| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / องฺคุตฺตรนิกาย (ฎีกา) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
๑๐. ปริพฺพาชกสุตฺตวณฺณนา
10. Paribbājakasuttavaṇṇanā
๓๐. ทสเม อภิญฺญาตาติ เอทิโส จ เอทิโส จาติ อภิลกฺขณวเสน ญาตาฯ เตนาห ‘‘ญาตา ปากฎา’’ติฯ ปฎิสลฺลานา วุฎฺฐิโตติ เอตฺถ ปฎิสลฺลานนฺติ เตหิ เตหิ สทฺธิวิหาริกอเนฺตวาสิกอุปาสกาทิสเตฺตหิ เจว รูปารมฺมณาทิสงฺขาเรหิ จ ปฎินิวตฺติตฺวา อปสกฺกิตฺวา สลฺลีนํ นิลียนํ, เอกีภาโว ปวิเวโกติ วุตฺตํ โหติฯ โย ตโต วุฎฺฐิโต, โส ปฎิสลฺลานา วุฎฺฐิโต นาม โหติฯ ภควา ปน ยสฺมา ปฎิสลฺลานา อุตฺตมโต ผลสมาปตฺติโต วุฎฺฐาสิ, ตสฺมา วุตฺตํ ‘‘ปฎิสลฺลานา วุฎฺฐิโตติ ผลสมาปตฺติโต วุฎฺฐิโต’’ติฯ วตฺถุกาเมสูติ รูปาทีสุ กิเลสกามสฺส วตฺถุภูเตสุ กาเมสุฯ พหลราคนฺติ ถิรมูลทุโมฺมจนียตาหิ อโชฺฌสาเนน พหลภูตํ กิเลสกามํ ฯ สการณาติ เยหิ การเณหิ ปเรสํ วาเท โทสํ ทเสฺสนฺติ, เตหิ การเณหิ สการณาฯ น หิ ลกฺขณยุเตฺตน เหตุนา วินา ปรวาเทสุ โทสํ ทเสฺสตุํ สกฺกาฯ
30. Dasame abhiññātāti ediso ca ediso cāti abhilakkhaṇavasena ñātā. Tenāha ‘‘ñātā pākaṭā’’ti. Paṭisallānā vuṭṭhitoti ettha paṭisallānanti tehi tehi saddhivihārikaantevāsikaupāsakādisattehi ceva rūpārammaṇādisaṅkhārehi ca paṭinivattitvā apasakkitvā sallīnaṃ nilīyanaṃ, ekībhāvo pavivekoti vuttaṃ hoti. Yo tato vuṭṭhito, so paṭisallānā vuṭṭhito nāma hoti. Bhagavā pana yasmā paṭisallānā uttamato phalasamāpattito vuṭṭhāsi, tasmā vuttaṃ ‘‘paṭisallānā vuṭṭhitoti phalasamāpattito vuṭṭhito’’ti. Vatthukāmesūti rūpādīsu kilesakāmassa vatthubhūtesu kāmesu. Bahalarāganti thiramūladummocanīyatāhi ajjhosānena bahalabhūtaṃ kilesakāmaṃ . Sakāraṇāti yehi kāraṇehi paresaṃ vāde dosaṃ dassenti, tehi kāraṇehi sakāraṇā. Na hi lakkhaṇayuttena hetunā vinā paravādesu dosaṃ dassetuṃ sakkā.
เอวมาทีติ เอตฺถ อาทิสเทฺทน ‘‘นตฺถิ เหตุ นตฺถิ ปจฺจโย สตฺตานํ สํกิเลสายา’’ติ (ที. นิ. ๑.๑๖๘) เอวมาทิํ สงฺคณฺหาติ, ตสฺมา เอวมาทิวาทิโน เอวํ เหตุปฺปฎิเกฺขปวาทิโนติ อโตฺถฯ เอตฺถ จ นตฺถิกทิฎฺฐิ วิปากํ ปฎิพาหติ, อกิริยทิฎฺฐิ กมฺมํ ปฎิพาหติ, อเหตุกทิฎฺฐิ อุภยํ ปฎิพาหติฯ ตตฺถ กมฺมํ ปฎิพาหเนฺตน วิปาโก ปฎิพาหิโต โหติ, วิปากํ ปฎิพาหเนฺตนปิ กมฺมํ ปฎิพาหิตํฯ อิติ สเพฺพเปเต อตฺถโต อุภยปฎิพาหกา อเหตุวาทา เจว อกิริยวาทา จ นตฺถิกวาทา จ โหนฺติฯ
Evamādīti ettha ādisaddena ‘‘natthi hetu natthi paccayo sattānaṃ saṃkilesāyā’’ti (dī. ni. 1.168) evamādiṃ saṅgaṇhāti, tasmā evamādivādino evaṃ hetuppaṭikkhepavādinoti attho. Ettha ca natthikadiṭṭhi vipākaṃ paṭibāhati, akiriyadiṭṭhi kammaṃ paṭibāhati, ahetukadiṭṭhi ubhayaṃ paṭibāhati. Tattha kammaṃ paṭibāhantena vipāko paṭibāhito hoti, vipākaṃ paṭibāhantenapi kammaṃ paṭibāhitaṃ. Iti sabbepete atthato ubhayapaṭibāhakā ahetuvādā ceva akiriyavādā ca natthikavādā ca honti.
