Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / ചൂളനിദ്ദേസപാളി • Cūḷaniddesapāḷi

    ൧൮. പാരായനാനുഗീതിഗാഥാനിദ്ദേസോ

    18. Pārāyanānugītigāthāniddeso

    ൧൦൨.

    102.

    പാരായനമനുഗായിസ്സം , [ഇച്ചായസ്മാ പിങ്ഗിയോ]

    Pārāyanamanugāyissaṃ, [iccāyasmā piṅgiyo]

    യഥാദ്ദക്ഖി തഥാക്ഖാസി, വിമലോ ഭൂരിമേധസോ;

    Yathāddakkhi tathākkhāsi, vimalo bhūrimedhaso;

    നിക്കാമോ നിബ്ബനോ നാഗോ, കിസ്സ ഹേതു മുസാ ഭണേ.

    Nikkāmo nibbano nāgo, kissa hetu musā bhaṇe.

    പാരായനമനുഗായിസ്സന്തി ഗീതമനുഗായിസ്സം കഥിതമനുകഥയിസ്സം 1 ഭണിതമനുഭണിസ്സം ലപിതമനുലപിസ്സം ഭാസിതമനുഭാസിസ്സന്തി – പാരായനമനുഗായിസ്സം. ഇച്ചായസ്മാ പിങ്ഗിയോതി. ഇച്ചാതി പദസന്ധി…പേ॰… പദാനുപുബ്ബതാപേതം – ഇച്ചാതി. ആയസ്മാതി പിയവചനം ഗരുവചനം സഗാരവസപ്പതിസ്സാധിവചനമേതം – ആയസ്മാതി. പിങ്ഗിയോതി തസ്സ ഥേരസ്സ നാമം സങ്ഖാ സമഞ്ഞാ പഞ്ഞത്തി വോഹാരോ നാമം നാമകമ്മം നാമധേയ്യം നിരുത്തി ബ്യഞ്ജനം അഭിലാപോതി – ഇച്ചായസ്മാ പിങ്ഗിയോ.

    Pārāyanamanugāyissanti gītamanugāyissaṃ kathitamanukathayissaṃ 2 bhaṇitamanubhaṇissaṃ lapitamanulapissaṃ bhāsitamanubhāsissanti – pārāyanamanugāyissaṃ. Iccāyasmā piṅgiyoti. Iccāti padasandhi…pe… padānupubbatāpetaṃ – iccāti. Āyasmāti piyavacanaṃ garuvacanaṃ sagāravasappatissādhivacanametaṃ – āyasmāti. Piṅgiyoti tassa therassa nāmaṃ saṅkhā samaññā paññatti vohāro nāmaṃ nāmakammaṃ nāmadheyyaṃ nirutti byañjanaṃ abhilāpoti – iccāyasmā piṅgiyo.

    യഥാദ്ദക്ഖി തഥാക്ഖാസീതി യഥാ അദ്ദക്ഖി തഥാ അക്ഖാസി ആചിക്ഖി ദേസേസി പഞ്ഞപേസി പട്ഠപേസി വിവരി വിഭജി ഉത്താനീഅകാസി പകാസേസി. ‘‘സബ്ബേ സങ്ഖാരാ അനിച്ചാ’’തി യഥാ അദ്ദക്ഖി തഥാ അക്ഖാസി ആചിക്ഖി ദേസേസി പഞ്ഞപേസി പട്ഠപേസി വിവരി വിഭജി ഉത്താനീഅകാസി പകാസേസി. ‘‘സബ്ബേ സങ്ഖാരാ ദുക്ഖാ’’തി…പേ॰… ‘‘സബ്ബേ ധമ്മാ അനത്താ’’തി… ‘‘യം കിഞ്ചി സമുദയധമ്മം സബ്ബം തം നിരോധധമ്മ’’ന്തി യഥാ അദ്ദക്ഖി തഥാ അക്ഖാസി ആചിക്ഖി ദേസേസി പഞ്ഞപേസി പട്ഠപേസി വിവരി വിഭജി ഉത്താനീഅകാസി പകാസേസീതി – യഥാദ്ദക്ഖി തഥാക്ഖാസി.

    Yathāddakkhi tathākkhāsīti yathā addakkhi tathā akkhāsi ācikkhi desesi paññapesi paṭṭhapesi vivari vibhaji uttānīakāsi pakāsesi. ‘‘Sabbe saṅkhārā aniccā’’ti yathā addakkhi tathā akkhāsi ācikkhi desesi paññapesi paṭṭhapesi vivari vibhaji uttānīakāsi pakāsesi. ‘‘Sabbe saṅkhārā dukkhā’’ti…pe… ‘‘sabbe dhammā anattā’’ti… ‘‘yaṃ kiñci samudayadhammaṃ sabbaṃ taṃ nirodhadhamma’’nti yathā addakkhi tathā akkhāsi ācikkhi desesi paññapesi paṭṭhapesi vivari vibhaji uttānīakāsi pakāsesīti – yathāddakkhi tathākkhāsi.

    വിമലോ ഭൂരിമേധസോതി. വിമലോതി രാഗോ മലം, ദോസോ മലം, മോഹോ മലം, കോധോ… ഉപനാഹോ…പേ॰… സബ്ബാകുസലാഭിസങ്ഖാരാ മലാ. തേ മലാ ബുദ്ധസ്സ ഭഗവതോ പഹീനാ ഉച്ഛിന്നമൂലാ താലാവത്ഥുകതാ അനഭാവംകതാ ആയതിം അനുപ്പാദധമ്മാ. അമലോ ബുദ്ധോ വിമലോ നിമ്മലോ മലാപഗതോ മലവിപ്പഹീനോ മലവിമുത്തോ സബ്ബമലവീതിവത്തോ. ഭൂരി വുച്ചതി പഥവീ. ഭഗവാ തായ 3 പഥവിസമായ പഞ്ഞായ വിപുലായ വിത്ഥതായ സമന്നാഗതോ. മേധാ വുച്ചതി പഞ്ഞാ. യാ പഞ്ഞാ പജാനനാ…പേ॰… അമോഹോ ധമ്മവിചയോ സമ്മാദിട്ഠി. ഭഗവാ ഇമായ മേധായ പഞ്ഞായ ഉപേതോ സമുപേതോ ഉപാഗതോ സമുപാഗതോ ഉപപന്നോ സമുപപന്നോ സമന്നാഗതോ, തസ്മാ ബുദ്ധോ സുമേധസോതി – വിമലോ ഭൂരിമേധസോ.

    Vimalo bhūrimedhasoti. Vimaloti rāgo malaṃ, doso malaṃ, moho malaṃ, kodho… upanāho…pe… sabbākusalābhisaṅkhārā malā. Te malā buddhassa bhagavato pahīnā ucchinnamūlā tālāvatthukatā anabhāvaṃkatā āyatiṃ anuppādadhammā. Amalo buddho vimalo nimmalo malāpagato malavippahīno malavimutto sabbamalavītivatto. Bhūri vuccati pathavī. Bhagavā tāya 4 pathavisamāya paññāya vipulāya vitthatāya samannāgato. Medhā vuccati paññā. Yā paññā pajānanā…pe… amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi. Bhagavā imāya medhāya paññāya upeto samupeto upāgato samupāgato upapanno samupapanno samannāgato, tasmā buddho sumedhasoti – vimalo bhūrimedhaso.

    നിക്കാമോ നിബ്ബനോ നാഗോതി. കാമാതി ഉദ്ദാനതോ ദ്വേ കാമാ – വത്ഥുകാമാ ച കിലേസകാമാ ച…പേ॰… ഇമേ വുച്ചന്തി വത്ഥുകാമാ…പേ॰… ഇമേ വുച്ചന്തി കിലേസകാമാ. ബുദ്ധസ്സ ഭഗവതോ വത്ഥുകാമാ പരിഞ്ഞാതാ കിലേസകാമാ പഹീനാ വത്ഥുകാമാനം പരിഞ്ഞാതത്താ കിലേസകാമാനം പഹീനത്താ. ഭഗവാ ന കാമേ കാമേതി ന കാമേ ഇച്ഛതി ന കാമേ പത്ഥേതി ന കാമേ പിഹേതി ന കാമേ അഭിജപ്പതി. യേ കാമേ കാമേന്തി കാമേ ഇച്ഛന്തി കാമേ പത്ഥേന്തി കാമേ പിഹേന്തി കാമേ അഭിജപ്പന്തി തേ കാമകാമിനോ രാഗരാഗിനോ സഞ്ഞസഞ്ഞിനോ. ഭഗവാ ന കാമേ കാമേതി ന കാമേ ഇച്ഛതി ന കാമേ പത്ഥേതി ന കാമേ പിഹേതി ന കാമേ അഭിജപ്പതി. തസ്മാ ബുദ്ധോ അകാമോ നിക്കാമോ ചത്തകാമോ വന്തകാമോ മുത്തകാമോ പഹീനകാമോ പടിനിസ്സട്ഠകാമോ വീതരാഗോ വിഗതരാഗോ ചത്തരാഗോ വന്തരാഗോ മുത്തരാഗോ പഹീനരാഗോ പടിനിസ്സട്ഠരാഗോ നിച്ഛാതോ നിബ്ബുതോ സീതിഭൂതോ സുഖപ്പടിസംവേദീ ബ്രഹ്മഭൂതേന അത്തനാ വിഹരതീതി – നിക്കാമോ.

    Nikkāmonibbano nāgoti. Kāmāti uddānato dve kāmā – vatthukāmā ca kilesakāmā ca…pe… ime vuccanti vatthukāmā…pe… ime vuccanti kilesakāmā. Buddhassa bhagavato vatthukāmā pariññātā kilesakāmā pahīnā vatthukāmānaṃ pariññātattā kilesakāmānaṃ pahīnattā. Bhagavā na kāme kāmeti na kāme icchati na kāme pattheti na kāme piheti na kāme abhijappati. Ye kāme kāmenti kāme icchanti kāme patthenti kāme pihenti kāme abhijappanti te kāmakāmino rāgarāgino saññasaññino. Bhagavā na kāme kāmeti na kāme icchati na kāme pattheti na kāme piheti na kāme abhijappati. Tasmā buddho akāmo nikkāmo cattakāmo vantakāmo muttakāmo pahīnakāmo paṭinissaṭṭhakāmo vītarāgo vigatarāgo cattarāgo vantarāgo muttarāgo pahīnarāgo paṭinissaṭṭharāgo nicchāto nibbuto sītibhūto sukhappaṭisaṃvedī brahmabhūtena attanā viharatīti – nikkāmo.

    നിബ്ബനോതി രാഗോ വനം, ദോസോ വനം, മോഹോ വനം, കോധോ വനം, ഉപനാഹോ വനം…പേ॰… സബ്ബാകുസലാഭിസങ്ഖാരാ വനാ. തേ വനാ ബുദ്ധസ്സ ഭഗവതോ പഹീനാ ഉച്ഛിന്നമൂലാ താലാവത്ഥുകതാ അനഭാവംകതാ ആയതിം അനുപ്പാദധമ്മാ. തസ്മാ ബുദ്ധോ അവനോ വിവനോ നിബ്ബനോ വനാപഗതോ വനവിപ്പഹീനോ വനവിമുത്തോ സബ്ബവനവീതിവത്തോതി – നിബ്ബനോ. നാഗോതി നാഗോ; ഭഗവാ ആഗും ന കരോതീതി നാഗോ, ന ഗച്ഛതീതി നാഗോ, ന ആഗച്ഛതീതി നാഗോ…പേ॰… ഏവം ഭഗവാ ന ആഗച്ഛതീതി നാഗോതി – നിക്കാമോ നിബ്ബനോ നാഗോ.

    Nibbanoti rāgo vanaṃ, doso vanaṃ, moho vanaṃ, kodho vanaṃ, upanāho vanaṃ…pe… sabbākusalābhisaṅkhārā vanā. Te vanā buddhassa bhagavato pahīnā ucchinnamūlā tālāvatthukatā anabhāvaṃkatā āyatiṃ anuppādadhammā. Tasmā buddho avano vivano nibbano vanāpagato vanavippahīno vanavimutto sabbavanavītivattoti – nibbano. Nāgoti nāgo; bhagavā āguṃ na karotīti nāgo, na gacchatīti nāgo, na āgacchatīti nāgo…pe… evaṃ bhagavā na āgacchatīti nāgoti – nikkāmo nibbano nāgo.

    കിസ്സ ഹേതു മുസാ ഭണേതി. കിസ്സ ഹേതൂതി കിസ്സ ഹേതു കിംഹേതു കിംകാരണാ കിംനിദാനാ കിംപച്ചയാതി – കിസ്സ ഹേതു. മുസാ ഭണേതി മുസാ ഭണേയ്യ കഥേയ്യ ദീപേയ്യ വോഹരേയ്യ; മുസാ ഭണേതി മോസവജ്ജം ഭണേയ്യ, മുസാവാദം ഭണേയ്യ, അനരിയവാദം ഭണേയ്യ. ഇധേകച്ചോ സഭാഗതോ 5 വാ പരിസാഗതോ 6 വാ ഞാതിമജ്ഝഗതോ വാ പൂഗമജ്ഝഗതോ വാ രാജകുലമജ്ഝഗതോ വാ അഭിനീതോ സക്ഖിപുട്ഠോ – ‘‘ഏഹമ്ഭോ 7 പുരിസ, യം ജാനാസി തം വദേഹീ’’തി, സോ അജാനം വാ ആഹ – ‘‘ജാനാമീ’’തി , ജാനം വാ ആഹ – ‘‘ന ജാനാമീ’’തി, അപസ്സം വാ ആഹ – ‘‘പസ്സാമീ’’തി, പസ്സം വാ ആഹ – ‘‘ന പസ്സാമീ’’തി. ഇതി അത്തഹേതു വാ പരഹേതു വാ ആമിസകിഞ്ചിക്ഖഹേതു വാ സമ്പജാനമുസാ ഭാസതി, ഇദം വുച്ചതി മോസവജ്ജം.

    Kissa hetu musā bhaṇeti. Kissa hetūti kissa hetu kiṃhetu kiṃkāraṇā kiṃnidānā kiṃpaccayāti – kissa hetu. Musā bhaṇeti musā bhaṇeyya katheyya dīpeyya vohareyya; musā bhaṇeti mosavajjaṃ bhaṇeyya, musāvādaṃ bhaṇeyya, anariyavādaṃ bhaṇeyya. Idhekacco sabhāgato 8 vā parisāgato 9 vā ñātimajjhagato vā pūgamajjhagato vā rājakulamajjhagato vā abhinīto sakkhipuṭṭho – ‘‘ehambho 10 purisa, yaṃ jānāsi taṃ vadehī’’ti, so ajānaṃ vā āha – ‘‘jānāmī’’ti , jānaṃ vā āha – ‘‘na jānāmī’’ti, apassaṃ vā āha – ‘‘passāmī’’ti, passaṃ vā āha – ‘‘na passāmī’’ti. Iti attahetu vā parahetu vā āmisakiñcikkhahetu vā sampajānamusā bhāsati, idaṃ vuccati mosavajjaṃ.

    അപി ച, തീഹാകാരേഹി മുസാവാദോ ഹോതി. പുബ്ബേവസ്സ ഹോതി – ‘‘മുസാ ഭണിസ്സ’’ന്തി, ഭണന്തസ്സ ഹോതി – ‘‘മുസാ ഭണാമീ’’തി, ഭണിതസ്സ ഹോതി – ‘‘മുസാ മയാ ഭണിത’’ന്തി – ഇമേഹി തീഹാകാരേഹി മുസാവാദോ ഹോതി. അപി ച, ചതൂഹാകാരേഹി മുസാവാദോ ഹോതി. പുബ്ബേവസ്സ ഹോതി – ‘‘മുസാ ഭണിസ്സ’’ന്തി, ഭണന്തസ്സ ഹോതി – ‘‘മുസാ ഭണാമീ’’തി, ഭണിതസ്സ ഹോതി – ‘‘മുസാ മയാ ഭണിത’’ന്തി, വിനിധായ ദിട്ഠിം – ഇമേഹി ചതൂഹാകാരേഹി മുസാവാദോ ഹോതി. അപി ച, പഞ്ചഹാകാരേഹി…പേ॰… ഛഹാകാരേഹി… സത്തഹാകാരേഹി… അട്ഠഹാകാരേഹി മുസാവാദോ ഹോതി. പുബ്ബേവസ്സ ഹോതി – ‘‘മുസാ ഭണിസ്സ’’ന്തി, ഭണന്തസ്സ ഹോതി – ‘‘മുസാ ഭണാമീ’’തി, ഭണിതസ്സ ഹോതി – ‘‘മുസാ മയാ ഭണിത’’ന്തി, വിനിധായ ദിട്ഠിം, വിനിധായ ഖന്തിം, വിനിധായ രുചിം, വിനിധായ സഞ്ഞം, വിനിധായ ഭാവം – ഇമേഹി അട്ഠഹാകാരേഹി മുസാവാദോ ഹോതി മോസവജ്ജം. കിസ്സ ഹേതു മുസാ ഭണേയ്യ കഥേയ്യ ദീപേയ്യ വോഹരേയ്യാതി – കിസ്സ ഹേതു മുസാ ഭണേ. തേനാഹ ഥേരോ പിങ്ഗിയോ –

    Api ca, tīhākārehi musāvādo hoti. Pubbevassa hoti – ‘‘musā bhaṇissa’’nti, bhaṇantassa hoti – ‘‘musā bhaṇāmī’’ti, bhaṇitassa hoti – ‘‘musā mayā bhaṇita’’nti – imehi tīhākārehi musāvādo hoti. Api ca, catūhākārehi musāvādo hoti. Pubbevassa hoti – ‘‘musā bhaṇissa’’nti, bhaṇantassa hoti – ‘‘musā bhaṇāmī’’ti, bhaṇitassa hoti – ‘‘musā mayā bhaṇita’’nti, vinidhāya diṭṭhiṃ – imehi catūhākārehi musāvādo hoti. Api ca, pañcahākārehi…pe… chahākārehi… sattahākārehi… aṭṭhahākārehi musāvādo hoti. Pubbevassa hoti – ‘‘musā bhaṇissa’’nti, bhaṇantassa hoti – ‘‘musā bhaṇāmī’’ti, bhaṇitassa hoti – ‘‘musā mayā bhaṇita’’nti, vinidhāya diṭṭhiṃ, vinidhāya khantiṃ, vinidhāya ruciṃ, vinidhāya saññaṃ, vinidhāya bhāvaṃ – imehi aṭṭhahākārehi musāvādo hoti mosavajjaṃ. Kissa hetu musā bhaṇeyya katheyya dīpeyya vohareyyāti – kissa hetu musā bhaṇe. Tenāha thero piṅgiyo –

    ‘‘പാരായനമനുഗായിസ്സം, [ഇച്ചായസ്മാ പിങ്ഗിയോ]

    ‘‘Pārāyanamanugāyissaṃ, [iccāyasmā piṅgiyo]

    യഥാദ്ദക്ഖി തഥാക്ഖാസി, വിമലോ ഭൂരിമേധസോ;

    Yathāddakkhi tathākkhāsi, vimalo bhūrimedhaso;

    നിക്കാമോ നിബ്ബനോ നാഗോ, കിസ്സ ഹേതു മുസാ ഭണേ’’തി.

    Nikkāmo nibbano nāgo, kissa hetu musā bhaṇe’’ti.

    ൧൦൩.

    103.

    പഹീനമലമോഹസ്സ, മാനമക്ഖപ്പഹായിനോ;

    Pahīnamalamohassa, mānamakkhappahāyino;

    ഹന്ദാഹം കിത്തയിസ്സാമി, ഗിരം വണ്ണൂപസംഹിതം.

    Handāhaṃ kittayissāmi, giraṃ vaṇṇūpasaṃhitaṃ.

    പഹീനമലമോഹസ്സാതി . മലന്തി രാഗോ മലം, ദോസോ മലം, മോഹോ മലം, മാനോ മലം, ദിട്ഠി മലം, കിലേസോ മലം, സബ്ബദുച്ചരിതം മലം, സബ്ബഭവഗാമികമ്മം മലം.

    Pahīnamalamohassāti . Malanti rāgo malaṃ, doso malaṃ, moho malaṃ, māno malaṃ, diṭṭhi malaṃ, kileso malaṃ, sabbaduccaritaṃ malaṃ, sabbabhavagāmikammaṃ malaṃ.

    മോഹോതി യം ദുക്ഖേ അഞ്ഞാണം…പേ॰… അവിജ്ജാലങ്ഗീ മോഹോ അകുസലമൂലം. അയം വുച്ചതി മോഹോ. മലഞ്ച മോഹോ ച ബുദ്ധസ്സ ഭഗവതോ പഹീനാ ഉച്ഛിന്നമൂലാ താലാവത്ഥുകതാ അനഭാവംകതാ ആയതിം അനുപ്പാദധമ്മാ. തസ്മാ ബുദ്ധോ പഹീനമലമോഹോതി – പഹീനമലമോഹസ്സ.

    Mohoti yaṃ dukkhe aññāṇaṃ…pe… avijjālaṅgī moho akusalamūlaṃ. Ayaṃ vuccati moho. Malañca moho ca buddhassa bhagavato pahīnā ucchinnamūlā tālāvatthukatā anabhāvaṃkatā āyatiṃ anuppādadhammā. Tasmā buddho pahīnamalamohoti – pahīnamalamohassa.

    മാനമക്ഖപ്പഹായിനോതി. മാനോതി ഏകവിധേന മാനോ – യാ ചിത്തസ്സ ഉന്നതി 11. ദുവിധേന മാനോ – അത്തുക്കംസനമാനോ, പരവമ്ഭനമാനോ. തിവിധേന മാനോ – സേയ്യോഹമസ്മീതി മാനോ, സദിസോഹമസ്മീതി മാനോ, ഹീനോഹമസ്മീതി മാനോ. ചതുബ്ബിധേന മാനോ – ലാഭേന മാനം ജനേതി, യസേന മാനം ജനേതി, പസംസായ മാനം ജനേതി, സുഖേന മാനം ജനേതി. പഞ്ചവിധേന മാനോ – ലാഭിമ്ഹി മനാപികാനം രൂപാനന്തി മാനം ജനേതി, ലാഭിമ്ഹി മനാപികാനം സദ്ദാനം…പേ॰… ഗന്ധാനം… രസാനം… ഫോട്ഠബ്ബാനന്തി മാനം ജനേതി. ഛബ്ബിധേന മാനോ – ചക്ഖുസമ്പദായ മാനം ജനേതി, സോതസമ്പദായ…പേ॰… ഘാനസമ്പദായ… ജിവ്ഹാസമ്പദായ… കായസമ്പദായ… മനോസമ്പദായ മാനം ജനേതി. സത്തവിധേന മാനോ – മാനോ, അതിമാനോ, മാനാതിമാനോ, ഓമാനോ, അവമാനോ, അസ്മിമാനോ, മിച്ഛാമാനോ. അട്ഠവിധേന മാനോ – ലാഭേന മാനം ജനേതി, അലാഭേന ഓമാനം ജനേതി, യസേന മാനം ജനേതി, അയസേന ഓമാനം ജനേതി, പസംസായ മാനം ജനേതി, നിന്ദായ ഓമാനം ജനേതി, സുഖേന മാനം ജനേതി , ദുക്ഖേന ഓമാനം ജനേതി. നവവിധേന മാനോ – സേയ്യസ്സ സേയ്യോഹമസ്മീതി മാനോ, സേയ്യസ്സ സദിസോഹമസ്മീതി മാനോ, സേയ്യസ്സ ഹീനോഹമസ്മീതി മാനോ, സദിസസ്സ സേയ്യോഹമസ്മീതി മാനോ, സദിസസ്സ സദിസോഹമസ്മീതി മാനോ, സദിസസ്സ ഹീനോഹമസ്മീതി മാനോ, ഹീനസ്സ സേയ്യോഹമസ്മീതി മാനോ, ഹീനസ്സ സദിസോഹമസ്മീതി മാനോ, ഹീനസ്സ ഹീനോഹമസ്സീതി മാനോ. ദസവിധേന മാനോ – ഇധേകച്ചോ മാനം ജനേതി ജാതിയാ വാ ഗോത്തേന വാ കോലപുത്തിയേന വാ വണ്ണപോക്ഖരതായ വാ ധനേന വാ അജ്ഝേനേന വാ കമ്മായതനേന വാ സിപ്പായതനേന വാ വിജ്ജാട്ഠാനേന 12 വാ സുതേന വാ പടിഭാനേന വാ അഞ്ഞതരഞ്ഞതരേന വാ വത്ഥുനാ. യോ ഏവരൂപോ മാനോ മഞ്ഞനാ മഞ്ഞിതത്തം ഉന്നതി ഉന്നമോ ധജോ സമ്പഗ്ഗാഹോ കേതുകമ്യതാ ചിത്തസ്സ – അയം വുച്ചതി മാനോ.

