya;
ਗੋਤਮਾ ਭੂਰਿਪਞ੍ਞਾਣਾ, ਗੋਤਮਾ ਭੂਰਿਮੇਧਸਾ’’ਤਿ॥
Gotamā bhūripaññāṇā, gotamā bhūrimedhasā’’ti.
੧੧੦.
110.
ਯੋ ਤੇ ਧਮ੍ਮਮਦੇਸੇਸਿ, ਸਨ੍ਦਿਟ੍ਠਿਕਮਕਾਲਿਕਂ।
Yo te dhammamadesesi, sandiṭṭhikamakālikaṃ;
ਤਣ੍ਹਕ੍ਖਯਮਨੀਤਿਕਂ, ਯਸ੍ਸ ਨਤ੍ਥਿ ਉਪਮਾ ਕ੍વਚਿ॥
Taṇhakkhayamanītikaṃ, yassa natthi upamā kvaci.
ਯੋ ਤੇ ਧਮ੍ਮਮਦੇਸੇਸੀਤਿ ਯੋ ਸੋ ਭਗવਾ…ਪੇ॰… ਤਤ੍ਥ ਚ ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਤਂ ਪਤ੍ਤੋ ਬਲੇਸੁ ਚ વਸੀਭਾવਂ। ਧਮ੍ਮਮਦੇਸੇਸੀਤਿ ਧਮ੍ਮਨ੍ਤਿ ਆਦਿਕਲ੍ਯਾਣਂ ਮਜ੍ਝੇਕਲ੍ਯਾਣਂ…ਪੇ॰… ਨਿਬ੍ਬਾਨਞ੍ਚ ਨਿਬ੍ਬਾਨਗਾਮਿਨਿਞ੍ਚ ਪਟਿਪਦਂ ਆਚਿਕ੍ਖਿ ਦੇਸੇਸਿ ਪਞ੍ਞਪੇਸਿ ਪਟ੍ਠਪੇਸਿ વਿવਰਿ વਿਭਜਿ ਉਤ੍ਤਾਨੀਅਕਾਸਿ ਪਕਾਸੇਸੀਤਿ – ਯੋ ਤੇ ਧਮ੍ਮਮਦੇਸੇਸਿ।
Yo te dhammamadesesīti yo so bhagavā…pe… tattha ca sabbaññutaṃ patto balesu ca vasībhāvaṃ. Dhammamadesesīti dhammanti ādikalyāṇaṃ majjhekalyāṇaṃ…pe… nibbānañca nibbānagāminiñca paṭipadaṃ ācikkhi desesi paññapesi paṭṭhapesi vivari vibhaji uttānīakāsi pakāsesīti – yo te dhammamadesesi.
ਸਨ੍ਦਿਟ੍ਠਿਕਮਕਾਲਿਕਨ੍ਤਿ ਸਨ੍ਦਿਟ੍ਠਿਕਂ ਅਕਾਲਿਕਂ ਏਹਿਪਸ੍ਸਿਕਂ ਓਪਨੇਯ੍ਯਿਕਂ ਪਚ੍ਚਤ੍ਤਂ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ વਿਞ੍ਞੂਹੀਤਿ – ਏવਂ ਸਨ੍ਦਿਟ੍ਠਿਕਂ। ਅਥ વਾ, ਯੋ ਦਿਟ੍ਠੇવ ਧਮ੍ਮੇ ਅਰਿਯਂ ਅਟ੍ਠਙ੍ਗਿਕਂ ਮਗ੍ਗਂ ਭਾવੇਤਿ, ਤਸ੍ਸ ਮਗ੍ਗਸ੍ਸ ਅਨਨ੍ਤਰਾ ਸਮਨਨ੍ਤਰਾ ਅਧਿਗਚ੍ਛਤੇવ ਫਲਂ વਿਨ੍ਦਤਿ ਪਟਿਲਭਤੀਤਿ – ਏવਮ੍ਪਿ ਸਨ੍ਦਿਟ੍ਠਿਕਂ। ਅਕਾਲਿਕਨ੍ਤਿ ਯਥਾ ਮਨੁਸ੍ਸਾ ਕਾਲਿਕਂ ਧਨਂ ਦਤ੍વਾ ਅਨਨ੍ਤਰਾ ਨ ਲਭਨ੍ਤਿ, ਕਾਲਂ ਆਗਮੇਨ੍ਤਿ, ਨੇવਾਯਂ ਧਮ੍ਮੋ। ਯੋ ਦਿਟ੍ਠੇવ ਧਮ੍ਮੇ ਅਰਿਯਂ ਅਟ੍ਠਙ੍ਗਿਕਂ ਮਗ੍ਗਂ ਭਾવੇਤਿ; ਤਸ੍ਸ ਮਗ੍ਗਸ੍ਸ ਅਨਨ੍ਤਰਾ ਸਮਨਨ੍ਤਰਾ ਅਧਿਗਚ੍ਛਤੇવ ਫਲਂ વਿਨ੍ਦਤਿ ਪਟਿਲਭਤਿ, ਨ ਪਰਤ੍ਥ ਨ ਪਰਲੋਕੇ, ਏવਂ ਅਕਾਲਿਕਨ੍ਤਿ – ਸਨ੍ਦਿਟ੍ਠਿਕਮਕਾਲਿਕਂ।
Sandiṭṭhikamakālikanti sandiṭṭhikaṃ akālikaṃ ehipassikaṃ opaneyyikaṃ paccattaṃ veditabbaṃ viññūhīti – evaṃ sandiṭṭhikaṃ. Atha vā, yo diṭṭheva dhamme ariyaṃ aṭṭhaṅgikaṃ maggaṃ bhāveti, tassa maggassa anantarā samanantarā adhigacchateva phalaṃ vindati paṭilabhatīti – evampi sandiṭṭhikaṃ. Akālikanti yathā manussā kālikaṃ dhanaṃ datvā anantarā na labhanti, kālaṃ āgamenti, nevāyaṃ dhammo. Yo diṭṭheva dhamme ariyaṃ aṭṭhaṅgikaṃ maggaṃ bhāveti; tassa maggassa anantarā samanantarā adhigacchateva phalaṃ vindati paṭilabhati, na parattha na paraloke, evaṃ akālikanti – sandiṭṭhikamakālikaṃ.
ਤਣ੍ਹਕ੍ਖਯਮਨੀਤਿਕਨ੍ਤਿ । ਤਣ੍ਹਾਤਿ ਰੂਪਤਣ੍ਹਾ…ਪੇ॰… ਧਮ੍ਮਤਣ੍ਹਾ। ਤਣ੍ਹਕ੍ਖਯਨ੍ਤਿ ਤਣ੍ਹਕ੍ਖਯਂ ਰਾਗਕ੍ਖਯਂ ਦੋਸਕ੍ਖਯਂ ਮੋਹਕ੍ਖਯਂ ਗਤਿਕ੍ਖਯਂ ਉਪਪਤ੍ਤਿਕ੍ਖਯਂ ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਕ੍ਖਯਂ ਭવਕ੍ਖਯਂ ਸਂਸਾਰਕ੍ਖਯਂ વਟ੍ਟਕ੍ਖਯਂ। ਅਨੀਤਿਕਨ੍ਤਿ ਈਤਿ વੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ ਕਿਲੇਸਾ ਚ ਖਨ੍ਧਾ ਚ ਅਭਿਸਙ੍ਖਾਰਾ ਚ। ਈਤਿਪ੍ਪਹਾਨਂ ਈਤਿવੂਪਸਮਂ ਈਤਿਪਟਿਨਿਸ੍ਸਗ੍ਗਂ ਈਤਿਪਟਿਪ੍ਪਸ੍ਸਦ੍ਧਿਂ ਅਮਤਂ ਨਿਬ੍ਬਾਨਨ੍ਤਿ – ਤਣ੍ਹਕ੍ਖਯਮਨੀਤਿਕਂ।
Taṇhakkhayamanītikanti . Taṇhāti rūpataṇhā…pe… dhammataṇhā. Taṇhakkhayanti taṇhakkhayaṃ rāgakkhayaṃ dosakkhayaṃ mohakkhayaṃ gatikkhayaṃ upapattikkhayaṃ paṭisandhikkhayaṃ bhavakkhayaṃ saṃsārakkhayaṃ vaṭṭakkhayaṃ. Anītikanti īti vuccanti kilesā ca khandhā ca abhisaṅkhārā ca. Ītippahānaṃ ītivūpasamaṃ ītipaṭinissaggaṃ ītipaṭippassaddhiṃ amataṃ nibbānanti – taṇhakkhayamanītikaṃ.
ਯਸ੍ਸ ਨਤ੍ਥਿ ਉਪਮਾ ਕ੍વਚੀਤਿ। ਯਸ੍ਸਾਤਿ ਨਿਬ੍ਬਾਨਸ੍ਸ। ਨਤ੍ਥਿ ਉਪਮਾਤਿ ਉਪਮਾ ਨਤ੍ਥਿ, ਉਪਨਿਧਾ ਨਤ੍ਥਿ, ਸਦਿਸਂ ਨਤ੍ਥਿ, ਪਟਿਭਾਗੋ ਨਤ੍ਥਿ ਨ ਸਤਿ ਨ ਸਂવਿਜ੍ਜਤਿ ਨੁਪਲਬ੍ਭਤਿ। ਕ੍વਚੀਤਿ ਕ੍વਚਿ ਕਿਮ੍ਹਿਚਿ ਕਤ੍ਥਚਿ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਂ વਾ ਬਹਿਦ੍ਧਾ વਾ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਬਹਿਦ੍ਧਾ વਾਤਿ – ਯਸ੍ਸ ਨਤ੍ਥਿ ਉਪਮਾ ਕ੍વਚਿ। ਤੇਨਾਹ ਸੋ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ –
Yassanatthi upamā kvacīti. Yassāti nibbānassa. Natthi upamāti upamā natthi, upanidhā natthi, sadisaṃ natthi, paṭibhāgo natthi na sati na saṃvijjati nupalabbhati. Kvacīti kvaci kimhici katthaci ajjhattaṃ vā bahiddhā vā ajjhattabahiddhā vāti – yassa natthi upamā kvaci. Tenāha so brāhmaṇo –
‘‘ਯੋ ਤੇ ਧਮ੍ਮਮਦੇਸੇਸਿ, ਸਨ੍ਦਿਟ੍ਠਿਕਮਕਾਲਿਕਂ।
‘‘Yo te dhammamadesesi, sandiṭṭhikamakālikaṃ;
ਤਣ੍ਹਕ੍ਖਯਮਨੀਤਿਕਂ, ਯਸ੍ਸ ਨਤ੍ਥਿ ਉਪਮਾ ਕ੍વਚੀ’’ਤਿ॥
Taṇhakkhayamanītikaṃ, yassa natthi upamā kvacī’’ti.
੧੧੧.
111.
ਨਾਹਂ ਤਮ੍ਹਾ વਿਪ੍ਪવਸਾਮਿ, ਮੁਹੁਤ੍ਤਮਪਿ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣ।
Nāhaṃtamhā vippavasāmi, muhuttamapi brāhmaṇa;
ਗੋਤਮਾ ਭੂਰਿਪਞ੍ਞਾਣਾ, ਗੋਤਮਾ ਭੂਰਿਮੇਧਸਾ॥
Gotamā bhūripaññāṇā, gotamā bhūrimedhasā.
ਨਾਹਂ ਤਮ੍ਹਾ વਿਪ੍ਪવਸਾਮੀਤਿ ਨਾਹਂ ਬੁਦ੍ਧਮ੍ਹਾ વਿਪ੍ਪવਸਾਮਿ ਅਪੇਮਿ ਅਪਗਚ੍ਛਾਮਿ વਿਨਾ ਹੋਮੀਤਿ – ਨਾਹਂ ਤਮ੍ਹਾ વਿਪ੍ਪવਸਾਮਿ।
Nāhaṃ tamhā vippavasāmīti nāhaṃ buddhamhā vippavasāmi apemi apagacchāmi vinā homīti – nāhaṃ tamhā vippavasāmi.
ਮੁਹੁਤ੍ਤਮਪਿ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾਤਿ ਮੁਹੁਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਖਣਮ੍ਪਿ ਲਯਮ੍ਪਿ વਯਮ੍ਪਿ ਅਦ੍ਧਮ੍ਪੀਤਿ ਮੁਹੁਤ੍ਤਮਪਿ। ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾਤਿ ਗਾਰવੇਨ ਮਾਤੁਲਂ ਆਲਪਤਿ।
Muhuttamapi brāhmaṇāti muhuttampi khaṇampi layampi vayampi addhampīti muhuttamapi. Brāhmaṇāti gāravena mātulaṃ ālapati.
ਗੋਤਮਾ ਭੂਰਿਪਞ੍ਞਾਣਾਤਿ ਗੋਤਮਾ ਭੂਰਿਪਞ੍ਞਾਣਾ ਞਾਣਪਞ੍ਞਾਣਾ ਪਞ੍ਞਾਧਜਾ ਪਞ੍ਞਾਕੇਤੁਮ੍ਹਾ ਪਞ੍ਞਾਧਿਪਤੇਯ੍ਯਮ੍ਹਾ વਿਚਯਬਹੁਲਾ ਪવਿਚਯਬਹੁਲਾ ਓਕ੍ਖਾਯਨਬਹੁਲਾ ਸਮੋਕ੍ਖਾਯਨਧਮ੍ਮਾ વਿਭੂਤવਿਹਾਰਿਮ੍ਹਾ ਤਚ੍ਚਰਿਤਾ ਤਬ੍ਬਹੁਲਾ ਤਗ੍ਗਰੁਕਾ ਤਨ੍ਨਿਨ੍ਨਾ ਤਪ੍ਪੋਣਾ ਤਪ੍ਪਬ੍ਭਾਰਾ ਤਦਧਿਮੁਤ੍ਤਾ ਤਦਧਿਪਤੇਯ੍ਯਮ੍ਹਾਤਿ – ਗੋਤਮਾ ਭੂਰਿਪਞ੍ਞਾਣਾ।
Gotamā bhūripaññāṇāti gotamā bhūripaññāṇā ñāṇapaññāṇā paññādhajā paññāketumhā paññādhipateyyamhā vicayabahulā pavicayabahulā okkhāyanabahulā samokkhāyanadhammā vibhūtavihārimhā taccaritā tabbahulā taggarukā tanninnā tappoṇā tappabbhārā tadadhimuttā tadadhipateyyamhāti – gotamā bhūripaññāṇā.
ਗੋਤਮਾ ਭੂਰਿਮੇਧਸਾਤਿ ਭੂਰਿ વੁਚ੍ਚਤਿ ਪਥવੀ। ਭਗવਾ ਤਾਯ ਪਥવਿਸਮਾਯ ਪਞ੍ਞਾਯ વਿਪੁਲਾਯ વਿਤ੍ਥਤਾਯ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ। ਮੇਧਾ વੁਚ੍ਚਤਿ ਪਞ੍ਞਾ। ਯਾ ਪਞ੍ਞਾ ਪਜਾਨਨਾ…ਪੇ॰… ਅਮੋਹੋ ਧਮ੍ਮવਿਚਯੋ ਸਮ੍ਮਾਦਿਟ੍ਠਿ। ਭਗવਾ ਇਮਾਯ ਮੇਧਾਯ ਪਞ੍ਞਾਯ ਉਪੇਤੋ ਸਮੁਪੇਤੋ ਉਪਾਗਤੋ ਸਮੁਪਾਗਤੋ ਉਪਪਨ੍ਨੋ ਸਮੁਪਪਨ੍ਨੋ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ। ਤਸ੍ਮਾ ਬੁਦ੍ਧੋ ਸੁਮੇਧਸੋਤਿ – ਗੋਤਮਾ ਭੂਰਿਮੇਧਸਾ। ਤੇਨਾਹ ਥੇਰੋ ਪਿਙ੍ਗਿਯੋ –
Gotamā bhūrimedhasāti bhūri vuccati pathavī. Bhagavā tāya pathavisamāya paññāya vipulāya vitthatāya samannāgato. Medhā vuccati paññā. Yā paññā pajānanā…pe… amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi. Bhagavā imāya medhāya paññāya upeto samupeto upāgato samupāgato upapanno samupapanno samannāgato. Tasmā buddho sumedhasoti – gotamā bhūrimedhasā. Tenāha thero piṅgiyo –
‘‘ਨਾਹਂ ਤਮ੍ਹਾ વਿਪ੍ਪવਸਾਮਿ, ਮੁਹੁਤ੍ਤਮਪਿ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣ।
‘‘Nāhaṃ tamhā vippavasāmi, muhuttamapi brāhmaṇa;
ਗੋਤਮਾ ਭੂਰਿਪਞ੍ਞਾਣਾ, ਗੋਤਮਾ ਭੂਰਿਮੇਧਸਾ’’ਤਿ॥
Gotamā bhūripaññāṇā, gotamā bhūrimedhasā’’ti.