โอกฺกนฺตนิยมาติ โอคาฬฺหมิจฺฉตฺตนิยมาฯ สชฺฌายตีติ ตํ ทิฎฺฐิทีปกํ คนฺถํ อุคฺคเหตฺวา ปฐติฯ วีมํสตีติ ตสฺส อตฺถํ วิจาเรติฯ ตสฺสาติอาทิ วีมํสนาการทสฺสนํฯ ตสฺมิํ อารมฺมเณติ ยถาปริกปฺปิตเหตุปจฺจยาภาวาทิเก นตฺถิ เหตูติอาทินยปฺปวตฺตาย ลทฺธิยา อารมฺมเณฯ มิจฺฉาสติ สนฺติฎฺฐตีติ ‘‘นตฺถิ เหตู’’ติอาทิวเสน อนุสฺสวูปลเทฺธ อเตฺถ ตทาการปริวิตกฺกเนหิ สวิคฺคเห วิย สรูปโต จิตฺตสฺส ปจฺจุปฎฺฐิเต จิรกาลปริจเยน เอวเมตนฺติ นิชฺฌานกฺขมภาวูปคมเนน นิชฺฌานกฺขนฺติยา ตถาคหิเต ปุนปฺปุนํ ตเถว อาเสวนฺตสฺส พหุลีกโรนฺตสฺส มิจฺฉาวิตเกฺกน สมานียมานา มิจฺฉาวายาโมปตฺถมฺภิตา อตํสภาวํ ตํสภาวนฺติ คณฺหนฺตี มิจฺฉาสตีติ ลทฺธนามา ตํลทฺธิสหคตา ตณฺหา สนฺติฎฺฐติฯ จิตฺตํ เอกคฺคํ โหตีติ ยถาวุตฺตวิตกฺกาทิปจฺจยลาเภน ตสฺมิํ อารมฺมเณ อวฎฺฐิตตาย อเนกคฺคตํ ปหาย จิตฺตํ เอกคฺคํ อปฺปิตํ วิย โหติ มิจฺฉาสมาธินาฯ โสปิ หิ ปจฺจยวิเสเสน ลทฺธภาวนาพโล กทาจิ สมาธานปฎิรูปกิจฺจกโร โหติเยว ปหรณวิชฺฌนาทีสุ วิยาติ ทฎฺฐพฺพํฯ
Okkantaniyamāti ogāḷhamicchattaniyamā. Sajjhāyatīti taṃ diṭṭhidīpakaṃ ganthaṃ uggahetvā paṭhati. Vīmaṃsatīti tassa atthaṃ vicāreti. Tassātiādi vīmaṃsanākāradassanaṃ. Tasmiṃārammaṇeti yathāparikappitahetupaccayābhāvādike natthi hetūtiādinayappavattāya laddhiyā ārammaṇe. Micchāsati santiṭṭhatīti ‘‘natthi hetū’’tiādivasena anussavūpaladdhe atthe tadākāraparivitakkanehi saviggahe viya sarūpato cittassa paccupaṭṭhite cirakālaparicayena evametanti nijjhānakkhamabhāvūpagamanena nijjhānakkhantiyā tathāgahite punappunaṃ tatheva āsevantassa bahulīkarontassa micchāvitakkena samānīyamānā micchāvāyāmopatthambhitā ataṃsabhāvaṃ taṃsabhāvanti gaṇhantī micchāsatīti laddhanāmā taṃladdhisahagatā taṇhā santiṭṭhati. Cittaṃ ekaggaṃ hotīti yathāvuttavitakkādipaccayalābhena tasmiṃ ārammaṇe avaṭṭhitatāya anekaggataṃ pahāya cittaṃ ekaggaṃ appitaṃ viya hoti micchāsamādhinā. Sopi hi paccayavisesena laddhabhāvanābalo kadāci samādhānapaṭirūpakiccakaro hotiyeva paharaṇavijjhanādīsu viyāti daṭṭhabbaṃ.