    Mānamakkhappahāyinoti. Mānoti ekavidhena māno – yā cittassa unnati 13. Duvidhena māno – attukkaṃsanamāno, paravambhanamāno. Tividhena māno – seyyohamasmīti māno, sadisohamasmīti māno, hīnohamasmīti māno. Catubbidhena māno – lābhena mānaṃ janeti, yasena mānaṃ janeti, pasaṃsāya mānaṃ janeti, sukhena mānaṃ janeti. Pañcavidhena māno – lābhimhi manāpikānaṃ rūpānanti mānaṃ janeti, lābhimhi manāpikānaṃ saddānaṃ…pe… gandhānaṃ… rasānaṃ… phoṭṭhabbānanti mānaṃ janeti. Chabbidhena māno – cakkhusampadāya mānaṃ janeti, sotasampadāya…pe… ghānasampadāya… jivhāsampadāya… kāyasampadāya… manosampadāya mānaṃ janeti. Sattavidhena māno – māno, atimāno, mānātimāno, omāno, avamāno, asmimāno, micchāmāno. Aṭṭhavidhena māno – lābhena mānaṃ janeti, alābhena omānaṃ janeti, yasena mānaṃ janeti, ayasena omānaṃ janeti, pasaṃsāya mānaṃ janeti, nindāya omānaṃ janeti, sukhena mānaṃ janeti , dukkhena omānaṃ janeti. Navavidhena māno – seyyassa seyyohamasmīti māno, seyyassa sadisohamasmīti māno, seyyassa hīnohamasmīti māno, sadisassa seyyohamasmīti māno, sadisassa sadisohamasmīti māno, sadisassa hīnohamasmīti māno, hīnassa seyyohamasmīti māno, hīnassa sadisohamasmīti māno, hīnassa hīnohamassīti māno. Dasavidhena māno – idhekacco mānaṃ janeti jātiyā vā gottena vā kolaputtiyena vā vaṇṇapokkharatāya vā dhanena vā ajjhenena vā kammāyatanena vā sippāyatanena vā vijjāṭṭhānena 14 vā sutena vā paṭibhānena vā aññataraññatarena vā vatthunā. Yo evarūpo māno maññanā maññitattaṃ unnati unnamo dhajo sampaggāho ketukamyatā cittassa – ayaṃ vuccati māno.

    മക്ഖോതി യോ മക്ഖോ മക്ഖായനാ മക്ഖായിതത്തം നിട്ഠുരിയം നിട്ഠുരിയകമ്മം 15 – അയം വുച്ചതി മക്ഖോ. ബുദ്ധസ്സ ഭഗവതോ മാനോ ച മക്ഖോ ച പഹീനാ ഉച്ഛിന്നമൂലാ താലാവത്ഥുകതാ അനഭാവംകതാ ആയതിം അനുപ്പാദധമ്മാ. തസ്മാ ബുദ്ധോ മാനമക്ഖപ്പഹായീതി – മാനമക്ഖപ്പഹായിനോ.

    Makkhoti yo makkho makkhāyanā makkhāyitattaṃ niṭṭhuriyaṃ niṭṭhuriyakammaṃ 16 – ayaṃ vuccati makkho. Buddhassa bhagavato māno ca makkho ca pahīnā ucchinnamūlā tālāvatthukatā anabhāvaṃkatā āyatiṃ anuppādadhammā. Tasmā buddho mānamakkhappahāyīti – mānamakkhappahāyino.

    ഹന്ദാഹം കിത്തയിസ്സാമി ഗിരം വണ്ണൂപസംഹിതന്തി. ഹന്ദാഹന്തി പദസന്ധി പദസംസഗ്ഗോ പദപാരിപൂരീ അക്ഖരസമവായോ ബ്യഞ്ജനസിലിട്ഠതാ പദാനുപുബ്ബതാപേതം – ഹന്ദാഹന്തി. കിത്തയിസ്സാമി ഗിരം വണ്ണൂപസംഹിതന്തി വണ്ണേന ഉപേതം സമുപേതം ഉപാഗതം സമുപാഗതം ഉപപന്നം സമുപപന്നം സമന്നാഗതം വാചം ഗിരം ബ്യപ്പഥം ഉദീരണം 17 കിത്തയിസ്സാമി ദേസേസ്സാമി പഞ്ഞപേസ്സാമി പട്ഠപേസ്സാമി വിവരിസ്സാമി വിഭജിസ്സാമി ഉത്താനീകരിസ്സാമി പകാസേസ്സാമീതി – ഹന്ദാഹം കിത്തയിസ്സാമി ഗിരം വണ്ണൂപസംഹിതം. തേനാഹ ഥേരോ പിങ്ഗിയോ –

    Handāhaṃ kittayissāmi giraṃ vaṇṇūpasaṃhitanti. Handāhanti padasandhi padasaṃsaggo padapāripūrī akkharasamavāyo byañjanasiliṭṭhatā padānupubbatāpetaṃ – handāhanti. Kittayissāmi giraṃ vaṇṇūpasaṃhitanti vaṇṇena upetaṃ samupetaṃ upāgataṃ samupāgataṃ upapannaṃ samupapannaṃ samannāgataṃ vācaṃ giraṃ byappathaṃ udīraṇaṃ 18 kittayissāmi desessāmi paññapessāmi paṭṭhapessāmi vivarissāmi vibhajissāmi uttānīkarissāmi pakāsessāmīti – handāhaṃ kittayissāmi giraṃ vaṇṇūpasaṃhitaṃ. Tenāha thero piṅgiyo –

    ‘‘പഹീനമലമോഹസ്സ, മാനമക്ഖപ്പഹായിനോ;

    ‘‘Pahīnamalamohassa, mānamakkhappahāyino;

    ഹന്ദാഹം കിത്തയിസ്സാമി, ഗിരം വണ്ണൂപസംഹിത’’ന്തി.

    Handāhaṃ kittayissāmi, giraṃ vaṇṇūpasaṃhita’’nti.

    ൧൦൪.

    104.

    തമോനുദോ ബുദ്ധോ സമന്തചക്ഖു, ലോകന്തഗൂ സബ്ബഭവാതിവത്തോ;

    Tamonudo buddho samantacakkhu, lokantagū sabbabhavātivatto;

    അനാസവോ സബ്ബദുക്ഖപ്പഹീനോ, സച്ചവ്ഹയോ ബ്രഹ്മേ ഉപാസിതോ മേ.

    Anāsavo sabbadukkhappahīno, saccavhayo brahme upāsito me.

    തമോനുദോ ബുദ്ധോ സമന്തചക്ഖൂതി. തമോനുദോതി രാഗതമം ദോസതമം മോഹതമം മാനതമം ദിട്ഠിതമം കിലേസതമം ദുച്ചരിതതമം അന്ധകരണം അഞ്ഞാണകരണം പഞ്ഞാനിരോധികം വിഘാതപക്ഖികം അനിബ്ബാനസംവത്തനികം നുദി പനുദി പജഹി വിനോദേസി ബ്യന്തീഅകാസി അനഭാവം ഗമേസി. ബുദ്ധോതി യോ സോ ഭഗവാ…പേ॰… സച്ഛികാ പഞ്ഞത്തി; യദിദം ബുദ്ധോതി. സമന്തചക്ഖു വുച്ചതി സബ്ബഞ്ഞുതഞാണം…പേ॰… തഥാഗതോ തേന സമന്തചക്ഖൂതി – തമോനുദോ ബുദ്ധോ സമന്തചക്ഖു.

    Tamonudobuddho samantacakkhūti. Tamonudoti rāgatamaṃ dosatamaṃ mohatamaṃ mānatamaṃ diṭṭhitamaṃ kilesatamaṃ duccaritatamaṃ andhakaraṇaṃ aññāṇakaraṇaṃ paññānirodhikaṃ vighātapakkhikaṃ anibbānasaṃvattanikaṃ nudi panudi pajahi vinodesi byantīakāsi anabhāvaṃ gamesi. Buddhoti yo so bhagavā…pe… sacchikā paññatti; yadidaṃ buddhoti. Samantacakkhu vuccati sabbaññutañāṇaṃ…pe… tathāgato tena samantacakkhūti – tamonudo buddho samantacakkhu.

    ലോകന്തഗൂ സബ്ബഭവാതിവത്തോതി. ലോകോതി ഏകോ ലോകോ – ഭവലോകോ. ദ്വേ ലോകാ – ഭവലോകോ ച സമ്ഭവലോകോ ച; സമ്പത്തിഭവലോകോ ച സമ്പത്തിസമ്ഭവലോകോ ച; വിപത്തിഭവലോകോ ച വിപത്തിസമ്ഭവലോകോ ച 19. തയോ ലോകാ – തിസ്സോ വേദനാ. ചത്താരോ ലോകാ – ചത്താരോ ആഹാരാ. പഞ്ച ലോകാ – പഞ്ചുപാദാനക്ഖന്ധാ. ഛ ലോകാ – ഛ അജ്ഝത്തികാനി ആയതനാനി. സത്ത ലോകാ – സത്തവിഞ്ഞാണട്ഠിതിയോ . അട്ഠ ലോകാ – അട്ഠ ലോകധമ്മാ. നവ ലോകാ – നവ സത്താവാസാ. ദസ ലോകാ – ദസ ആയതനാനി. ദ്വാദസ ലോകാ – ദ്വാദസായതനാനി. അട്ഠാരസ ലോകാ – അട്ഠാരസ ധാതുയോ. ലോകന്തഗൂതി ഭഗവാ ലോകസ്സ അന്തഗതോ അന്തപ്പത്തോ കോടിഗതോ കോടിപ്പത്തോ… നിബ്ബാനഗതോ നിബ്ബാനപ്പത്തോ. സോ വുത്ഥവാസോ ചിണ്ണചരണോ… ജാതിമരണസംസാരോ നത്ഥി തസ്സ പുനബ്ഭവോതി – ലോകന്തഗൂ.

    Lokantagū sabbabhavātivattoti. Lokoti eko loko – bhavaloko. Dve lokā – bhavaloko ca sambhavaloko ca; sampattibhavaloko ca sampattisambhavaloko ca; vipattibhavaloko ca vipattisambhavaloko ca 20. Tayo lokā – tisso vedanā. Cattāro lokā – cattāro āhārā. Pañca lokā – pañcupādānakkhandhā. Cha lokā – cha ajjhattikāni āyatanāni. Satta lokā – sattaviññāṇaṭṭhitiyo . Aṭṭha lokā – aṭṭha lokadhammā. Nava lokā – nava sattāvāsā. Dasa lokā – dasa āyatanāni. Dvādasa lokā – dvādasāyatanāni. Aṭṭhārasa lokā – aṭṭhārasa dhātuyo. Lokantagūti bhagavā lokassa antagato antappatto koṭigato koṭippatto… nibbānagato nibbānappatto. So vutthavāso ciṇṇacaraṇo… jātimaraṇasaṃsāro natthi tassa punabbhavoti – lokantagū.

    സബ്ബഭവാതിവത്തോതി. ഭവാതി ദ്വേ ഭവാ – കമ്മഭവോ ച പടിസന്ധികോ ച പുനബ്ഭവോ. കതമോ കമ്മഭവോ? പുഞ്ഞാഭിസങ്ഖാരോ അപുഞ്ഞാഭിസങ്ഖാരോ ആനേഞ്ജാഭിസങ്ഖാരോ – അയം കമ്മഭവോ. കതമോ പടിസന്ധികോ പുനബ്ഭവോ? പടിസന്ധികാ രൂപാ വേദനാ സഞ്ഞാ സങ്ഖാരാ വിഞ്ഞാണം – അയം പടിസന്ധികോ പുനബ്ഭവോ. ഭഗവാ കമ്മഭവഞ്ച പടിസന്ധികഞ്ച പുനബ്ഭവം അതിവത്തോ 21 അതിക്കന്തോ വീതിവത്തോതി – ലോകന്തഗൂ സബ്ബഭവാതിവത്തോ.

    Sabbabhavātivattoti. Bhavāti dve bhavā – kammabhavo ca paṭisandhiko ca punabbhavo. Katamo kammabhavo? Puññābhisaṅkhāro apuññābhisaṅkhāro āneñjābhisaṅkhāro – ayaṃ kammabhavo. Katamo paṭisandhiko punabbhavo? Paṭisandhikā rūpā vedanā saññā saṅkhārā viññāṇaṃ – ayaṃ paṭisandhiko punabbhavo. Bhagavā kammabhavañca paṭisandhikañca punabbhavaṃ ativatto 22 atikkanto vītivattoti – lokantagū sabbabhavātivatto.

    അനാസവോ സബ്ബദുക്ഖപ്പഹീനോതി. അനാസവോതി ചത്താരോ ആസവാ – കാമാസവോ, ഭവാസവോ, ദിട്ഠാസവോ, അവിജ്ജാസവോ. തേ ആസവാ ബുദ്ധസ്സ ഭഗവതോ പഹീനാ ഉച്ഛിന്നമൂലാ താലാവത്ഥുകതാ അനഭാവംകതാ ആയതിം അനുപ്പാദധമ്മാ. തസ്മാ ബുദ്ധോ അനാസവോ. സബ്ബദുക്ഖപ്പഹീനോതി സബ്ബം തസ്സ പടിസന്ധികം ജാതിദുക്ഖം ജരാദുക്ഖം ബ്യാധിദുക്ഖം മരണദുക്ഖം സോകപരിദേവദുക്ഖദോമനസ്സുപായാസദുക്ഖം …പേ॰… ദിട്ഠിബ്യസനദുക്ഖം പഹീനം സമുച്ഛിന്നം വൂപസന്തം പടിപ്പസ്സദ്ധം അഭബ്ബുപ്പത്തികം ഞാണഗ്ഗിനാ ദഡ്ഢം. തസ്മാ ബുദ്ധോ സബ്ബദുക്ഖപ്പഹീനോതി – അനാസവോ സബ്ബദുക്ഖപ്പഹീനോ.

    Anāsavo sabbadukkhappahīnoti. Anāsavoti cattāro āsavā – kāmāsavo, bhavāsavo, diṭṭhāsavo, avijjāsavo. Te āsavā buddhassa bhagavato pahīnā ucchinnamūlā tālāvatthukatā anabhāvaṃkatā āyatiṃ anuppādadhammā. Tasmā buddho anāsavo. Sabbadukkhappahīnoti sabbaṃ tassa paṭisandhikaṃ jātidukkhaṃ jarādukkhaṃ byādhidukkhaṃ maraṇadukkhaṃ sokaparidevadukkhadomanassupāyāsadukkhaṃ …pe… diṭṭhibyasanadukkhaṃ pahīnaṃ samucchinnaṃ vūpasantaṃ paṭippassaddhaṃ abhabbuppattikaṃ ñāṇagginā daḍḍhaṃ. Tasmā buddho sabbadukkhappahīnoti – anāsavo sabbadukkhappahīno.

    സച്ചവ്ഹയോ ബ്രഹ്മേ ഉപാസിതോ മേതി. സച്ചവ്ഹയോതി സച്ചവ്ഹയോ സദിസനാമോ സദിസവ്ഹയോ സച്ചസദിസവ്ഹയോ. വിപസ്സീ ഭഗവാ, സിഖീ ഭഗവാ, വേസ്സഭൂ ഭഗവാ, കകുസന്ധോ ഭഗവാ, കോണാഗമനോ ഭഗവാ, കസ്സപോ ഭഗവാ. തേ ബുദ്ധാ ഭഗവന്തോ സദിസനാമാ സദിസവ്ഹയാ. ഭഗവാപി സക്യമുനി തേസം ബുദ്ധാനം ഭഗവന്താനം സദിസനാമോ സദിസവ്ഹയോതി – തസ്മാ ബുദ്ധോ സച്ചവ്ഹയോ.

    Saccavhayobrahme upāsito meti. Saccavhayoti saccavhayo sadisanāmo sadisavhayo saccasadisavhayo. Vipassī bhagavā, sikhī bhagavā, vessabhū bhagavā, kakusandho bhagavā, koṇāgamano bhagavā, kassapo bhagavā. Te buddhā bhagavanto sadisanāmā sadisavhayā. Bhagavāpi sakyamuni tesaṃ buddhānaṃ bhagavantānaṃ sadisanāmo sadisavhayoti – tasmā buddho saccavhayo.

    ബ്രഹ്മേ ഉപാസിതോ മേതി സോ മയാ ഭഗവാ ആസിതോ ഉപാസിതോ പയിരുപാസിതോ പരിപുച്ഛിതോ പരിപഞ്ഹിതോതി – സച്ചവ്ഹയോ ബ്രഹ്മേ ഉപാസിതോ മേ. തേനാഹ ഥേരോ പിങ്ഗിയോ –

    Brahme upāsito meti so mayā bhagavā āsito upāsito payirupāsito paripucchito paripañhitoti – saccavhayo brahme upāsito me. Tenāha thero piṅgiyo –

    ‘‘തമോനുദോ ബുദ്ധോ സമന്തചക്ഖു, ലോകന്തഗൂ സബ്ബഭവാതിവത്തോ;

    ‘‘Tamonudo buddho samantacakkhu, lokantagū sabbabhavātivatto;

    അനാസവോ സബ്ബദുക്ഖപ്പഹീനോ, സച്ചവ്ഹയോ ബ്രഹ്മേ ഉപാസിതോ മേ’’തി.

    Anāsavo sabbadukkhappahīno, saccavhayo brahme upāsito me’’ti.

    ൧൦൫.

    105.

    ദിജോ യഥാ കുബ്ബനകം പഹായ, ബഹുപ്ഫലം കാനനമാവസേയ്യ;

    Dijo yathā kubbanakaṃ pahāya, bahupphalaṃ kānanamāvaseyya;

    ഏവമഹം അപ്പദസ്സേ പഹായ, മഹോദധിം ഹംസോരിവ അജ്ഝപത്തോ 23 .

    Evamahaṃ appadasse pahāya, mahodadhiṃ haṃsoriva ajjhapatto24.

    ദിജോ യഥാ കുബ്ബനകം പഹായ, ബഹുപ്ഫലം കാനനമാവസേയ്യാതി . ദിജോ വുച്ചതി പക്ഖീ. കിംകാരണാ ദിജോ വുച്ചതി പക്ഖീ? ദ്വിക്ഖത്തും ജായതീതി ദിജോ, മാതുകുച്ഛിമ്ഹാ ച അണ്ഡകോസമ്ഹാ ച. തംകാരണാ ദിജോ വുച്ചതി പക്ഖീതി – ദിജോ. യഥാ കുബ്ബനകം പഹായാതി യഥാ ദിജോ കുബ്ബനകം പരിത്തവനകം അപ്പഫലം അപ്പഭക്ഖം അപ്പോദകം പഹായ ജഹിത്വാ അതിക്കമിത്വാ സമതിക്കമിത്വാ വീതിവത്തേത്വാ അഞ്ഞം ബഹുപ്ഫലം ബഹുഭക്ഖം ബഹൂദകം 25 മഹന്തം കാനനം വനസണ്ഡം അധിഗച്ഛേയ്യ വിന്ദേയ്യ പടിലഭേയ്യ, തസ്മിഞ്ച വനസണ്ഡേ വാസം കപ്പേയ്യാതി – ദിജോ യഥാ കുബ്ബനകം പഹായ ബഹുപ്ഫലം കാനനം ആവസേയ്യ.

    Dijo yathā kubbanakaṃ pahāya, bahupphalaṃ kānanamāvaseyyāti . Dijo vuccati pakkhī. Kiṃkāraṇā dijo vuccati pakkhī? Dvikkhattuṃ jāyatīti dijo, mātukucchimhā ca aṇḍakosamhā ca. Taṃkāraṇā dijo vuccati pakkhīti – dijo. Yathā kubbanakaṃ pahāyāti yathā dijo kubbanakaṃ parittavanakaṃ appaphalaṃ appabhakkhaṃ appodakaṃ pahāya jahitvā atikkamitvā samatikkamitvā vītivattetvā aññaṃ bahupphalaṃ bahubhakkhaṃ bahūdakaṃ 26 mahantaṃ kānanaṃ vanasaṇḍaṃ adhigaccheyya vindeyya paṭilabheyya, tasmiñca vanasaṇḍe vāsaṃ kappeyyāti – dijo yathā kubbanakaṃ pahāya bahupphalaṃ kānanaṃ āvaseyya.