੧੧੨.
112.
ਯੋ ਮੇ ਧਮ੍ਮਮਦੇਸੇਸਿ, ਸਨ੍ਦਿਟ੍ਠਿਕਮਕਾਲਿਕਂ।
Yome dhammamadesesi, sandiṭṭhikamakālikaṃ;
ਤਣ੍ਹਕ੍ਖਯਮਨੀਤਿਕਂ , ਯਸ੍ਸ ਨਤ੍ਥਿ ਉਪਮਾ ਕ੍વਚਿ॥
Taṇhakkhayamanītikaṃ, yassa natthi upamā kvaci.
ਯੋ ਮੇ ਧਮ੍ਮਮਦੇਸੇਸੀਤਿ ਯੋ ਸੋ ਭਗવਾ ਸਯਮ੍ਭੂ ਅਨਾਚਰਿਯਕੋ ਪੁਬ੍ਬੇ ਅਨਨੁਸ੍ਸੁਤੇਸੁ ਧਮ੍ਮੇਸੁ ਸਾਮਂ ਸਚ੍ਚਾਨਿ ਅਭਿਸਮ੍ਬੁਜ੍ਝਿ, ਤਤ੍ਥ ਚ ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਤਂ ਪਤ੍ਤੋ ਬਲੇਸੁ ਚ વਸੀਭਾવਂ। ਧਮ੍ਮਮਦੇਸੇਸੀਤਿ। ਧਮ੍ਮਨ੍ਤਿ ਆਦਿਕਲ੍ਯਾਣਂ ਮਜ੍ਝੇਕਲ੍ਯਾਣਂ ਪਰਿਯੋਸਾਨਕਲ੍ਯਾਣਂ ਸਾਤ੍ਥਂ ਸਬ੍ਯਞ੍ਜਨਂ ਕੇવਲਪਰਿਪੁਣ੍ਣਂ ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਂ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਂ, ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨੇ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਸਮ੍ਮਪ੍ਪਧਾਨੇ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਇਦ੍ਧਿਪਾਦੇ ਪਞ੍ਚਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਿ ਪਞ੍ਚ ਬਲਾਨਿ ਸਤ੍ਤ ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗੇ ਅਰਿਯਂ ਅਟ੍ਠਙ੍ਗਿਕਂ ਮਗ੍ਗਂ ਨਿਬ੍ਬਾਨਞ੍ਚ ਨਿਬ੍ਬਾਨਗਾਮਿਨਿਞ੍ਚ ਪਟਿਪਦਂ ਆਚਿਕ੍ਖਿ ਦੇਸੇਸਿ ਪਞ੍ਞਪੇਸਿ ਪਟ੍ਠਪੇਸਿ વਿવਰਿ વਿਭਜਿ ਉਤ੍ਤਾਨੀਅਕਾਸਿ ਪਕਾਸੇਸੀਤਿ – ਯੋ ਮੇ ਧਮ੍ਮਮਦੇਸੇਸਿ।
Yo me dhammamadesesīti yo so bhagavā sayambhū anācariyako pubbe ananussutesu dhammesu sāmaṃ saccāni abhisambujjhi, tattha ca sabbaññutaṃ patto balesu ca vasībhāvaṃ. Dhammamadesesīti. Dhammanti ādikalyāṇaṃ majjhekalyāṇaṃ pariyosānakalyāṇaṃ sātthaṃ sabyañjanaṃ kevalaparipuṇṇaṃ parisuddhaṃ brahmacariyaṃ, cattāro satipaṭṭhāne cattāro sammappadhāne cattāro iddhipāde pañcindriyāni pañca balāni satta bojjhaṅge ariyaṃ aṭṭhaṅgikaṃ maggaṃ nibbānañca nibbānagāminiñca paṭipadaṃ ācikkhi desesi paññapesi paṭṭhapesi vivari vibhaji uttānīakāsi pakāsesīti – yo me dhammamadesesi.
ਸਨ੍ਦਿਟ੍ਠਿਕਮਕਾਲਿਕਨ੍ਤਿ ਸਨ੍ਦਿਟ੍ਠਿਕਂ ਅਕਾਲਿਕਂ ਏਹਿਪਸ੍ਸਿਕਂ ਓਪਨੇਯ੍ਯਿਕਂ ਪਚ੍ਚਤ੍ਤਂ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ વਿਞ੍ਞੂਹੀਤਿ, ਏવਂ ਸਨ੍ਦਿਟ੍ਠਿਕਂ। ਅਥ વਾ, ਯੋ ਦਿਟ੍ਠੇવ ਧਮ੍ਮੇ ਅਰਿਯਂ ਅਟ੍ਠਙ੍ਗਿਕਂ ਮਗ੍ਗਂ ਭਾવੇਤਿ, ਤਸ੍ਸ ਮਗ੍ਗਸ੍ਸ ਅਨਨ੍ਤਰਾ ਸਮਨਨ੍ਤਰਾ ਅਧਿਗਚ੍ਛਤੇવ ਫਲਂ વਿਨ੍ਦਤਿ ਪਟਿਲਭਤੀਤਿ, ਏવਮ੍ਪਿ ਸਨ੍ਦਿਟ੍ਠਿਕਂ। ਅਕਾਲਿਕਨ੍ਤਿ ਯਥਾ ਮਨੁਸ੍ਸਾ ਕਾਲਿਕਂ ਧਨਂ ਦਤ੍વਾ ਅਨਨ੍ਤਰਾ ਨ ਲਭਨ੍ਤਿ, ਕਾਲਂ ਆਗਮੇਨ੍ਤਿ, ਨੇવਾਯਂ ਧਮ੍ਮੋ। ਯੋ ਦਿਟ੍ਠੇવ ਧਮ੍ਮੇ ਅਰਿਯਂ ਅਟ੍ਠਙ੍ਗਿਕਂ ਮਗ੍ਗਂ ਭਾવੇਤਿ, ਤਸ੍ਸ ਮਗ੍ਗਸ੍ਸ ਅਨਨ੍ਤਰਾ ਸਮਨਨ੍ਤਰਾ ਅਧਿਗਚ੍ਛਤੇવ ਫਲਂ વਿਨ੍ਦਤਿ ਪਟਿਲਭਤਿ, ਨ ਪਰਤ੍ਥ ਨ ਪਰਲੋਕੇ, ਏવਂ ਅਕਾਲਿਕਨ੍ਤਿ – ਸਨ੍ਦਿਟ੍ਠਿਕਮਕਾਲਿਕਂ।
Sandiṭṭhikamakālikanti sandiṭṭhikaṃ akālikaṃ ehipassikaṃ opaneyyikaṃ paccattaṃ veditabbaṃ viññūhīti, evaṃ sandiṭṭhikaṃ. Atha vā, yo diṭṭheva dhamme ariyaṃ aṭṭhaṅgikaṃ maggaṃ bhāveti, tassa maggassa anantarā samanantarā adhigacchateva phalaṃ vindati paṭilabhatīti, evampi sandiṭṭhikaṃ. Akālikanti yathā manussā kālikaṃ dhanaṃ datvā anantarā na labhanti, kālaṃ āgamenti, nevāyaṃ dhammo. Yo diṭṭheva dhamme ariyaṃ aṭṭhaṅgikaṃ maggaṃ bhāveti, tassa maggassa anantarā samanantarā adhigacchateva phalaṃ vindati paṭilabhati, na parattha na paraloke, evaṃ akālikanti – sandiṭṭhikamakālikaṃ.
ਤਣ੍ਹਕ੍ਖਯਮਨੀਤਿਕਨ੍ਤਿ । ਤਣ੍ਹਾਤਿ ਰੂਪਤਣ੍ਹਾ…ਪੇ॰… ਧਮ੍ਮਤਣ੍ਹਾ। ਤਣ੍ਹਕ੍ਖਯਨ੍ਤਿ ਤਣ੍ਹਕ੍ਖਯਂ ਰਾਗਕ੍ਖਯਂ ਦੋਸਕ੍ਖਯਂ ਮੋਹਕ੍ਖਯਂ ਗਤਿਕ੍ਖਯਂ ਉਪਪਤ੍ਤਿਕ੍ਖਯਂ ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਕ੍ਖਯਂ ਭવਕ੍ਖਯਂ ਸਂਸਾਰਕ੍ਖਯਂ વਟ੍ਟਕ੍ਖਯਂ। ਅਨੀਤਿਕਨ੍ਤਿ ਈਤਿ વੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ ਕਿਲੇਸਾ ਚ ਖਨ੍ਧਾ ਚ ਅਭਿਸਙ੍ਖਾਰਾ ਚ। ਈਤਿਪ੍ਪਹਾਨਂ ਈਤਿવੂਪਸਮਂ ਈਤਿਪਟਿਪ੍ਪਸ੍ਸਦ੍ਧਿਂ ਅਮਤਂ ਨਿਬ੍ਬਾਨਨ੍ਤਿ – ਤਣ੍ਹਕ੍ਖਯਮਨੀਤਿਕਂ।
Taṇhakkhayamanītikanti . Taṇhāti rūpataṇhā…pe… dhammataṇhā. Taṇhakkhayanti taṇhakkhayaṃ rāgakkhayaṃ dosakkhayaṃ mohakkhayaṃ gatikkhayaṃ upapattikkhayaṃ paṭisandhikkhayaṃ bhavakkhayaṃ saṃsārakkhayaṃ vaṭṭakkhayaṃ. Anītikanti īti vuccanti kilesā ca khandhā ca abhisaṅkhārā ca. Ītippahānaṃ ītivūpasamaṃ ītipaṭippassaddhiṃ amataṃ nibbānanti – taṇhakkhayamanītikaṃ.
ਯਸ੍ਸ ਨਤ੍ਥਿ ਉਪਮਾ ਕ੍વਚੀਤਿ। ਯਸ੍ਸਾਤਿ ਨਿਬ੍ਬਾਨਸ੍ਸ। ਨਤ੍ਥਿ ਉਪਮਾਤਿ ਉਪਮਾ ਨਤ੍ਥਿ, ਉਪਨਿਧਾ ਨਤ੍ਥਿ, ਸਦਿਸਂ ਨਤ੍ਥਿ, ਪਟਿਭਾਗੋ ਨਤ੍ਥਿ ਨ ਅਤ੍ਥਿ ਨ ਸਂવਿਜ੍ਜਤਿ ਨੁਪਲਬ੍ਭਤਿ। ਕ੍વਚੀਤਿ ਕ੍વਚਿ ਕਿਮ੍ਹਿਚਿ ਕਤ੍ਥਚਿ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਂ વਾ ਬਹਿਦ੍ਧਾ વਾ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਬਹਿਦ੍ਧਾ વਾਤਿ – ਯਸ੍ਸ ਨਤ੍ਥਿ ਉਪਮਾ ਕ੍વਚਿ। ਤੇਨਾਹ ਥੇਰੋ ਪਿਙ੍ਗਿਯੋ –
Yassa natthi upamā kvacīti. Yassāti nibbānassa. Natthi upamāti upamā natthi, upanidhā natthi, sadisaṃ natthi, paṭibhāgo natthi na atthi na saṃvijjati nupalabbhati. Kvacīti kvaci kimhici katthaci ajjhattaṃ vā bahiddhā vā ajjhattabahiddhā vāti – yassa natthi upamā kvaci. Tenāha thero piṅgiyo –
‘‘ਯੋ ਮੇ ਧਮ੍ਮਮਦੇਸੇਸਿ, ਸਨ੍ਦਿਟ੍ਠਿਕਮਕਾਲਿਕਂ।
‘‘Yo me dhammamadesesi, sandiṭṭhikamakālikaṃ;
ਤਣ੍ਹਕ੍ਖਯਮਨੀਤਿਕਂ, ਯਸ੍ਸ ਨਤ੍ਥਿ ਉਪਮਾ ਕ੍વਚੀ’’ਤਿ॥
Taṇhakkhayamanītikaṃ, yassa natthi upamā kvacī’’ti.
੧੧੩.
113.
ਪਸ੍ਸਾਮਿ ਨਂ ਮਨਸਾ ਚਕ੍ਖੁਨਾવ, ਰਤ੍ਤਿਨ੍ਦਿવਂ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣ ਅਪ੍ਪਮਤ੍ਤੋ।
Passāmi naṃ manasā cakkhunāva, rattindivaṃ brāhmaṇa appamatto;
ਨਮਸ੍ਸਮਾਨੋ વਿવਸੇਮਿ 59 ਰਤ੍ਤਿਂ, ਤੇਨੇવ ਮਞ੍ਞਾਮਿ ਅવਿਪ੍ਪવਾਸਂ॥
Namassamāno vivasemi60rattiṃ, teneva maññāmi avippavāsaṃ.
ਪਸ੍ਸਾਮਿ ਨਂ ਮਨਸਾ ਚਕ੍ਖੁਨਾવਾਤਿ ਯਥਾ ਚਕ੍ਖੁਮਾ ਪੁਰਿਸੋ ਆਲੋਕੇ ਰੂਪਗਤਾਨਿ ਪਸ੍ਸੇਯ੍ਯ ਦਕ੍ਖੇਯ੍ਯ ਓਲੋਕੇਯ੍ਯ ਨਿਜ੍ਝਾਯੇਯ੍ਯ ਉਪਪਰਿਕ੍ਖੇਯ੍ਯ, ਏવਮੇવਾਹਂ ਬੁਦ੍ਧਂ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਮਨਸਾ ਪਸ੍ਸਾਮਿ ਦਕ੍ਖਾਮਿ ਓਲੋਕੇਮਿ ਨਿਜ੍ਝਾਯਾਮਿ ਉਪਪਰਿਕ੍ਖਾਮੀਤਿ – ਪਸ੍ਸਾਮਿ ਨਂ ਮਨਸਾ ਚਕ੍ਖੁਨਾવ।
Passāmi naṃ manasā cakkhunāvāti yathā cakkhumā puriso āloke rūpagatāni passeyya dakkheyya olokeyya nijjhāyeyya upaparikkheyya, evamevāhaṃ buddhaṃ bhagavantaṃ manasā passāmi dakkhāmi olokemi nijjhāyāmi upaparikkhāmīti – passāmi naṃ manasā cakkhunāva.
ਰਤ੍ਤਿਨ੍ਦਿવਂ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣ ਅਪ੍ਪਮਤ੍ਤੋਤਿ ਰਤ੍ਤਿਞ੍ਚ ਦਿવਾ ਚ ਬੁਦ੍ਧਾਨੁਸ੍ਸਤਿਂ ਮਨਸਾ ਭਾવੇਨ੍ਤੋ ਅਪ੍ਪਮਤ੍ਤੋਤਿ – ਰਤ੍ਤਿਨ੍ਦਿવਂ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣ ਅਪ੍ਪਮਤ੍ਤੋ।
Rattindivaṃ brāhmaṇa appamattoti rattiñca divā ca buddhānussatiṃ manasā bhāvento appamattoti – rattindivaṃ brāhmaṇa appamatto.