ชวนานิ ชวนฺตีติ อเนกกฺขตฺตุํ เตนากาเรน ปุพฺพภาคิเยสุ ชวนวาเรสุ ปวเตฺตสุ สพฺพปจฺฉิเม ชวนวาเร สตฺต ชวนานิ ชวนฺติฯ ปฐมชวเน สเตกิโจฺฉ โหติ, ตถา ทุติยาทีสูติ ธมฺมสภาวทสฺสนเมตํ, น ปน ตสฺมิํ ขเณ เตสํ สเตกิจฺฉภาวาปาทนํ เกนจิ สกฺกา กาตุํฯ ตตฺถาติ เตสุ ตีสุ มิจฺฉาทสฺสเนสุฯ โกจิ เอกํ ทสฺสนํ โอกฺกมตีติ ยสฺส เอกสฺมิํเยว อภินิเวโส อาเสวนา ปวตฺตา, โส เอกํเยว ทสฺสนํ โอกฺกมติฯ ยสฺส ทฺวีสุ ตีสุปิ วา อภินิเวโส อาเสวนา ปวตฺตา, โส เทฺว ตีณิ โอกฺกมติฯ เอเตน ยา ปุเพฺพ อุภยปฎิพาหิกตามุเขน ปวตฺตา อตฺถสิทฺธา สพฺพทิฎฺฐิกา, สา ปุพฺพภาคิยา, มิจฺฉานิยาโมกฺกนฺติยา ปน ยถาสกํ ปจฺจยสมุทาคมทิฎฺฐิโต ภินฺนารมฺมณานํ วิย วิเสสาธิคมานํ เอกชฺฌํ อนุปฺปตฺติยา อภิกิณฺณา เอวาติ ทเสฺสติฯ เอกสฺมิํ โอกฺกเนฺตปิ ทฺวีสุ ตีสุ โอกฺกเนฺตสุปิ นิยตมิจฺฉาทิฎฺฐิโกว โหตีติ อิมินา ติสฺสนฺนมฺปิ ทิฎฺฐีนํ สมานผลตํ สมานพลญฺจ ทเสฺสติฯ ตสฺมา ติโสฺสปิ เจตนา เอกสฺส อุปฺปนฺนา อญฺญมญฺญํ อนุพลปฺปทายิกา โหนฺติฯ
Javanāni javantīti anekakkhattuṃ tenākārena pubbabhāgiyesu javanavāresu pavattesu sabbapacchime javanavāre satta javanāni javanti. Paṭhamajavane satekiccho hoti, tathā dutiyādīsūti dhammasabhāvadassanametaṃ, na pana tasmiṃ khaṇe tesaṃ satekicchabhāvāpādanaṃ kenaci sakkā kātuṃ. Tatthāti tesu tīsu micchādassanesu. Koci ekaṃ dassanaṃ okkamatīti yassa ekasmiṃyeva abhiniveso āsevanā pavattā, so ekaṃyeva dassanaṃ okkamati. Yassa dvīsu tīsupi vā abhiniveso āsevanā pavattā, so dve tīṇi okkamati. Etena yā pubbe ubhayapaṭibāhikatāmukhena pavattā atthasiddhā sabbadiṭṭhikā, sā pubbabhāgiyā, micchāniyāmokkantiyā pana yathāsakaṃ paccayasamudāgamadiṭṭhito bhinnārammaṇānaṃ viya visesādhigamānaṃ ekajjhaṃ anuppattiyā abhikiṇṇā evāti dasseti. Ekasmiṃ okkantepi dvīsu tīsu okkantesupi niyatamicchādiṭṭhikova hotīti iminā tissannampi diṭṭhīnaṃ samānaphalataṃ samānabalañca dasseti. Tasmā tissopi cetanā ekassa uppannā aññamaññaṃ anubalappadāyikā honti.