    ഏവമഹം അപ്പദസ്സേ പഹായ, മഹോദധിം ഹംസോരിവ അജ്ഝപത്തോതി. ഏവന്തി ഓപമ്മസമ്പടിപാദനം. അപ്പദസ്സേ പഹായാതി യോ ച ബാവരീ ബ്രാഹ്മണോ യേ ചഞ്ഞേ തസ്സ ആചരിയാ ബുദ്ധം ഭഗവന്തം ഉപാദായ അപ്പദസ്സാ പരിത്തദസ്സാ ഥോകദസ്സാ ഓമകദസ്സാ ലാമകദസ്സാ ഛതുക്കദസ്സാ 27 വാ. തേ അപ്പദസ്സേ പരിത്തദസ്സേ ഥോകദസ്സേ ഓമകദസ്സേ ലാമകദസ്സേ ഛതുക്കദസ്സേ പഹായ പജഹിത്വാ അതിക്കമിത്വാ സമതിക്കമിത്വാ വീതിവത്തേത്വാ ബുദ്ധം ഭഗവന്തം അപ്പമാണദസ്സം അഗ്ഗദസ്സം സേട്ഠദസ്സം വിസേട്ഠദസ്സം പാമോക്ഖദസ്സം ഉത്തമദസ്സം പവരദസ്സം അസമം അസമസമം അപ്പടിസമം അപ്പടിഭാഗം അപ്പടിപുഗ്ഗലം ദേവാതിദേവം നരാസഭം പുരിസസീഹം പുരിസനാഗം പുരിസാജഞ്ഞം പുരിസനിസഭം പുരിസധോരയ്ഹം ദസബലധാരിം 28 അധിഗച്ഛിം വിന്ദിം പടിലഭിം. യഥാ ച ഹംസോ മഹന്തം മാനസകം 29 വാ സരം അനോതത്തം വാ ദഹം മഹാസമുദ്ദം വാ അക്ഖോഭം അമിതോദകം ജലരാസിം അധിഗച്ഛേയ്യ വിന്ദേയ്യ പടിലഭേയ്യ, ഏവമേവ ബുദ്ധം ഭഗവന്തം അക്ഖോഭം അമിതതേജം പഭിന്നഞാണം വിവടചക്ഖും പഞ്ഞാപഭേദകുസലം അധിഗതപടിസമ്ഭിദം ചതുവേസാരജ്ജപ്പത്തം സുദ്ധാധിമുത്തം സേതപച്ചത്തം അദ്വയഭാണിം താദിം തഥാപടിഞ്ഞം അപരിത്തം മഹന്തം ഗമ്ഭീരം അപ്പമേയ്യം ദുപ്പരിയോഗാഹം പഹൂതരതനം സാഗരസമം ഛളങ്ഗുപേക്ഖായ സമന്നാഗതം അതുലം വിപുലം അപ്പമേയ്യം, തം താദിസം പവദതം മഗ്ഗവാദിനം 30 മേരുമിവ നഗാനം ഗരുളമിവ ദിജാനം സീഹമിവ മിഗാനം ഉദധിമിവ അണ്ണവാനം അധിഗച്ഛിം, തം സത്ഥാരം ജിനപവരം മഹേസിന്തി – ഏവമഹം അപ്പദസ്സേ പഹായ മഹോദധിം ഹംസോരിവ അജ്ഝപത്തോ. തേനാഹ ഥേരോ പിങ്ഗിയോ –

    Evamahaṃ appadasse pahāya, mahodadhiṃ haṃsoriva ajjhapattoti. Evanti opammasampaṭipādanaṃ. Appadasse pahāyāti yo ca bāvarī brāhmaṇo ye caññe tassa ācariyā buddhaṃ bhagavantaṃ upādāya appadassā parittadassā thokadassā omakadassā lāmakadassā chatukkadassā 31 vā. Te appadasse parittadasse thokadasse omakadasse lāmakadasse chatukkadasse pahāya pajahitvā atikkamitvā samatikkamitvā vītivattetvā buddhaṃ bhagavantaṃ appamāṇadassaṃ aggadassaṃ seṭṭhadassaṃ viseṭṭhadassaṃ pāmokkhadassaṃ uttamadassaṃ pavaradassaṃ asamaṃ asamasamaṃ appaṭisamaṃ appaṭibhāgaṃ appaṭipuggalaṃ devātidevaṃ narāsabhaṃ purisasīhaṃ purisanāgaṃ purisājaññaṃ purisanisabhaṃ purisadhorayhaṃ dasabaladhāriṃ 32 adhigacchiṃ vindiṃ paṭilabhiṃ. Yathā ca haṃso mahantaṃ mānasakaṃ 33 vā saraṃ anotattaṃ vā dahaṃ mahāsamuddaṃ vā akkhobhaṃ amitodakaṃ jalarāsiṃ adhigaccheyya vindeyya paṭilabheyya, evameva buddhaṃ bhagavantaṃ akkhobhaṃ amitatejaṃ pabhinnañāṇaṃ vivaṭacakkhuṃ paññāpabhedakusalaṃ adhigatapaṭisambhidaṃ catuvesārajjappattaṃ suddhādhimuttaṃ setapaccattaṃ advayabhāṇiṃ tādiṃ tathāpaṭiññaṃ aparittaṃ mahantaṃ gambhīraṃ appameyyaṃ duppariyogāhaṃ pahūtaratanaṃ sāgarasamaṃ chaḷaṅgupekkhāya samannāgataṃ atulaṃ vipulaṃ appameyyaṃ, taṃ tādisaṃ pavadataṃ maggavādinaṃ 34 merumiva nagānaṃ garuḷamiva dijānaṃ sīhamiva migānaṃ udadhimiva aṇṇavānaṃ adhigacchiṃ, taṃ satthāraṃ jinapavaraṃ mahesinti – evamahaṃ appadasse pahāya mahodadhiṃ haṃsoriva ajjhapatto. Tenāha thero piṅgiyo –

    ‘‘ദിജോ യഥാ കുബ്ബനകം പഹായ, ബഹുപ്ഫലം കാനനമാവസേയ്യ;

    ‘‘Dijo yathā kubbanakaṃ pahāya, bahupphalaṃ kānanamāvaseyya;

    ഏവമഹം അപ്പദസ്സേ പഹായ, മഹോദധിം ഹംസോരിവ അജ്ഝപത്തോ’’തി.

    Evamahaṃ appadasse pahāya, mahodadhiṃ haṃsoriva ajjhapatto’’ti.

    ൧൦൬.

    106.

    യേ മേ പുബ്ബേ വിയാകംസു,

    Ye me pubbe viyākaṃsu,

    ഹുരം ഗോതമസാസനാ ‘ഇച്ചാസി ഇതി ഭവിസ്സതി’;

    Huraṃ gotamasāsanā ‘iccāsi iti bhavissati’;

    സബ്ബം തം ഇതിഹീതിഹം, സബ്ബം തം തക്കവഡ്ഢനം.

    Sabbaṃ taṃ itihītihaṃ, sabbaṃ taṃ takkavaḍḍhanaṃ.

    യേ മേ പുബ്ബേ വിയാകംസൂതി. യേതി യോ ച ബാവരീ ബ്രാഹ്മണോ യേ ചഞ്ഞേ തസ്സ ആചരിയാ, തേ സകം ദിട്ഠിം സകം ഖന്തിം സകം രുചിം സകം ലദ്ധിം സകം അജ്ഝാസയം സകം അധിപ്പായം ബ്യാകംസു ആചിക്ഖിംസു ദേസയിംസു പഞ്ഞപിംസു പട്ഠപിംസു വിവരിംസു വിഭജിംസു ഉത്താനീഅകംസു പകാസേസുന്തി – യേ മേ പുബ്ബേ വിയാകംസു.

    Ye me pubbe viyākaṃsūti. Yeti yo ca bāvarī brāhmaṇo ye caññe tassa ācariyā, te sakaṃ diṭṭhiṃ sakaṃ khantiṃ sakaṃ ruciṃ sakaṃ laddhiṃ sakaṃ ajjhāsayaṃ sakaṃ adhippāyaṃ byākaṃsu ācikkhiṃsu desayiṃsu paññapiṃsu paṭṭhapiṃsu vivariṃsu vibhajiṃsu uttānīakaṃsu pakāsesunti – ye me pubbe viyākaṃsu.

    ഹുരം ഗോതമസാസനാതി ഹുരം ഗോതമസാസനാ, പരം ഗോതമസാസനാ, പുരേ ഗോതമസാസനാ, പഠമതരം ഗോതമസാസനാ ബുദ്ധസാസനാ ജിനസാസനാ തഥാഗതസാസനാ 35 അരഹന്തസാസനാതി – ഹുരം ഗോതമസാസനാ.

    Huraṃ gotamasāsanāti huraṃ gotamasāsanā, paraṃ gotamasāsanā, pure gotamasāsanā, paṭhamataraṃ gotamasāsanā buddhasāsanā jinasāsanā tathāgatasāsanā 36 arahantasāsanāti – huraṃ gotamasāsanā.

    ഇച്ചാസി ഇതി ഭവിസ്സതീതി ഏവം കിര ആസി, ഏവം കിര ഭവിസ്സതീതി – ഇച്ചാസി ഇതി ഭവിസ്സതി.

    Iccāsi iti bhavissatīti evaṃ kira āsi, evaṃ kira bhavissatīti – iccāsi iti bhavissati.

    സബ്ബം തം ഇതിഹീതിഹന്തി സബ്ബം തം ഇതിഹീതിഹം ഇതികിരായ പരമ്പരായ പിടകസമ്പദായ തക്കഹേതു നയഹേതു ആകാരപരിവിതക്കേന ദിട്ഠിനിജ്ഝാനക്ഖന്തിയാ ന സാമം സയമഭിഞ്ഞാതം ന അത്തപച്ചക്ഖം ധമ്മം യം കഥയിംസൂതി – സബ്ബം തം ഇതിഹീതിഹം.

    Sabbaṃtaṃ itihītihanti sabbaṃ taṃ itihītihaṃ itikirāya paramparāya piṭakasampadāya takkahetu nayahetu ākāraparivitakkena diṭṭhinijjhānakkhantiyā na sāmaṃ sayamabhiññātaṃ na attapaccakkhaṃ dhammaṃ yaṃ kathayiṃsūti – sabbaṃ taṃ itihītihaṃ.

    സബ്ബം തം തക്കവഡ്ഢനന്തി സബ്ബം തം തക്കവഡ്ഢനം വിതക്കവഡ്ഢനം സങ്കപ്പവഡ്ഢനം കാമവിതക്കവഡ്ഢനം ബ്യാപാദവിതക്കവഡ്ഢനം വിഹിംസാവിതക്കവഡ്ഢനം ഞാതിവിതക്കവഡ്ഢനം ജനപദവിതക്കവഡ്ഢനം അമരാവിതക്കവഡ്ഢനം പരാനുദയതാപടിസംയുത്തവിതക്കവഡ്ഢനം ലാഭസക്കാരസിലോകപടിസംയുത്തവിതക്കവഡ്ഢനം അനവഞ്ഞത്തിപടിസംയുത്തവിതക്കവഡ്ഢനന്തി – സബ്ബം തം തക്കവഡ്ഢനം. തേനാഹ ഥേരോ പിങ്ഗിയോ –

    Sabbaṃ taṃ takkavaḍḍhananti sabbaṃ taṃ takkavaḍḍhanaṃ vitakkavaḍḍhanaṃ saṅkappavaḍḍhanaṃ kāmavitakkavaḍḍhanaṃ byāpādavitakkavaḍḍhanaṃ vihiṃsāvitakkavaḍḍhanaṃ ñātivitakkavaḍḍhanaṃ janapadavitakkavaḍḍhanaṃ amarāvitakkavaḍḍhanaṃ parānudayatāpaṭisaṃyuttavitakkavaḍḍhanaṃ lābhasakkārasilokapaṭisaṃyuttavitakkavaḍḍhanaṃ anavaññattipaṭisaṃyuttavitakkavaḍḍhananti – sabbaṃ taṃ takkavaḍḍhanaṃ. Tenāha thero piṅgiyo –

    ‘‘യേ മേ പുബ്ബേ വിയാകംസു, ഹുരം ഗോതമസാസനാ;

    ‘‘Ye me pubbe viyākaṃsu, huraṃ gotamasāsanā;

    ‘ഇച്ചാസി ഇതി ഭവിസ്സ’തി;

    ‘Iccāsi iti bhavissa’ti;

    സബ്ബം തം ഇതിഹീതിഹം, സബ്ബം തം തക്കവഡ്ഢന’’ന്തി.

    Sabbaṃ taṃ itihītihaṃ, sabbaṃ taṃ takkavaḍḍhana’’nti.

    ൧൦൭.

    107.

    ഏകോ തമോനുദാസീനോ, ജുതിമാ സോ പഭങ്കരോ;

    Eko tamonudāsīno, jutimā so pabhaṅkaro;

    ഗോതമോ ഭൂരിപഞ്ഞാണോ, ഗോതമോ ഭൂരിമേധസോ.

    Gotamo bhūripaññāṇo, gotamo bhūrimedhaso.

    ഏകോ തമോനുദാസീനോതി. ഏകോതി ഭഗവാ പബ്ബജ്ജസങ്ഖാതേന ഏകോ, അദുതിയട്ഠേന ഏകോ, തണ്ഹായ പഹാനട്ഠേന ഏകോ, ഏകന്തവീതരാഗോതി ഏകോ, ഏകന്തവീതദോസോതി ഏകോ, ഏകന്തവീതമോഹോതി ഏകോ, ഏകന്തനിക്കിലേസോതി ഏകോ, ഏകായനമഗ്ഗം ഗതോതി ഏകോ, ഏകോ അനുത്തരം സമ്മാസമ്ബോധിം അഭിസമ്ബുദ്ധോതി ഏകോ.

    Eko tamonudāsīnoti. Ekoti bhagavā pabbajjasaṅkhātena eko, adutiyaṭṭhena eko, taṇhāya pahānaṭṭhena eko, ekantavītarāgoti eko, ekantavītadosoti eko, ekantavītamohoti eko, ekantanikkilesoti eko, ekāyanamaggaṃ gatoti eko, eko anuttaraṃ sammāsambodhiṃ abhisambuddhoti eko.

    കഥം ഭഗവാ പബ്ബജ്ജസങ്ഖാതേന ഏകോ? ഭഗവാ ദഹരോവ സമാനോ സുസു കാളകേസോ ഭദ്രേന യോബ്ബനേന സമന്നാഗതോ പഠമേന വയസാ അകാമകാനം മാതാപിതൂനം അസ്സുമുഖാനം രോദന്താനം വിലപന്താനം ഞാതിസങ്ഘം സബ്ബം ഘരാവാസപലിബോധം ഛിന്ദിത്വാ പുത്തദാരപലിബോധം ഛിന്ദിത്വാ ഞാതിപലിബോധം ഛിന്ദിത്വാ മിത്താമച്ചപലിബോധം ഛിന്ദിത്വാ കേസമസ്സും ഓഹാരേത്വാ കാസായാനി വത്ഥാനി അച്ഛാദേത്വാ അഗാരസ്മാ അനഗാരിയം പബ്ബജിത്വാ അകിഞ്ചനഭാവം ഉപഗന്ത്വാ ഏകോ ചരതി വിഹരതി ഇരിയതി വത്തേതി പാലേതി യപേതി യാപേതി. ഏവം ഭഗവാ പബ്ബജ്ജസങ്ഖാതേന ഏകോ.

    Kathaṃ bhagavā pabbajjasaṅkhātena eko? Bhagavā daharova samāno susu kāḷakeso bhadrena yobbanena samannāgato paṭhamena vayasā akāmakānaṃ mātāpitūnaṃ assumukhānaṃ rodantānaṃ vilapantānaṃ ñātisaṅghaṃ sabbaṃ gharāvāsapalibodhaṃ chinditvā puttadārapalibodhaṃ chinditvā ñātipalibodhaṃ chinditvā mittāmaccapalibodhaṃ chinditvā kesamassuṃ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṃ pabbajitvā akiñcanabhāvaṃ upagantvā eko carati viharati iriyati vatteti pāleti yapeti yāpeti. Evaṃ bhagavā pabbajjasaṅkhātena eko.

    കഥം ഭഗവാ അദുതിയട്ഠേന ഏകോ? ഏവം പബ്ബജിതോ സമാനോ ഏകോ അരഞ്ഞവനപത്ഥാനി പന്താനി സേനാസനാനി പടിസേവതി അപ്പസദ്ദാനി അപ്പനിഗ്ഘോസാനി വിജനവാതാനി മനുസ്സരാഹസ്സേയ്യകാനി 37 പടിസല്ലാനസാരുപ്പാനി 38. സോ ഏകോ ഗച്ഛതി, ഏകോ തിട്ഠതി, ഏകോ നിസീദതി , ഏകോ സേയ്യം കപ്പേതി, ഏകോ ഗാമം പിണ്ഡായ പവിസതി, ഏകോ അഭിക്കമതി, ഏകോ പടിക്കമതി, ഏകോ രഹോ നിസീദതി, ഏകോ ചങ്കമം അധിട്ഠാതി, ഏകോ ചരതി വിഹരതി ഇരിയതി വത്തേതി പാലേതി യപേതി യാപേതി. ഏവം ഭഗവാ അദുതിയട്ഠേന ഏകോ.

    Kathaṃ bhagavā adutiyaṭṭhena eko? Evaṃ pabbajito samāno eko araññavanapatthāni pantāni senāsanāni paṭisevati appasaddāni appanigghosāni vijanavātāni manussarāhasseyyakāni 39 paṭisallānasāruppāni 40. So eko gacchati, eko tiṭṭhati, eko nisīdati , eko seyyaṃ kappeti, eko gāmaṃ piṇḍāya pavisati, eko abhikkamati, eko paṭikkamati, eko raho nisīdati, eko caṅkamaṃ adhiṭṭhāti, eko carati viharati iriyati vatteti pāleti yapeti yāpeti. Evaṃ bhagavā adutiyaṭṭhena eko.

    കഥം ഭഗവാ തണ്ഹായ പഹാനട്ഠേന ഏകോ? സോ ഏവം ഏകോ അദുതിയോ അപ്പമത്തോ ആതാപീ പഹിതത്തോ വിഹരന്തോ നജ്ജാ നേരഞ്ജരായ തീരേ ബോധിരുക്ഖമൂലേ മഹാപധാനം പദഹന്തോ മാരം സസേനം കണ്ഹം നമുചിം പമത്തബന്ധും വിധമിത്വാ തണ്ഹാജാലിനിം 41 വിസടം 42 വിസത്തികം പജഹി വിനോദേസി ബ്യന്തീഅകാസി അനഭാവം ഗമേസി.

    Kathaṃ bhagavā taṇhāya pahānaṭṭhena eko? So evaṃ eko adutiyo appamatto ātāpī pahitatto viharanto najjā nerañjarāya tīre bodhirukkhamūle mahāpadhānaṃ padahanto māraṃ sasenaṃ kaṇhaṃ namuciṃ pamattabandhuṃ vidhamitvā taṇhājāliniṃ 43 visaṭaṃ 44 visattikaṃ pajahi vinodesi byantīakāsi anabhāvaṃ gamesi.

    ‘‘തണ്ഹാദുതിയോ പുരിസോ, ദീഘമദ്ധാന സംസരം;

    ‘‘Taṇhādutiyo puriso, dīghamaddhāna saṃsaraṃ;

    ഇത്ഥഭാവഞ്ഞഥാഭാവം, സംസാരം നാതിവത്തതി.

    Itthabhāvaññathābhāvaṃ, saṃsāraṃ nātivattati.

    ‘‘ഏതമാദീനവം 45 ഞത്വാ, തണ്ഹം 46 ദുക്ഖസ്സ സമ്ഭവം;

    ‘‘Etamādīnavaṃ 47 ñatvā, taṇhaṃ 48 dukkhassa sambhavaṃ;

    വീതതണ്ഹോ അനാദാനോ, സതോ ഭിക്ഖു പരിബ്ബജേ’’തി.

    Vītataṇho anādāno, sato bhikkhu paribbaje’’ti.

    ഏവം ഭഗവാ തണ്ഹായ പഹാനട്ഠേന ഏകോ.

    Evaṃ bhagavā taṇhāya pahānaṭṭhena eko.

    കഥം ഭഗവാ ഏകന്തവീതരാഗോതി ഏകോ? രാഗസ്സ പഹീനത്താ ഏകന്തവീതരാഗോതി ഏകോ, ദോസസ്സ പഹീനത്താ ഏകന്തവീതദോസോതി ഏകോ, മോഹസ്സ പഹീനത്താ ഏകന്തവീതമോഹോതി ഏകോ, കിലേസാനം പഹീനത്താ ഏകന്തനിക്കിലേസോതി ഏകോ.

    Kathaṃ bhagavā ekantavītarāgoti eko? Rāgassa pahīnattā ekantavītarāgoti eko, dosassa pahīnattā ekantavītadosoti eko, mohassa pahīnattā ekantavītamohoti eko, kilesānaṃ pahīnattā ekantanikkilesoti eko.

    കഥം ഭഗവാ ഏകായനമഗ്ഗം ഗതോതി ഏകോ? ഏകായനമഗ്ഗോ വുച്ചതി ചത്താരോ സതിപട്ഠാനാ…പേ॰… അരിയോ അട്ഠങ്ഗികോ മഗ്ഗോ.

    Kathaṃ bhagavā ekāyanamaggaṃ gatoti eko? Ekāyanamaggo vuccati cattāro satipaṭṭhānā…pe… ariyo aṭṭhaṅgiko maggo.

    ‘‘ഏകായനം ജാതിഖയന്തദസ്സീ, മഗ്ഗം പജാനാതി ഹിതാനുകമ്പീ;

    ‘‘Ekāyanaṃ jātikhayantadassī, maggaṃ pajānāti hitānukampī;

    ഏതേന മഗ്ഗേന തരിംസു 49 പുബ്ബേ, തരിസ്സന്തി യേ ച തരന്തി ഓഘ’’ന്തി.

    Etena maggena tariṃsu 50 pubbe, tarissanti ye ca taranti ogha’’nti.

    ഏവം ഭഗവാ ഏകായനമഗ്ഗം ഗതോതി ഏകോ.

    Evaṃ bhagavā ekāyanamaggaṃ gatoti eko.

    കഥം ഭഗവാ ഏകോ അനുത്തരം സമ്മാസമ്ബോധിം അഭിസമ്ബുദ്ധോതി ഏകോ. ബോധി വുച്ചതി ചതൂസു മഗ്ഗേസു ഞാണം പഞ്ഞാ പഞ്ഞിന്ദ്രിയം പഞ്ഞാബലം ധമ്മവിചയസമ്ബോജ്ഝങ്ഗോ വീമംസാ വിപസ്സനാ സമ്മാദിട്ഠി . ഭഗവാ തേന ബോധിഞാണേന ‘‘സബ്ബേ സങ്ഖാരാ അനിച്ചാ’’തി ബുജ്ഝി, ‘‘സബ്ബേ സങ്ഖാരാ ദുക്ഖാ’’തി ബുജ്ഝി, ‘‘സബ്ബേ ധമ്മാ അനത്താ’’തി ബുജ്ഝി…പേ॰… ‘‘യം കിഞ്ചി സമുദയധമ്മം സബ്ബം തം നിരോധധമ്മ’’ന്തി ബുജ്ഝി. അഥ വാ, യം ബുജ്ഝിതബ്ബം അനുബുജ്ഝിതബ്ബം പടിബുജ്ഝിതബ്ബം സമ്ബുജ്ഝിതബ്ബം അധിഗന്തബ്ബം ഫസ്സിതബ്ബം സച്ഛികാതബ്ബം സബ്ബം തം തേന ബോധിഞാണേന ബുജ്ഝി അനുബുജ്ഝി പടിബുജ്ഝി സമ്ബുജ്ഝി അധിഗച്ഛി ഫസ്സേസി സച്ഛാകാസി. ഏവം ഭഗവാ ഏകോ അനുത്തരം സമ്മാസമ്ബോധിം അഭിസമ്ബുദ്ധോതി ഏകോ.

    Kathaṃ bhagavā eko anuttaraṃ sammāsambodhiṃ abhisambuddhoti eko. Bodhi vuccati catūsu maggesu ñāṇaṃ paññā paññindriyaṃ paññābalaṃ dhammavicayasambojjhaṅgo vīmaṃsā vipassanā sammādiṭṭhi . Bhagavā tena bodhiñāṇena ‘‘sabbe saṅkhārā aniccā’’ti bujjhi, ‘‘sabbe saṅkhārā dukkhā’’ti bujjhi, ‘‘sabbe dhammā anattā’’ti bujjhi…pe… ‘‘yaṃ kiñci samudayadhammaṃ sabbaṃ taṃ nirodhadhamma’’nti bujjhi. Atha vā, yaṃ bujjhitabbaṃ anubujjhitabbaṃ paṭibujjhitabbaṃ sambujjhitabbaṃ adhigantabbaṃ phassitabbaṃ sacchikātabbaṃ sabbaṃ taṃ tena bodhiñāṇena bujjhi anubujjhi paṭibujjhi sambujjhi adhigacchi phassesi sacchākāsi. Evaṃ bhagavā eko anuttaraṃ sammāsambodhiṃ abhisambuddhoti eko.