ਨਮਸ੍ਸਮਾਨੋ વਿવਸੇਮਿ ਰਤ੍ਤਿਨ੍ਤਿ। ਨਮਸ੍ਸਮਾਨੋਤਿ ਕਾਯੇਨ વਾ ਨਮਸ੍ਸਮਾਨੋ, વਾਚਾਯ વਾ ਨਮਸ੍ਸਮਾਨੋ, ਚਿਤ੍ਤੇਨ વਾ ਨਮਸ੍ਸਮਾਨੋ, ਅਨ੍વਤ੍ਥਪਟਿਪਤ੍ਤਿਯਾ વਾ ਨਮਸ੍ਸਮਾਨੋ, ਧਮ੍ਮਾਨੁਧਮ੍ਮਪਟਿਪਤ੍ਤਿਯਾ વਾ ਨਮਸ੍ਸਮਾਨੋ ਸਕ੍ਕਾਰਮਾਨੋ ਗਰੁਕਾਰਮਾਨੋ ਮਾਨਯਮਾਨੋ ਪੂਜਯਮਾਨੋ ਰਤ੍ਤਿਨ੍ਦਿવਂ વਿવਸੇਮਿ ਅਤਿਨਾਮੇਮਿ ਅਤਿਕ੍ਕਮੇਮੀਤਿ – ਨਮਸ੍ਸਮਾਨੋ વਿવਸੇਮਿ ਰਤ੍ਤਿਂ।
Namassamāno vivasemi rattinti. Namassamānoti kāyena vā namassamāno, vācāya vā namassamāno, cittena vā namassamāno, anvatthapaṭipattiyā vā namassamāno, dhammānudhammapaṭipattiyā vā namassamāno sakkāramāno garukāramāno mānayamāno pūjayamāno rattindivaṃ vivasemi atināmemi atikkamemīti – namassamāno vivasemi rattiṃ.
ਤੇਨੇવ ਮਞ੍ਞਾਮਿ ਅવਿਪ੍ਪવਾਸਨ੍ਤਿ ਤਾਯ ਬੁਦ੍ਧਾਨੁਸ੍ਸਤਿਯਾ ਭਾવੇਨ੍ਤੋ ਅવਿਪ੍ਪવਾਸੋਤਿ ਤਂ ਮਞ੍ਞਾਮਿ, ਅવਿਪ੍ਪવੁਟ੍ਠੋਤਿ ਤਂ ਮਞ੍ਞਾਮਿ ਜਾਨਾਮਿ। ਏવਂ ਜਾਨਾਮਿ ਏવਂ ਆਜਾਨਾਮਿ ਏવਂ વਿਜਾਨਾਮਿ ਏવਂ ਪਟਿવਿਜਾਨਾਮਿ ਏવਂ ਪਟਿવਿਜ੍ਝਾਮੀਤਿ – ਤੇਨੇવ ਮਞ੍ਞਾਮਿ ਅવਿਪ੍ਪવਾਸਂ। ਤੇਨਾਹ ਥੇਰੋ ਪਿਙ੍ਗਿਯੋ –
Teneva maññāmi avippavāsanti tāya buddhānussatiyā bhāvento avippavāsoti taṃ maññāmi, avippavuṭṭhoti taṃ maññāmi jānāmi. Evaṃ jānāmi evaṃ ājānāmi evaṃ vijānāmi evaṃ paṭivijānāmi evaṃ paṭivijjhāmīti – teneva maññāmi avippavāsaṃ. Tenāha thero piṅgiyo –
‘‘ਪਸ੍ਸਾਮਿ ਨਂ ਮਨਸਾ ਚਕ੍ਖੁਨਾવ, ਰਤ੍ਤਿਨ੍ਦਿવਂ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣ ਅਪ੍ਪਮਤ੍ਤੋ।
‘‘Passāmi naṃ manasā cakkhunāva, rattindivaṃ brāhmaṇa appamatto;
ਨਮਸ੍ਸਮਾਨੋ વਿવਸੇਮਿ ਰਤ੍ਤਿਂ, ਤੇਨੇવ ਮਞ੍ਞਾਮਿ ਅવਿਪ੍ਪવਾਸ’’ਨ੍ਤਿ॥
Namassamāno vivasemi rattiṃ, teneva maññāmi avippavāsa’’nti.
੧੧੪.
114.
ਸਦ੍ਧਾ ਚ ਪੀਤਿ ਚ ਮਨੋ ਸਤਿ ਚ, ਨਾਪੇਨ੍ਤਿਮੇ ਗੋਤਮਸਾਸਨਮ੍ਹਾ।
Saddhāca pīti ca mano sati ca,nāpentimegotamasāsanamhā;
ਯਂ ਯਂ ਦਿਸਂ વਜਤਿ ਭੂਰਿਪਞ੍ਞੋ, ਸ ਤੇਨ ਤੇਨੇવ ਨਤੋਹਮਸ੍ਮਿ॥
Yaṃ yaṃ disaṃ vajati bhūripañño, sa tena teneva natohamasmi.
ਸਦ੍ਧਾ ਚ ਪੀਤਿ ਚ ਮਨੋ ਸਤਿ ਚਾਤਿ। ਸਦ੍ਧਾਤਿ ਯਾ ਚ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਆਰਬ੍ਭ ਸਦ੍ਧਾ ਸਦ੍ਦਹਨਾ 61 ਓਕਪ੍ਪਨਾ ਅਭਿਪ੍ਪਸਾਦੋ ਸਦ੍ਧਾ ਸਦ੍ਧਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ ਸਦ੍ਧਾਬਲਂ। ਪੀਤੀਤਿ ਯਾ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਆਰਬ੍ਭ ਪੀਤਿ ਪਾਮੋਜ੍ਜਂ 62 ਮੋਦਨਾ ਆਮੋਦਨਾ ਪਮੋਦਨਾ ਹਾਸੋ ਪਹਾਸੋ વਿਤ੍ਤਿ ਤੁਟ੍ਠਿ ਓਦਗ੍ਯਂ ਅਤ੍ਤਮਨਤਾ ਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ। ਮਨੋਤਿ ਯਞ੍ਚ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਆਰਬ੍ਭ ਚਿਤ੍ਤਂ ਮਨੋ ਮਾਨਸਂ ਹਦਯਂ ਪਣ੍ਡਰਂ ਮਨੋ ਮਨਾਯਤਨਂ ਮਨਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ વਿਞ੍ਞਾਣਂ વਿਞ੍ਞਾਣਕ੍ਖਨ੍ਧੋ ਤਜ੍ਜਾ ਮਨੋવਿਞ੍ਞਾਣਧਾਤੁ। ਸਤੀਤਿ ਯਾ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਆਰਬ੍ਭ ਸਤਿ ਅਨੁਸ੍ਸਤਿ ਸਮ੍ਮਾਸਤੀਤਿ – ਸਦ੍ਧਾ ਚ ਪੀਤਿ ਚ ਮਨੋ ਸਤਿ ਚ।
Saddhā ca pīti ca mano sati cāti. Saddhāti yā ca bhagavantaṃ ārabbha saddhā saddahanā 63 okappanā abhippasādo saddhā saddhindriyaṃ saddhābalaṃ. Pītīti yā bhagavantaṃ ārabbha pīti pāmojjaṃ 64 modanā āmodanā pamodanā hāso pahāso vitti tuṭṭhi odagyaṃ attamanatā cittassa. Manoti yañca bhagavantaṃ ārabbha cittaṃ mano mānasaṃ hadayaṃ paṇḍaraṃ mano manāyatanaṃ manindriyaṃ viññāṇaṃ viññāṇakkhandho tajjā manoviññāṇadhātu. Satīti yā bhagavantaṃ ārabbha sati anussati sammāsatīti – saddhā ca pīti ca mano sati ca.
ਨਾਪੇਨ੍ਤਿਮੇ ਗੋਤਮਸਾਸਨਮ੍ਹਾਤਿ ਇਮੇ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਧਮ੍ਮਾ ਗੋਤਮਸਾਸਨਾ ਬੁਦ੍ਧਸਾਸਨਾ ਜਿਨਸਾਸਨਾ ਤਥਾਗਤਸਾਸਨਾ ਅਰਹਨ੍ਤਸਾਸਨਾ ਨਾਪੇਨ੍ਤਿ ਨ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ ਨ વਿਜਹਨ੍ਤਿ ਨ વਿਨਾਸੇਨ੍ਤੀਤਿ – ਨਾਪੇਨ੍ਤਿਮੇ ਗੋਤਮਸਾਸਨਮ੍ਹਾ।
Nāpentime gotamasāsanamhāti ime cattāro dhammā gotamasāsanā buddhasāsanā jinasāsanā tathāgatasāsanā arahantasāsanā nāpenti na gacchanti na vijahanti na vināsentīti – nāpentime gotamasāsanamhā.
ਯਂ ਯਂ ਦਿਸਂ વਜਤਿ ਭੂਰਿਪਞ੍ਞੋਤਿ। ਯਂ ਯਂ ਦਿਸਨ੍ਤਿ ਪੁਰਤ੍ਥਿਮਂ વਾ ਦਿਸਂ ਪਚ੍ਛਿਮਂ વਾ ਦਿਸਂ ਦਕ੍ਖਿਣਂ વਾ ਦਿਸਂ ਉਤ੍ਤਰਂ વਾ ਦਿਸਂ વਜਤਿ ਗਚ੍ਛਤਿ ਕਮਤਿ ਅਭਿਕ੍ਕਮਤਿ। ਭੂਰਿਪਞ੍ਞੋਤਿ ਭੂਰਿਪਞ੍ਞੋ ਮਹਾਪਞ੍ਞੋ ਤਿਕ੍ਖਪਞ੍ਞੋ ਪੁਥੁਪਞ੍ਞੋ ਹਾਸਪਞ੍ਞੋ ਜવਨਪਞ੍ਞੋ ਨਿਬ੍ਬੇਧਿਕਪਞ੍ਞੋ । ਭੂਰਿ વੁਚ੍ਚਤਿ ਪਥવੀ। ਭਗવਾ ਤਾਯ ਪਥવਿਸਮਾਯ ਪਞ੍ਞਾਯ વਿਪੁਲਾਯ વਿਤ੍ਥਤਾਯ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋਤਿ – ਯਂ ਯਂ ਦਿਸਂ વਜਤਿ ਭੂਰਿਪਞ੍ਞੋ।
Yaṃ yaṃ disaṃ vajati bhūripaññoti. Yaṃ yaṃ disanti puratthimaṃ vā disaṃ pacchimaṃ vā disaṃ dakkhiṇaṃ vā disaṃ uttaraṃ vā disaṃ vajati gacchati kamati abhikkamati. Bhūripaññoti bhūripañño mahāpañño tikkhapañño puthupañño hāsapañño javanapañño nibbedhikapañño . Bhūri vuccati pathavī. Bhagavā tāya pathavisamāya paññāya vipulāya vitthatāya samannāgatoti – yaṃ yaṃ disaṃ vajati bhūripañño.
ਸ ਤੇਨ ਤੇਨੇવ ਨਤੋਹਮਸ੍ਮੀਤਿ ਸੋ ਯੇਨ ਬੁਦ੍ਧੋ ਤੇਨ ਤੇਨੇવ ਨਤੋ ਤਨ੍ਨਿਨ੍ਨੋ ਤਪ੍ਪੋਣੋ ਤਪ੍ਪਬ੍ਭਾਰੋ ਤਦਧਿਮੁਤ੍ਤੋ ਤਦਧਿਪਤੇਯ੍ਯੋਤਿ – ਸ ਤੇਨ ਤੇਨੇવ ਨਤੋਹਮਸ੍ਮਿ। ਤੇਨਾਹ ਥੇਰੋ ਪਿਙ੍ਗਿਯੋ –
Sa tena teneva natohamasmīti so yena buddho tena teneva nato tanninno tappoṇo tappabbhāro tadadhimutto tadadhipateyyoti – sa tena teneva natohamasmi. Tenāha thero piṅgiyo –
‘‘ਸਦ੍ਧਾ ਚ ਪੀਤਿ ਚ ਮਨੋ ਸਤਿ ਚ, ਨਾਪੇਨ੍ਤਿਮੇ ਗੋਤਮਸਾਸਨਮ੍ਹਾ।
‘‘Saddhā ca pīti ca mano sati ca, nāpentime gotamasāsanamhā;
ਯਂ ਯਂ ਦਿਸਂ વਜਤਿ ਭੂਰਿਪਞ੍ਞੋ, ਸ ਤੇਨ ਤੇਨੇવ ਨਤੋਹਮਸ੍ਮੀ’’ਤਿ॥
Yaṃ yaṃ disaṃ vajati bhūripañño, sa tena teneva natohamasmī’’ti.
੧੧੫.
115.
ਜਿਣ੍ਣਸ੍ਸ ਮੇ ਦੁਬ੍ਬਲਥਾਮਕਸ੍ਸ, ਤੇਨੇવ ਕਾਯੋ ਨ ਪਲੇਤਿ ਤਤ੍ਥ।
Jiṇṇassa me dubbalathāmakassa,teneva kāyo na paleti tattha;
ਸਙ੍ਕਪ੍ਪਯਨ੍ਤਾਯ વਜਾਮਿ ਨਿਚ੍ਚਂ, ਮਨੋ ਹਿ ਮੇ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣ ਤੇਨ ਯੁਤ੍ਤੋ॥
Saṅkappayantāya vajāmi niccaṃ, mano hi me brāhmaṇa tena yutto.
ਜਿਣ੍ਣਸ੍ਸ ਮੇ ਦੁਬ੍ਬਲਥਾਮਕਸ੍ਸਾਤਿ ਜਿਣ੍ਣਸ੍ਸ વੁਡ੍ਢਸ੍ਸ ਮਹਲ੍ਲਕਸ੍ਸ ਅਦ੍ਧਗਤਸ੍ਸ વਯੋਅਨੁਪ੍ਪਤ੍ਤਸ੍ਸ। ਦੁਬ੍ਬਲਥਾਮਕਸ੍ਸਾਤਿ ਦੁਬ੍ਬਲਥਾਮਕਸ੍ਸ ਅਪ੍ਪਥਾਮਕਸ੍ਸ ਪਰਿਤ੍ਤਥਾਮਕਸ੍ਸਾਤਿ – ਜਿਣ੍ਣਸ੍ਸ ਮੇ ਦੁਬ੍ਬਲਥਾਮਕਸ੍ਸ।
Jiṇṇassa me dubbalathāmakassāti jiṇṇassa vuḍḍhassa mahallakassa addhagatassa vayoanuppattassa. Dubbalathāmakassāti dubbalathāmakassa appathāmakassa parittathāmakassāti – jiṇṇassa me dubbalathāmakassa.
ਤੇਨੇવ ਕਾਯੋ ਨ ਪਲੇਤਿ ਤਤ੍ਥਾਤਿ ਕਾਯੋ ਯੇਨ ਬੁਦ੍ਧੋ ਤੇਨ ਨ ਪਲੇਤਿ ਨ વਜਤਿ ਨ ਗਚ੍ਛਤਿ ਨਾਤਿਕ੍ਕਮਤੀਤਿ – ਤੇਨੇવ ਕਾਯੋ ਨ ਪਲੇਤਿ ਤਤ੍ਥ।
Tenevakāyo na paleti tatthāti kāyo yena buddho tena na paleti na vajati na gacchati nātikkamatīti – teneva kāyo na paleti tattha.
ਸਙ੍ਕਪ੍ਪਯਨ੍ਤਾਯ વਜਾਮਿ ਨਿਚ੍ਚਨ੍ਤਿ ਸਙ੍ਕਪ੍ਪਗਮਨੇਨ વਿਤਕ੍ਕਗਮਨੇਨ ਞਾਣਗਮਨੇਨ ਪਞ੍ਞਾਗਮਨੇਨ ਬੁਦ੍ਧਿਗਮਨੇਨ વਜਾਮਿ ਗਚ੍ਛਾਮਿ ਅਤਿਕ੍ਕਮਾਮੀਤਿ – ਸਙ੍ਕਪ੍ਪਯਨ੍ਤਾਯ વਜਾਮਿ ਨਿਚ੍ਚਂ।
Saṅkappayantāyavajāmi niccanti saṅkappagamanena vitakkagamanena ñāṇagamanena paññāgamanena buddhigamanena vajāmi gacchāmi atikkamāmīti – saṅkappayantāya vajāmi niccaṃ.
