| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / पञ्चपकरण-अट्ठकथा • Pañcapakaraṇa-aṭṭhakathā |
५. परिभोगमयपुञ्ञकथावण्णना
5. Paribhogamayapuññakathāvaṇṇanā
४८३. इदानि परिभोगमयपुञ्ञकथा नाम होति। तत्थ ‘‘तेसं दिवा च रत्तो च, सदा पुञ्ञं पवड्ढती’’ति (सं॰ नि॰ १.४७) च ‘‘यस्स भिक्खवे, भिक्खु चीवरं परिभुञ्जमानो’’ति (अ॰ नि॰ ४.५१) च एवमादीनि सुत्तानि अयोनिसो गहेत्वा येसं परिभोगमयं नाम पुञ्ञं अत्थी’’ति लद्धि, सेय्यथापि राजगिरिकसिद्धत्थिकसम्मितियानं; ते सन्धाय परिभोगमयन्ति पुच्छा सकवादिस्स, पटिञ्ञा इतरस्स। अथ नं ‘‘पुञ्ञं नाम फस्सादयो कुसला धम्मा, न ततो परं, तस्मा फस्सादीहि ते वड्ढितब्ब’’न्ति चोदेतुं परिभोगमयो फस्सोतिआदि आरद्धं। तं सब्बं इतरेन तेसं अवड्ढनतो पटिक्खित्तं। लतावियातिआदीनि ‘‘किरियाय वा भावनाय वा विनापि यथा लतादीनि सयमेव वड्ढन्ति, किं ते एवं वड्ढन्ती’’ति चोदनत्थं वुत्तानि। तथा पनस्स अवड्ढनतो न हेवाति पटिक्खित्तं।
483. Idāni paribhogamayapuññakathā nāma hoti. Tattha ‘‘tesaṃ divā ca ratto ca, sadā puññaṃ pavaḍḍhatī’’ti (saṃ. ni. 1.47) ca ‘‘yassa bhikkhave, bhikkhu cīvaraṃ paribhuñjamāno’’ti (a. ni. 4.51) ca evamādīni suttāni ayoniso gahetvā yesaṃ paribhogamayaṃ nāma puññaṃ atthī’’ti laddhi, seyyathāpi rājagirikasiddhatthikasammitiyānaṃ; te sandhāya paribhogamayanti pucchā sakavādissa, paṭiññā itarassa. Atha naṃ ‘‘puññaṃ nāma phassādayo kusalā dhammā, na tato paraṃ, tasmā phassādīhi te vaḍḍhitabba’’nti codetuṃ paribhogamayo phassotiādi āraddhaṃ. Taṃ sabbaṃ itarena tesaṃ avaḍḍhanato paṭikkhittaṃ. Latāviyātiādīni ‘‘kiriyāya vā bhāvanāya vā vināpi yathā latādīni sayameva vaḍḍhanti, kiṃ te evaṃ vaḍḍhantī’’ti codanatthaṃ vuttāni. Tathā panassa avaḍḍhanato na hevāti paṭikkhittaṃ.
४८४. न समन्नाहरतीति पञ्हे पटिग्गाहकानं परिभोगेन पुरिमचेतना वड्ढति, एवं तं होति पुञ्ञन्ति लद्धिवसेन पटिजानाति। ततो अनावट्टेन्तस्सातिआदीहि पुट्ठो दायकस्स चागचेतनं सन्धाय पटिक्खिपति। तत्थ अनावट्टेन्तस्साति दानचेतनाय पुरेचारिकेन आवज्जनेन भवङ्गं अनावट्टेन्तस्स अपरिवट्टेन्तस्स। अनाभोगस्साति निराभोगस्स। असमन्नाहरन्तस्साति न समन्नाहरन्तस्स। आवज्जनञ्हि भवङ्गं विच्छिन्दित्वा अत्तनो गतमग्गे उप्पज्जमानं दानचेतनं समन्नाहरति नाम। एवंकिच्चेन इमिना चित्तेन असमन्नाहरन्तस्स पुञ्ञं होतीति पुच्छति। अमनसिकरोन्तस्साति मनं अकरोन्तस्स। आवज्जनेन हि तदनन्तरं उप्पज्जमानं मनं करोति नाम। एवं अकरोन्तस्साति अत्थो। उपयोगवचनस्मिञ्हि एतं भुम्मं। अचेतयन्तस्साति चेतनं अनुप्पादेन्तस्स। अपत्थेन्तस्साति पत्थनासङ्खातं कुसलच्छन्दं अकरोन्तस्स। अप्पणिदहन्तस्साति दानचेतनावसेन चित्तं अट्ठपेन्तस्साति अत्थो। ननु आवट्टेन्तस्साति वारे आभोगस्साति आभोगवतो। अथ वा आभोगा अस्स, आभोगस्स वा अनन्तरं तं पुञ्ञं होतीति अत्थो।
484. Na samannāharatīti pañhe paṭiggāhakānaṃ paribhogena purimacetanā vaḍḍhati, evaṃ taṃ hoti puññanti laddhivasena paṭijānāti. Tato anāvaṭṭentassātiādīhi puṭṭho dāyakassa cāgacetanaṃ sandhāya paṭikkhipati. Tattha anāvaṭṭentassāti dānacetanāya purecārikena āvajjanena bhavaṅgaṃ anāvaṭṭentassa aparivaṭṭentassa. Anābhogassāti nirābhogassa. Asamannāharantassāti na samannāharantassa. Āvajjanañhi bhavaṅgaṃ vicchinditvā attano gatamagge uppajjamānaṃ dānacetanaṃ samannāharati nāma. Evaṃkiccena iminā cittena asamannāharantassa puññaṃ hotīti pucchati. Amanasikarontassāti manaṃ akarontassa. Āvajjanena hi tadanantaraṃ uppajjamānaṃ manaṃ karoti nāma. Evaṃ akarontassāti attho. Upayogavacanasmiñhi etaṃ bhummaṃ. Acetayantassāti cetanaṃ anuppādentassa. Apatthentassāti patthanāsaṅkhātaṃ kusalacchandaṃ akarontassa. Appaṇidahantassāti dānacetanāvasena cittaṃ aṭṭhapentassāti attho. Nanu āvaṭṭentassāti vāre ābhogassāti ābhogavato. Atha vā ābhogā assa, ābhogassa vā anantaraṃ taṃ puññaṃ hotīti attho.