    തമോനുദോതി ഭഗവാ രാഗതമം ദോസതമം മോഹതമം ദിട്ഠിതമം കിലേസതമം ദുച്ചരിതതമം അന്ധകരണം അചക്ഖുകരണം അഞ്ഞാണകരണം പഞ്ഞാനിരോധികം വിഘാതപക്ഖികം അനിബ്ബാനസംവത്തനികം നുദി പനുദി പജഹി വിനോദേസി ബ്യന്തീഅകാസി അനഭാവം ഗമേസി. ആസീനോതി നിസിന്നോ ഭഗവാ പാസാണകേ ചേതിയേതി – ആസീനോ 51.

    Tamonudoti bhagavā rāgatamaṃ dosatamaṃ mohatamaṃ diṭṭhitamaṃ kilesatamaṃ duccaritatamaṃ andhakaraṇaṃ acakkhukaraṇaṃ aññāṇakaraṇaṃ paññānirodhikaṃ vighātapakkhikaṃ anibbānasaṃvattanikaṃ nudi panudi pajahi vinodesi byantīakāsi anabhāvaṃ gamesi. Āsīnoti nisinno bhagavā pāsāṇake cetiyeti – āsīno 52.

    നഗസ്സ പസ്സേ ആസീനം, മുനിം ദുക്ഖസ്സ പാരഗും;

    Nagassa passe āsīnaṃ, muniṃ dukkhassa pāraguṃ;

    സാവകാ പയിരുപാസന്തി, തേവിജ്ജാ മച്ചുഹായിനോതി.

    Sāvakā payirupāsanti, tevijjā maccuhāyinoti.

    ഏവമ്പി ഭഗവാ ആസീനോ…പേ॰… അഥ വാ, ഭഗവാ സബ്ബോസ്സുക്കപടിപ്പസ്സദ്ധത്താ ആസീനോ സോ വുത്ഥവാസോ ചിണ്ണചരണോ…പേ॰… ജാതിമരണസംസാരോ നത്ഥി തസ്സ പുനബ്ഭവോതി, ഏവമ്പി ഭഗവാ ആസീനോതി – ഏകോ തമോനുദാസീനോ.

    Evampi bhagavā āsīno…pe… atha vā, bhagavā sabbossukkapaṭippassaddhattā āsīno so vutthavāso ciṇṇacaraṇo…pe… jātimaraṇasaṃsāro natthi tassa punabbhavoti, evampi bhagavā āsīnoti – eko tamonudāsīno.

    ജുതിമാ സോ പഭങ്കരോതി. ജുതിമാതി ജുതിമാ മതിമാ പണ്ഡിതോ പഞ്ഞവാ ബുദ്ധിമാ ഞാണീ വിഭാവീ മേധാവീ. പഭങ്കരോതി പഭങ്കരോ ആലോകകരോ ഓഭാസകരോ ദീപങ്കരോ പദീപകരോ ഉജ്ജോതകരോ പജ്ജോതകരോതി – ജുതിമാ സോ പഭങ്കരോ.

    Jutimā so pabhaṅkaroti. Jutimāti jutimā matimā paṇḍito paññavā buddhimā ñāṇī vibhāvī medhāvī. Pabhaṅkaroti pabhaṅkaro ālokakaro obhāsakaro dīpaṅkaro padīpakaro ujjotakaro pajjotakaroti – jutimā so pabhaṅkaro.

    ഗോതമോ ഭൂരിപഞ്ഞാണോതി ഗോതമോ ഭൂരിപഞ്ഞാണോ ഞാണപഞ്ഞാണോ പഞ്ഞാധജോ പഞ്ഞാകേതു പഞ്ഞാധിപതേയ്യോ വിചയബഹുലോ പവിചയബഹുലോ ഓക്ഖായനബഹുലോ സമോക്ഖായനധമ്മോ വിഭൂതവിഹാരീ തച്ചരിതോ തബ്ബഹുലോ തഗ്ഗരുകോ തന്നിന്നോ തപ്പോണോ തപ്പബ്ഭാരോ തദധിമുത്തോ തദധിപതേയ്യോ.

    Gotamobhūripaññāṇoti gotamo bhūripaññāṇo ñāṇapaññāṇo paññādhajo paññāketu paññādhipateyyo vicayabahulo pavicayabahulo okkhāyanabahulo samokkhāyanadhammo vibhūtavihārī taccarito tabbahulo taggaruko tanninno tappoṇo tappabbhāro tadadhimutto tadadhipateyyo.

    ധജോ രഥസ്സ പഞ്ഞാണം, ധൂമോ 53 പഞ്ഞാണമഗ്ഗിനോ;

    Dhajo rathassa paññāṇaṃ, dhūmo 54 paññāṇamaggino;

    രാജാ രട്ഠസ്സ പഞ്ഞാണം, ഭത്താ പഞ്ഞാണമിത്ഥിയാതി.

    Rājā raṭṭhassa paññāṇaṃ, bhattā paññāṇamitthiyāti.

    ഏവമേവ ഗോതമോ ഭൂരിപഞ്ഞാണോ ഞാണപഞ്ഞാണോ പഞ്ഞാധജോ പഞ്ഞാകേതു പഞ്ഞാധിപതേയ്യോ വിചയബഹുലോ പവിചയബഹുലോ ഓക്ഖായനബഹുലോ സമോക്ഖായനധമ്മോ വിഭൂതവിഹാരീ തച്ചരിതോ തബ്ബഹുലോ തഗ്ഗരുകോ തന്നിന്നോ തപ്പോണോ തപ്പബ്ഭാരോ തദധിമുത്തോ തദധിപതേയ്യോതി – ഗോതമോ ഭൂരിപഞ്ഞാണോ.

    Evameva gotamo bhūripaññāṇo ñāṇapaññāṇo paññādhajo paññāketu paññādhipateyyo vicayabahulo pavicayabahulo okkhāyanabahulo samokkhāyanadhammo vibhūtavihārī taccarito tabbahulo taggaruko tanninno tappoṇo tappabbhāro tadadhimutto tadadhipateyyoti – gotamo bhūripaññāṇo.

    ഗോതമോ ഭൂരിമേധസോതി ഭൂരി വുച്ചതി പഥവീ. ഭഗവാ തായ പഥവിസമായ പഞ്ഞായ വിപുലായ വിത്ഥതായ സമന്നാഗതോ. മേധാ വുച്ചതി പഞ്ഞാ. യാ പഞ്ഞാ പജാനനാ…പേ॰… അമോഹോ ധമ്മവിചയോ സമ്മാദിട്ഠി. ഭഗവാ ഇമായ മേധായ ഉപേതോ സമുപേതോ ഉപാഗതോ സമുപാഗതോ ഉപപന്നോ സമുപപന്നോ സമന്നാഗതോ, തസ്മാ ബുദ്ധോ സുമേധസോതി 55 – ഗോതമോ ഭൂരിമേധസോ. തേനാഹ ഥേരോ പിങ്ഗിയോ –

    Gotamo bhūrimedhasoti bhūri vuccati pathavī. Bhagavā tāya pathavisamāya paññāya vipulāya vitthatāya samannāgato. Medhā vuccati paññā. Yā paññā pajānanā…pe… amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi. Bhagavā imāya medhāya upeto samupeto upāgato samupāgato upapanno samupapanno samannāgato, tasmā buddho sumedhasoti 56 – gotamo bhūrimedhaso. Tenāha thero piṅgiyo –

    ‘‘ഏകോ തമോനുദാസീനോ, ജുതിമാ സോ പഭങ്കരോ;

    ‘‘Eko tamonudāsīno, jutimā so pabhaṅkaro;

    ഗോതമോ ഭൂരിപഞ്ഞാണോ, ഗോതമോ ഭൂരിമേധസോ’’തി.

    Gotamo bhūripaññāṇo, gotamo bhūrimedhaso’’ti.

    ൧൦൮.

    108.

    യോ മേ ധമ്മമദേസേസി, സന്ദിട്ഠികമകാലികം;

    Yo me dhammamadesesi, sandiṭṭhikamakālikaṃ;

    തണ്ഹക്ഖയമനീതികം, യസ്സ നത്ഥി ഉപമാ ക്വചി.

    Taṇhakkhayamanītikaṃ, yassa natthi upamā kvaci.

    യോ മേ ധമ്മദേസേസീതി. യോതി യോ സോ ഭഗവാ സയമ്ഭൂ അനാചരിയകോ പുബ്ബേ അനനുസ്സുതേസു ധമ്മേസു സാമം സച്ചാനി അഭിസമ്ബുജ്ഝി, തത്ഥ ച സബ്ബഞ്ഞുതം പത്തോ ബലേസു ച വസീഭാവം. ധമ്മമദേസേസീതി. ധമ്മന്തി ആദികല്യാണം മജ്ഝേകല്യാണം പരിയോസാനകല്യാണം സാത്ഥം സബ്യഞ്ജനം കേവലപരിപുണ്ണം പരിസുദ്ധം ബ്രഹ്മചരിയം, ചത്താരോ സതിപട്ഠാനേ…പേ॰… അരിയം അട്ഠങ്ഗികം മഗ്ഗം നിബ്ബാനഞ്ച നിബ്ബാനഗാമിനിഞ്ച പടിപദം ആചിക്ഖി ദേസേസി പഞ്ഞപേസി പട്ഠപേസി വിവരി വിഭജി ഉത്താനീഅകാസി പകാസേസീതി – യോ മേ ധമ്മമദേസേസി.

    Yo me dhammadesesīti. Yoti yo so bhagavā sayambhū anācariyako pubbe ananussutesu dhammesu sāmaṃ saccāni abhisambujjhi, tattha ca sabbaññutaṃ patto balesu ca vasībhāvaṃ. Dhammamadesesīti. Dhammanti ādikalyāṇaṃ majjhekalyāṇaṃ pariyosānakalyāṇaṃ sātthaṃ sabyañjanaṃ kevalaparipuṇṇaṃ parisuddhaṃ brahmacariyaṃ, cattāro satipaṭṭhāne…pe… ariyaṃ aṭṭhaṅgikaṃ maggaṃ nibbānañca nibbānagāminiñca paṭipadaṃ ācikkhi desesi paññapesi paṭṭhapesi vivari vibhaji uttānīakāsi pakāsesīti – yo me dhammamadesesi.

    സന്ദിട്ഠികമകാലികന്തി സന്ദിട്ഠികം അകാലികം ഏഹിപസ്സികം ഓപനേയ്യികം പച്ചത്തം വേദിതബ്ബം വിഞ്ഞൂഹീതി – ഏവം സന്ദിട്ഠികം. അഥ വാ, യോ ദിട്ഠേവ ധമ്മേ അരിയം അട്ഠങ്ഗികം മഗ്ഗം ഭാവേതി, തസ്സ മഗ്ഗസ്സ അനന്തരാ സമനന്തരാ അധിഗച്ഛതേവ ഫലം വിന്ദതി പടിലഭതീതി, ഏവമ്പി സന്ദിട്ഠികം. അകാലികന്തി യഥാ മനുസ്സാ കാലികം ധനം ദത്വാ അനന്തരാ ന ലഭന്തി കാലം ആഗമേന്തി, നേവായം ധമ്മോ. യോ ദിട്ഠേവ ധമ്മേ അരിയം അട്ഠങ്ഗികം മഗ്ഗം ഭാവേതി, തസ്സ മഗ്ഗസ്സ അനന്തരാ സമനന്തരാ അധിഗച്ഛതേവ ഫലം വിന്ദതി പടിലഭതി, ന പരത്ഥ ന പരലോകേ, ഏവം അകാലികന്തി – സന്ദിട്ഠികമകാലികം.

    Sandiṭṭhikamakālikanti sandiṭṭhikaṃ akālikaṃ ehipassikaṃ opaneyyikaṃ paccattaṃ veditabbaṃ viññūhīti – evaṃ sandiṭṭhikaṃ. Atha vā, yo diṭṭheva dhamme ariyaṃ aṭṭhaṅgikaṃ maggaṃ bhāveti, tassa maggassa anantarā samanantarā adhigacchateva phalaṃ vindati paṭilabhatīti, evampi sandiṭṭhikaṃ. Akālikanti yathā manussā kālikaṃ dhanaṃ datvā anantarā na labhanti kālaṃ āgamenti, nevāyaṃ dhammo. Yo diṭṭheva dhamme ariyaṃ aṭṭhaṅgikaṃ maggaṃ bhāveti, tassa maggassa anantarā samanantarā adhigacchateva phalaṃ vindati paṭilabhati, na parattha na paraloke, evaṃ akālikanti – sandiṭṭhikamakālikaṃ.

    തണ്ഹക്ഖയമനീതികന്തി. തണ്ഹാതി രൂപതണ്ഹാ…പേ॰… ധമ്മതണ്ഹാ. തണ്ഹക്ഖയന്തി തണ്ഹക്ഖയം രാഗക്ഖയം ദോസക്ഖയം മോഹക്ഖയം ഗതിക്ഖയം ഉപപത്തിക്ഖയം പടിസന്ധിക്ഖയം ഭവക്ഖയം സംസാരക്ഖയം വട്ടക്ഖയം. അനീതികന്തി ഈതി വുച്ചന്തി കിലേസാ ച ഖന്ധാ ച അഭിസങ്ഖാരാ ച. ഈതിപ്പഹാനം ഈതിവൂപസമം ഈതിപടിനിസ്സഗ്ഗം ഈതിപടിപ്പസ്സദ്ധിം അമതം നിബ്ബാനന്തി – തണ്ഹക്ഖയമനീതികം.

    Taṇhakkhayamanītikanti. Taṇhāti rūpataṇhā…pe… dhammataṇhā. Taṇhakkhayanti taṇhakkhayaṃ rāgakkhayaṃ dosakkhayaṃ mohakkhayaṃ gatikkhayaṃ upapattikkhayaṃ paṭisandhikkhayaṃ bhavakkhayaṃ saṃsārakkhayaṃ vaṭṭakkhayaṃ. Anītikanti īti vuccanti kilesā ca khandhā ca abhisaṅkhārā ca. Ītippahānaṃ ītivūpasamaṃ ītipaṭinissaggaṃ ītipaṭippassaddhiṃ amataṃ nibbānanti – taṇhakkhayamanītikaṃ.

    യസ്സ നത്ഥി ഉപമാ ക്വചീതി. യസ്സാതി നിബ്ബാനസ്സ. നത്ഥി ഉപമാതി ഉപമാ നത്ഥി, ഉപനിധാ നത്ഥി, സദിസം നത്ഥി, പടിഭാഗോ നത്ഥി ന സതി ന സംവിജ്ജതി നുപലബ്ഭതി. ക്വചീതി ക്വചി കിമ്ഹിചി കത്ഥചി അജ്ഝത്തം വാ ബഹിദ്ധാ വാ അജ്ഝത്തബഹിദ്ധാ വാതി – യസ്സ നത്ഥി ഉപമാ ക്വചി. തേനാഹ ഥേരോ പിങ്ഗിയോ –

    Yassa natthi upamā kvacīti. Yassāti nibbānassa. Natthi upamāti upamā natthi, upanidhā natthi, sadisaṃ natthi, paṭibhāgo natthi na sati na saṃvijjati nupalabbhati. Kvacīti kvaci kimhici katthaci ajjhattaṃ vā bahiddhā vā ajjhattabahiddhā vāti – yassa natthi upamā kvaci. Tenāha thero piṅgiyo –

    ‘‘യോ മേ ധമ്മമദേസേസി, സന്ദിട്ഠികമകാലികം;

    ‘‘Yo me dhammamadesesi, sandiṭṭhikamakālikaṃ;

    തണ്ഹക്ഖയമനീതികം, യസ്സ നത്ഥി ഉപമാ ക്വചീ’’തി.

    Taṇhakkhayamanītikaṃ, yassa natthi upamā kvacī’’ti.

    ൧൦൯.

    109.

    കിം നു തമ്ഹാ വിപ്പവസി, മുഹുത്തമപി പിങ്ഗിയ;

    Kiṃ nu tamhā vippavasi, muhuttamapi piṅgiya;

    ഗോതമാ ഭൂരിപഞ്ഞാണാ, ഗോതമാ ഭൂരിമേധസാ.

    Gotamā bhūripaññāṇā, gotamā bhūrimedhasā.

    കിം നു തമ്ഹാ വിപ്പവസീതി കിം നു ബുദ്ധമ്ഹാ വിപ്പവസി അപേസി അപഗച്ഛി 57 വിനാ ഹോസീതി – കിം നു തമ്ഹാ വിപ്പവസി.

    Kiṃ nu tamhā vippavasīti kiṃ nu buddhamhā vippavasi apesi apagacchi 58 vinā hosīti – kiṃ nu tamhā vippavasi.

    മുഹുത്തമപി പിങ്ഗിയാതി മുഹുത്തമ്പി ഖണമ്പി ലയമ്പി വയമ്പി അദ്ധമ്പീതി – മുഹുത്തമപി. പിങ്ഗിയാതി ബാവരീ തം നത്താരം നാമേന ആലപതി.

    Muhuttamapi piṅgiyāti muhuttampi khaṇampi layampi vayampi addhampīti – muhuttamapi. Piṅgiyāti bāvarī taṃ nattāraṃ nāmena ālapati.

    ഗോതമാ ഭൂരിപഞ്ഞാണാതി ഗോതമാ ഭൂരിപഞ്ഞാണാ ഞാണപഞ്ഞാണാ പഞ്ഞാധജാ പഞ്ഞാകേതുമ്ഹാ പഞ്ഞാധിപതേയ്യമ്ഹാ വിചയബഹുലാ പവിചയബഹുലാ ഓക്ഖായനബഹുലാ സമോക്ഖായനധമ്മാ വിഭൂതവിഹാരിമ്ഹാ തച്ചരിതാ തബ്ബഹുലാ തഗ്ഗരുകാ തന്നിന്നാ തപ്പോണാ തപ്പബ്ഭാരാ തദധിമുത്താ തദധിപതേയ്യമ്ഹാതി – ഗോതമാ ഭൂരിപഞ്ഞാണാ.

    Gotamābhūripaññāṇāti gotamā bhūripaññāṇā ñāṇapaññāṇā paññādhajā paññāketumhā paññādhipateyyamhā vicayabahulā pavicayabahulā okkhāyanabahulā samokkhāyanadhammā vibhūtavihārimhā taccaritā tabbahulā taggarukā tanninnā tappoṇā tappabbhārā tadadhimuttā tadadhipateyyamhāti – gotamā bhūripaññāṇā.

    ഗോതമാ ഭൂരിമേധസാതി ഭൂരി വുച്ചതി പഥവീ. ഭഗവാ തായ പഥവിസമായ പഞ്ഞായ വിപുലായ വിത്ഥതായ സമന്നാഗതോ. മേധാ വുച്ചതി പഞ്ഞാ. യാ പഞ്ഞാ പജാനനാ…പേ॰… അമോഹോ ധമ്മവിചയോ സമ്മാദിട്ഠി. ഭഗവാ ഇമായ മേധായ പഞ്ഞായ ഉപേതോ സമുപേതോ ഉപാഗതോ സമുപാഗതോ ഉപപന്നോ സമുപപന്നോ സമന്നാഗതോ, തസ്മാ ബുദ്ധോ സുമേധസോതി – ഗോതമാ ഭൂരിമേധസാ. തേനാഹ സോ ബ്രാഹ്മണോ –

    Gotamā bhūrimedhasāti bhūri vuccati pathavī. Bhagavā tāya pathavisamāya paññāya vipulāya vitthatāya samannāgato. Medhā vuccati paññā. Yā paññā pajānanā…pe… amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi. Bhagavā imāya medhāya paññāya upeto samupeto upāgato samupāgato upapanno samupapanno samannāgato, tasmā buddho sumedhasoti – gotamā bhūrimedhasā. Tenāha so brāhmaṇo –

    ‘‘കിംനു തമ്ഹാ വിപ്പവസി, മുഹുത്തമപി പിങ്ഗിയ;

    ‘‘Kiṃnu tamhā vippavasi, muhuttamapi piṅgiya;

    ഗോതമാ ഭൂരിപഞ്ഞാണാ, ഗോതമാ ഭൂരിമേധസാ’’തി.

    Gotamā bhūripaññāṇā, gotamā bhūrimedhasā’’ti.

    ൧൧൦.

    110.

    യോ തേ ധമ്മമദേസേസി, സന്ദിട്ഠികമകാലികം;

    Yo te dhammamadesesi, sandiṭṭhikamakālikaṃ;

    തണ്ഹക്ഖയമനീതികം, യസ്സ നത്ഥി ഉപമാ ക്വചി.

    Taṇhakkhayamanītikaṃ, yassa natthi upamā kvaci.

    യോ തേ ധമ്മമദേസേസീതി യോ സോ ഭഗവാ…പേ॰… തത്ഥ ച സബ്ബഞ്ഞുതം പത്തോ ബലേസു ച വസീഭാവം. ധമ്മമദേസേസീതി ധമ്മന്തി ആദികല്യാണം മജ്ഝേകല്യാണം…പേ॰… നിബ്ബാനഞ്ച നിബ്ബാനഗാമിനിഞ്ച പടിപദം ആചിക്ഖി ദേസേസി പഞ്ഞപേസി പട്ഠപേസി വിവരി വിഭജി ഉത്താനീഅകാസി പകാസേസീതി – യോ തേ ധമ്മമദേസേസി.

    Yo te dhammamadesesīti yo so bhagavā…pe… tattha ca sabbaññutaṃ patto balesu ca vasībhāvaṃ. Dhammamadesesīti dhammanti ādikalyāṇaṃ majjhekalyāṇaṃ…pe… nibbānañca nibbānagāminiñca paṭipadaṃ ācikkhi desesi paññapesi paṭṭhapesi vivari vibhaji uttānīakāsi pakāsesīti – yo te dhammamadesesi.

    സന്ദിട്ഠികമകാലികന്തി സന്ദിട്ഠികം അകാലികം ഏഹിപസ്സികം ഓപനേയ്യികം പച്ചത്തം വേദിതബ്ബം വിഞ്ഞൂഹീതി – ഏവം സന്ദിട്ഠികം. അഥ വാ, യോ ദിട്ഠേവ ധമ്മേ അരിയം അട്ഠങ്ഗികം മഗ്ഗം ഭാവേതി, തസ്സ മഗ്ഗസ്സ അനന്തരാ സമനന്തരാ അധിഗച്ഛതേവ ഫലം വിന്ദതി പടിലഭതീതി – ഏവമ്പി സന്ദിട്ഠികം. അകാലികന്തി യഥാ മനുസ്സാ കാലികം ധനം ദത്വാ അനന്തരാ ന ലഭന്തി, കാലം ആഗമേന്തി, നേവായം ധമ്മോ. യോ ദിട്ഠേവ ധമ്മേ അരിയം അട്ഠങ്ഗികം മഗ്ഗം ഭാവേതി; തസ്സ മഗ്ഗസ്സ അനന്തരാ സമനന്തരാ അധിഗച്ഛതേവ ഫലം വിന്ദതി പടിലഭതി, ന പരത്ഥ ന പരലോകേ, ഏവം അകാലികന്തി – സന്ദിട്ഠികമകാലികം.

    Sandiṭṭhikamakālikanti sandiṭṭhikaṃ akālikaṃ ehipassikaṃ opaneyyikaṃ paccattaṃ veditabbaṃ viññūhīti – evaṃ sandiṭṭhikaṃ. Atha vā, yo diṭṭheva dhamme ariyaṃ aṭṭhaṅgikaṃ maggaṃ bhāveti, tassa maggassa anantarā samanantarā adhigacchateva phalaṃ vindati paṭilabhatīti – evampi sandiṭṭhikaṃ. Akālikanti yathā manussā kālikaṃ dhanaṃ datvā anantarā na labhanti, kālaṃ āgamenti, nevāyaṃ dhammo. Yo diṭṭheva dhamme ariyaṃ aṭṭhaṅgikaṃ maggaṃ bhāveti; tassa maggassa anantarā samanantarā adhigacchateva phalaṃ vindati paṭilabhati, na parattha na paraloke, evaṃ akālikanti – sandiṭṭhikamakālikaṃ.