ਮਨੋ ਹਿ ਮੇ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣ ਤੇਨ ਯੁਤ੍ਤੋਤਿ। ਮਨੋਤਿ ਯਂ ਚਿਤ੍ਤਂ ਮਨੋ ਮਾਨਸਂ…ਪੇ॰… ਤਜ੍ਜਾ ਮਨੋવਿਞ੍ਞਾਣਧਾਤੁ। ਮਨੋ ਹਿ ਮੇ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣ ਤੇਨ ਯੁਤ੍ਤੋਤਿ ਮਨੋ ਯੇਨ ਬੁਦ੍ਧੋ ਤੇਨ ਯੁਤ੍ਤੋ ਪਯੁਤ੍ਤੋ ਸਂਯੁਤ੍ਤੋਤਿ – ਮਨੋ ਹਿ ਮੇ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣ ਤੇਨ ਯੁਤ੍ਤੋ। ਤੇਨਾਹ ਥੇਰੋ ਪਿਙ੍ਗਿਯੋ –
Mano hi me brāhmaṇa tena yuttoti. Manoti yaṃ cittaṃ mano mānasaṃ…pe… tajjā manoviññāṇadhātu. Mano hi me brāhmaṇa tena yuttoti mano yena buddho tena yutto payutto saṃyuttoti – mano hi me brāhmaṇa tena yutto. Tenāha thero piṅgiyo –
‘‘ਜਿਣ੍ਣਸ੍ਸ ਮੇ ਦੁਬ੍ਬਲਥਾਮਕਸ੍ਸ, ਤੇਨੇવ ਕਾਯੋ ਨ ਪਲੇਤਿ ਤਤ੍ਥ।
‘‘Jiṇṇassa me dubbalathāmakassa, teneva kāyo na paleti tattha;
ਸਙ੍ਕਪ੍ਪਯਨ੍ਤਾਯ વਜਾਮਿ ਨਿਚ੍ਚਂ, ਮਨੋ ਹਿ ਮੇ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣ ਤੇਨ ਯੁਤ੍ਤੋ’’ਤਿ॥
Saṅkappayantāya vajāmi niccaṃ, mano hi me brāhmaṇa tena yutto’’ti.
੧੧੬.
116.
ਪਙ੍ਕੇ ਸਯਾਨੋ ਪਰਿਫਨ੍ਦਮਾਨੋ, ਦੀਪਾ ਦੀਪਂ ਉਪਲ੍ਲવਿਂ।
Paṅke sayāno pariphandamāno, dīpā dīpaṃ upallaviṃ;
ਅਥਦ੍ਦਸਾਸਿਂ ਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਂ, ਓਘਤਿਣ੍ਣਮਨਾਸવਂ॥
Athaddasāsiṃ sambuddhaṃ, oghatiṇṇamanāsavaṃ.
ਪਙ੍ਕੇ ਸਯਾਨੋ ਪਰਿਫਨ੍ਦਮਾਨੋਤਿ। ਪਙ੍ਕੇ ਸਯਾਨੋਤਿ ਕਾਮਪਙ੍ਕੇ ਕਾਮਕਦ੍ਦਮੇ ਕਾਮਕਿਲੇਸੇ ਕਾਮਬਲ਼ਿਸੇ ਕਾਮਪਰਿਲ਼ਾਹੇ ਕਾਮਪਲਿਬੋਧੇ ਸੇਮਾਨੋ ਸਯਮਾਨੋ વਸਮਾਨੋ ਆવਸਮਾਨੋ ਪਰਿવਸਮਾਨੋ 65 ਤਿ – ਪਙ੍ਕੇ ਸਯਾਨੋ। ਪਰਿਫਨ੍ਦਮਾਨੋਤਿ ਤਣ੍ਹਾਫਨ੍ਦਨਾਯ ਫਨ੍ਦਮਾਨੋ, ਦਿਟ੍ਠਿਫਨ੍ਦਨਾਯ ਫਨ੍ਦਮਾਨੋ , ਕਿਲੇਸਫਨ੍ਦਨਾਯ ਫਨ੍ਦਮਾਨੋ, ਪਯੋਗਫਨ੍ਦਨਾਯ ਫਨ੍ਦਮਾਨੋ, વਿਪਾਕਫਨ੍ਦਨਾਯ ਫਨ੍ਦਮਾਨੋ, ਮਨੋਦੁਚ੍ਚਰਿਤਫਨ੍ਦਨਾਯ ਫਨ੍ਦਮਾਨੋ, ਰਤ੍ਤੋ ਰਾਗੇਨ ਫਨ੍ਦਮਾਨੋ, ਦੁਟ੍ਠੋ ਦੋਸੇਨ ਫਨ੍ਦਮਾਨੋ, ਮੂਲ਼੍ਹੋ ਮੋਹੇਨ ਫਨ੍ਦਮਾਨੋ, વਿਨਿਬਨ੍ਧੋ ਮਾਨੇਨ ਫਨ੍ਦਮਾਨੋ, ਪਰਾਮਟ੍ਠੋ ਦਿਟ੍ਠਿਯਾ ਫਨ੍ਦਮਾਨੋ, વਿਕ੍ਖੇਪਗਤੋ ਉਦ੍ਧਚ੍ਚੇਨ ਫਨ੍ਦਮਾਨੋ, ਅਨਿਟ੍ਠਙ੍ਗਤੋ વਿਚਿਕਿਚ੍ਛਾਯ ਫਨ੍ਦਮਾਨੋ, ਥਾਮਗਤੋ ਅਨੁਸਯੇਹਿ ਫਨ੍ਦਮਾਨੋ, ਲਾਭੇਨ ਫਨ੍ਦਮਾਨੋ, ਅਲਾਭੇਨ ਫਨ੍ਦਮਾਨੋ, ਯਸੇਨ ਫਨ੍ਦਮਾਨੋ, ਅਯਸੇਨ ਫਨ੍ਦਮਾਨੋ, ਪਸਂਸਾਯ ਫਨ੍ਦਮਾਨੋ, ਨਿਨ੍ਦਾਯ ਫਨ੍ਦਮਾਨੋ, ਸੁਖੇਨ ਫਨ੍ਦਮਾਨੋ, ਦੁਕ੍ਖੇਨ ਫਨ੍ਦਮਾਨੋ, ਜਾਤਿਯਾ ਫਨ੍ਦਮਾਨੋ, ਜਰਾਯ ਫਨ੍ਦਮਾਨੋ, ਬ੍ਯਾਧਿਨਾ ਫਨ੍ਦਮਾਨੋ, ਮਰਣੇਨ ਫਨ੍ਦਮਾਨੋ, ਸੋਕਪਰਿਦੇવਦੁਕ੍ਖਦੋਮਨਸ੍ਸੁਪਾਯਾਸੇਹਿ ਫਨ੍ਦਮਾਨੋ, ਨੇਰਯਿਕੇਨ ਦੁਕ੍ਖੇਨ ਫਨ੍ਦਮਾਨੋ, ਤਿਰਚ੍ਛਾਨਯੋਨਿਕੇਨ ਦੁਕ੍ਖੇਨ ਫਨ੍ਦਮਾਨੋ, ਪੇਤ੍ਤਿવਿਸਯਿਕੇਨ ਦੁਕ੍ਖੇਨ ਫਨ੍ਦਮਾਨੋ, ਮਾਨੁਸਿਕੇਨ ਦੁਕ੍ਖੇਨ…ਪੇ॰… ਗਬ੍ਭੋਕ੍ਕਨ੍ਤਿਮੂਲਕੇਨ ਦੁਕ੍ਖੇਨ… ਗਬ੍ਭਟ੍ਠਿਤਿਮੂਲਕੇਨ ਦੁਕ੍ਖੇਨ… ਗਬ੍ਭવੁਟ੍ਠਾਨਮੂਲਕੇਨ ਦੁਕ੍ਖੇਨ… ਜਾਤਸ੍ਸੂਪਨਿਬਨ੍ਧਕੇਨ ਦੁਕ੍ਖੇਨ… ਜਾਤਸ੍ਸ ਪਰਾਧੇਯ੍ਯਕੇਨ ਦੁਕ੍ਖੇਨ… ਅਤ੍ਤੂਪਕ੍ਕਮੇਨ ਦੁਕ੍ਖੇਨ… ਪਰੂਪਕ੍ਕਮੇਨ ਦੁਕ੍ਖੇਨ… ਸਙ੍ਖਾਰਦੁਕ੍ਖੇਨ… વਿਪਰਿਣਾਮਦੁਕ੍ਖੇਨ… ਚਕ੍ਖੁਰੋਗੇਨ ਦੁਕ੍ਖੇਨ… ਸੋਤਰੋਗੇਨ ਦੁਕ੍ਖੇਨ… ਘਾਨਰੋਗੇਨ ਦੁਕ੍ਖੇਨ… ਜਿવ੍ਹਾਰੋਗੇਨ ਦੁਕ੍ਖੇਨ… ਕਾਯਰੋਗੇਨ ਦੁਕ੍ਖੇਨ… ਸੀਸਰੋਗੇਨ ਦੁਕ੍ਖੇਨ… ਕਣ੍ਣਰੋਗੇਨ ਦੁਕ੍ਖੇਨ… ਮੁਖਰੋਗੇਨ ਦੁਕ੍ਖੇਨ… ਦਨ੍ਤਰੋਗੇਨ ਦੁਕ੍ਖੇਨ… ਓਟ੍ਠਰੋਗੇਨ ਦੁਕ੍ਖੇਨ… ਕਾਸੇਨ… ਸਾਸੇਨ… ਪਿਨਾਸੇਨ… ਡਾਹੇਨ 66 … ਜਰੇਨ… ਕੁਚ੍ਛਿਰੋਗੇਨ… ਮੁਚ੍ਛਾਯ… ਪਕ੍ਖਨ੍ਦਿਕਾਯ… ਸੂਲਾਯ… વਿਸੂਚਿਕਾਯ… ਕੁਟ੍ਠੇਨ… ਗਣ੍ਡੇਨ… ਕਿਲਾਸੇਨ… ਸੋਸੇਨ… ਅਪਮਾਰੇਨ … ਦਦ੍ਦੁਯਾ… ਕਣ੍ਡੁਯਾ… ਕਚ੍ਛੁਯਾ… ਰਖਸਾਯ… વਿਤਚ੍ਛਿਕਾਯ… ਲੋਹਿਤਪਿਤ੍ਤੇਨ 67 … ਮਧੁਮੇਹੇਨ… ਅਂਸਾਯ… ਪਿਲ਼ਕਾਯ… ਭਗਨ੍ਦਲੇਨ 68 … ਪਿਤ੍ਤਸਮੁਟ੍ਠਾਨੇਨ ਆਬਾਧੇਨ… ਸੇਮ੍ਹਸਮੁਟ੍ਠਾਨੇਨ ਆਬਾਧੇਨ… વਾਤਸਮੁਟ੍ਠਾਨੇਨ ਆਬਾਧੇਨ… ਸਨ੍ਨਿਪਾਤਿਕੇਨ ਆਬਾਧੇਨ… ਉਤੁਪਰਿਣਾਮਜੇਨ ਆਬਾਧੇਨ… વਿਸਮਪਰਿਹਾਰਜੇਨ ਆਬਾਧੇਨ… ਓਪਕ੍ਕਮਿਕੇਨ ਆਬਾਧੇਨ… ਕਮ੍ਮવਿਪਾਕਜੇਨ ਆਬਾਧੇਨ… ਸੀਤੇਨ… ਉਣ੍ਹੇਨ… ਜਿਘਚ੍ਛਾਯ … ਪਿਪਾਸਾਯ… ਉਚ੍ਚਾਰੇਨ… ਪਸ੍ਸਾવੇਨ… ਡਂਸਮਕਸવਾਤਾਤਪਸਰੀਸਪਸਮ੍ਫਸ੍ਸੇਨ ਦੁਕ੍ਖੇਨ… ਮਾਤੁਮਰਣੇਨ ਦੁਕ੍ਖੇਨ… ਪਿਤੁਮਰਣੇਨ ਦੁਕ੍ਖੇਨ… ਪੁਤ੍ਤਮਰਣੇਨ ਦੁਕ੍ਖੇਨ… ਧੀਤੁਮਰਣੇਨ ਦੁਕ੍ਖੇਨ… ਞਾਤਿਬ੍ਯਸਨੇਨ ਦੁਕ੍ਖੇਨ… ਭੋਗਬ੍ਯਸਨੇਨ ਦੁਕ੍ਖੇਨ… ਰੋਗਬ੍ਯਸਨੇਨ ਦੁਕ੍ਖੇਨ… ਸੀਲਬ੍ਯਸਨੇਨ ਦੁਕ੍ਖੇਨ… ਦਿਟ੍ਠਿਬ੍ਯਸਨੇਨ ਦੁਕ੍ਖੇਨ ਫਨ੍ਦਮਾਨੋ ਪਰਿਫਨ੍ਦਮਾਨੋ ਪવੇਧਮਾਨੋ ਸਮ੍ਪવੇਧਮਾਨੋਤਿ – ਪਙ੍ਕੇ ਸਯਾਨੋ ਪਰਿਫਨ੍ਦਮਾਨੋ।
Paṅkesayāno pariphandamānoti. Paṅke sayānoti kāmapaṅke kāmakaddame kāmakilese kāmabaḷise kāmapariḷāhe kāmapalibodhe semāno sayamāno vasamāno āvasamāno parivasamāno 69 ti – paṅke sayāno. Pariphandamānoti taṇhāphandanāya phandamāno, diṭṭhiphandanāya phandamāno , kilesaphandanāya phandamāno, payogaphandanāya phandamāno, vipākaphandanāya phandamāno, manoduccaritaphandanāya phandamāno, ratto rāgena phandamāno, duṭṭho dosena phandamāno, mūḷho mohena phandamāno, vinibandho mānena phandamāno, parāmaṭṭho diṭṭhiyā phandamāno, vikkhepagato uddhaccena phandamāno, aniṭṭhaṅgato vicikicchāya phandamāno, thāmagato anusayehi phandamāno, lābhena phandamāno, alābhena phandamāno, yasena phandamāno, ayasena phandamāno, pasaṃsāya phandamāno, nindāya phandamāno, sukhena phandamāno, dukkhena phandamāno, jātiyā phandamāno, jarāya phandamāno, byādhinā phandamāno, maraṇena phandamāno, sokaparidevadukkhadomanassupāyāsehi phandamāno, nerayikena dukkhena phandamāno, tiracchānayonikena dukkhena phandamāno, pettivisayikena dukkhena phandamāno, mānusikena dukkhena…pe… gabbhokkantimūlakena dukkhena… gabbhaṭṭhitimūlakena dukkhena… gabbhavuṭṭhānamūlakena dukkhena… jātassūpanibandhakena dukkhena… jātassa parādheyyakena dukkhena… attūpakkamena dukkhena… parūpakkamena dukkhena… saṅkhāradukkhena… vipariṇāmadukkhena… cakkhurogena dukkhena… sotarogena dukkhena… ghānarogena dukkhena… jivhārogena dukkhena… kāyarogena dukkhena… sīsarogena dukkhena… kaṇṇarogena dukkhena… mukharogena dukkhena… dantarogena dukkhena… oṭṭharogena dukkhena… kāsena… sāsena… pināsena… ḍāhena 70 … jarena… kucchirogena… mucchāya… pakkhandikāya… sūlāya… visūcikāya… kuṭṭhena… gaṇḍena… kilāsena… sosena… apamārena … dadduyā… kaṇḍuyā… kacchuyā… rakhasāya… vitacchikāya… lohitapittena 71 … madhumehena… aṃsāya… piḷakāya… bhagandalena 72 … pittasamuṭṭhānena ābādhena… semhasamuṭṭhānena ābādhena… vātasamuṭṭhānena ābādhena… sannipātikena ābādhena… utupariṇāmajena ābādhena… visamaparihārajena ābādhena… opakkamikena ābādhena… kammavipākajena ābādhena… sītena… uṇhena… jighacchāya … pipāsāya… uccārena… passāvena… ḍaṃsamakasavātātapasarīsapasamphassena dukkhena… mātumaraṇena dukkhena… pitumaraṇena dukkhena… puttamaraṇena dukkhena… dhītumaraṇena dukkhena… ñātibyasanena dukkhena… bhogabyasanena dukkhena… rogabyasanena dukkhena… sīlabyasanena dukkhena… diṭṭhibyasanena dukkhena phandamāno pariphandamāno pavedhamāno sampavedhamānoti – paṅke sayāno pariphandamāno.