४८५. द्विन्नं फस्सानन्तिआदीसुपि एकक्खणे दायकस्स द्विन्नं फस्सादीनं अभावा पटिक्खिपति, दायकस्स च परिभुञ्जन्तस्स चाति उभिन्नं फस्सादयो सन्धाय पटिजानाति। अपिचस्स पञ्चन्नं विञ्ञाणानं समोधानं होतीति लद्धि, तस्सापि वसेन पटिजानाति। अथ नं सकवादी परियायस्स द्वारंपिदहित्वा उजुविपच्चनीकवसेन चोदेतुं कुसलादिपञ्हं पुच्छति। तत्रापि कुसलाकुसलानं एकस्सेकक्खणे सम्पयोगाभावं सन्धाय पटिक्खिपति। परिभोगमयं पन चित्तविप्पयुत्तं उप्पज्जतीति लद्धिया पटिजानाति। अथ नं सकवादी सुत्तेन निग्गण्हाति।
485. Dvinnaṃ phassānantiādīsupi ekakkhaṇe dāyakassa dvinnaṃ phassādīnaṃ abhāvā paṭikkhipati, dāyakassa ca paribhuñjantassa cāti ubhinnaṃ phassādayo sandhāya paṭijānāti. Apicassa pañcannaṃ viññāṇānaṃ samodhānaṃ hotīti laddhi, tassāpi vasena paṭijānāti. Atha naṃ sakavādī pariyāyassa dvāraṃpidahitvā ujuvipaccanīkavasena codetuṃ kusalādipañhaṃ pucchati. Tatrāpi kusalākusalānaṃ ekassekakkhaṇe sampayogābhāvaṃ sandhāya paṭikkhipati. Paribhogamayaṃ pana cittavippayuttaṃ uppajjatīti laddhiyā paṭijānāti. Atha naṃ sakavādī suttena niggaṇhāti.
४८६. सुत्तसाधने आरामरोपकादीनं अनुस्सरणपटिसङ्खरणादिवसेन अन्तरन्तरा उप्पज्जमानं पुञ्ञं सन्धाय सदा पुञ्ञं पवड्ढतीति वुत्तं। अप्पमाणो तस्स पुञ्ञाभिसन्दोति इदं अप्पमाणविहारिनो दिन्नपच्चयत्ता च ‘‘एवरूपो मे चीवरं परिभुञ्जती’’ति अनुमोदनवसेन च वुत्तं। तं सो परिभोगमयन्ति सल्लक्खेति। यस्मा पन पटिग्गाहकेन पटिग्गहेत्वा अपरिभुत्तेपि देय्यधम्मे पुञ्ञं होतियेव, तस्मा सकवादीवादोव बलवा, तत्थ पटिग्गाहकेन पटिग्गहितेति अत्थो दट्ठब्बो। सेसं उत्तानत्थमेवाति।
486. Suttasādhane ārāmaropakādīnaṃ anussaraṇapaṭisaṅkharaṇādivasena antarantarā uppajjamānaṃ puññaṃ sandhāya sadā puññaṃ pavaḍḍhatīti vuttaṃ. Appamāṇo tassa puññābhisandoti idaṃ appamāṇavihārino dinnapaccayattā ca ‘‘evarūpo me cīvaraṃ paribhuñjatī’’ti anumodanavasena ca vuttaṃ. Taṃ so paribhogamayanti sallakkheti. Yasmā pana paṭiggāhakena paṭiggahetvā aparibhuttepi deyyadhamme puññaṃ hotiyeva, tasmā sakavādīvādova balavā, tattha paṭiggāhakena paṭiggahiteti attho daṭṭhabbo. Sesaṃ uttānatthamevāti.
परिभोगमयपुञ्ञकथावण्णना।
Paribhogamayapuññakathāvaṇṇanā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / अभिधम्मपिटक • Abhidhammapiṭaka / कथावत्थुपाळि • Kathāvatthupāḷi / (६७) ५. परिभोगमयपुञ्ञकथा • (67) 5. Paribhogamayapuññakathā
टीका • Tīkā / अभिधम्मपिटक (टीका) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / पञ्चपकरण-मूलटीका • Pañcapakaraṇa-mūlaṭīkā / ५. परिभोगमयपुञ्ञकथावण्णना • 5. Paribhogamayapuññakathāvaṇṇanā
टीका • Tīkā / अभिधम्मपिटक (टीका) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / पञ्चपकरण-अनुटीका • Pañcapakaraṇa-anuṭīkā / ५. परिभोगमयपुञ्ञकथावण्णना • 5. Paribhogamayapuññakathāvaṇṇanā