    തണ്ഹക്ഖയമനീതികന്തി . തണ്ഹാതി രൂപതണ്ഹാ…പേ॰… ധമ്മതണ്ഹാ. തണ്ഹക്ഖയന്തി തണ്ഹക്ഖയം രാഗക്ഖയം ദോസക്ഖയം മോഹക്ഖയം ഗതിക്ഖയം ഉപപത്തിക്ഖയം പടിസന്ധിക്ഖയം ഭവക്ഖയം സംസാരക്ഖയം വട്ടക്ഖയം. അനീതികന്തി ഈതി വുച്ചന്തി കിലേസാ ച ഖന്ധാ ച അഭിസങ്ഖാരാ ച. ഈതിപ്പഹാനം ഈതിവൂപസമം ഈതിപടിനിസ്സഗ്ഗം ഈതിപടിപ്പസ്സദ്ധിം അമതം നിബ്ബാനന്തി – തണ്ഹക്ഖയമനീതികം.

    Taṇhakkhayamanītikanti . Taṇhāti rūpataṇhā…pe… dhammataṇhā. Taṇhakkhayanti taṇhakkhayaṃ rāgakkhayaṃ dosakkhayaṃ mohakkhayaṃ gatikkhayaṃ upapattikkhayaṃ paṭisandhikkhayaṃ bhavakkhayaṃ saṃsārakkhayaṃ vaṭṭakkhayaṃ. Anītikanti īti vuccanti kilesā ca khandhā ca abhisaṅkhārā ca. Ītippahānaṃ ītivūpasamaṃ ītipaṭinissaggaṃ ītipaṭippassaddhiṃ amataṃ nibbānanti – taṇhakkhayamanītikaṃ.

    യസ്സ നത്ഥി ഉപമാ ക്വചീതി. യസ്സാതി നിബ്ബാനസ്സ. നത്ഥി ഉപമാതി ഉപമാ നത്ഥി, ഉപനിധാ നത്ഥി, സദിസം നത്ഥി, പടിഭാഗോ നത്ഥി ന സതി ന സംവിജ്ജതി നുപലബ്ഭതി. ക്വചീതി ക്വചി കിമ്ഹിചി കത്ഥചി അജ്ഝത്തം വാ ബഹിദ്ധാ വാ അജ്ഝത്തബഹിദ്ധാ വാതി – യസ്സ നത്ഥി ഉപമാ ക്വചി. തേനാഹ സോ ബ്രാഹ്മണോ –

    Yassanatthi upamā kvacīti. Yassāti nibbānassa. Natthi upamāti upamā natthi, upanidhā natthi, sadisaṃ natthi, paṭibhāgo natthi na sati na saṃvijjati nupalabbhati. Kvacīti kvaci kimhici katthaci ajjhattaṃ vā bahiddhā vā ajjhattabahiddhā vāti – yassa natthi upamā kvaci. Tenāha so brāhmaṇo –

    ‘‘യോ തേ ധമ്മമദേസേസി, സന്ദിട്ഠികമകാലികം;

    ‘‘Yo te dhammamadesesi, sandiṭṭhikamakālikaṃ;

    തണ്ഹക്ഖയമനീതികം, യസ്സ നത്ഥി ഉപമാ ക്വചീ’’തി.

    Taṇhakkhayamanītikaṃ, yassa natthi upamā kvacī’’ti.

    ൧൧൧.

    111.

    നാഹം തമ്ഹാ വിപ്പവസാമി, മുഹുത്തമപി ബ്രാഹ്മണ;

    Nāhaṃtamhā vippavasāmi, muhuttamapi brāhmaṇa;

    ഗോതമാ ഭൂരിപഞ്ഞാണാ, ഗോതമാ ഭൂരിമേധസാ.

    Gotamā bhūripaññāṇā, gotamā bhūrimedhasā.

    നാഹം തമ്ഹാ വിപ്പവസാമീതി നാഹം ബുദ്ധമ്ഹാ വിപ്പവസാമി അപേമി അപഗച്ഛാമി വിനാ ഹോമീതി – നാഹം തമ്ഹാ വിപ്പവസാമി.

    Nāhaṃ tamhā vippavasāmīti nāhaṃ buddhamhā vippavasāmi apemi apagacchāmi vinā homīti – nāhaṃ tamhā vippavasāmi.

    മുഹുത്തമപി ബ്രാഹ്മണാതി മുഹുത്തമ്പി ഖണമ്പി ലയമ്പി വയമ്പി അദ്ധമ്പീതി മുഹുത്തമപി. ബ്രാഹ്മണാതി ഗാരവേന മാതുലം ആലപതി.

    Muhuttamapi brāhmaṇāti muhuttampi khaṇampi layampi vayampi addhampīti muhuttamapi. Brāhmaṇāti gāravena mātulaṃ ālapati.

    ഗോതമാ ഭൂരിപഞ്ഞാണാതി ഗോതമാ ഭൂരിപഞ്ഞാണാ ഞാണപഞ്ഞാണാ പഞ്ഞാധജാ പഞ്ഞാകേതുമ്ഹാ പഞ്ഞാധിപതേയ്യമ്ഹാ വിചയബഹുലാ പവിചയബഹുലാ ഓക്ഖായനബഹുലാ സമോക്ഖായനധമ്മാ വിഭൂതവിഹാരിമ്ഹാ തച്ചരിതാ തബ്ബഹുലാ തഗ്ഗരുകാ തന്നിന്നാ തപ്പോണാ തപ്പബ്ഭാരാ തദധിമുത്താ തദധിപതേയ്യമ്ഹാതി – ഗോതമാ ഭൂരിപഞ്ഞാണാ.

    Gotamā bhūripaññāṇāti gotamā bhūripaññāṇā ñāṇapaññāṇā paññādhajā paññāketumhā paññādhipateyyamhā vicayabahulā pavicayabahulā okkhāyanabahulā samokkhāyanadhammā vibhūtavihārimhā taccaritā tabbahulā taggarukā tanninnā tappoṇā tappabbhārā tadadhimuttā tadadhipateyyamhāti – gotamā bhūripaññāṇā.

    ഗോതമാ ഭൂരിമേധസാതി ഭൂരി വുച്ചതി പഥവീ. ഭഗവാ തായ പഥവിസമായ പഞ്ഞായ വിപുലായ വിത്ഥതായ സമന്നാഗതോ. മേധാ വുച്ചതി പഞ്ഞാ. യാ പഞ്ഞാ പജാനനാ…പേ॰… അമോഹോ ധമ്മവിചയോ സമ്മാദിട്ഠി. ഭഗവാ ഇമായ മേധായ പഞ്ഞായ ഉപേതോ സമുപേതോ ഉപാഗതോ സമുപാഗതോ ഉപപന്നോ സമുപപന്നോ സമന്നാഗതോ. തസ്മാ ബുദ്ധോ സുമേധസോതി – ഗോതമാ ഭൂരിമേധസാ. തേനാഹ ഥേരോ പിങ്ഗിയോ –

    Gotamā bhūrimedhasāti bhūri vuccati pathavī. Bhagavā tāya pathavisamāya paññāya vipulāya vitthatāya samannāgato. Medhā vuccati paññā. Yā paññā pajānanā…pe… amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi. Bhagavā imāya medhāya paññāya upeto samupeto upāgato samupāgato upapanno samupapanno samannāgato. Tasmā buddho sumedhasoti – gotamā bhūrimedhasā. Tenāha thero piṅgiyo –

    ‘‘നാഹം തമ്ഹാ വിപ്പവസാമി, മുഹുത്തമപി ബ്രാഹ്മണ;

    ‘‘Nāhaṃ tamhā vippavasāmi, muhuttamapi brāhmaṇa;

    ഗോതമാ ഭൂരിപഞ്ഞാണാ, ഗോതമാ ഭൂരിമേധസാ’’തി.

    Gotamā bhūripaññāṇā, gotamā bhūrimedhasā’’ti.

    ൧൧൨.

    112.

    യോ മേ ധമ്മമദേസേസി, സന്ദിട്ഠികമകാലികം;

    Yome dhammamadesesi, sandiṭṭhikamakālikaṃ;

    തണ്ഹക്ഖയമനീതികം , യസ്സ നത്ഥി ഉപമാ ക്വചി.

    Taṇhakkhayamanītikaṃ, yassa natthi upamā kvaci.

    യോ മേ ധമ്മമദേസേസീതി യോ സോ ഭഗവാ സയമ്ഭൂ അനാചരിയകോ പുബ്ബേ അനനുസ്സുതേസു ധമ്മേസു സാമം സച്ചാനി അഭിസമ്ബുജ്ഝി, തത്ഥ ച സബ്ബഞ്ഞുതം പത്തോ ബലേസു ച വസീഭാവം. ധമ്മമദേസേസീതി. ധമ്മന്തി ആദികല്യാണം മജ്ഝേകല്യാണം പരിയോസാനകല്യാണം സാത്ഥം സബ്യഞ്ജനം കേവലപരിപുണ്ണം പരിസുദ്ധം ബ്രഹ്മചരിയം, ചത്താരോ സതിപട്ഠാനേ ചത്താരോ സമ്മപ്പധാനേ ചത്താരോ ഇദ്ധിപാദേ പഞ്ചിന്ദ്രിയാനി പഞ്ച ബലാനി സത്ത ബോജ്ഝങ്ഗേ അരിയം അട്ഠങ്ഗികം മഗ്ഗം നിബ്ബാനഞ്ച നിബ്ബാനഗാമിനിഞ്ച പടിപദം ആചിക്ഖി ദേസേസി പഞ്ഞപേസി പട്ഠപേസി വിവരി വിഭജി ഉത്താനീഅകാസി പകാസേസീതി – യോ മേ ധമ്മമദേസേസി.

    Yo me dhammamadesesīti yo so bhagavā sayambhū anācariyako pubbe ananussutesu dhammesu sāmaṃ saccāni abhisambujjhi, tattha ca sabbaññutaṃ patto balesu ca vasībhāvaṃ. Dhammamadesesīti. Dhammanti ādikalyāṇaṃ majjhekalyāṇaṃ pariyosānakalyāṇaṃ sātthaṃ sabyañjanaṃ kevalaparipuṇṇaṃ parisuddhaṃ brahmacariyaṃ, cattāro satipaṭṭhāne cattāro sammappadhāne cattāro iddhipāde pañcindriyāni pañca balāni satta bojjhaṅge ariyaṃ aṭṭhaṅgikaṃ maggaṃ nibbānañca nibbānagāminiñca paṭipadaṃ ācikkhi desesi paññapesi paṭṭhapesi vivari vibhaji uttānīakāsi pakāsesīti – yo me dhammamadesesi.

    സന്ദിട്ഠികമകാലികന്തി സന്ദിട്ഠികം അകാലികം ഏഹിപസ്സികം ഓപനേയ്യികം പച്ചത്തം വേദിതബ്ബം വിഞ്ഞൂഹീതി, ഏവം സന്ദിട്ഠികം. അഥ വാ, യോ ദിട്ഠേവ ധമ്മേ അരിയം അട്ഠങ്ഗികം മഗ്ഗം ഭാവേതി, തസ്സ മഗ്ഗസ്സ അനന്തരാ സമനന്തരാ അധിഗച്ഛതേവ ഫലം വിന്ദതി പടിലഭതീതി, ഏവമ്പി സന്ദിട്ഠികം. അകാലികന്തി യഥാ മനുസ്സാ കാലികം ധനം ദത്വാ അനന്തരാ ന ലഭന്തി, കാലം ആഗമേന്തി, നേവായം ധമ്മോ. യോ ദിട്ഠേവ ധമ്മേ അരിയം അട്ഠങ്ഗികം മഗ്ഗം ഭാവേതി, തസ്സ മഗ്ഗസ്സ അനന്തരാ സമനന്തരാ അധിഗച്ഛതേവ ഫലം വിന്ദതി പടിലഭതി, ന പരത്ഥ ന പരലോകേ, ഏവം അകാലികന്തി – സന്ദിട്ഠികമകാലികം.

    Sandiṭṭhikamakālikanti sandiṭṭhikaṃ akālikaṃ ehipassikaṃ opaneyyikaṃ paccattaṃ veditabbaṃ viññūhīti, evaṃ sandiṭṭhikaṃ. Atha vā, yo diṭṭheva dhamme ariyaṃ aṭṭhaṅgikaṃ maggaṃ bhāveti, tassa maggassa anantarā samanantarā adhigacchateva phalaṃ vindati paṭilabhatīti, evampi sandiṭṭhikaṃ. Akālikanti yathā manussā kālikaṃ dhanaṃ datvā anantarā na labhanti, kālaṃ āgamenti, nevāyaṃ dhammo. Yo diṭṭheva dhamme ariyaṃ aṭṭhaṅgikaṃ maggaṃ bhāveti, tassa maggassa anantarā samanantarā adhigacchateva phalaṃ vindati paṭilabhati, na parattha na paraloke, evaṃ akālikanti – sandiṭṭhikamakālikaṃ.

    തണ്ഹക്ഖയമനീതികന്തി . തണ്ഹാതി രൂപതണ്ഹാ…പേ॰… ധമ്മതണ്ഹാ. തണ്ഹക്ഖയന്തി തണ്ഹക്ഖയം രാഗക്ഖയം ദോസക്ഖയം മോഹക്ഖയം ഗതിക്ഖയം ഉപപത്തിക്ഖയം പടിസന്ധിക്ഖയം ഭവക്ഖയം സംസാരക്ഖയം വട്ടക്ഖയം. അനീതികന്തി ഈതി വുച്ചന്തി കിലേസാ ച ഖന്ധാ ച അഭിസങ്ഖാരാ ച. ഈതിപ്പഹാനം ഈതിവൂപസമം ഈതിപടിപ്പസ്സദ്ധിം അമതം നിബ്ബാനന്തി – തണ്ഹക്ഖയമനീതികം.

    Taṇhakkhayamanītikanti . Taṇhāti rūpataṇhā…pe… dhammataṇhā. Taṇhakkhayanti taṇhakkhayaṃ rāgakkhayaṃ dosakkhayaṃ mohakkhayaṃ gatikkhayaṃ upapattikkhayaṃ paṭisandhikkhayaṃ bhavakkhayaṃ saṃsārakkhayaṃ vaṭṭakkhayaṃ. Anītikanti īti vuccanti kilesā ca khandhā ca abhisaṅkhārā ca. Ītippahānaṃ ītivūpasamaṃ ītipaṭippassaddhiṃ amataṃ nibbānanti – taṇhakkhayamanītikaṃ.

    യസ്സ നത്ഥി ഉപമാ ക്വചീതി. യസ്സാതി നിബ്ബാനസ്സ. നത്ഥി ഉപമാതി ഉപമാ നത്ഥി, ഉപനിധാ നത്ഥി, സദിസം നത്ഥി, പടിഭാഗോ നത്ഥി ന അത്ഥി ന സംവിജ്ജതി നുപലബ്ഭതി. ക്വചീതി ക്വചി കിമ്ഹിചി കത്ഥചി അജ്ഝത്തം വാ ബഹിദ്ധാ വാ അജ്ഝത്തബഹിദ്ധാ വാതി – യസ്സ നത്ഥി ഉപമാ ക്വചി. തേനാഹ ഥേരോ പിങ്ഗിയോ –

    Yassa natthi upamā kvacīti. Yassāti nibbānassa. Natthi upamāti upamā natthi, upanidhā natthi, sadisaṃ natthi, paṭibhāgo natthi na atthi na saṃvijjati nupalabbhati. Kvacīti kvaci kimhici katthaci ajjhattaṃ vā bahiddhā vā ajjhattabahiddhā vāti – yassa natthi upamā kvaci. Tenāha thero piṅgiyo –

    ‘‘യോ മേ ധമ്മമദേസേസി, സന്ദിട്ഠികമകാലികം;

    ‘‘Yo me dhammamadesesi, sandiṭṭhikamakālikaṃ;

    തണ്ഹക്ഖയമനീതികം, യസ്സ നത്ഥി ഉപമാ ക്വചീ’’തി.

    Taṇhakkhayamanītikaṃ, yassa natthi upamā kvacī’’ti.

    ൧൧൩.

    113.

    പസ്സാമി നം മനസാ ചക്ഖുനാവ, രത്തിന്ദിവം ബ്രാഹ്മണ അപ്പമത്തോ;

    Passāmi naṃ manasā cakkhunāva, rattindivaṃ brāhmaṇa appamatto;

    നമസ്സമാനോ വിവസേമി 59 രത്തിം, തേനേവ മഞ്ഞാമി അവിപ്പവാസം.

    Namassamāno vivasemi60rattiṃ, teneva maññāmi avippavāsaṃ.

    പസ്സാമി നം മനസാ ചക്ഖുനാവാതി യഥാ ചക്ഖുമാ പുരിസോ ആലോകേ രൂപഗതാനി പസ്സേയ്യ ദക്ഖേയ്യ ഓലോകേയ്യ നിജ്ഝായേയ്യ ഉപപരിക്ഖേയ്യ, ഏവമേവാഹം ബുദ്ധം ഭഗവന്തം മനസാ പസ്സാമി ദക്ഖാമി ഓലോകേമി നിജ്ഝായാമി ഉപപരിക്ഖാമീതി – പസ്സാമി നം മനസാ ചക്ഖുനാവ.

    Passāmi naṃ manasā cakkhunāvāti yathā cakkhumā puriso āloke rūpagatāni passeyya dakkheyya olokeyya nijjhāyeyya upaparikkheyya, evamevāhaṃ buddhaṃ bhagavantaṃ manasā passāmi dakkhāmi olokemi nijjhāyāmi upaparikkhāmīti – passāmi naṃ manasā cakkhunāva.

    രത്തിന്ദിവം ബ്രാഹ്മണ അപ്പമത്തോതി രത്തിഞ്ച ദിവാ ച ബുദ്ധാനുസ്സതിം മനസാ ഭാവേന്തോ അപ്പമത്തോതി – രത്തിന്ദിവം ബ്രാഹ്മണ അപ്പമത്തോ.

    Rattindivaṃ brāhmaṇa appamattoti rattiñca divā ca buddhānussatiṃ manasā bhāvento appamattoti – rattindivaṃ brāhmaṇa appamatto.

    നമസ്സമാനോ വിവസേമി രത്തിന്തി. നമസ്സമാനോതി കായേന വാ നമസ്സമാനോ, വാചായ വാ നമസ്സമാനോ, ചിത്തേന വാ നമസ്സമാനോ, അന്വത്ഥപടിപത്തിയാ വാ നമസ്സമാനോ, ധമ്മാനുധമ്മപടിപത്തിയാ വാ നമസ്സമാനോ സക്കാരമാനോ ഗരുകാരമാനോ മാനയമാനോ പൂജയമാനോ രത്തിന്ദിവം വിവസേമി അതിനാമേമി അതിക്കമേമീതി – നമസ്സമാനോ വിവസേമി രത്തിം.

    Namassamāno vivasemi rattinti. Namassamānoti kāyena vā namassamāno, vācāya vā namassamāno, cittena vā namassamāno, anvatthapaṭipattiyā vā namassamāno, dhammānudhammapaṭipattiyā vā namassamāno sakkāramāno garukāramāno mānayamāno pūjayamāno rattindivaṃ vivasemi atināmemi atikkamemīti – namassamāno vivasemi rattiṃ.

    തേനേവ മഞ്ഞാമി അവിപ്പവാസന്തി തായ ബുദ്ധാനുസ്സതിയാ ഭാവേന്തോ അവിപ്പവാസോതി തം മഞ്ഞാമി, അവിപ്പവുട്ഠോതി തം മഞ്ഞാമി ജാനാമി. ഏവം ജാനാമി ഏവം ആജാനാമി ഏവം വിജാനാമി ഏവം പടിവിജാനാമി ഏവം പടിവിജ്ഝാമീതി – തേനേവ മഞ്ഞാമി അവിപ്പവാസം. തേനാഹ ഥേരോ പിങ്ഗിയോ –

    Teneva maññāmi avippavāsanti tāya buddhānussatiyā bhāvento avippavāsoti taṃ maññāmi, avippavuṭṭhoti taṃ maññāmi jānāmi. Evaṃ jānāmi evaṃ ājānāmi evaṃ vijānāmi evaṃ paṭivijānāmi evaṃ paṭivijjhāmīti – teneva maññāmi avippavāsaṃ. Tenāha thero piṅgiyo –

    ‘‘പസ്സാമി നം മനസാ ചക്ഖുനാവ, രത്തിന്ദിവം ബ്രാഹ്മണ അപ്പമത്തോ;

    ‘‘Passāmi naṃ manasā cakkhunāva, rattindivaṃ brāhmaṇa appamatto;

    നമസ്സമാനോ വിവസേമി രത്തിം, തേനേവ മഞ്ഞാമി അവിപ്പവാസ’’ന്തി.

    Namassamāno vivasemi rattiṃ, teneva maññāmi avippavāsa’’nti.

    ൧൧൪.

    114.

    സദ്ധാ ച പീതി ച മനോ സതി ച, നാപേന്തിമേ ഗോതമസാസനമ്ഹാ;

    Saddhāca pīti ca mano sati ca,nāpentimegotamasāsanamhā;

    യം യം ദിസം വജതി ഭൂരിപഞ്ഞോ, സ തേന തേനേവ നതോഹമസ്മി.

    Yaṃ yaṃ disaṃ vajati bhūripañño, sa tena teneva natohamasmi.

    സദ്ധാ ച പീതി ച മനോ സതി ചാതി. സദ്ധാതി യാ ച ഭഗവന്തം ആരബ്ഭ സദ്ധാ സദ്ദഹനാ 61 ഓകപ്പനാ അഭിപ്പസാദോ സദ്ധാ സദ്ധിന്ദ്രിയം സദ്ധാബലം. പീതീതി യാ ഭഗവന്തം ആരബ്ഭ പീതി പാമോജ്ജം 62 മോദനാ ആമോദനാ പമോദനാ ഹാസോ പഹാസോ വിത്തി തുട്ഠി ഓദഗ്യം അത്തമനതാ ചിത്തസ്സ. മനോതി യഞ്ച ഭഗവന്തം ആരബ്ഭ ചിത്തം മനോ മാനസം ഹദയം പണ്ഡരം മനോ മനായതനം മനിന്ദ്രിയം വിഞ്ഞാണം വിഞ്ഞാണക്ഖന്ധോ തജ്ജാ മനോവിഞ്ഞാണധാതു. സതീതി യാ ഭഗവന്തം ആരബ്ഭ സതി അനുസ്സതി സമ്മാസതീതി – സദ്ധാ ച പീതി ച മനോ സതി ച.

    Saddhā ca pīti ca mano sati cāti. Saddhāti yā ca bhagavantaṃ ārabbha saddhā saddahanā 63 okappanā abhippasādo saddhā saddhindriyaṃ saddhābalaṃ. Pītīti yā bhagavantaṃ ārabbha pīti pāmojjaṃ 64 modanā āmodanā pamodanā hāso pahāso vitti tuṭṭhi odagyaṃ attamanatā cittassa. Manoti yañca bhagavantaṃ ārabbha cittaṃ mano mānasaṃ hadayaṃ paṇḍaraṃ mano manāyatanaṃ manindriyaṃ viññāṇaṃ viññāṇakkhandho tajjā manoviññāṇadhātu. Satīti yā bhagavantaṃ ārabbha sati anussati sammāsatīti – saddhā ca pīti ca mano sati ca.