ਦੀਪਾ ਦੀਪਂ ਉਪਲ੍ਲવਿਨ੍ਤਿ ਸਤ੍ਥਾਰਤੋ ਸਤ੍ਥਾਰਂ ਧਮ੍ਮਕ੍ਖਾਨਤੋ ਧਮ੍ਮਕ੍ਖਾਨਂ ਗਣਤੋ ਗਣਂ ਦਿਟ੍ਠਿਯਾ ਦਿਟ੍ਠਿਂ ਪਟਿਪਦਾਯ ਪਟਿਪਦਂ ਮਗ੍ਗਤੋ ਮਗ੍ਗਂ ਪਲ੍ਲવਿਂ ਉਪਲ੍ਲવਿਂ ਸਮ੍ਪਲ੍ਲવਿਨ੍ਤਿ – ਦੀਪਾ ਦੀਪਂ ਉਪਲ੍ਲવਿਂ।
Dīpā dīpaṃ upallavinti satthārato satthāraṃ dhammakkhānato dhammakkhānaṃ gaṇato gaṇaṃ diṭṭhiyā diṭṭhiṃ paṭipadāya paṭipadaṃ maggato maggaṃ pallaviṃ upallaviṃ sampallavinti – dīpā dīpaṃ upallaviṃ.
ਅਥਦ੍ਦਸਾਸਿਂ ਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਨ੍ਤਿ। ਅਥਾਤਿ ਪਦਸਨ੍ਧਿ ਪਦਸਂਸਗ੍ਗੋ ਪਦਪਾਰਿਪੂਰੀ ਅਕ੍ਖਰਸਮવਾਯੋ ਬ੍ਯਞ੍ਜਨਸਿਲਿਟ੍ਠਤਾ ਪਦਾਨੁਪੁਬ੍ਬਤਾਪੇਤਂ – ਅਥਾਤਿ। ਅਦ੍ਦਸਾਸਿਨ੍ਤਿ ਅਦ੍ਦਸਂ ਅਦ੍ਦਕ੍ਖਿਂ ਅਪਸ੍ਸਿਂ ਪਟਿવਿਜ੍ਝਿਂ। ਬੁਦ੍ਧੋਤਿ ਯੋ ਸੋ ਭਗવਾ ਸਯਮ੍ਭੂ ਅਨਾਚਰਿਯਕੋ…ਪੇ॰… ਸਚ੍ਛਿਕਾ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ, ਯਦਿਦਂ ਬੁਦ੍ਧੋਤਿ – ਅਥਦ੍ਦਸਾਸਿਂ ਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਂ।
Athaddasāsiṃ sambuddhanti. Athāti padasandhi padasaṃsaggo padapāripūrī akkharasamavāyo byañjanasiliṭṭhatā padānupubbatāpetaṃ – athāti. Addasāsinti addasaṃ addakkhiṃ apassiṃ paṭivijjhiṃ. Buddhoti yo so bhagavā sayambhū anācariyako…pe… sacchikā paññatti, yadidaṃ buddhoti – athaddasāsiṃ sambuddhaṃ.
ਓਘਤਿਣ੍ਣਮਨਾਸવਨ੍ਤਿ। ਓਘਤਿਣ੍ਣਨ੍ਤਿ ਭਗવਾ ਕਾਮੋਘਂ ਤਿਣ੍ਣੋ, ਭવੋਘਂ ਤਿਣ੍ਣੋ, ਦਿਟ੍ਠੋਘਂ ਤਿਣ੍ਣੋ, ਅવਿਜ੍ਜੋਘਂ ਤਿਣ੍ਣੋ, ਸਬ੍ਬਸਂਸਾਰਪਥਂ ਤਿਣ੍ਣੋ ਉਤ੍ਤਿਣ੍ਣੋ ਨਿਤ੍ਥਿਣ੍ਣੋ ਅਤਿਕ੍ਕਨ੍ਤੋ ਸਮਤਿਕ੍ਕਨ੍ਤੋ વੀਤਿવਤ੍ਤੋ, ਸੋ વੁਤ੍ਥવਾਸੋ ਚਿਣ੍ਣਚਰਣੋ…ਪੇ॰… ਜਾਤਿਮਰਣਸਂਸਾਰੋ, ਨਤ੍ਥਿ ਤਸ੍ਸ ਪੁਨਬ੍ਭવੋਤਿ – ਓਘਤਿਣ੍ਣਂ। ਅਨਾਸવਨ੍ਤਿ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਆਸવਾ – ਕਾਮਾਸવੋ, ਭવਾਸવੋ, ਦਿਟ੍ਠਾਸવੋ, ਅવਿਜ੍ਜਾਸવੋ। ਤੇ ਆਸવਾ ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ ਪਹੀਨਾ ਉਚ੍ਛਿਨ੍ਨਮੂਲਾ ਤਾਲਾવਤ੍ਥੁਕਤਾ ਅਨਭਾવਂਕਤਾ ਆਯਤਿਂ ਅਨੁਪ੍ਪਾਦਧਮ੍ਮਾ। ਤਸ੍ਮਾ ਬੁਦ੍ਧੋ ਅਨਾਸવਾਤਿ – ਓਘਤਿਣ੍ਣਮਨਾਸવਂ। ਤੇਨਾਹ ਥੇਰੋ ਪਿਙ੍ਗਿਯੋ –
Oghatiṇṇamanāsavanti. Oghatiṇṇanti bhagavā kāmoghaṃ tiṇṇo, bhavoghaṃ tiṇṇo, diṭṭhoghaṃ tiṇṇo, avijjoghaṃ tiṇṇo, sabbasaṃsārapathaṃ tiṇṇo uttiṇṇo nitthiṇṇo atikkanto samatikkanto vītivatto, so vutthavāso ciṇṇacaraṇo…pe… jātimaraṇasaṃsāro, natthi tassa punabbhavoti – oghatiṇṇaṃ. Anāsavanti cattāro āsavā – kāmāsavo, bhavāsavo, diṭṭhāsavo, avijjāsavo. Te āsavā buddhassa bhagavato pahīnā ucchinnamūlā tālāvatthukatā anabhāvaṃkatā āyatiṃ anuppādadhammā. Tasmā buddho anāsavāti – oghatiṇṇamanāsavaṃ. Tenāha thero piṅgiyo –
‘‘ਪਙ੍ਕੇ ਸਯਾਨੋ ਪਰਿਫਨ੍ਦਮਾਨੋ, ਦੀਪਾ ਦੀਪਂ ਉਪਲ੍ਲવਿਂ।
‘‘Paṅke sayāno pariphandamāno, dīpā dīpaṃ upallaviṃ;
ਅਥਦ੍ਦਸਾਸਿਂ ਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਂ, ਓਘਤਿਣ੍ਣਮਨਾਸવ’’ਨ੍ਤਿ॥
Athaddasāsiṃ sambuddhaṃ, oghatiṇṇamanāsava’’nti.
੧੧੭.
117.
ਯਥਾ ਅਹੂ વਕ੍ਕਲਿ ਮੁਤ੍ਤਸਦ੍ਧੋ, ਭਦ੍ਰਾવੁਧੋ ਆਲ਼વਿਗੋਤਮੋ ਚ।
Yathā ahū vakkali muttasaddho,bhadrāvudho āḷavigotamo ca;
ਏવਮੇવ ਤ੍વਮ੍ਪਿ ਪਮੁਞ੍ਚਸ੍ਸੁ ਸਦ੍ਧਂ, ਗਮਿਸ੍ਸਸਿ ਤ੍વਂ ਪਿਙ੍ਗਿਯ ਮਚ੍ਚੁਧੇਯ੍ਯਸ੍ਸ ਪਾਰਂ॥
Evameva tvampi pamuñcassu saddhaṃ, gamissasi tvaṃ piṅgiya maccudheyyassa pāraṃ.
ਯਥਾ ਅਹੂ વਕ੍ਕਲਿ ਮੁਤ੍ਤਸਦ੍ਧੋ, ਭਦ੍ਰਾવੁਧੋ ਆਲ਼વਿਗੋਤਮੋ ਚਾਤਿ ਯਥਾ વਕ੍ਕਲਿਤ੍ਥੇਰੋ 73 ਸਦ੍ਧੋ ਸਦ੍ਧਾਗਰੁਕੋ ਸਦ੍ਧਾਪੁਬ੍ਬਙ੍ਗਮੋ ਸਦ੍ਧਾਧਿਮੁਤ੍ਤੋ ਸਦ੍ਧਾਧਿਪਤੇਯ੍ਯੋ ਅਰਹਤ੍ਤਪ੍ਪਤ੍ਤੋ, ਯਥਾ ਭਦ੍ਰਾવੁਧੋ ਥੇਰੋ ਸਦ੍ਧੋ ਸਦ੍ਧਾਗਰੁਕੋ ਸਦ੍ਧਾਪੁਬ੍ਬਙ੍ਗਮੋ ਸਦ੍ਧਾਧਿਮੁਤ੍ਤੋ ਸਦ੍ਧਾਧਿਪਤੇਯ੍ਯੋ ਅਰਹਤ੍ਤਪ੍ਪਤ੍ਤੋ, ਯਥਾ ਆਲ਼વਿਗੋਤਮੋ ਥੇਰੋ ਸਦ੍ਧੋ ਸਦ੍ਧਾਗਰੁਕੋ ਸਦ੍ਧਾਪੁਬ੍ਬਙ੍ਗਮੋ ਸਦ੍ਧਾਧਿਮੁਤ੍ਤੋ ਸਦ੍ਧਾਧਿਪਤੇਯ੍ਯੋ ਅਰਹਤ੍ਤਪ੍ਪਤ੍ਤੋਤਿ – ਯਥਾ ਅਹੂ વਕ੍ਕਲਿ ਮੁਤ੍ਤਸਦ੍ਧੋ ਭਦ੍ਰਾવੁਧੋ ਆਲ਼વਿਗੋਤਮੋ ਚ।
Yathāahū vakkali muttasaddho, bhadrāvudho āḷavigotamo cāti yathā vakkalitthero 74 saddho saddhāgaruko saddhāpubbaṅgamo saddhādhimutto saddhādhipateyyo arahattappatto, yathā bhadrāvudho thero saddho saddhāgaruko saddhāpubbaṅgamo saddhādhimutto saddhādhipateyyo arahattappatto, yathā āḷavigotamo thero saddho saddhāgaruko saddhāpubbaṅgamo saddhādhimutto saddhādhipateyyo arahattappattoti – yathā ahū vakkali muttasaddho bhadrāvudho āḷavigotamo ca.
ਏવਮੇવ ਤ੍વਮ੍ਪਿ ਪਮੁਞ੍ਚਸ੍ਸੁ ਸਦ੍ਧਨ੍ਤਿ ਏવਮੇવ ਤ੍વਂ ਸਦ੍ਧਂ ਮੁਞ੍ਚਸ੍ਸੁ ਪਮੁਞ੍ਚਸ੍ਸੁ ਸਮ੍ਪਮੁਞ੍ਚਸ੍ਸੁ ਅਧਿਮੁਞ੍ਚਸ੍ਸੁ ਓਕਪ੍ਪੇਹਿ। ‘‘ਸਬ੍ਬੇ ਸਙ੍ਖਾਰਾ ਅਨਿਚ੍ਚਾ’’ਤਿ ਸਦ੍ਧਂ ਮੁਞ੍ਚਸ੍ਸੁ ਪਮੁਞ੍ਚਸ੍ਸੁ ਸਮ੍ਪਮੁਞ੍ਚਸ੍ਸੁ ਅਧਿਮੁਞ੍ਚਸ੍ਸੁ ਓਕਪ੍ਪੇਹਿ। ‘‘ਸਬ੍ਬੇ ਸਙ੍ਖਾਰਾ ਦੁਕ੍ਖਾ’’ਤਿ…ਪੇ॰… ‘‘ਸਬ੍ਬੇ ਧਮ੍ਮਾ ਅਨਤ੍ਤਾ’’ਤਿ ਸਦ੍ਧਂ ਮੁਞ੍ਚਸ੍ਸੁ ਪਮੁਞ੍ਚਸ੍ਸੁ ਸਮ੍ਪਮੁਞ੍ਚਸ੍ਸੁ ਅਧਿਮੁਞ੍ਚਸ੍ਸੁ ਓਕਪ੍ਪੇਹਿ… ‘‘ਯਂ ਕਿਞ੍ਚਿ ਸਮੁਦਯਧਮ੍ਮਂ ਸਬ੍ਬਂ ਤਂ ਨਿਰੋਧਧਮ੍ਮ’’ਨ੍ਤਿ ਸਦ੍ਧਂ ਮੁਞ੍ਚਸ੍ਸੁ ਪਮੁਞ੍ਚਸ੍ਸੁ, ਸਮ੍ਪਮੁਞ੍ਚਸ੍ਸੁ ਅਧਿਮੁਞ੍ਚਸ੍ਸੁ ਓਕਪ੍ਪੇਹੀਤਿ – ਏવਮੇવ ਤ੍વਮ੍ਪਿ ਪਮੁਞ੍ਚਸ੍ਸੁ ਸਦ੍ਧਂ।
Evameva tvampi pamuñcassu saddhanti evameva tvaṃ saddhaṃ muñcassu pamuñcassu sampamuñcassu adhimuñcassu okappehi. ‘‘Sabbe saṅkhārā aniccā’’ti saddhaṃ muñcassu pamuñcassu sampamuñcassu adhimuñcassu okappehi. ‘‘Sabbe saṅkhārā dukkhā’’ti…pe… ‘‘sabbe dhammā anattā’’ti saddhaṃ muñcassu pamuñcassu sampamuñcassu adhimuñcassu okappehi… ‘‘yaṃ kiñci samudayadhammaṃ sabbaṃ taṃ nirodhadhamma’’nti saddhaṃ muñcassu pamuñcassu, sampamuñcassu adhimuñcassu okappehīti – evameva tvampi pamuñcassu saddhaṃ.
ਗਮਿਸ੍ਸਸਿ ਤ੍વਂ ਪਿਙ੍ਗਿਯ ਮਚ੍ਚੁਧੇਯ੍ਯਸ੍ਸ ਪਾਰਨ੍ਤਿ ਮਚ੍ਚੁਧੇਯ੍ਯਂ વੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ ਕਿਲੇਸਾ ਚ ਖਨ੍ਧਾ ਚ ਅਭਿਸਙ੍ਖਾਰਾ ਚ। ਮਚ੍ਚੁਧੇਯ੍ਯਸ੍ਸ ਪਾਰਂ વੁਚ੍ਚਤਿ ਅਮਤਂ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ, ਯੋ ਸੋ ਸਬ੍ਬਸਙ੍ਖਾਰਸਮਥੋ ਸਬ੍ਬੂਪਧਿਪਟਿਨਿਸ੍ਸਗ੍ਗੋ ਤਣ੍ਹਕ੍ਖਯੋ વਿਰਾਗੋ ਨਿਰੋਧੋ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ। ਗਮਿਸ੍ਸਸਿ ਤ੍વਂ ਪਿਙ੍ਗਿਯ ਮਚ੍ਚੁਧੇਯ੍ਯਸ੍ਸ ਪਾਰਨ੍ਤਿ ਤ੍વਂ ਪਾਰਂ ਗਮਿਸ੍ਸਸਿ, ਪਾਰਂ ਅਧਿਗਮਿਸ੍ਸਸਿ, ਪਾਰਂ ਫਸ੍ਸਿਸ੍ਸਸਿ, ਪਾਰਂ ਸਚ੍ਛਿਕਰਿਸ੍ਸਸੀਤਿ – ਗਮਿਸ੍ਸਸਿ ਤ੍વਂ ਪਿਙ੍ਗਿਯ ਮਚ੍ਚੁਧੇਯ੍ਯਸ੍ਸ ਪਾਰਂ। ਤੇਨਾਹ ਭਗવਾ –
Gamissasi tvaṃ piṅgiya maccudheyyassa pāranti maccudheyyaṃ vuccanti kilesā ca khandhā ca abhisaṅkhārā ca. Maccudheyyassa pāraṃ vuccati amataṃ nibbānaṃ, yo so sabbasaṅkhārasamatho sabbūpadhipaṭinissaggo taṇhakkhayo virāgo nirodho nibbānaṃ. Gamissasi tvaṃ piṅgiya maccudheyyassa pāranti tvaṃ pāraṃ gamissasi, pāraṃ adhigamissasi, pāraṃ phassissasi, pāraṃ sacchikarissasīti – gamissasi tvaṃ piṅgiya maccudheyyassa pāraṃ. Tenāha bhagavā –
‘‘ਯਥਾ ਅਹੂ વਕ੍ਕਲਿ ਮੁਤ੍ਤਸਦ੍ਧੋ, ਭਦ੍ਰਾવੁਧੋ ਆਲ਼વਿਗੋਤਮੋ ਚ।
‘‘Yathā ahū vakkali muttasaddho, bhadrāvudho āḷavigotamo ca;
ਏવਮੇવ ਤ੍વਮ੍ਪਿ ਪਮੁਞ੍ਚਸ੍ਸੁ ਸਦ੍ਧਂ,
Evameva tvampi pamuñcassu saddhaṃ,
ਗਮਿਸ੍ਸਸਿ ਤ੍વਂ ਪਿਙ੍ਗਿਯ ਮਚ੍ਚੁਧੇਯ੍ਯਸ੍ਸ ਪਾਰ’’ਨ੍ਤਿ॥
Gamissasi tvaṃ piṅgiya maccudheyyassa pāra’’nti.