กิํ ปเนส เอตสฺมิเญฺญว อตฺตภาเว นิยโต, อุทาหุ อญฺญสฺมิมฺปีติ? เอตสฺมิเญฺญว นิยโตฯ อกุสลญฺหิ นาเมตํ อพลํ, น กุสลํ วิย มหาพลํฯ อญฺญถา สมฺมตฺตนิยาโม วิย อจฺจนฺติโก สิยา, อาเสวนวเสน ปน ภวนฺตเรปิ ตํ ตํ ทิฎฺฐิํ โรเจติเยวฯ เตเนวาห ‘‘วฎฺฎขาณุโก นาเมส สโตฺต’’ติฯ ตสฺมา ‘‘สกิํ นิมุโคฺค นิมุโคฺค เอว พาโล’’ติ วิย วฎฺฎขาณุโชตนา, ยาทิเสหิ ปน ปจฺจเยหิ อยํ ตํ ทสฺสนํ โอกฺกโนฺต ปุน กทาจิ มิจฺฉตฺตนิยาโม ตปฺปฎิเกฺขปปจฺจเย ปฎิจฺจ ตโต สีสุเกฺขปนมสฺส น โหตีติ น วตฺตพฺพํฯ เตน วุตฺตํ ‘‘เยภุเยฺยนา’’ติฯ เอทิสาติ ‘‘พุทฺธานมฺปิ อเตกิจฺฉา’’ติอาทินา วุตฺตสทิสาฯ
Kiṃ panesa etasmiññeva attabhāve niyato, udāhu aññasmimpīti? Etasmiññeva niyato. Akusalañhi nāmetaṃ abalaṃ, na kusalaṃ viya mahābalaṃ. Aññathā sammattaniyāmo viya accantiko siyā, āsevanavasena pana bhavantarepi taṃ taṃ diṭṭhiṃ rocetiyeva. Tenevāha ‘‘vaṭṭakhāṇuko nāmesa satto’’ti. Tasmā ‘‘sakiṃ nimuggo nimuggo eva bālo’’ti viya vaṭṭakhāṇujotanā, yādisehi pana paccayehi ayaṃ taṃ dassanaṃ okkanto puna kadāci micchattaniyāmo tappaṭikkhepapaccaye paṭicca tato sīsukkhepanamassa na hotīti na vattabbaṃ. Tena vuttaṃ ‘‘yebhuyyenā’’ti. Edisāti ‘‘buddhānampi atekicchā’’tiādinā vuttasadisā.
อตฺตโน นินฺทาภเยนาติ ‘‘สมฺมา ทิฎฺฐิญฺจ นาม เต ครหนฺตี’’ติอาทินา อตฺตโน อุปริ ปเรหิ วตฺตพฺพนินฺทาภเยนฯ ฆฎฺฎนภเยนาติ ตถา ปเรสํ อปสาทนภเยนฯ สหธเมฺมน ปเรน อตฺตโน อุปริ กาตพฺพนิคฺคโห อุปารโมฺภ, ตโต ปริตฺตาโส อุปารมฺภภยํฯ ตํ ปน อตฺถโต อุปวาทภยํ โหตีติ อาห ‘‘อุปวาทภเยนา’’ติฯ ปฎิปฺปสฺสทฺธิวเสน อภิชฺฌา วินยติ เอเตนาติ อภิชฺฌาวินโย, อรหตฺตผลํฯ เตนาห ‘‘อภิชฺฌาวินโย วุจฺจติ อรหตฺต’’นฺติฯ
Attanonindābhayenāti ‘‘sammā diṭṭhiñca nāma te garahantī’’tiādinā attano upari parehi vattabbanindābhayena. Ghaṭṭanabhayenāti tathā paresaṃ apasādanabhayena. Sahadhammena parena attano upari kātabbaniggaho upārambho, tato parittāso upārambhabhayaṃ. Taṃ pana atthato upavādabhayaṃ hotīti āha ‘‘upavādabhayenā’’ti. Paṭippassaddhivasena abhijjhā vinayati etenāti abhijjhāvinayo, arahattaphalaṃ. Tenāha ‘‘abhijjhāvinayo vuccati arahatta’’nti.
ปริพฺพาชกสุตฺตวณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Paribbājakasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
อุรุเวลวคฺควณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Uruvelavaggavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / สุตฺตปิฎก • Suttapiṭaka / องฺคุตฺตรนิกาย • Aṅguttaranikāya / ๑๐. ปริพฺพาชกสุตฺตํ • 10. Paribbājakasuttaṃ
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / สุตฺตปิฎก (อฎฺฐกถา) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / องฺคุตฺตรนิกาย (อฎฺฐกถา) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ๑๐. ปริพฺพาชกสุตฺตวณฺณนา • 10. Paribbājakasuttavaṇṇanā