    നാപേന്തിമേ ഗോതമസാസനമ്ഹാതി ഇമേ ചത്താരോ ധമ്മാ ഗോതമസാസനാ ബുദ്ധസാസനാ ജിനസാസനാ തഥാഗതസാസനാ അരഹന്തസാസനാ നാപേന്തി ന ഗച്ഛന്തി ന വിജഹന്തി ന വിനാസേന്തീതി – നാപേന്തിമേ ഗോതമസാസനമ്ഹാ.

    Nāpentime gotamasāsanamhāti ime cattāro dhammā gotamasāsanā buddhasāsanā jinasāsanā tathāgatasāsanā arahantasāsanā nāpenti na gacchanti na vijahanti na vināsentīti – nāpentime gotamasāsanamhā.

    യം യം ദിസം വജതി ഭൂരിപഞ്ഞോതി. യം യം ദിസന്തി പുരത്ഥിമം വാ ദിസം പച്ഛിമം വാ ദിസം ദക്ഖിണം വാ ദിസം ഉത്തരം വാ ദിസം വജതി ഗച്ഛതി കമതി അഭിക്കമതി. ഭൂരിപഞ്ഞോതി ഭൂരിപഞ്ഞോ മഹാപഞ്ഞോ തിക്ഖപഞ്ഞോ പുഥുപഞ്ഞോ ഹാസപഞ്ഞോ ജവനപഞ്ഞോ നിബ്ബേധികപഞ്ഞോ . ഭൂരി വുച്ചതി പഥവീ. ഭഗവാ തായ പഥവിസമായ പഞ്ഞായ വിപുലായ വിത്ഥതായ സമന്നാഗതോതി – യം യം ദിസം വജതി ഭൂരിപഞ്ഞോ.

    Yaṃ yaṃ disaṃ vajati bhūripaññoti. Yaṃ yaṃ disanti puratthimaṃ vā disaṃ pacchimaṃ vā disaṃ dakkhiṇaṃ vā disaṃ uttaraṃ vā disaṃ vajati gacchati kamati abhikkamati. Bhūripaññoti bhūripañño mahāpañño tikkhapañño puthupañño hāsapañño javanapañño nibbedhikapañño . Bhūri vuccati pathavī. Bhagavā tāya pathavisamāya paññāya vipulāya vitthatāya samannāgatoti – yaṃ yaṃ disaṃ vajati bhūripañño.

    സ തേന തേനേവ നതോഹമസ്മീതി സോ യേന ബുദ്ധോ തേന തേനേവ നതോ തന്നിന്നോ തപ്പോണോ തപ്പബ്ഭാരോ തദധിമുത്തോ തദധിപതേയ്യോതി – സ തേന തേനേവ നതോഹമസ്മി. തേനാഹ ഥേരോ പിങ്ഗിയോ –

    Sa tena teneva natohamasmīti so yena buddho tena teneva nato tanninno tappoṇo tappabbhāro tadadhimutto tadadhipateyyoti – sa tena teneva natohamasmi. Tenāha thero piṅgiyo –

    ‘‘സദ്ധാ ച പീതി ച മനോ സതി ച, നാപേന്തിമേ ഗോതമസാസനമ്ഹാ;

    ‘‘Saddhā ca pīti ca mano sati ca, nāpentime gotamasāsanamhā;

    യം യം ദിസം വജതി ഭൂരിപഞ്ഞോ, സ തേന തേനേവ നതോഹമസ്മീ’’തി.

    Yaṃ yaṃ disaṃ vajati bhūripañño, sa tena teneva natohamasmī’’ti.

    ൧൧൫.

    115.

    ജിണ്ണസ്സ മേ ദുബ്ബലഥാമകസ്സ, തേനേവ കായോ ന പലേതി തത്ഥ;

    Jiṇṇassa me dubbalathāmakassa,teneva kāyo na paleti tattha;

    സങ്കപ്പയന്തായ വജാമി നിച്ചം, മനോ ഹി മേ ബ്രാഹ്മണ തേന യുത്തോ.

    Saṅkappayantāya vajāmi niccaṃ, mano hi me brāhmaṇa tena yutto.

    ജിണ്ണസ്സ മേ ദുബ്ബലഥാമകസ്സാതി ജിണ്ണസ്സ വുഡ്ഢസ്സ മഹല്ലകസ്സ അദ്ധഗതസ്സ വയോഅനുപ്പത്തസ്സ. ദുബ്ബലഥാമകസ്സാതി ദുബ്ബലഥാമകസ്സ അപ്പഥാമകസ്സ പരിത്തഥാമകസ്സാതി – ജിണ്ണസ്സ മേ ദുബ്ബലഥാമകസ്സ.

    Jiṇṇassa me dubbalathāmakassāti jiṇṇassa vuḍḍhassa mahallakassa addhagatassa vayoanuppattassa. Dubbalathāmakassāti dubbalathāmakassa appathāmakassa parittathāmakassāti – jiṇṇassa me dubbalathāmakassa.

    തേനേവ കായോ ന പലേതി തത്ഥാതി കായോ യേന ബുദ്ധോ തേന ന പലേതി ന വജതി ന ഗച്ഛതി നാതിക്കമതീതി – തേനേവ കായോ ന പലേതി തത്ഥ.

    Tenevakāyo na paleti tatthāti kāyo yena buddho tena na paleti na vajati na gacchati nātikkamatīti – teneva kāyo na paleti tattha.

    സങ്കപ്പയന്തായ വജാമി നിച്ചന്തി സങ്കപ്പഗമനേന വിതക്കഗമനേന ഞാണഗമനേന പഞ്ഞാഗമനേന ബുദ്ധിഗമനേന വജാമി ഗച്ഛാമി അതിക്കമാമീതി – സങ്കപ്പയന്തായ വജാമി നിച്ചം.

    Saṅkappayantāyavajāmi niccanti saṅkappagamanena vitakkagamanena ñāṇagamanena paññāgamanena buddhigamanena vajāmi gacchāmi atikkamāmīti – saṅkappayantāya vajāmi niccaṃ.

    മനോ ഹി മേ ബ്രാഹ്മണ തേന യുത്തോതി. മനോതി യം ചിത്തം മനോ മാനസം…പേ॰… തജ്ജാ മനോവിഞ്ഞാണധാതു. മനോ ഹി മേ ബ്രാഹ്മണ തേന യുത്തോതി മനോ യേന ബുദ്ധോ തേന യുത്തോ പയുത്തോ സംയുത്തോതി – മനോ ഹി മേ ബ്രാഹ്മണ തേന യുത്തോ. തേനാഹ ഥേരോ പിങ്ഗിയോ –

    Mano hi me brāhmaṇa tena yuttoti. Manoti yaṃ cittaṃ mano mānasaṃ…pe… tajjā manoviññāṇadhātu. Mano hi me brāhmaṇa tena yuttoti mano yena buddho tena yutto payutto saṃyuttoti – mano hi me brāhmaṇa tena yutto. Tenāha thero piṅgiyo –

    ‘‘ജിണ്ണസ്സ മേ ദുബ്ബലഥാമകസ്സ, തേനേവ കായോ ന പലേതി തത്ഥ;

    ‘‘Jiṇṇassa me dubbalathāmakassa, teneva kāyo na paleti tattha;

    സങ്കപ്പയന്തായ വജാമി നിച്ചം, മനോ ഹി മേ ബ്രാഹ്മണ തേന യുത്തോ’’തി.

    Saṅkappayantāya vajāmi niccaṃ, mano hi me brāhmaṇa tena yutto’’ti.

    ൧൧൬.

    116.

    പങ്കേ സയാനോ പരിഫന്ദമാനോ, ദീപാ ദീപം ഉപല്ലവിം;

    Paṅke sayāno pariphandamāno, dīpā dīpaṃ upallaviṃ;

    അഥദ്ദസാസിം സമ്ബുദ്ധം, ഓഘതിണ്ണമനാസവം.

    Athaddasāsiṃ sambuddhaṃ, oghatiṇṇamanāsavaṃ.

    പങ്കേ സയാനോ പരിഫന്ദമാനോതി. പങ്കേ സയാനോതി കാമപങ്കേ കാമകദ്ദമേ കാമകിലേസേ കാമബളിസേ കാമപരിളാഹേ കാമപലിബോധേ സേമാനോ സയമാനോ വസമാനോ ആവസമാനോ പരിവസമാനോ 65 തി – പങ്കേ സയാനോ. പരിഫന്ദമാനോതി തണ്ഹാഫന്ദനായ ഫന്ദമാനോ, ദിട്ഠിഫന്ദനായ ഫന്ദമാനോ , കിലേസഫന്ദനായ ഫന്ദമാനോ, പയോഗഫന്ദനായ ഫന്ദമാനോ, വിപാകഫന്ദനായ ഫന്ദമാനോ, മനോദുച്ചരിതഫന്ദനായ ഫന്ദമാനോ, രത്തോ രാഗേന ഫന്ദമാനോ, ദുട്ഠോ ദോസേന ഫന്ദമാനോ, മൂള്ഹോ മോഹേന ഫന്ദമാനോ, വിനിബന്ധോ മാനേന ഫന്ദമാനോ, പരാമട്ഠോ ദിട്ഠിയാ ഫന്ദമാനോ, വിക്ഖേപഗതോ ഉദ്ധച്ചേന ഫന്ദമാനോ, അനിട്ഠങ്ഗതോ വിചികിച്ഛായ ഫന്ദമാനോ, ഥാമഗതോ അനുസയേഹി ഫന്ദമാനോ, ലാഭേന ഫന്ദമാനോ, അലാഭേന ഫന്ദമാനോ, യസേന ഫന്ദമാനോ, അയസേന ഫന്ദമാനോ, പസംസായ ഫന്ദമാനോ, നിന്ദായ ഫന്ദമാനോ, സുഖേന ഫന്ദമാനോ, ദുക്ഖേന ഫന്ദമാനോ, ജാതിയാ ഫന്ദമാനോ, ജരായ ഫന്ദമാനോ, ബ്യാധിനാ ഫന്ദമാനോ, മരണേന ഫന്ദമാനോ, സോകപരിദേവദുക്ഖദോമനസ്സുപായാസേഹി ഫന്ദമാനോ, നേരയികേന ദുക്ഖേന ഫന്ദമാനോ, തിരച്ഛാനയോനികേന ദുക്ഖേന ഫന്ദമാനോ, പേത്തിവിസയികേന ദുക്ഖേന ഫന്ദമാനോ, മാനുസികേന ദുക്ഖേന…പേ॰… ഗബ്ഭോക്കന്തിമൂലകേന ദുക്ഖേന… ഗബ്ഭട്ഠിതിമൂലകേന ദുക്ഖേന… ഗബ്ഭവുട്ഠാനമൂലകേന ദുക്ഖേന… ജാതസ്സൂപനിബന്ധകേന ദുക്ഖേന… ജാതസ്സ പരാധേയ്യകേന ദുക്ഖേന… അത്തൂപക്കമേന ദുക്ഖേന… പരൂപക്കമേന ദുക്ഖേന… സങ്ഖാരദുക്ഖേന… വിപരിണാമദുക്ഖേന… ചക്ഖുരോഗേന ദുക്ഖേന… സോതരോഗേന ദുക്ഖേന… ഘാനരോഗേന ദുക്ഖേന… ജിവ്ഹാരോഗേന ദുക്ഖേന… കായരോഗേന ദുക്ഖേന… സീസരോഗേന ദുക്ഖേന… കണ്ണരോഗേന ദുക്ഖേന… മുഖരോഗേന ദുക്ഖേന… ദന്തരോഗേന ദുക്ഖേന… ഓട്ഠരോഗേന ദുക്ഖേന… കാസേന… സാസേന… പിനാസേന… ഡാഹേന 66 … ജരേന… കുച്ഛിരോഗേന… മുച്ഛായ… പക്ഖന്ദികായ… സൂലായ… വിസൂചികായ… കുട്ഠേന… ഗണ്ഡേന… കിലാസേന… സോസേന… അപമാരേന … ദദ്ദുയാ… കണ്ഡുയാ… കച്ഛുയാ… രഖസായ… വിതച്ഛികായ… ലോഹിതപിത്തേന 67 … മധുമേഹേന… അംസായ… പിളകായ… ഭഗന്ദലേന 68 … പിത്തസമുട്ഠാനേന ആബാധേന… സേമ്ഹസമുട്ഠാനേന ആബാധേന… വാതസമുട്ഠാനേന ആബാധേന… സന്നിപാതികേന ആബാധേന… ഉതുപരിണാമജേന ആബാധേന… വിസമപരിഹാരജേന ആബാധേന… ഓപക്കമികേന ആബാധേന… കമ്മവിപാകജേന ആബാധേന… സീതേന… ഉണ്ഹേന… ജിഘച്ഛായ … പിപാസായ… ഉച്ചാരേന… പസ്സാവേന… ഡംസമകസവാതാതപസരീസപസമ്ഫസ്സേന ദുക്ഖേന… മാതുമരണേന ദുക്ഖേന… പിതുമരണേന ദുക്ഖേന… പുത്തമരണേന ദുക്ഖേന… ധീതുമരണേന ദുക്ഖേന… ഞാതിബ്യസനേന ദുക്ഖേന… ഭോഗബ്യസനേന ദുക്ഖേന… രോഗബ്യസനേന ദുക്ഖേന… സീലബ്യസനേന ദുക്ഖേന… ദിട്ഠിബ്യസനേന ദുക്ഖേന ഫന്ദമാനോ പരിഫന്ദമാനോ പവേധമാനോ സമ്പവേധമാനോതി – പങ്കേ സയാനോ പരിഫന്ദമാനോ.

    Paṅkesayāno pariphandamānoti. Paṅke sayānoti kāmapaṅke kāmakaddame kāmakilese kāmabaḷise kāmapariḷāhe kāmapalibodhe semāno sayamāno vasamāno āvasamāno parivasamāno 69 ti – paṅke sayāno. Pariphandamānoti taṇhāphandanāya phandamāno, diṭṭhiphandanāya phandamāno , kilesaphandanāya phandamāno, payogaphandanāya phandamāno, vipākaphandanāya phandamāno, manoduccaritaphandanāya phandamāno, ratto rāgena phandamāno, duṭṭho dosena phandamāno, mūḷho mohena phandamāno, vinibandho mānena phandamāno, parāmaṭṭho diṭṭhiyā phandamāno, vikkhepagato uddhaccena phandamāno, aniṭṭhaṅgato vicikicchāya phandamāno, thāmagato anusayehi phandamāno, lābhena phandamāno, alābhena phandamāno, yasena phandamāno, ayasena phandamāno, pasaṃsāya phandamāno, nindāya phandamāno, sukhena phandamāno, dukkhena phandamāno, jātiyā phandamāno, jarāya phandamāno, byādhinā phandamāno, maraṇena phandamāno, sokaparidevadukkhadomanassupāyāsehi phandamāno, nerayikena dukkhena phandamāno, tiracchānayonikena dukkhena phandamāno, pettivisayikena dukkhena phandamāno, mānusikena dukkhena…pe… gabbhokkantimūlakena dukkhena… gabbhaṭṭhitimūlakena dukkhena… gabbhavuṭṭhānamūlakena dukkhena… jātassūpanibandhakena dukkhena… jātassa parādheyyakena dukkhena… attūpakkamena dukkhena… parūpakkamena dukkhena… saṅkhāradukkhena… vipariṇāmadukkhena… cakkhurogena dukkhena… sotarogena dukkhena… ghānarogena dukkhena… jivhārogena dukkhena… kāyarogena dukkhena… sīsarogena dukkhena… kaṇṇarogena dukkhena… mukharogena dukkhena… dantarogena dukkhena… oṭṭharogena dukkhena… kāsena… sāsena… pināsena… ḍāhena 70 … jarena… kucchirogena… mucchāya… pakkhandikāya… sūlāya… visūcikāya… kuṭṭhena… gaṇḍena… kilāsena… sosena… apamārena … dadduyā… kaṇḍuyā… kacchuyā… rakhasāya… vitacchikāya… lohitapittena 71 … madhumehena… aṃsāya… piḷakāya… bhagandalena 72 … pittasamuṭṭhānena ābādhena… semhasamuṭṭhānena ābādhena… vātasamuṭṭhānena ābādhena… sannipātikena ābādhena… utupariṇāmajena ābādhena… visamaparihārajena ābādhena… opakkamikena ābādhena… kammavipākajena ābādhena… sītena… uṇhena… jighacchāya … pipāsāya… uccārena… passāvena… ḍaṃsamakasavātātapasarīsapasamphassena dukkhena… mātumaraṇena dukkhena… pitumaraṇena dukkhena… puttamaraṇena dukkhena… dhītumaraṇena dukkhena… ñātibyasanena dukkhena… bhogabyasanena dukkhena… rogabyasanena dukkhena… sīlabyasanena dukkhena… diṭṭhibyasanena dukkhena phandamāno pariphandamāno pavedhamāno sampavedhamānoti – paṅke sayāno pariphandamāno.

    ദീപാ ദീപം ഉപല്ലവിന്തി സത്ഥാരതോ സത്ഥാരം ധമ്മക്ഖാനതോ ധമ്മക്ഖാനം ഗണതോ ഗണം ദിട്ഠിയാ ദിട്ഠിം പടിപദായ പടിപദം മഗ്ഗതോ മഗ്ഗം പല്ലവിം ഉപല്ലവിം സമ്പല്ലവിന്തി – ദീപാ ദീപം ഉപല്ലവിം.

    Dīpā dīpaṃ upallavinti satthārato satthāraṃ dhammakkhānato dhammakkhānaṃ gaṇato gaṇaṃ diṭṭhiyā diṭṭhiṃ paṭipadāya paṭipadaṃ maggato maggaṃ pallaviṃ upallaviṃ sampallavinti – dīpā dīpaṃ upallaviṃ.

    അഥദ്ദസാസിം സമ്ബുദ്ധന്തി. അഥാതി പദസന്ധി പദസംസഗ്ഗോ പദപാരിപൂരീ അക്ഖരസമവായോ ബ്യഞ്ജനസിലിട്ഠതാ പദാനുപുബ്ബതാപേതം – അഥാതി. അദ്ദസാസിന്തി അദ്ദസം അദ്ദക്ഖിം അപസ്സിം പടിവിജ്ഝിം. ബുദ്ധോതി യോ സോ ഭഗവാ സയമ്ഭൂ അനാചരിയകോ…പേ॰… സച്ഛികാ പഞ്ഞത്തി, യദിദം ബുദ്ധോതി – അഥദ്ദസാസിം സമ്ബുദ്ധം.

    Athaddasāsiṃ sambuddhanti. Athāti padasandhi padasaṃsaggo padapāripūrī akkharasamavāyo byañjanasiliṭṭhatā padānupubbatāpetaṃ – athāti. Addasāsinti addasaṃ addakkhiṃ apassiṃ paṭivijjhiṃ. Buddhoti yo so bhagavā sayambhū anācariyako…pe… sacchikā paññatti, yadidaṃ buddhoti – athaddasāsiṃ sambuddhaṃ.

    ഓഘതിണ്ണമനാസവന്തി. ഓഘതിണ്ണന്തി ഭഗവാ കാമോഘം തിണ്ണോ, ഭവോഘം തിണ്ണോ, ദിട്ഠോഘം തിണ്ണോ, അവിജ്ജോഘം തിണ്ണോ, സബ്ബസംസാരപഥം തിണ്ണോ ഉത്തിണ്ണോ നിത്ഥിണ്ണോ അതിക്കന്തോ സമതിക്കന്തോ വീതിവത്തോ, സോ വുത്ഥവാസോ ചിണ്ണചരണോ…പേ॰… ജാതിമരണസംസാരോ, നത്ഥി തസ്സ പുനബ്ഭവോതി – ഓഘതിണ്ണം. അനാസവന്തി ചത്താരോ ആസവാ – കാമാസവോ, ഭവാസവോ, ദിട്ഠാസവോ, അവിജ്ജാസവോ. തേ ആസവാ ബുദ്ധസ്സ ഭഗവതോ പഹീനാ ഉച്ഛിന്നമൂലാ താലാവത്ഥുകതാ അനഭാവംകതാ ആയതിം അനുപ്പാദധമ്മാ. തസ്മാ ബുദ്ധോ അനാസവാതി – ഓഘതിണ്ണമനാസവം. തേനാഹ ഥേരോ പിങ്ഗിയോ –

    Oghatiṇṇamanāsavanti. Oghatiṇṇanti bhagavā kāmoghaṃ tiṇṇo, bhavoghaṃ tiṇṇo, diṭṭhoghaṃ tiṇṇo, avijjoghaṃ tiṇṇo, sabbasaṃsārapathaṃ tiṇṇo uttiṇṇo nitthiṇṇo atikkanto samatikkanto vītivatto, so vutthavāso ciṇṇacaraṇo…pe… jātimaraṇasaṃsāro, natthi tassa punabbhavoti – oghatiṇṇaṃ. Anāsavanti cattāro āsavā – kāmāsavo, bhavāsavo, diṭṭhāsavo, avijjāsavo. Te āsavā buddhassa bhagavato pahīnā ucchinnamūlā tālāvatthukatā anabhāvaṃkatā āyatiṃ anuppādadhammā. Tasmā buddho anāsavāti – oghatiṇṇamanāsavaṃ. Tenāha thero piṅgiyo –

    ‘‘പങ്കേ സയാനോ പരിഫന്ദമാനോ, ദീപാ ദീപം ഉപല്ലവിം;

    ‘‘Paṅke sayāno pariphandamāno, dīpā dīpaṃ upallaviṃ;

    അഥദ്ദസാസിം സമ്ബുദ്ധം, ഓഘതിണ്ണമനാസവ’’ന്തി.

    Athaddasāsiṃ sambuddhaṃ, oghatiṇṇamanāsava’’nti.

    ൧൧൭.

    117.

    യഥാ അഹൂ വക്കലി മുത്തസദ്ധോ, ഭദ്രാവുധോ ആളവിഗോതമോ ച;

    Yathā ahū vakkali muttasaddho,bhadrāvudho āḷavigotamo ca;

    ഏവമേവ ത്വമ്പി പമുഞ്ചസ്സു സദ്ധം, ഗമിസ്സസി ത്വം പിങ്ഗിയ മച്ചുധേയ്യസ്സ പാരം.

    Evameva tvampi pamuñcassu saddhaṃ, gamissasi tvaṃ piṅgiya maccudheyyassa pāraṃ.

    യഥാ അഹൂ വക്കലി മുത്തസദ്ധോ, ഭദ്രാവുധോ ആളവിഗോതമോ ചാതി യഥാ വക്കലിത്ഥേരോ 73 സദ്ധോ സദ്ധാഗരുകോ സദ്ധാപുബ്ബങ്ഗമോ സദ്ധാധിമുത്തോ സദ്ധാധിപതേയ്യോ അരഹത്തപ്പത്തോ, യഥാ ഭദ്രാവുധോ ഥേരോ സദ്ധോ സദ്ധാഗരുകോ സദ്ധാപുബ്ബങ്ഗമോ സദ്ധാധിമുത്തോ സദ്ധാധിപതേയ്യോ അരഹത്തപ്പത്തോ, യഥാ ആളവിഗോതമോ ഥേരോ സദ്ധോ സദ്ധാഗരുകോ സദ്ധാപുബ്ബങ്ഗമോ സദ്ധാധിമുത്തോ സദ്ധാധിപതേയ്യോ അരഹത്തപ്പത്തോതി – യഥാ അഹൂ വക്കലി മുത്തസദ്ധോ ഭദ്രാവുധോ ആളവിഗോതമോ ച.