੧੧੮.
118.
ਏਸ ਭਿਯ੍ਯੋ ਪਸੀਦਾਮਿ, ਸੁਤ੍વਾਨ ਮੁਨਿਨੋ વਚੋ।
Esa bhiyyo pasīdāmi, sutvāna munino vaco;
ਏਸ ਭਿਯ੍ਯੋ ਪਸੀਦਾਮੀਤਿ ਏਸ ਭਿਯ੍ਯੋ ਪਸੀਦਾਮਿ, ਭਿਯ੍ਯੋ ਭਿਯ੍ਯੋ ਸਦ੍ਦਹਾਮਿ, ਭਿਯ੍ਯੋ ਭਿਯ੍ਯੋ ਓਕਪ੍ਪੇਮਿ, ਭਿਯ੍ਯੋ ਭਿਯ੍ਯੋ ਅਧਿਮੁਚ੍ਚਾਮਿ; ‘‘ਸਬ੍ਬੇ ਸਙ੍ਖਾਰਾ ਅਨਿਚ੍ਚਾ’’ਤਿ ਭਿਯ੍ਯੋ ਭਿਯ੍ਯੋ ਪਸੀਦਾਮਿ, ਭਿਯ੍ਯੋ ਭਿਯ੍ਯੋ ਸਦ੍ਦਹਾਮਿ , ਭਿਯ੍ਯੋ ਭਿਯ੍ਯੋ ਓਕਪ੍ਪੇਮਿ, ਭਿਯ੍ਯੋ ਭਿਯ੍ਯੋ ਅਧਿਮੁਚ੍ਚਾਮਿ; ‘‘ਸਬ੍ਬੇ ਸਙ੍ਖਾਰਾ ਦੁਕ੍ਖਾ’’ਤਿ ਭਿਯ੍ਯੋ ਭਿਯ੍ਯੋ ਪਸੀਦਾਮਿ…ਪੇ॰… ‘‘ਸਬ੍ਬੇ ਧਮ੍ਮਾ ਅਨਤ੍ਤਾ’’ਤਿ ਭਿਯ੍ਯੋ ਭਿਯ੍ਯੋ ਪਸੀਦਾਮਿ…ਪੇ॰… ‘‘ਯਂ ਕਿਞ੍ਚਿ ਸਮੁਦਯਧਮ੍ਮਂ ਸਬ੍ਬਂ ਤਂ ਨਿਰੋਧਧਮ੍ਮ’’ਨ੍ਤਿ ਭਿਯ੍ਯੋ ਭਿਯ੍ਯੋ ਪਸੀਦਾਮਿ, ਭਿਯ੍ਯੋ ਭਿਯ੍ਯੋ ਸਦ੍ਦਹਾਮਿ, ਭਿਯ੍ਯੋ ਭਿਯ੍ਯੋ ਓਕਪ੍ਪੇਮਿ, ਭਿਯ੍ਯੋ ਭਿਯ੍ਯੋ ਅਧਿਮੁਚ੍ਚਾਮੀਤਿ – ਏਸ ਭਿਯ੍ਯੋ ਪਸੀਦਾਮਿ।
Esa bhiyyo pasīdāmīti esa bhiyyo pasīdāmi, bhiyyo bhiyyo saddahāmi, bhiyyo bhiyyo okappemi, bhiyyo bhiyyo adhimuccāmi; ‘‘sabbe saṅkhārā aniccā’’ti bhiyyo bhiyyo pasīdāmi, bhiyyo bhiyyo saddahāmi , bhiyyo bhiyyo okappemi, bhiyyo bhiyyo adhimuccāmi; ‘‘sabbe saṅkhārā dukkhā’’ti bhiyyo bhiyyo pasīdāmi…pe… ‘‘sabbe dhammā anattā’’ti bhiyyo bhiyyo pasīdāmi…pe… ‘‘yaṃ kiñci samudayadhammaṃ sabbaṃ taṃ nirodhadhamma’’nti bhiyyo bhiyyo pasīdāmi, bhiyyo bhiyyo saddahāmi, bhiyyo bhiyyo okappemi, bhiyyo bhiyyo adhimuccāmīti – esa bhiyyo pasīdāmi.
ਸੁਤ੍વਾਨ ਮੁਨਿਨੋ વਚੋਤਿ। ਮੁਨੀਤਿ ਮੋਨਂ વੁਚ੍ਚਤਿ ਞਾਣਂ…ਪੇ॰… ਸਙ੍ਗਜਾਲਮਤਿਚ੍ਚ ਸੋ ਮੁਨਿ। ਸੁਤ੍વਾਨ ਮੁਨਿਨੋ વਚੋਤਿ ਤੁਯ੍ਹਂ વਚਨਂ ਬ੍ਯਪ੍ਪਥਂ ਦੇਸਨਂ ਅਨੁਸਾਸਨਂ ਅਨੁਸਿਟ੍ਠਂ ਸੁਤ੍વਾਨ ਉਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾਨ ਉਪਧਾਰਯਿਤ੍વਾਨ ਉਪਲਕ੍ਖਯਿਤ੍વਾਨਾਤਿ – ਸੁਤ੍વਾਨ ਮੁਨਿਨੋ વਚੋ।
Sutvāna munino vacoti. Munīti monaṃ vuccati ñāṇaṃ…pe… saṅgajālamaticca so muni. Sutvāna munino vacoti tuyhaṃ vacanaṃ byappathaṃ desanaṃ anusāsanaṃ anusiṭṭhaṃ sutvāna uggahetvāna upadhārayitvāna upalakkhayitvānāti – sutvāna munino vaco.
વਿવਟਚ੍ਛਦੋ ਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋਤਿ। ਛਦਨਨ੍ਤਿ ਪਞ੍ਚ ਛਦਨਾਨਿ – ਤਣ੍ਹਾਛਦਨਂ, ਦਿਟ੍ਠਿਛਦਨਂ, ਕਿਲੇਸਛਦਨਂ, ਦੁਚ੍ਚਰਿਤਛਦਨਂ, ਅવਿਜ੍ਜਾਛਦਨਂ। ਤਾਨਿ ਛਦਨਾਨਿ ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ વਿવਟਾਨਿ વਿਦ੍ਧਂਸਿਤਾਨਿ ਸਮੁਗ੍ਘਾਟਿਤਾਨਿ ਪਹੀਨਾਨਿ ਸਮੁਚ੍ਛਿਨ੍ਨਾਨਿ વੂਪਸਨ੍ਤਾਨਿ ਪਟਿਪ੍ਪਸ੍ਸਦ੍ਧਾਨਿ ਅਭਬ੍ਬੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਕਾਨਿ ਞਾਣਗ੍ਗਿਨਾ ਦਡ੍ਢਾਨਿ। ਤਸ੍ਮਾ ਬੁਦ੍ਧੋ વਿવਟਚ੍ਛਦੋ। ਬੁਦ੍ਧੋਤਿ ਯੋ ਸੋ ਭਗવਾ…ਪੇ॰… ਸਚ੍ਛਿਕਾ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ, ਯਦਿਦਂ ਬੁਦ੍ਧੋਤਿ – વਿવਟਚ੍ਛਦੋ ਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ।
Vivaṭacchado sambuddhoti. Chadananti pañca chadanāni – taṇhāchadanaṃ, diṭṭhichadanaṃ, kilesachadanaṃ, duccaritachadanaṃ, avijjāchadanaṃ. Tāni chadanāni buddhassa bhagavato vivaṭāni viddhaṃsitāni samugghāṭitāni pahīnāni samucchinnāni vūpasantāni paṭippassaddhāni abhabbuppattikāni ñāṇagginā daḍḍhāni. Tasmā buddho vivaṭacchado. Buddhoti yo so bhagavā…pe… sacchikā paññatti, yadidaṃ buddhoti – vivaṭacchado sambuddho.
ਅਖਿਲੋ ਪਟਿਭਾਨવਾਤਿ। ਅਖਿਲੋਤਿ ਰਾਗੋ ਖਿਲੋ, ਦੋਸੋ ਖਿਲੋ, ਮੋਹੋ ਖਿਲੋ, ਕੋਧੋ ਖਿਲੋ, ਉਪਨਾਹੋ…ਪੇ॰… ਸਬ੍ਬਾਕੁਸਲਾਭਿਸਙ੍ਖਾਰਾ ਖਿਲਾ। ਤੇ ਖਿਲਾ ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ ਪਹੀਨਾ ਉਚ੍ਛਿਨ੍ਨਮੂਲਾ ਤਾਲਾવਤ੍ਥੁਕਤਾ ਅਨਭਾવਂਕਤਾ ਆਯਤਿਂ ਅਨੁਪ੍ਪਾਦਧਮ੍ਮਾ। ਤਸ੍ਮਾ ਬੁਦ੍ਧੋ ਅਖਿਲੋ।
Akhilo paṭibhānavāti. Akhiloti rāgo khilo, doso khilo, moho khilo, kodho khilo, upanāho…pe… sabbākusalābhisaṅkhārā khilā. Te khilā buddhassa bhagavato pahīnā ucchinnamūlā tālāvatthukatā anabhāvaṃkatā āyatiṃ anuppādadhammā. Tasmā buddho akhilo.
ਪਟਿਭਾਨવਾਤਿ ਤਯੋ ਪਟਿਭਾਨવਨ੍ਤੋ – ਪਰਿਯਤ੍ਤਿ ਪਟਿਭਾਨવਾ, ਪਰਿਪੁਚ੍ਛਾਪਟਿਭਾਨવਾ, ਅਧਿਗਮਪਟਿਭਾਨવਾ। ਕਤਮੋ ਪਰਿਯਤ੍ਤਿਪਟਿਭਾਨવਾ? ਇਧੇਕਚ੍ਚਸ੍ਸ ਬੁਦ੍ਧવਚਨਂ 79 ਪਰਿਯਾਪੁਤਂ 80 ਹੋਤਿ ਸੁਤ੍ਤਂ ਗੇਯ੍ਯਂ વੇਯ੍ਯਾਕਰਣਂ ਗਾਥਾ ਉਦਾਨਂ ਇਤਿવੁਤ੍ਤਕਂ ਜਾਤਕਂ ਅਬ੍ਭੁਤਧਮ੍ਮਂ વੇਦਲ੍ਲਂ। ਤਸ੍ਸ ਪਰਿਯਤ੍ਤਿਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਪਟਿਭਾਤਿ 81 – ਅਯਂ ਪਰਿਯਤ੍ਤਿਪਟਿਭਾਨવਾ।
Paṭibhānavāti tayo paṭibhānavanto – pariyatti paṭibhānavā, paripucchāpaṭibhānavā, adhigamapaṭibhānavā. Katamo pariyattipaṭibhānavā? Idhekaccassa buddhavacanaṃ 82 pariyāputaṃ 83 hoti suttaṃ geyyaṃ veyyākaraṇaṃ gāthā udānaṃ itivuttakaṃ jātakaṃ abbhutadhammaṃ vedallaṃ. Tassa pariyattiṃ nissāya paṭibhāti 84 – ayaṃ pariyattipaṭibhānavā.
ਕਤਮੋ ਪਰਿਪੁਚ੍ਛਾਪਟਿਭਾਨવਾ? ਇਧੇਕਚ੍ਚੋ ਪਰਿਪੁਚ੍ਛਿਤਾ ਹੋਤਿ ਅਤ੍ਥੇ ਚ ਞਾਯੇ ਚ ਲਕ੍ਖਣੇ ਚ ਕਾਰਣੇ ਚ ਠਾਨਾਠਾਨੇ ਚ। ਤਸ੍ਸ ਪਰਿਪੁਚ੍ਛਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਪਟਿਭਾਤਿ – ਅਯਂ ਪਰਿਪੁਚ੍ਛਾਪਟਿਭਾਨવਾ।
Katamo paripucchāpaṭibhānavā? Idhekacco paripucchitā hoti atthe ca ñāye ca lakkhaṇe ca kāraṇe ca ṭhānāṭhāne ca. Tassa paripucchaṃ nissāya paṭibhāti – ayaṃ paripucchāpaṭibhānavā.
ਕਤਮੋ ਅਧਿਗਮਪਟਿਭਾਨવਾ? ਇਧੇਕਚ੍ਚਸ੍ਸ ਅਧਿਗਤਾ ਹੋਨ੍ਤਿ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨਾ, ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਸਮ੍ਮਪ੍ਪਧਾਨਾ, ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਇਦ੍ਧਿਪਾਦਾ, ਪਞ੍ਚਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਿ, ਪਞ੍ਚ ਬਲਾਨਿ, ਸਤ੍ਤ ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਾ, ਅਰਿਯੋ ਅਟ੍ਠਙ੍ਗਿਕੋ ਮਗ੍ਗੋ, ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਅਰਿਯਮਗ੍ਗਾ, ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਸਾਮਞ੍ਞਫਲਾਨਿ, ਚਤਸ੍ਸੋ ਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾਯੋ, ਛ ਅਭਿਞ੍ਞਾਯੋ। ਤਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥੋ ਞਾਤੋ, ਧਮ੍ਮੋ ਞਾਤੋ, ਨਿਰੁਤ੍ਤਿ ਞਾਤਾ। ਅਤ੍ਥੇ ਞਾਤੇ ਅਤ੍ਥੋ ਪਟਿਭਾਤਿ, ਧਮ੍ਮੇ ਞਾਤੇ ਧਮ੍ਮੋ ਪਟਿਭਾਤਿ, ਨਿਰੁਤ੍ਤਿਯਾ ਞਾਤਾਯ ਨਿਰੁਤ੍ਤਿ ਪਟਿਭਾਤਿ। ਇਮੇਸੁ ਤੀਸੁ ਞਾਣੇਸੁ ਞਾਣਂ ਪਟਿਭਾਨਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾ। ਭਗવਾ ਇਮਾਯ ਪਟਿਭਾਨਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾਯ ਉਪੇਤੋ ਸਮੁਪੇਤੋ ਉਪਾਗਤੋ ਸਮੁਪਾਗਤੋ ਉਪਪਨ੍ਨੋ ਸਮੁਪਪਨ੍ਨੋ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ। ਤਸ੍ਮਾ ਬੁਦ੍ਧੋ ਪਟਿਭਾਨવਾ। ਯਸ੍ਸ ਪਰਿਯਤ੍ਤਿ ਨਤ੍ਥਿ, ਪਰਿਪੁਚ੍ਛਾ ਨਤ੍ਥਿ, ਅਧਿਗਮੋ ਨਤ੍ਥਿ, ਕਿਂ ਤਸ੍ਸ ਪਟਿਭਾਯਿਸ੍ਸਤੀਤਿ – ਅਖਿਲੋ ਪਟਿਭਾਨવਾ । ਤੇਨਾਹ ਥੇਰੋ ਪਿਙ੍ਗਿਯੋ –
Katamo adhigamapaṭibhānavā? Idhekaccassa adhigatā honti cattāro satipaṭṭhānā, cattāro sammappadhānā, cattāro iddhipādā, pañcindriyāni, pañca balāni, satta bojjhaṅgā, ariyo aṭṭhaṅgiko maggo, cattāro ariyamaggā, cattāri sāmaññaphalāni, catasso paṭisambhidāyo, cha abhiññāyo. Tassa attho ñāto, dhammo ñāto, nirutti ñātā. Atthe ñāte attho paṭibhāti, dhamme ñāte dhammo paṭibhāti, niruttiyā ñātāya nirutti paṭibhāti. Imesu tīsu ñāṇesu ñāṇaṃ paṭibhānapaṭisambhidā. Bhagavā imāya paṭibhānapaṭisambhidāya upeto samupeto upāgato samupāgato upapanno samupapanno samannāgato. Tasmā buddho paṭibhānavā. Yassa pariyatti natthi, paripucchā natthi, adhigamo natthi, kiṃ tassa paṭibhāyissatīti – akhilo paṭibhānavā . Tenāha thero piṅgiyo –
‘‘ਏਸ ਭਿਯ੍ਯੋ ਪਸੀਦਾਮਿ, ਸੁਤ੍વਾਨ ਮੁਨਿਨੋ વਚੋ।
‘‘Esa bhiyyo pasīdāmi, sutvāna munino vaco;
વਿવਟਚ੍ਛਦੋ ਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ, ਅਖਿਲੋ ਪਟਿਭਾਨવਾ’’ਤਿ॥
Vivaṭacchado sambuddho, akhilo paṭibhānavā’’ti.
੧੧੯.
119.
ਪਞ੍ਹਾਨਨ੍ਤਕਰੋ ਸਤ੍ਥਾ, ਕਙ੍ਖੀਨਂ ਪਟਿਜਾਨਤਂ॥
Pañhānantakaro satthā, kaṅkhīnaṃ paṭijānataṃ.
ਅਧਿਦੇવੇ ਅਭਿਞ੍ਞਾਯਾਤਿ। ਦੇવਾਤਿ ਤਯੋ ਦੇવਾ – ਸਮ੍ਮੁਤਿਦੇવਾ 89, ਉਪਪਤ੍ਤਿਦੇવਾ, વਿਸੁਦ੍ਧਿਦੇવਾ। ਕਤਮੇ ਸਮ੍ਮੁਤਿਦੇવਾ? ਸਮ੍ਮੁਤਿਦੇવਾ વੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ ਰਾਜਾਨੋ 90 ਚ ਰਾਜਕੁਮਾਰੋ ਚ ਦੇવਿਯੋ ਚ। ਇਮੇ વੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ ਸਮ੍ਮੁਤਿਦੇવਾ। ਕਤਮੇ ਉਪਪਤ੍ਤਿਦੇવਾ? ਉਪਪਤ੍ਤਿਦੇવਾ વੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ ਚਾਤੁਮਹਾਰਾਜਿਕਾ ਦੇવਾ ਤਾવਤਿਂਸਾ ਦੇવਾ…ਪੇ॰… ਬ੍ਰਹ੍ਮਕਾਯਿਕਾ ਦੇવਾ, ਯੇ ਚ ਦੇવਾ ਤਦੁਤ੍ਤਰਿ। ਇਮੇ વੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ ਉਪਪਤ੍ਤਿਦੇવਾ। ਕਤਮੇ વਿਸੁਦ੍ਧਿਦੇવਾ? વਿਸੁਦ੍ਧਿਦੇવਾ વੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ ਤਥਾਗਤਾ ਤਥਾਗਤਸਾવਕਾ ਅਰਹਨ੍ਤੋ ਖੀਣਾਸવਾ, ਯੇ ਚ ਪਚ੍ਚੇਕਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਾ। ਇਮੇ વੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ વਿਸੁਦ੍ਧਿਦੇવਾ। ਭਗવਾ ਸਮ੍ਮੁਤਿਦੇવੇ ਅਧਿਦੇવਾਤਿ ਅਭਿਞ੍ਞਾਯ ਉਪਪਤ੍ਤਿਦੇવੇ ਅਧਿਦੇવਾਤਿ ਅਭਿਞ੍ਞਾਯ, વਿਸੁਦ੍ਧਿਦੇવੇ ਅਧਿਦੇવਾਤਿ ਅਭਿਞ੍ਞਾਯ ਜਾਨਿਤ੍વਾ ਤੁਲਯਿਤ੍વਾ ਤੀਰਯਿਤ੍વਾ વਿਭਾવਯਿਤ੍વਾ વਿਭੂਤਂ ਕਤ੍વਾਤਿ – ਅਧਿਦੇવੇ ਅਭਿਞ੍ਞਾਯ।
Adhideve abhiññāyāti. Devāti tayo devā – sammutidevā 91, upapattidevā, visuddhidevā. Katame sammutidevā? Sammutidevā vuccanti rājāno 92 ca rājakumāro ca deviyo ca. Ime vuccanti sammutidevā. Katame upapattidevā? Upapattidevā vuccanti cātumahārājikā devā tāvatiṃsā devā…pe… brahmakāyikā devā, ye ca devā taduttari. Ime vuccanti upapattidevā. Katame visuddhidevā? Visuddhidevā vuccanti tathāgatā tathāgatasāvakā arahanto khīṇāsavā, ye ca paccekasambuddhā. Ime vuccanti visuddhidevā. Bhagavā sammutideve adhidevāti abhiññāya upapattideve adhidevāti abhiññāya, visuddhideve adhidevāti abhiññāya jānitvā tulayitvā tīrayitvā vibhāvayitvā vibhūtaṃ katvāti – adhideve abhiññāya.
ਸਬ੍ਬਂ વੇਦਿ ਪਰੋਪਰਨ੍ਤਿ ਭਗવਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਚ ਪਰੇਸਞ੍ਚ ਅਧਿਦੇવਕਰੇ ਧਮ੍ਮੇ વੇਦਿ ਅਞ੍ਞਾਸਿ ਅਫਸ੍ਸਿ ਪਟਿવਿਜ੍ਝਿ। ਕਤਮੇ ਅਤ੍ਤਨੋ ਅਧਿਦੇવਕਰਾ ਧਮ੍ਮਾ? ਸਮ੍ਮਾਪਟਿਪਦਾ ਅਨੁਲੋਮਪਟਿਪਦਾ ਅਪਚ੍ਚਨੀਕਪਟਿਪਦਾ ਅਨ੍વਤ੍ਥਪਟਿਪਦਾ ਧਮ੍ਮਾਨੁਧਮ੍ਮਪਟਿਪਦਾ ਸੀਲੇਸੁ ਪਰਿਪੂਰਕਾਰਿਤਾ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯੇਸੁ ਗੁਤ੍ਤਦ੍વਾਰਤਾ ਭੋਜਨੇ ਮਤ੍ਤਞ੍ਞੁਤਾ ਜਾਗਰਿਯਾਨੁਯੋਗੋ ਸਤਿਸਮ੍ਪਜਞ੍ਞਂ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨਾ…ਪੇ॰… ਅਰਿਯੋ ਅਟ੍ਠਙ੍ਗਿਕੋ ਮਗ੍ਗੋ। ਇਮੇ વੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਅਧਿਦੇવਕਰਾ ਧਮ੍ਮਾ।
Sabbaṃvedi paroparanti bhagavā attano ca paresañca adhidevakare dhamme vedi aññāsi aphassi paṭivijjhi. Katame attano adhidevakarā dhammā? Sammāpaṭipadā anulomapaṭipadā apaccanīkapaṭipadā anvatthapaṭipadā dhammānudhammapaṭipadā sīlesu paripūrakāritā indriyesu guttadvāratā bhojane mattaññutā jāgariyānuyogo satisampajaññaṃ cattāro satipaṭṭhānā…pe… ariyo aṭṭhaṅgiko maggo. Ime vuccanti attano adhidevakarā dhammā.
ਕਤਮੇ ਪਰੇਸਂ ਅਧਿਦੇવਕਰਾ ਧਮ੍ਮਾ? ਸਮ੍ਮਾਪਟਿਪਦਾ…ਪੇ॰… ਅਰਿਯੋ ਅਟ੍ਠਙ੍ਗਿਕੋ ਮਗ੍ਗੋ। ਇਮੇ વੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ ਪਰੇਸਂ ਅਧਿਦੇવਕਰਾ ਧਮ੍ਮਾ। ਏવਂ ਭਗવਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਚ ਪਰੇਸਞ੍ਚ ਅਧਿਦੇવਕਰੇ ਧਮ੍ਮੇ વੇਦਿ ਅਞ੍ਞਾਸਿ ਅਫਸ੍ਸਿ ਪਟਿવਿਜ੍ਝੀਤਿ – ਸਬ੍ਬਂ વੇਦਿ ਪਰੋਪਰਂ।
Katame paresaṃ adhidevakarā dhammā? Sammāpaṭipadā…pe… ariyo aṭṭhaṅgiko maggo. Ime vuccanti paresaṃ adhidevakarā dhammā. Evaṃ bhagavā attano ca paresañca adhidevakare dhamme vedi aññāsi aphassi paṭivijjhīti – sabbaṃ vedi paroparaṃ.
ਪਞ੍ਹਾਨਨ੍ਤਕਰੋ ਸਤ੍ਥਾਤਿ ਭਗવਾ ਪਾਰਾਯਨਿਕਪਞ੍ਹਾਨਂ ਅਨ੍ਤਕਰੋ ਪਰਿਯਨ੍ਤਕਰੋ ਪਰਿਚ੍ਛੇਦਕਰੋ ਪਰਿવਟੁਮਕਰੋ; ਸਭਿਯਪਞ੍ਹਾਨਂ 93 ਅਨ੍ਤਕਰੋ ਪਰਿਯਨ੍ਤਕਰੋ ਪਰਿਚ੍ਛੇਦਕਰੋ ਪਰਿવਟੁਮਕਰੋ; ਸਕ੍ਕਪਞ੍ਹਾਨਂ…ਪੇ॰… ਸੁਯਾਮਪਞ੍ਹਾਨਂ… ਭਿਕ੍ਖੁਪਞ੍ਹਾਨਂ… ਭਿਕ੍ਖੁਨੀਪਞ੍ਹਾਨਂ… ਉਪਾਸਕਪਞ੍ਹਾਨਂ… ਉਪਾਸਿਕਾਪਞ੍ਹਾਨਂ… ਰਾਜਪਞ੍ਹਾਨਂ… ਖਤ੍ਤਿਯਪਞ੍ਹਾਨਂ… ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਪਞ੍ਹਾਨਂ… વੇਸ੍ਸਪਞ੍ਹਾਨਂ… ਸੁਦ੍ਦਪਞ੍ਹਾਨਂ… ਦੇવਪਞ੍ਹਾਨਂ… ਬ੍ਰਹ੍ਮਪਞ੍ਹਾਨਂ ਅਨ੍ਤਕਰੋ ਪਰਿਯਨ੍ਤਕਰੋ ਪਰਿਚ੍ਛੇਦਕਰੋ ਪਰਿવਟੁਮਕਰੋਤਿ – ਪਞ੍ਹਾਨਨ੍ਤਕਰੋ। ਸਤ੍ਥਾਤਿ ਭਗવਾ ਸਤ੍ਥવਾਹੋ। ਯਥਾ ਸਤ੍ਥવਾਹੋ ਸਤ੍ਥੇ ਕਨ੍ਤਾਰਂ ਤਾਰੇਤਿ, ਚੋਰਕਨ੍ਤਾਰਂ ਤਾਰੇਤਿ, વਾਲ਼ਕਨ੍ਤਾਰਂ ਤਾਰੇਤਿ, ਦੁਬ੍ਭਿਕ੍ਖਕਨ੍ਤਾਰਂ ਤਾਰੇਤਿ, ਨਿਰੁਦਕਕਨ੍ਤਾਰਂ ਤਾਰੇਤਿ ਉਤ੍ਤਾਰੇਤਿ ਨਿਤ੍ਥਾਰੇਤਿ 94 ਪਤਾਰੇਤਿ, ਖੇਮਨ੍ਤਭੂਮਿਂ ਸਮ੍ਪਾਪੇਤਿ; ਏવਮੇવ ਭਗવਾ ਸਤ੍ਥવਾਹੋ ਸਤ੍ਤੇ ਕਨ੍ਤਾਰਂ ਤਾਰੇਤਿ, ਜਾਤਿਕਨ੍ਤਾਰਂ ਤਾਰੇਤਿ, ਜਰਾਕਨ੍ਤਾਰਂ…ਪੇ॰… ਬ੍ਯਾਧਿਕਨ੍ਤਾਰਂ… ਮਰਣਕਨ੍ਤਾਰਂ… ਸੋਕਪਰਿਦੇવਦੁਕ੍ਖਦੋਮਨਸ੍ਸੁਪਾਯਾਸਕਨ੍ਤਾਰਂ ਤਾਰੇਤਿ, ਰਾਗਕਨ੍ਤਾਰਂ ਤਾਰੇਤਿ, ਦੋਸਕਨ੍ਤਾਰਂ… ਮੋਹਕਨ੍ਤਾਰਂ… ਮਾਨਕਨ੍ਤਾਰਂ… ਦਿਟ੍ਠਿਕਨ੍ਤਾਰਂ… ਕਿਲੇਸਕਨ੍ਤਾਰਂ… ਦੁਚ੍ਚਰਿਤਕਨ੍ਤਾਰਂ ਤਾਰੇਤਿ, ਰਾਗਗਹਨਂ ਤਾਰੇਤਿ, ਦੋਸਗਹਨਂ ਤਾਰੇਤਿ, ਮੋਹਗਹਨਂ… ਦਿਟ੍ਠਿਗਹਨਂ… ਕਿਲੇਸਗਹਨਂ… ਦੁਚ੍ਚਰਿਤਗਹਨਂ ਤਾਰੇਤਿ ਉਤ੍ਤਾਰੇਤਿ ਨਿਤ੍ਥਾਰੇਤਿ ਪਤਾਰੇਤਿ; ਖੇਮਨ੍ਤਂ ਅਮਤਂ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਸਮ੍ਪਾਪੇਤੀਤਿ – ਏવਮ੍ਪਿ ਭਗવਾ ਸਤ੍ਥવਾਹੋ।
Pañhānantakaro satthāti bhagavā pārāyanikapañhānaṃ antakaro pariyantakaro paricchedakaro parivaṭumakaro; sabhiyapañhānaṃ 95 antakaro pariyantakaro paricchedakaro parivaṭumakaro; sakkapañhānaṃ…pe… suyāmapañhānaṃ… bhikkhupañhānaṃ… bhikkhunīpañhānaṃ… upāsakapañhānaṃ… upāsikāpañhānaṃ… rājapañhānaṃ… khattiyapañhānaṃ… brāhmaṇapañhānaṃ… vessapañhānaṃ… suddapañhānaṃ… devapañhānaṃ… brahmapañhānaṃ antakaro pariyantakaro paricchedakaro parivaṭumakaroti – pañhānantakaro. Satthāti bhagavā satthavāho. Yathā satthavāho satthe kantāraṃ tāreti, corakantāraṃ tāreti, vāḷakantāraṃ tāreti, dubbhikkhakantāraṃ tāreti, nirudakakantāraṃ tāreti uttāreti nitthāreti 96 patāreti, khemantabhūmiṃ sampāpeti; evameva bhagavā satthavāho satte kantāraṃ tāreti, jātikantāraṃ tāreti, jarākantāraṃ…pe… byādhikantāraṃ… maraṇakantāraṃ… sokaparidevadukkhadomanassupāyāsakantāraṃ tāreti, rāgakantāraṃ tāreti, dosakantāraṃ… mohakantāraṃ… mānakantāraṃ… diṭṭhikantāraṃ… kilesakantāraṃ… duccaritakantāraṃ tāreti, rāgagahanaṃ tāreti, dosagahanaṃ tāreti, mohagahanaṃ… diṭṭhigahanaṃ… kilesagahanaṃ… duccaritagahanaṃ tāreti uttāreti nitthāreti patāreti; khemantaṃ amataṃ nibbānaṃ sampāpetīti – evampi bhagavā satthavāho.
ਅਥ વਾ, ਭਗવਾ ਨੇਤਾ વਿਨੇਤਾ ਅਨੁਨੇਤਾ ਪਞ੍ਞਪੇਤਾ ਨਿਜ੍ਝਾਪੇਤਾ ਪੇਕ੍ਖਤਾ ਪਸਾਦੇਤਾਤਿ, ਏવਂ ਭਗવਾ ਸਤ੍ਥવਾਹੋ। ਅਥ વਾ, ਭਗવਾ ਅਨੁਪ੍ਪਨ੍ਨਸ੍ਸ ਮਗ੍ਗਸ੍ਸ ਉਪ੍ਪਾਦੇਤਾ, ਅਸਞ੍ਜਾਤਸ੍ਸ ਮਗ੍ਗਸ੍ਸ ਸਞ੍ਜਨੇਤਾ, ਅਨਕ੍ਖਾਤਸ੍ਸ ਮਗ੍ਗਸ੍ਸ ਅਕ੍ਖਾਤਾ, ਮਗ੍ਗਞ੍ਞੂ ਮਗ੍ਗવਿਦੂ ਮਗ੍ਗਕੋવਿਦੋ ਮਗ੍ਗਾਨੁਗਾ ਚ ਪਨ ਏਤਰਹਿ ਸਾવਕਾ વਿਹਰਨ੍ਤਿ ਪਚ੍ਛਾ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤਾਤਿ, ਏવਮ੍ਪਿ ਭਗવਾ ਸਤ੍ਥવਾਹੋਤਿ – ਪਞ੍ਹਾਨਨ੍ਤਕਰੋ ਸਤ੍ਥਾ।
Atha vā, bhagavā netā vinetā anunetā paññapetā nijjhāpetā pekkhatā pasādetāti, evaṃ bhagavā satthavāho. Atha vā, bhagavā anuppannassa maggassa uppādetā, asañjātassa maggassa sañjanetā, anakkhātassa maggassa akkhātā, maggaññū maggavidū maggakovido maggānugā ca pana etarahi sāvakā viharanti pacchā samannāgatāti, evampi bhagavā satthavāhoti – pañhānantakaro satthā.
ਕਙ੍ਖੀਨਂ ਪਟਿਜਾਨਤਨ੍ਤਿ ਸਕਙ੍ਖਾ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ ਨਿਕ੍ਕਙ੍ਖਾ ਸਮ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤਿ, ਸਲ੍ਲੇਖਾ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ ਨਿਲ੍ਲੇਖਾ ਸਮ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤਿ, ਸਦ੍વੇਲ਼੍ਹਕਾ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ ਨਿਦ੍વੇਲ਼ਹਕਾ ਸਮ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤਿ, ਸવਿਚਿਕਿਚ੍ਛਾ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ ਨਿਬ੍ਬਿਚਿਕਿਚ੍ਛਾ ਸਮ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤਿ, ਸਰਾਗਾ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ વੀਤਰਾਗਾ ਸਮ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤਿ, ਸਦੋਸਾ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ વੀਤਦੋਸਾ ਸਮ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤਿ, ਸਮੋਹਾ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ વੀਤਮੋਹਾ ਸਮ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤਿ, ਸਕਿਲੇਸਾ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ ਨਿਕ੍ਕਿਲੇਸਾ ਸਮ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤੀਤਿ – ਕਙ੍ਖੀਨਂ ਪਟਿਜਾਨਤਂ। ਤੇਨਾਹ ਥੇਰੋ ਪਿਙ੍ਗਿਯੋ –
Kaṅkhīnaṃ paṭijānatanti sakaṅkhā āgantvā nikkaṅkhā sampajjanti, sallekhā āgantvā nillekhā sampajjanti, sadveḷhakā āgantvā nidveḷahakā sampajjanti, savicikicchā āgantvā nibbicikicchā sampajjanti, sarāgā āgantvā vītarāgā sampajjanti, sadosā āgantvā vītadosā sampajjanti, samohā āgantvā vītamohā sampajjanti, sakilesā āgantvā nikkilesā sampajjantīti – kaṅkhīnaṃ paṭijānataṃ. Tenāha thero piṅgiyo –
‘‘ਅਧਿਦੇવੇ ਅਭਿਞ੍ਞਾਯ, ਸਬ੍ਬਂ વੇਦਿ ਪਰੋਪਰਂ।
‘‘Adhideve abhiññāya, sabbaṃ vedi paroparaṃ;
ਪਞ੍ਹਾਨਨ੍ਤਕਰੋ ਸਤ੍ਥਾ, ਕਙ੍ਖੀਨਂ ਪਟਿਜਾਨਤ’’ਨ੍ਤਿ॥
Pañhānantakaro satthā, kaṅkhīnaṃ paṭijānata’’nti.
੧੨੦.
120.
ਅਸਂਹੀਰਂ ਅਸਂਕੁਪ੍ਪਂ, ਯਸ੍ਸ ਨਤ੍ਥਿ ਉਪਮਾ ਕ੍વਚਿ।
Asaṃhīraṃ asaṃkuppaṃ,yassa natthi upamā kvaci;
ਅਦ੍ਧਾ ਗਮਿਸ੍ਸਾਮਿ ਨ ਮੇਤ੍ਥ ਕਙ੍ਖਾ, ਏવਂ ਮਂ ਧਾਰੇਹਿ ਅਧਿਮੁਤ੍ਤਚਿਤ੍ਤਂ॥
Addhā gamissāmi na mettha kaṅkhā, evaṃ maṃ dhārehi adhimuttacittaṃ.
ਅਸਂਹੀਰਂ ਅਸਂਕੁਪ੍ਪਨ੍ਤਿ ਅਸਂਹੀਰਂ વੁਚ੍ਚਤਿ ਅਮਤਂ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ। ਯੋ ਸੋ ਸਬ੍ਬਸਙ੍ਖਾਰਸਮਥੋ ਸਬ੍ਬੂਪਧਿਪਟਿਨਿਸ੍ਸਗ੍ਗੋ ਤਣ੍ਹਕ੍ਖਯੋ વਿਰਾਗੋ ਨਿਰੋਧੋ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ। ਅਸਂਹੀਰਨ੍ਤਿ ਰਾਗੇਨ ਦੋਸੇਨ ਮੋਹੇਨ ਕੋਧੇਨ ਉਪਨਾਹੇਨ ਮਕ੍ਖੇਨ ਪਲ਼ਾਸੇਨ ਇਸ੍ਸਾਯ ਮਚ੍ਛਰਿਯੇਨ ਮਾਯਾਯ ਸਾਠੇਯ੍ਯੇਨ ਥਮ੍ਭੇਨ ਸਾਰਮ੍ਭੇਨ ਮਾਨੇਨ ਅਤਿਮਾਨੇਨ ਮਦੇਨ ਪਮਾਦੇਨ ਸਬ੍ਬਕਿਲੇਸੇਹਿ ਸਬ੍ਬਦੁਚ੍ਚਰਿਤੇਹਿ ਸਬ੍ਬਪਰਿਲ਼ਾਹੇਹਿ ਸਬ੍ਬਾਸવੇਹਿ ਸਬ੍ਬਦਰਥੇਹਿ ਸਬ੍ਬਸਨ੍ਤਾਪੇਹਿ ਸਬ੍ਬਾਕੁਸਲਾਭਿਸਙ੍ਖਾਰੇਹਿ ਅਸਂਹਾਰਿਯਂ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਨਿਚ੍ਚਂ ਧੁવਂ ਸਸ੍ਸਤਂ ਅવਿਪਰਿਣਾਮਧਮ੍ਮਨ੍ਤਿ – ਅਸਂਹੀਰਂ।
Asaṃhīraṃ asaṃkuppanti asaṃhīraṃ vuccati amataṃ nibbānaṃ. Yo so sabbasaṅkhārasamatho sabbūpadhipaṭinissaggo taṇhakkhayo virāgo nirodho nibbānaṃ. Asaṃhīranti rāgena dosena mohena kodhena upanāhena makkhena paḷāsena issāya macchariyena māyāya sāṭheyyena thambhena sārambhena mānena atimānena madena pamādena sabbakilesehi sabbaduccaritehi sabbapariḷāhehi sabbāsavehi sabbadarathehi sabbasantāpehi sabbākusalābhisaṅkhārehi asaṃhāriyaṃ nibbānaṃ niccaṃ dhuvaṃ sassataṃ avipariṇāmadhammanti – asaṃhīraṃ.
ਯਸ੍ਸ ਨਤ੍ਥਿ ਉਪਮਾ ਕ੍વਚੀਤਿ। ਯਸ੍ਸਾਤਿ ਨਿਬ੍ਬਾਨਸ੍ਸ। ਨਤ੍ਥਿ ਉਪਮਾਤਿ ਉਪਮਾ ਨਤ੍ਥਿ, ਉਪਨਿਧਾ ਨਤ੍ਥਿ, ਸਦਿਸਂ ਨਤ੍ਥਿ, ਪਟਿਭਾਗੋ ਨਤ੍ਥਿ, ਨ ਸਤਿ ਨ ਸਂવਿਜ੍ਜਤਿ ਨੁਪਲਬ੍ਭਤਿ। ਕ੍વਚੀਤਿ ਕ੍વਚਿ ਕਿਮ੍ਹਿਚਿ ਕਤ੍ਥਚਿ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਂ વਾ ਬਹਿਦ੍ਧਾ વਾ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਬਹਿਦ੍ਧਾ વਾਤਿ – ਯਸ੍ਸ ਨਤ੍ਥਿ ਉਪਮਾ ਕ੍વਚਿ।
Yassanatthi upamā kvacīti. Yassāti nibbānassa. Natthi upamāti upamā natthi, upanidhā natthi, sadisaṃ natthi, paṭibhāgo natthi, na sati na saṃvijjati nupalabbhati. Kvacīti kvaci kimhici katthaci ajjhattaṃ vā bahiddhā vā ajjhattabahiddhā vāti – yassa natthi upamā kvaci.
ਅਦ੍ਧਾ ਗਮਿਸ੍ਸਾਮਿ ਨ ਮੇਤ੍ਥ ਕਙ੍ਖਾਤਿ। ਅਦ੍ਧਾਤਿ ਏਕਂਸવਚਨਂ ਨਿਸ੍ਸਂਸਯવਚਨਂ ਨਿਕ੍ਕਙ੍ਖવਚਨਂ ਅਦ੍વੇਜ੍ਝવਚਨਂ ਅਦ੍વੇਲ਼੍ਹਕવਚਨਂ ਨਿਯੋਗવਚਨਂ ਅਪਣ੍ਣਕવਚਨਂ ਅવਿਰਦ੍ਧવਚਨਂ ਅવਤ੍ਥਾਪਨવਚਨਮੇਤਂ – ਅਦ੍ਧਾਤਿ। ਗਮਿਸ੍ਸਾਮੀਤਿ ਗਮਿਸ੍ਸਾਮਿ ਅਧਿਗਮਿਸ੍ਸਾਮਿ ਫਸ੍ਸਿਸ੍ਸਾਮਿ ਸਚ੍ਛਿਕਰਿਸ੍ਸਾਮੀਤਿ – ਅਦ੍ਧਾ ਗਮਿਸ੍ਸਾਮਿ। ਨ ਮੇਤ੍ਥ ਕਙ੍ਖਾਤਿ। ਏਤ੍ਥਾਤਿ ਨਿਬ੍ਬਾਨੇ ਕਙ੍ਖਾ ਨਤ੍ਥਿ, વਿਚਿਕਿਚ੍ਛਾ ਨਤ੍ਥਿ, ਦ੍વੇਲ਼੍ਹਕਂ ਨਤ੍ਥਿ, ਸਂਸਯੋ ਨਤ੍ਥਿ, ਨ ਸਤਿ ਨ ਸਂવਿਜ੍ਜਤਿ ਨੁਪਲਬ੍ਭਤਿ, ਪਹੀਨੋ ਸਮੁਚ੍ਛਿਨ੍ਨੋ વੂਪਸਨ੍ਤੋ ਪਟਿਪ੍ਪਸ੍ਸਦ੍ਧੋ ਅਭਬ੍ਬੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਕੋ ਞਾਣਗ੍ਗਿਨਾ ਦਡ੍ਢੋਤਿ – ਅਦ੍ਧਾ ਗਮਿਸ੍ਸਾਮਿ ਨ ਮੇਤ੍ਥ ਕਙ੍ਖਾ।
Addhā gamissāmi na mettha kaṅkhāti. Addhāti ekaṃsavacanaṃ nissaṃsayavacanaṃ nikkaṅkhavacanaṃ advejjhavacanaṃ adveḷhakavacanaṃ niyogavacanaṃ apaṇṇakavacanaṃ aviraddhavacanaṃ avatthāpanavacanametaṃ – addhāti. Gamissāmīti gamissāmi adhigamissāmi phassissāmi sacchikarissāmīti – addhā gamissāmi. Na mettha kaṅkhāti. Etthāti nibbāne kaṅkhā natthi, vicikicchā natthi, dveḷhakaṃ natthi, saṃsayo natthi, na sati na saṃvijjati nupalabbhati, pahīno samucchinno vūpasanto paṭippassaddho abhabbuppattiko ñāṇagginā daḍḍhoti – addhā gamissāmi na mettha kaṅkhā.
ਏવਂ ਮਂ ਧਾਰੇਹਿ ਅਧਿਮੁਤ੍ਤਚਿਤ੍ਤਨ੍ਤਿ। ਏવਂ ਮਂ ਧਾਰੇਹੀਤਿ ਏવਂ ਮਂ ਉਪਲਕ੍ਖੇਹਿ। ਅਧਿਮੁਤ੍ਤਚਿਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਨਿਬ੍ਬਾਨਨਿਨ੍ਨਂ ਨਿਬ੍ਬਾਨਪੋਣਂ ਨਿਬ੍ਬਾਨਪਬ੍ਭਾਰਂ ਨਿਬ੍ਬਾਨਾਧਿਮੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ – ਏવਂ ਮਂ ਧਾਰੇਹਿ ਅਧਿਮੁਤ੍ਤਚਿਤ੍ਤਨ੍ਤਿ। ਤੇਨਾਹ ਥੇਰੋ ਪਿਙ੍ਗਿਯੋ –
Evaṃ maṃ dhārehi adhimuttacittanti. Evaṃ maṃ dhārehīti evaṃ maṃ upalakkhehi. Adhimuttacittanti nibbānaninnaṃ nibbānapoṇaṃ nibbānapabbhāraṃ nibbānādhimuttanti – evaṃ maṃ dhārehi adhimuttacittanti. Tenāha thero piṅgiyo –
‘‘ਅਸਂਹੀਰਂ ਅਸਂਕੁਪ੍ਪਂ, ਯਸ੍ਸ ਨਤ੍ਥਿ ਉਪਮਾ ਕ੍વਚਿ।
‘‘Asaṃhīraṃ asaṃkuppaṃ, yassa natthi upamā kvaci;
ਅਦ੍ਧਾ ਗਮਿਸ੍ਸਾਮਿ ਨ ਮੇਤ੍ਥ ਕਙ੍ਖਾ, ਏવਂ ਮਂ ਧਾਰੇਹਿ ਅਧਿਮੁਤ੍ਤਚਿਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ॥
Addhā gamissāmi na mettha kaṅkhā, evaṃ maṃ dhārehi adhimuttacitta’’nti.
ਪਾਰਾਯਨਾਨੁਗੀਤਿਗਾਥਾਨਿਦ੍ਦੇਸੋ ਅਟ੍ਠਾਰਸਮੋ।
Pārāyanānugītigāthāniddeso aṭṭhārasamo.
ਪਾਰਾਯਨવਗ੍ਗੋ ਸਮਤ੍ਤੋ।
Pārāyanavaggo samatto.
Footnotes:
Related texts:
ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Aṭṭhakathā / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ਖੁਦ੍ਦਕਨਿਕਾਯ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / ਚੂਲ਼ਨਿਦ੍ਦੇਸ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Cūḷaniddesa-aṭṭhakathā / ੧੮. ਪਾਰਾਯਨਾਨੁਗੀਤਿਗਾਥਾਨਿਦ੍ਦੇਸવਣ੍ਣਨਾ • 18. Pārāyanānugītigāthāniddesavaṇṇanā