    Yathāahū vakkali muttasaddho, bhadrāvudho āḷavigotamo cāti yathā vakkalitthero 74 saddho saddhāgaruko saddhāpubbaṅgamo saddhādhimutto saddhādhipateyyo arahattappatto, yathā bhadrāvudho thero saddho saddhāgaruko saddhāpubbaṅgamo saddhādhimutto saddhādhipateyyo arahattappatto, yathā āḷavigotamo thero saddho saddhāgaruko saddhāpubbaṅgamo saddhādhimutto saddhādhipateyyo arahattappattoti – yathā ahū vakkali muttasaddho bhadrāvudho āḷavigotamo ca.

    ഏവമേവ ത്വമ്പി പമുഞ്ചസ്സു സദ്ധന്തി ഏവമേവ ത്വം സദ്ധം മുഞ്ചസ്സു പമുഞ്ചസ്സു സമ്പമുഞ്ചസ്സു അധിമുഞ്ചസ്സു ഓകപ്പേഹി. ‘‘സബ്ബേ സങ്ഖാരാ അനിച്ചാ’’തി സദ്ധം മുഞ്ചസ്സു പമുഞ്ചസ്സു സമ്പമുഞ്ചസ്സു അധിമുഞ്ചസ്സു ഓകപ്പേഹി. ‘‘സബ്ബേ സങ്ഖാരാ ദുക്ഖാ’’തി…പേ॰… ‘‘സബ്ബേ ധമ്മാ അനത്താ’’തി സദ്ധം മുഞ്ചസ്സു പമുഞ്ചസ്സു സമ്പമുഞ്ചസ്സു അധിമുഞ്ചസ്സു ഓകപ്പേഹി… ‘‘യം കിഞ്ചി സമുദയധമ്മം സബ്ബം തം നിരോധധമ്മ’’ന്തി സദ്ധം മുഞ്ചസ്സു പമുഞ്ചസ്സു, സമ്പമുഞ്ചസ്സു അധിമുഞ്ചസ്സു ഓകപ്പേഹീതി – ഏവമേവ ത്വമ്പി പമുഞ്ചസ്സു സദ്ധം.

    Evameva tvampi pamuñcassu saddhanti evameva tvaṃ saddhaṃ muñcassu pamuñcassu sampamuñcassu adhimuñcassu okappehi. ‘‘Sabbe saṅkhārā aniccā’’ti saddhaṃ muñcassu pamuñcassu sampamuñcassu adhimuñcassu okappehi. ‘‘Sabbe saṅkhārā dukkhā’’ti…pe… ‘‘sabbe dhammā anattā’’ti saddhaṃ muñcassu pamuñcassu sampamuñcassu adhimuñcassu okappehi… ‘‘yaṃ kiñci samudayadhammaṃ sabbaṃ taṃ nirodhadhamma’’nti saddhaṃ muñcassu pamuñcassu, sampamuñcassu adhimuñcassu okappehīti – evameva tvampi pamuñcassu saddhaṃ.

    ഗമിസ്സസി ത്വം പിങ്ഗിയ മച്ചുധേയ്യസ്സ പാരന്തി മച്ചുധേയ്യം വുച്ചന്തി കിലേസാ ച ഖന്ധാ ച അഭിസങ്ഖാരാ ച. മച്ചുധേയ്യസ്സ പാരം വുച്ചതി അമതം നിബ്ബാനം, യോ സോ സബ്ബസങ്ഖാരസമഥോ സബ്ബൂപധിപടിനിസ്സഗ്ഗോ തണ്ഹക്ഖയോ വിരാഗോ നിരോധോ നിബ്ബാനം. ഗമിസ്സസി ത്വം പിങ്ഗിയ മച്ചുധേയ്യസ്സ പാരന്തി ത്വം പാരം ഗമിസ്സസി, പാരം അധിഗമിസ്സസി, പാരം ഫസ്സിസ്സസി, പാരം സച്ഛികരിസ്സസീതി – ഗമിസ്സസി ത്വം പിങ്ഗിയ മച്ചുധേയ്യസ്സ പാരം. തേനാഹ ഭഗവാ –

    Gamissasi tvaṃ piṅgiya maccudheyyassa pāranti maccudheyyaṃ vuccanti kilesā ca khandhā ca abhisaṅkhārā ca. Maccudheyyassa pāraṃ vuccati amataṃ nibbānaṃ, yo so sabbasaṅkhārasamatho sabbūpadhipaṭinissaggo taṇhakkhayo virāgo nirodho nibbānaṃ. Gamissasi tvaṃ piṅgiya maccudheyyassa pāranti tvaṃ pāraṃ gamissasi, pāraṃ adhigamissasi, pāraṃ phassissasi, pāraṃ sacchikarissasīti – gamissasi tvaṃ piṅgiya maccudheyyassa pāraṃ. Tenāha bhagavā –

    ‘‘യഥാ അഹൂ വക്കലി മുത്തസദ്ധോ, ഭദ്രാവുധോ ആളവിഗോതമോ ച;

    ‘‘Yathā ahū vakkali muttasaddho, bhadrāvudho āḷavigotamo ca;

    ഏവമേവ ത്വമ്പി പമുഞ്ചസ്സു സദ്ധം,

    Evameva tvampi pamuñcassu saddhaṃ,

    ഗമിസ്സസി ത്വം പിങ്ഗിയ മച്ചുധേയ്യസ്സ പാര’’ന്തി.

    Gamissasi tvaṃ piṅgiya maccudheyyassa pāra’’nti.

    ൧൧൮.

    118.

    ഏസ ഭിയ്യോ പസീദാമി, സുത്വാന മുനിനോ വചോ;

    Esa bhiyyo pasīdāmi, sutvāna munino vaco;

    വിവടച്ഛദോ 75 സമ്ബുദ്ധോ, അഖിലോ പടിഭാനവാ 76 .

    Vivaṭacchado77sambuddho, akhilo paṭibhānavā78.

    ഏസ ഭിയ്യോ പസീദാമീതി ഏസ ഭിയ്യോ പസീദാമി, ഭിയ്യോ ഭിയ്യോ സദ്ദഹാമി, ഭിയ്യോ ഭിയ്യോ ഓകപ്പേമി, ഭിയ്യോ ഭിയ്യോ അധിമുച്ചാമി; ‘‘സബ്ബേ സങ്ഖാരാ അനിച്ചാ’’തി ഭിയ്യോ ഭിയ്യോ പസീദാമി, ഭിയ്യോ ഭിയ്യോ സദ്ദഹാമി , ഭിയ്യോ ഭിയ്യോ ഓകപ്പേമി, ഭിയ്യോ ഭിയ്യോ അധിമുച്ചാമി; ‘‘സബ്ബേ സങ്ഖാരാ ദുക്ഖാ’’തി ഭിയ്യോ ഭിയ്യോ പസീദാമി…പേ॰… ‘‘സബ്ബേ ധമ്മാ അനത്താ’’തി ഭിയ്യോ ഭിയ്യോ പസീദാമി…പേ॰… ‘‘യം കിഞ്ചി സമുദയധമ്മം സബ്ബം തം നിരോധധമ്മ’’ന്തി ഭിയ്യോ ഭിയ്യോ പസീദാമി, ഭിയ്യോ ഭിയ്യോ സദ്ദഹാമി, ഭിയ്യോ ഭിയ്യോ ഓകപ്പേമി, ഭിയ്യോ ഭിയ്യോ അധിമുച്ചാമീതി – ഏസ ഭിയ്യോ പസീദാമി.

    Esa bhiyyo pasīdāmīti esa bhiyyo pasīdāmi, bhiyyo bhiyyo saddahāmi, bhiyyo bhiyyo okappemi, bhiyyo bhiyyo adhimuccāmi; ‘‘sabbe saṅkhārā aniccā’’ti bhiyyo bhiyyo pasīdāmi, bhiyyo bhiyyo saddahāmi , bhiyyo bhiyyo okappemi, bhiyyo bhiyyo adhimuccāmi; ‘‘sabbe saṅkhārā dukkhā’’ti bhiyyo bhiyyo pasīdāmi…pe… ‘‘sabbe dhammā anattā’’ti bhiyyo bhiyyo pasīdāmi…pe… ‘‘yaṃ kiñci samudayadhammaṃ sabbaṃ taṃ nirodhadhamma’’nti bhiyyo bhiyyo pasīdāmi, bhiyyo bhiyyo saddahāmi, bhiyyo bhiyyo okappemi, bhiyyo bhiyyo adhimuccāmīti – esa bhiyyo pasīdāmi.

    സുത്വാന മുനിനോ വചോതി. മുനീതി മോനം വുച്ചതി ഞാണം…പേ॰… സങ്ഗജാലമതിച്ച സോ മുനി. സുത്വാന മുനിനോ വചോതി തുയ്ഹം വചനം ബ്യപ്പഥം ദേസനം അനുസാസനം അനുസിട്ഠം സുത്വാന ഉഗ്ഗഹേത്വാന ഉപധാരയിത്വാന ഉപലക്ഖയിത്വാനാതി – സുത്വാന മുനിനോ വചോ.

    Sutvāna munino vacoti. Munīti monaṃ vuccati ñāṇaṃ…pe… saṅgajālamaticca so muni. Sutvāna munino vacoti tuyhaṃ vacanaṃ byappathaṃ desanaṃ anusāsanaṃ anusiṭṭhaṃ sutvāna uggahetvāna upadhārayitvāna upalakkhayitvānāti – sutvāna munino vaco.

    വിവടച്ഛദോ സമ്ബുദ്ധോതി. ഛദനന്തി പഞ്ച ഛദനാനി – തണ്ഹാഛദനം, ദിട്ഠിഛദനം, കിലേസഛദനം, ദുച്ചരിതഛദനം, അവിജ്ജാഛദനം. താനി ഛദനാനി ബുദ്ധസ്സ ഭഗവതോ വിവടാനി വിദ്ധംസിതാനി സമുഗ്ഘാടിതാനി പഹീനാനി സമുച്ഛിന്നാനി വൂപസന്താനി പടിപ്പസ്സദ്ധാനി അഭബ്ബുപ്പത്തികാനി ഞാണഗ്ഗിനാ ദഡ്ഢാനി. തസ്മാ ബുദ്ധോ വിവടച്ഛദോ. ബുദ്ധോതി യോ സോ ഭഗവാ…പേ॰… സച്ഛികാ പഞ്ഞത്തി, യദിദം ബുദ്ധോതി – വിവടച്ഛദോ സമ്ബുദ്ധോ.

    Vivaṭacchado sambuddhoti. Chadananti pañca chadanāni – taṇhāchadanaṃ, diṭṭhichadanaṃ, kilesachadanaṃ, duccaritachadanaṃ, avijjāchadanaṃ. Tāni chadanāni buddhassa bhagavato vivaṭāni viddhaṃsitāni samugghāṭitāni pahīnāni samucchinnāni vūpasantāni paṭippassaddhāni abhabbuppattikāni ñāṇagginā daḍḍhāni. Tasmā buddho vivaṭacchado. Buddhoti yo so bhagavā…pe… sacchikā paññatti, yadidaṃ buddhoti – vivaṭacchado sambuddho.

    അഖിലോ പടിഭാനവാതി. അഖിലോതി രാഗോ ഖിലോ, ദോസോ ഖിലോ, മോഹോ ഖിലോ, കോധോ ഖിലോ, ഉപനാഹോ…പേ॰… സബ്ബാകുസലാഭിസങ്ഖാരാ ഖിലാ. തേ ഖിലാ ബുദ്ധസ്സ ഭഗവതോ പഹീനാ ഉച്ഛിന്നമൂലാ താലാവത്ഥുകതാ അനഭാവംകതാ ആയതിം അനുപ്പാദധമ്മാ. തസ്മാ ബുദ്ധോ അഖിലോ.

    Akhilo paṭibhānavāti. Akhiloti rāgo khilo, doso khilo, moho khilo, kodho khilo, upanāho…pe… sabbākusalābhisaṅkhārā khilā. Te khilā buddhassa bhagavato pahīnā ucchinnamūlā tālāvatthukatā anabhāvaṃkatā āyatiṃ anuppādadhammā. Tasmā buddho akhilo.

    പടിഭാനവാതി തയോ പടിഭാനവന്തോ – പരിയത്തി പടിഭാനവാ, പരിപുച്ഛാപടിഭാനവാ, അധിഗമപടിഭാനവാ. കതമോ പരിയത്തിപടിഭാനവാ? ഇധേകച്ചസ്സ ബുദ്ധവചനം 79 പരിയാപുതം 80 ഹോതി സുത്തം ഗേയ്യം വേയ്യാകരണം ഗാഥാ ഉദാനം ഇതിവുത്തകം ജാതകം അബ്ഭുതധമ്മം വേദല്ലം. തസ്സ പരിയത്തിം നിസ്സായ പടിഭാതി 81 – അയം പരിയത്തിപടിഭാനവാ.

    Paṭibhānavāti tayo paṭibhānavanto – pariyatti paṭibhānavā, paripucchāpaṭibhānavā, adhigamapaṭibhānavā. Katamo pariyattipaṭibhānavā? Idhekaccassa buddhavacanaṃ 82 pariyāputaṃ 83 hoti suttaṃ geyyaṃ veyyākaraṇaṃ gāthā udānaṃ itivuttakaṃ jātakaṃ abbhutadhammaṃ vedallaṃ. Tassa pariyattiṃ nissāya paṭibhāti 84 – ayaṃ pariyattipaṭibhānavā.

    കതമോ പരിപുച്ഛാപടിഭാനവാ? ഇധേകച്ചോ പരിപുച്ഛിതാ ഹോതി അത്ഥേ ച ഞായേ ച ലക്ഖണേ ച കാരണേ ച ഠാനാഠാനേ ച. തസ്സ പരിപുച്ഛം നിസ്സായ പടിഭാതി – അയം പരിപുച്ഛാപടിഭാനവാ.

    Katamo paripucchāpaṭibhānavā? Idhekacco paripucchitā hoti atthe ca ñāye ca lakkhaṇe ca kāraṇe ca ṭhānāṭhāne ca. Tassa paripucchaṃ nissāya paṭibhāti – ayaṃ paripucchāpaṭibhānavā.

    കതമോ അധിഗമപടിഭാനവാ? ഇധേകച്ചസ്സ അധിഗതാ ഹോന്തി ചത്താരോ സതിപട്ഠാനാ, ചത്താരോ സമ്മപ്പധാനാ, ചത്താരോ ഇദ്ധിപാദാ, പഞ്ചിന്ദ്രിയാനി, പഞ്ച ബലാനി, സത്ത ബോജ്ഝങ്ഗാ, അരിയോ അട്ഠങ്ഗികോ മഗ്ഗോ, ചത്താരോ അരിയമഗ്ഗാ, ചത്താരി സാമഞ്ഞഫലാനി, ചതസ്സോ പടിസമ്ഭിദായോ, ഛ അഭിഞ്ഞായോ. തസ്സ അത്ഥോ ഞാതോ, ധമ്മോ ഞാതോ, നിരുത്തി ഞാതാ. അത്ഥേ ഞാതേ അത്ഥോ പടിഭാതി, ധമ്മേ ഞാതേ ധമ്മോ പടിഭാതി, നിരുത്തിയാ ഞാതായ നിരുത്തി പടിഭാതി. ഇമേസു തീസു ഞാണേസു ഞാണം പടിഭാനപടിസമ്ഭിദാ. ഭഗവാ ഇമായ പടിഭാനപടിസമ്ഭിദായ ഉപേതോ സമുപേതോ ഉപാഗതോ സമുപാഗതോ ഉപപന്നോ സമുപപന്നോ സമന്നാഗതോ. തസ്മാ ബുദ്ധോ പടിഭാനവാ. യസ്സ പരിയത്തി നത്ഥി, പരിപുച്ഛാ നത്ഥി, അധിഗമോ നത്ഥി, കിം തസ്സ പടിഭായിസ്സതീതി – അഖിലോ പടിഭാനവാ . തേനാഹ ഥേരോ പിങ്ഗിയോ –

    Katamo adhigamapaṭibhānavā? Idhekaccassa adhigatā honti cattāro satipaṭṭhānā, cattāro sammappadhānā, cattāro iddhipādā, pañcindriyāni, pañca balāni, satta bojjhaṅgā, ariyo aṭṭhaṅgiko maggo, cattāro ariyamaggā, cattāri sāmaññaphalāni, catasso paṭisambhidāyo, cha abhiññāyo. Tassa attho ñāto, dhammo ñāto, nirutti ñātā. Atthe ñāte attho paṭibhāti, dhamme ñāte dhammo paṭibhāti, niruttiyā ñātāya nirutti paṭibhāti. Imesu tīsu ñāṇesu ñāṇaṃ paṭibhānapaṭisambhidā. Bhagavā imāya paṭibhānapaṭisambhidāya upeto samupeto upāgato samupāgato upapanno samupapanno samannāgato. Tasmā buddho paṭibhānavā. Yassa pariyatti natthi, paripucchā natthi, adhigamo natthi, kiṃ tassa paṭibhāyissatīti – akhilo paṭibhānavā . Tenāha thero piṅgiyo –

    ‘‘ഏസ ഭിയ്യോ പസീദാമി, സുത്വാന മുനിനോ വചോ;

    ‘‘Esa bhiyyo pasīdāmi, sutvāna munino vaco;

    വിവടച്ഛദോ സമ്ബുദ്ധോ, അഖിലോ പടിഭാനവാ’’തി.

    Vivaṭacchado sambuddho, akhilo paṭibhānavā’’ti.

    ൧൧൯.

    119.

    അധിദേവേ 85 അഭിഞ്ഞായ, സബ്ബം വേദി പരോപരം 86 ;

    Adhideve87abhiññāya, sabbaṃ vedi paroparaṃ88;

    പഞ്ഹാനന്തകരോ സത്ഥാ, കങ്ഖീനം പടിജാനതം.

    Pañhānantakaro satthā, kaṅkhīnaṃ paṭijānataṃ.

    അധിദേവേ അഭിഞ്ഞായാതി. ദേവാതി തയോ ദേവാ – സമ്മുതിദേവാ 89, ഉപപത്തിദേവാ, വിസുദ്ധിദേവാ. കതമേ സമ്മുതിദേവാ? സമ്മുതിദേവാ വുച്ചന്തി രാജാനോ 90 ച രാജകുമാരോ ച ദേവിയോ ച. ഇമേ വുച്ചന്തി സമ്മുതിദേവാ. കതമേ ഉപപത്തിദേവാ? ഉപപത്തിദേവാ വുച്ചന്തി ചാതുമഹാരാജികാ ദേവാ താവതിംസാ ദേവാ…പേ॰… ബ്രഹ്മകായികാ ദേവാ, യേ ച ദേവാ തദുത്തരി. ഇമേ വുച്ചന്തി ഉപപത്തിദേവാ. കതമേ വിസുദ്ധിദേവാ? വിസുദ്ധിദേവാ വുച്ചന്തി തഥാഗതാ തഥാഗതസാവകാ അരഹന്തോ ഖീണാസവാ, യേ ച പച്ചേകസമ്ബുദ്ധാ. ഇമേ വുച്ചന്തി വിസുദ്ധിദേവാ. ഭഗവാ സമ്മുതിദേവേ അധിദേവാതി അഭിഞ്ഞായ ഉപപത്തിദേവേ അധിദേവാതി അഭിഞ്ഞായ, വിസുദ്ധിദേവേ അധിദേവാതി അഭിഞ്ഞായ ജാനിത്വാ തുലയിത്വാ തീരയിത്വാ വിഭാവയിത്വാ വിഭൂതം കത്വാതി – അധിദേവേ അഭിഞ്ഞായ.

    Adhideve abhiññāyāti. Devāti tayo devā – sammutidevā 91, upapattidevā, visuddhidevā. Katame sammutidevā? Sammutidevā vuccanti rājāno 92 ca rājakumāro ca deviyo ca. Ime vuccanti sammutidevā. Katame upapattidevā? Upapattidevā vuccanti cātumahārājikā devā tāvatiṃsā devā…pe… brahmakāyikā devā, ye ca devā taduttari. Ime vuccanti upapattidevā. Katame visuddhidevā? Visuddhidevā vuccanti tathāgatā tathāgatasāvakā arahanto khīṇāsavā, ye ca paccekasambuddhā. Ime vuccanti visuddhidevā. Bhagavā sammutideve adhidevāti abhiññāya upapattideve adhidevāti abhiññāya, visuddhideve adhidevāti abhiññāya jānitvā tulayitvā tīrayitvā vibhāvayitvā vibhūtaṃ katvāti – adhideve abhiññāya.

    സബ്ബം വേദി പരോപരന്തി ഭഗവാ അത്തനോ ച പരേസഞ്ച അധിദേവകരേ ധമ്മേ വേദി അഞ്ഞാസി അഫസ്സി പടിവിജ്ഝി. കതമേ അത്തനോ അധിദേവകരാ ധമ്മാ? സമ്മാപടിപദാ അനുലോമപടിപദാ അപച്ചനീകപടിപദാ അന്വത്ഥപടിപദാ ധമ്മാനുധമ്മപടിപദാ സീലേസു പരിപൂരകാരിതാ ഇന്ദ്രിയേസു ഗുത്തദ്വാരതാ ഭോജനേ മത്തഞ്ഞുതാ ജാഗരിയാനുയോഗോ സതിസമ്പജഞ്ഞം ചത്താരോ സതിപട്ഠാനാ…പേ॰… അരിയോ അട്ഠങ്ഗികോ മഗ്ഗോ. ഇമേ വുച്ചന്തി അത്തനോ അധിദേവകരാ ധമ്മാ.

    Sabbaṃvedi paroparanti bhagavā attano ca paresañca adhidevakare dhamme vedi aññāsi aphassi paṭivijjhi. Katame attano adhidevakarā dhammā? Sammāpaṭipadā anulomapaṭipadā apaccanīkapaṭipadā anvatthapaṭipadā dhammānudhammapaṭipadā sīlesu paripūrakāritā indriyesu guttadvāratā bhojane mattaññutā jāgariyānuyogo satisampajaññaṃ cattāro satipaṭṭhānā…pe… ariyo aṭṭhaṅgiko maggo. Ime vuccanti attano adhidevakarā dhammā.

    കതമേ പരേസം അധിദേവകരാ ധമ്മാ? സമ്മാപടിപദാ…പേ॰… അരിയോ അട്ഠങ്ഗികോ മഗ്ഗോ. ഇമേ വുച്ചന്തി പരേസം അധിദേവകരാ ധമ്മാ. ഏവം ഭഗവാ അത്തനോ ച പരേസഞ്ച അധിദേവകരേ ധമ്മേ വേദി അഞ്ഞാസി അഫസ്സി പടിവിജ്ഝീതി – സബ്ബം വേദി പരോപരം.

    Katame paresaṃ adhidevakarā dhammā? Sammāpaṭipadā…pe… ariyo aṭṭhaṅgiko maggo. Ime vuccanti paresaṃ adhidevakarā dhammā. Evaṃ bhagavā attano ca paresañca adhidevakare dhamme vedi aññāsi aphassi paṭivijjhīti – sabbaṃ vedi paroparaṃ.

    പഞ്ഹാനന്തകരോ സത്ഥാതി ഭഗവാ പാരായനികപഞ്ഹാനം അന്തകരോ പരിയന്തകരോ പരിച്ഛേദകരോ പരിവടുമകരോ; സഭിയപഞ്ഹാനം 93 അന്തകരോ പരിയന്തകരോ പരിച്ഛേദകരോ പരിവടുമകരോ; സക്കപഞ്ഹാനം…പേ॰… സുയാമപഞ്ഹാനം… ഭിക്ഖുപഞ്ഹാനം… ഭിക്ഖുനീപഞ്ഹാനം… ഉപാസകപഞ്ഹാനം… ഉപാസികാപഞ്ഹാനം… രാജപഞ്ഹാനം… ഖത്തിയപഞ്ഹാനം… ബ്രാഹ്മണപഞ്ഹാനം… വേസ്സപഞ്ഹാനം… സുദ്ദപഞ്ഹാനം… ദേവപഞ്ഹാനം… ബ്രഹ്മപഞ്ഹാനം അന്തകരോ പരിയന്തകരോ പരിച്ഛേദകരോ പരിവടുമകരോതി – പഞ്ഹാനന്തകരോ. സത്ഥാതി ഭഗവാ സത്ഥവാഹോ. യഥാ സത്ഥവാഹോ സത്ഥേ കന്താരം താരേതി, ചോരകന്താരം താരേതി, വാളകന്താരം താരേതി, ദുബ്ഭിക്ഖകന്താരം താരേതി, നിരുദകകന്താരം താരേതി ഉത്താരേതി നിത്ഥാരേതി 94 പതാരേതി, ഖേമന്തഭൂമിം സമ്പാപേതി; ഏവമേവ ഭഗവാ സത്ഥവാഹോ സത്തേ കന്താരം താരേതി, ജാതികന്താരം താരേതി, ജരാകന്താരം…പേ॰… ബ്യാധികന്താരം… മരണകന്താരം… സോകപരിദേവദുക്ഖദോമനസ്സുപായാസകന്താരം താരേതി, രാഗകന്താരം താരേതി, ദോസകന്താരം… മോഹകന്താരം… മാനകന്താരം… ദിട്ഠികന്താരം… കിലേസകന്താരം… ദുച്ചരിതകന്താരം താരേതി, രാഗഗഹനം താരേതി, ദോസഗഹനം താരേതി, മോഹഗഹനം… ദിട്ഠിഗഹനം… കിലേസഗഹനം… ദുച്ചരിതഗഹനം താരേതി ഉത്താരേതി നിത്ഥാരേതി പതാരേതി; ഖേമന്തം അമതം നിബ്ബാനം സമ്പാപേതീതി – ഏവമ്പി ഭഗവാ സത്ഥവാഹോ.

    Pañhānantakaro satthāti bhagavā pārāyanikapañhānaṃ antakaro pariyantakaro paricchedakaro parivaṭumakaro; sabhiyapañhānaṃ 95 antakaro pariyantakaro paricchedakaro parivaṭumakaro; sakkapañhānaṃ…pe… suyāmapañhānaṃ… bhikkhupañhānaṃ… bhikkhunīpañhānaṃ… upāsakapañhānaṃ… upāsikāpañhānaṃ… rājapañhānaṃ… khattiyapañhānaṃ… brāhmaṇapañhānaṃ… vessapañhānaṃ… suddapañhānaṃ… devapañhānaṃ… brahmapañhānaṃ antakaro pariyantakaro paricchedakaro parivaṭumakaroti – pañhānantakaro. Satthāti bhagavā satthavāho. Yathā satthavāho satthe kantāraṃ tāreti, corakantāraṃ tāreti, vāḷakantāraṃ tāreti, dubbhikkhakantāraṃ tāreti, nirudakakantāraṃ tāreti uttāreti nitthāreti 96 patāreti, khemantabhūmiṃ sampāpeti; evameva bhagavā satthavāho satte kantāraṃ tāreti, jātikantāraṃ tāreti, jarākantāraṃ…pe… byādhikantāraṃ… maraṇakantāraṃ… sokaparidevadukkhadomanassupāyāsakantāraṃ tāreti, rāgakantāraṃ tāreti, dosakantāraṃ… mohakantāraṃ… mānakantāraṃ… diṭṭhikantāraṃ… kilesakantāraṃ… duccaritakantāraṃ tāreti, rāgagahanaṃ tāreti, dosagahanaṃ tāreti, mohagahanaṃ… diṭṭhigahanaṃ… kilesagahanaṃ… duccaritagahanaṃ tāreti uttāreti nitthāreti patāreti; khemantaṃ amataṃ nibbānaṃ sampāpetīti – evampi bhagavā satthavāho.

    അഥ വാ, ഭഗവാ നേതാ വിനേതാ അനുനേതാ പഞ്ഞപേതാ നിജ്ഝാപേതാ പേക്ഖതാ പസാദേതാതി, ഏവം ഭഗവാ സത്ഥവാഹോ. അഥ വാ, ഭഗവാ അനുപ്പന്നസ്സ മഗ്ഗസ്സ ഉപ്പാദേതാ, അസഞ്ജാതസ്സ മഗ്ഗസ്സ സഞ്ജനേതാ, അനക്ഖാതസ്സ മഗ്ഗസ്സ അക്ഖാതാ, മഗ്ഗഞ്ഞൂ മഗ്ഗവിദൂ മഗ്ഗകോവിദോ മഗ്ഗാനുഗാ ച പന ഏതരഹി സാവകാ വിഹരന്തി പച്ഛാ സമന്നാഗതാതി, ഏവമ്പി ഭഗവാ സത്ഥവാഹോതി – പഞ്ഹാനന്തകരോ സത്ഥാ.

    Atha vā, bhagavā netā vinetā anunetā paññapetā nijjhāpetā pekkhatā pasādetāti, evaṃ bhagavā satthavāho. Atha vā, bhagavā anuppannassa maggassa uppādetā, asañjātassa maggassa sañjanetā, anakkhātassa maggassa akkhātā, maggaññū maggavidū maggakovido maggānugā ca pana etarahi sāvakā viharanti pacchā samannāgatāti, evampi bhagavā satthavāhoti – pañhānantakaro satthā.

    കങ്ഖീനം പടിജാനതന്തി സകങ്ഖാ ആഗന്ത്വാ നിക്കങ്ഖാ സമ്പജ്ജന്തി, സല്ലേഖാ ആഗന്ത്വാ നില്ലേഖാ സമ്പജ്ജന്തി, സദ്വേള്ഹകാ ആഗന്ത്വാ നിദ്വേളഹകാ സമ്പജ്ജന്തി, സവിചികിച്ഛാ ആഗന്ത്വാ നിബ്ബിചികിച്ഛാ സമ്പജ്ജന്തി, സരാഗാ ആഗന്ത്വാ വീതരാഗാ സമ്പജ്ജന്തി, സദോസാ ആഗന്ത്വാ വീതദോസാ സമ്പജ്ജന്തി, സമോഹാ ആഗന്ത്വാ വീതമോഹാ സമ്പജ്ജന്തി, സകിലേസാ ആഗന്ത്വാ നിക്കിലേസാ സമ്പജ്ജന്തീതി – കങ്ഖീനം പടിജാനതം. തേനാഹ ഥേരോ പിങ്ഗിയോ –

    Kaṅkhīnaṃ paṭijānatanti sakaṅkhā āgantvā nikkaṅkhā sampajjanti, sallekhā āgantvā nillekhā sampajjanti, sadveḷhakā āgantvā nidveḷahakā sampajjanti, savicikicchā āgantvā nibbicikicchā sampajjanti, sarāgā āgantvā vītarāgā sampajjanti, sadosā āgantvā vītadosā sampajjanti, samohā āgantvā vītamohā sampajjanti, sakilesā āgantvā nikkilesā sampajjantīti – kaṅkhīnaṃ paṭijānataṃ. Tenāha thero piṅgiyo –

    ‘‘അധിദേവേ അഭിഞ്ഞായ, സബ്ബം വേദി പരോപരം;

    ‘‘Adhideve abhiññāya, sabbaṃ vedi paroparaṃ;

    പഞ്ഹാനന്തകരോ സത്ഥാ, കങ്ഖീനം പടിജാനത’’ന്തി.

    Pañhānantakaro satthā, kaṅkhīnaṃ paṭijānata’’nti.

    ൧൨൦.

    120.

    അസംഹീരം അസംകുപ്പം, യസ്സ നത്ഥി ഉപമാ ക്വചി;

    Asaṃhīraṃ asaṃkuppaṃ,yassa natthi upamā kvaci;

    അദ്ധാ ഗമിസ്സാമി ന മേത്ഥ കങ്ഖാ, ഏവം മം ധാരേഹി അധിമുത്തചിത്തം.

    Addhā gamissāmi na mettha kaṅkhā, evaṃ maṃ dhārehi adhimuttacittaṃ.

    അസംഹീരം അസംകുപ്പന്തി അസംഹീരം വുച്ചതി അമതം നിബ്ബാനം. യോ സോ സബ്ബസങ്ഖാരസമഥോ സബ്ബൂപധിപടിനിസ്സഗ്ഗോ തണ്ഹക്ഖയോ വിരാഗോ നിരോധോ നിബ്ബാനം. അസംഹീരന്തി രാഗേന ദോസേന മോഹേന കോധേന ഉപനാഹേന മക്ഖേന പളാസേന ഇസ്സായ മച്ഛരിയേന മായായ സാഠേയ്യേന ഥമ്ഭേന സാരമ്ഭേന മാനേന അതിമാനേന മദേന പമാദേന സബ്ബകിലേസേഹി സബ്ബദുച്ചരിതേഹി സബ്ബപരിളാഹേഹി സബ്ബാസവേഹി സബ്ബദരഥേഹി സബ്ബസന്താപേഹി സബ്ബാകുസലാഭിസങ്ഖാരേഹി അസംഹാരിയം നിബ്ബാനം നിച്ചം ധുവം സസ്സതം അവിപരിണാമധമ്മന്തി – അസംഹീരം.

    Asaṃhīraṃ asaṃkuppanti asaṃhīraṃ vuccati amataṃ nibbānaṃ. Yo so sabbasaṅkhārasamatho sabbūpadhipaṭinissaggo taṇhakkhayo virāgo nirodho nibbānaṃ. Asaṃhīranti rāgena dosena mohena kodhena upanāhena makkhena paḷāsena issāya macchariyena māyāya sāṭheyyena thambhena sārambhena mānena atimānena madena pamādena sabbakilesehi sabbaduccaritehi sabbapariḷāhehi sabbāsavehi sabbadarathehi sabbasantāpehi sabbākusalābhisaṅkhārehi asaṃhāriyaṃ nibbānaṃ niccaṃ dhuvaṃ sassataṃ avipariṇāmadhammanti – asaṃhīraṃ.

    അസംകുപ്പന്തി അസംകുപ്പം വുച്ചതി അമതം നിബ്ബാനം. യോ സോ സബ്ബസങ്ഖാരസമഥോ…പേ॰… നിരോധോ നിബ്ബാനം. നിബ്ബാനസ്സ 97 ന ഉപ്പാദോ പഞ്ഞായതി, വയോ നത്ഥി, ന തസ്സ അഞ്ഞഥത്തം 98 പഞ്ഞായതി. നിബ്ബാനം നിച്ചം ധുവം സസ്സതം അവിപരിണാമധമ്മന്തി – അസംഹീരം അസംകുപ്പം.

    Asaṃkuppanti asaṃkuppaṃ vuccati amataṃ nibbānaṃ. Yo so sabbasaṅkhārasamatho…pe… nirodho nibbānaṃ. Nibbānassa 99 na uppādo paññāyati, vayo natthi, na tassa aññathattaṃ 100 paññāyati. Nibbānaṃ niccaṃ dhuvaṃ sassataṃ avipariṇāmadhammanti – asaṃhīraṃ asaṃkuppaṃ.

    യസ്സ നത്ഥി ഉപമാ ക്വചീതി. യസ്സാതി നിബ്ബാനസ്സ. നത്ഥി ഉപമാതി ഉപമാ നത്ഥി, ഉപനിധാ നത്ഥി, സദിസം നത്ഥി, പടിഭാഗോ നത്ഥി, ന സതി ന സംവിജ്ജതി നുപലബ്ഭതി. ക്വചീതി ക്വചി കിമ്ഹിചി കത്ഥചി അജ്ഝത്തം വാ ബഹിദ്ധാ വാ അജ്ഝത്തബഹിദ്ധാ വാതി – യസ്സ നത്ഥി ഉപമാ ക്വചി.

    Yassanatthi upamā kvacīti. Yassāti nibbānassa. Natthi upamāti upamā natthi, upanidhā natthi, sadisaṃ natthi, paṭibhāgo natthi, na sati na saṃvijjati nupalabbhati. Kvacīti kvaci kimhici katthaci ajjhattaṃ vā bahiddhā vā ajjhattabahiddhā vāti – yassa natthi upamā kvaci.

    അദ്ധാ ഗമിസ്സാമി ന മേത്ഥ കങ്ഖാതി. അദ്ധാതി ഏകംസവചനം നിസ്സംസയവചനം നിക്കങ്ഖവചനം അദ്വേജ്ഝവചനം അദ്വേള്ഹകവചനം നിയോഗവചനം അപണ്ണകവചനം അവിരദ്ധവചനം അവത്ഥാപനവചനമേതം – അദ്ധാതി. ഗമിസ്സാമീതി ഗമിസ്സാമി അധിഗമിസ്സാമി ഫസ്സിസ്സാമി സച്ഛികരിസ്സാമീതി – അദ്ധാ ഗമിസ്സാമി. ന മേത്ഥ കങ്ഖാതി. ഏത്ഥാതി നിബ്ബാനേ കങ്ഖാ നത്ഥി, വിചികിച്ഛാ നത്ഥി, ദ്വേള്ഹകം നത്ഥി, സംസയോ നത്ഥി, ന സതി ന സംവിജ്ജതി നുപലബ്ഭതി, പഹീനോ സമുച്ഛിന്നോ വൂപസന്തോ പടിപ്പസ്സദ്ധോ അഭബ്ബുപ്പത്തികോ ഞാണഗ്ഗിനാ ദഡ്ഢോതി – അദ്ധാ ഗമിസ്സാമി ന മേത്ഥ കങ്ഖാ.

    Addhā gamissāmi na mettha kaṅkhāti. Addhāti ekaṃsavacanaṃ nissaṃsayavacanaṃ nikkaṅkhavacanaṃ advejjhavacanaṃ adveḷhakavacanaṃ niyogavacanaṃ apaṇṇakavacanaṃ aviraddhavacanaṃ avatthāpanavacanametaṃ – addhāti. Gamissāmīti gamissāmi adhigamissāmi phassissāmi sacchikarissāmīti – addhā gamissāmi. Na mettha kaṅkhāti. Etthāti nibbāne kaṅkhā natthi, vicikicchā natthi, dveḷhakaṃ natthi, saṃsayo natthi, na sati na saṃvijjati nupalabbhati, pahīno samucchinno vūpasanto paṭippassaddho abhabbuppattiko ñāṇagginā daḍḍhoti – addhā gamissāmi na mettha kaṅkhā.

    ഏവം മം ധാരേഹി അധിമുത്തചിത്തന്തി. ഏവം മം ധാരേഹീതി ഏവം മം ഉപലക്ഖേഹി. അധിമുത്തചിത്തന്തി നിബ്ബാനനിന്നം നിബ്ബാനപോണം നിബ്ബാനപബ്ഭാരം നിബ്ബാനാധിമുത്തന്തി – ഏവം മം ധാരേഹി അധിമുത്തചിത്തന്തി. തേനാഹ ഥേരോ പിങ്ഗിയോ –

    Evaṃ maṃ dhārehi adhimuttacittanti. Evaṃ maṃ dhārehīti evaṃ maṃ upalakkhehi. Adhimuttacittanti nibbānaninnaṃ nibbānapoṇaṃ nibbānapabbhāraṃ nibbānādhimuttanti – evaṃ maṃ dhārehi adhimuttacittanti. Tenāha thero piṅgiyo –

    ‘‘അസംഹീരം അസംകുപ്പം, യസ്സ നത്ഥി ഉപമാ ക്വചി;

    ‘‘Asaṃhīraṃ asaṃkuppaṃ, yassa natthi upamā kvaci;

    അദ്ധാ ഗമിസ്സാമി ന മേത്ഥ കങ്ഖാ, ഏവം മം ധാരേഹി അധിമുത്തചിത്ത’’ന്തി.

    Addhā gamissāmi na mettha kaṅkhā, evaṃ maṃ dhārehi adhimuttacitta’’nti.

    പാരായനാനുഗീതിഗാഥാനിദ്ദേസോ അട്ഠാരസമോ.

    Pārāyanānugītigāthāniddeso aṭṭhārasamo.

    പാരായനവഗ്ഗോ സമത്തോ.

    Pārāyanavaggo samatto.







    Footnotes:
    1. കഥിതമനുഗായിസ്സം (സ്യാ॰) ഏവം സബ്ബപദേസു അനുഗായിസ്സന്തി ആഗതം
    2. kathitamanugāyissaṃ (syā.) evaṃ sabbapadesu anugāyissanti āgataṃ
    3. ഭഗവാ ഇമായ (സ്യാ॰)
    4. bhagavā imāya (syā.)
    5. സഭഗ്ഗതോ (സ്യാ॰)
    6. പരിസഗ്ഗതോ (സ്യാ॰)
    7. ഏഹി ഭോ (സ്യാ॰) പസ്സ മ॰ നി॰ ൩.൧൧൨
    8. sabhaggato (syā.)
    9. parisaggato (syā.)
    10. ehi bho (syā.) passa ma. ni. 3.112
    11. ഉണ്ണതി (സ്യാ॰ ക॰)
    12. വിജ്ജാഠാനേന (ക॰)
    13. uṇṇati (syā. ka.)
    14. vijjāṭhānena (ka.)
    15. നിത്ഥുരിയകമ്മം (ക॰) പസ്സ വിഭ॰ ൮൯൨
    16. nitthuriyakammaṃ (ka.) passa vibha. 892
    17. ഓദീരണം (സ്യാ॰)
    18. odīraṇaṃ (syā.)
    19. ദ്വേ ലോകാ സമ്പത്തി ച ഭവലോകോ വിപത്തി ച ഭവലോകോ (സ്യാ॰)
    20. dve lokā sampatti ca bhavaloko vipatti ca bhavaloko (syā.)
    21. ഉപാതിവത്തോ (ക॰)
    22. upātivatto (ka.)
    23. അജ്ജ പത്തോ (ക॰)
    24. ajja patto (ka.)
    25. ബഹുരുക്ഖം (സ്യാ॰)
    26. bahurukkhaṃ (syā.)
    27. ജതുക്കദസ്സാ (സ്യാ॰), ജതുകദസ്സാ (സീ॰ അട്ഠ॰)
    28. ദസബലം താദിം (സ്യാ॰)
    29. മാനുസകതം (സ്യാ॰)
    30. പവരമഗ്ഗവാദിനം (ക॰)
    31. jatukkadassā (syā.), jatukadassā (sī. aṭṭha.)
    32. dasabalaṃ tādiṃ (syā.)
    33. mānusakataṃ (syā.)
    34. pavaramaggavādinaṃ (ka.)
    35. തഥാഗതസാസനാ ദേവസാസനാ (സ്യാ॰ ക॰)
    36. tathāgatasāsanā devasāsanā (syā. ka.)
    37. മനുസ്സരാഹസേയ്യകാനി (സ്യാ॰ ക॰)
    38. പടിസല്ലാണസാരുപ്പാനി (ക॰)
    39. manussarāhaseyyakāni (syā. ka.)
    40. paṭisallāṇasāruppāni (ka.)
    41. തണ്ഹം ജാലിനിം (സ്യാ॰)
    42. സരിതം (സ്യാ॰) മഹാനി॰ ൧൯൧
    43. taṇhaṃ jāliniṃ (syā.)
    44. saritaṃ (syā.) mahāni. 191
    45. ഏവമാദീനവം (ക॰) പസ്സ ഇതിവു॰ ൧൫
    46. തണ്ഹാ (സ്യാ॰ ക॰) മഹാനി॰ ൧൯൧
    47. evamādīnavaṃ (ka.) passa itivu. 15
    48. taṇhā (syā. ka.) mahāni. 191
    49. അതരിംസു (ക॰) പസ്സ സം॰ നി॰ ൫.൪൦൯; മഹാനി॰ ൧൯൧
    50. atariṃsu (ka.) passa saṃ. ni. 5.409; mahāni. 191
    51. ആസിനോ (ക॰)
    52. āsino (ka.)
    53. ധുമോ (സ്യാ॰)
    54. dhumo (syā.)
    55. ഭൂരിമേധസോതി (സ്യാ॰) ഏവമുപരിപി
    56. bhūrimedhasoti (syā.) evamuparipi
    57. അപഗച്ഛസി (സ്യാ॰ ക॰)
    58. apagacchasi (syā. ka.)
    59. നമസ്സമാനോവ വസേമി (സീ॰ അട്ഠ॰) … വിവസാമി (സ്യാ॰)
    60. namassamānova vasemi (sī. aṭṭha.) … vivasāmi (syā.)
    61. സദ്ധഹനാ (ക॰)
    62. പാമുജ്ജം (സ്യാ॰)
    63. saddhahanā (ka.)
    64. pāmujjaṃ (syā.)
    65. അവസേമാനോ പരിസേമാനോ (സ്യാ॰)
    66. ദാഹേന (ക॰) മഹാനി॰ ൧൧
    67. ലോഹിതേന. പിത്തേന (സ്യാ॰ ക॰)
    68. ഭഗന്ദലായ (സ്യാ॰)
    69. avasemāno parisemāno (syā.)
    70. dāhena (ka.) mahāni. 11
    71. lohitena. pittena (syā. ka.)
    72. bhagandalāya (syā.)
    73. വക്കലി (സ്യാ॰)
    74. vakkali (syā.)
    75. വിവടച്ഛദനോ (ക॰) സദ്ദനീതിപദമാലാ ഓലോകേതബ്ബാ
    76. പടിഭാണവാ (സ്യാ॰)
    77. vivaṭacchadano (ka.) saddanītipadamālā oloketabbā
    78. paṭibhāṇavā (syā.)
    79. പകതിയാ (ക॰)
    80. പരിയാപുടം (സ്യാ॰ ക॰)
    81. പടിഭായതി (ക॰)
    82. pakatiyā (ka.)
    83. pariyāpuṭaṃ (syā. ka.)
    84. paṭibhāyati (ka.)
    85. അതിദേവേ (ക॰)
    86. പരോവരം (സീ॰ അട്ഠ॰)
    87. atideve (ka.)
    88. parovaraṃ (sī. aṭṭha.)
    89. സമ്മഭിദേവാ (സ്യാ॰)
    90. കതമേ സമ്മതിദേവാ രാജാനോ (സ്യാ॰) ഏവമുപരിപി
    91. sammabhidevā (syā.)
    92. katame sammatidevā rājāno (syā.) evamuparipi
    93. പരിസപഞ്ഹാനം (സ്യാ॰), പിങ്ഗിയപഞ്ഹാനം (ക॰)
    94. നിത്താരേതി (സ്യാ॰ ക॰)
    95. parisapañhānaṃ (syā.), piṅgiyapañhānaṃ (ka.)
    96. nittāreti (syā. ka.)
    97. യസ്സ (സ്യാ॰)
    98. തസ്സ അഞ്ഞദത്ഥു (സ്യാ॰)
    99. yassa (syā.)
    100. tassa aññadatthu (syā.)



    Related texts:



    അട്ഠകഥാ • Aṭṭhakathā / സുത്തപിടക (അട്ഠകഥാ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ഖുദ്ദകനികായ (അട്ഠകഥാ) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / ചൂളനിദ്ദേസ-അട്ഠകഥാ • Cūḷaniddesa-aṭṭhakathā / ൧൮. പാരായനാനുഗീതിഗാഥാനിദ്ദേസവണ്ണനാ • 18. Pārāyanānugītigāthāniddesavaṇṇanā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact