| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / अङ्गुत्तरनिकाय (टीका) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
५-६. पारिच्छत्तकसुत्तादिवण्णना
5-6. Pāricchattakasuttādivaṇṇanā
६९-७०. पञ्चमे पतितपलासोति पतितपत्तो। एत्थ पठमं पण्डुपलासतं, दुतियं पन्नपलासतञ्च वत्वा ततियं जालकजातता, चतुत्थं खारकजातता च पाळियं वुत्ता। दीघनिकायट्ठकथायं पन महागोविन्दसुत्तवण्णनायं (दी॰ नि॰ अट्ठ॰ २.२९४) इममेव पाळिं आहरित्वा दस्सेन्तेन पठमं पण्डुपलासतं, दुतियं पन्नपलासतञ्च वत्वा ततियं खारकजातता, चतुत्थं जालकजातता च दस्सिता। एवञ्हि तत्थ वुत्तं – ‘‘पारिच्छत्तके पुप्फमाने एकं वस्सं उपट्ठानं गच्छन्ति, ते तस्स पण्डुपलासभावतो पट्ठाय अत्तमना होन्ति। यथाह –
69-70. Pañcame patitapalāsoti patitapatto. Ettha paṭhamaṃ paṇḍupalāsataṃ, dutiyaṃ pannapalāsatañca vatvā tatiyaṃ jālakajātatā, catutthaṃ khārakajātatā ca pāḷiyaṃ vuttā. Dīghanikāyaṭṭhakathāyaṃ pana mahāgovindasuttavaṇṇanāyaṃ (dī. ni. aṭṭha. 2.294) imameva pāḷiṃ āharitvā dassentena paṭhamaṃ paṇḍupalāsataṃ, dutiyaṃ pannapalāsatañca vatvā tatiyaṃ khārakajātatā, catutthaṃ jālakajātatā ca dassitā. Evañhi tattha vuttaṃ – ‘‘pāricchattake pupphamāne ekaṃ vassaṃ upaṭṭhānaṃ gacchanti, te tassa paṇḍupalāsabhāvato paṭṭhāya attamanā honti. Yathāha –
यस्मिं, भिक्खवे, समये देवानं तावतिंसानं पारिच्छत्तको कोविळारो, पण्डुपलासो होति, अत्तमना, भिक्खवे, देवा तावतिंसा तस्मिं समये होन्ति ‘पण्डुपलासो दानि पारिच्छत्तको, कोविळारो, न चिरस्सेव पन्नपलासो भविस्सती’ति। यस्मिं समये देवानं तावतिंसानं पारिच्छत्तको, कोविळारो, पन्नपलासो होति, जालकजातो होति, खारकजातो होति, कुटुमलकजातो होति, कोरकजातो होति, अत्तमना, भिक्खवे , देवा तावतिंसा तस्मिं समये होन्ति ‘कोरकजातो दानि पारिच्छत्तको कोविळारो, न चिरस्सेव सब्बपालिफुल्लो भविस्सती’ति।
Yasmiṃ, bhikkhave, samaye devānaṃ tāvatiṃsānaṃ pāricchattako koviḷāro, paṇḍupalāso hoti, attamanā, bhikkhave, devā tāvatiṃsā tasmiṃ samaye honti ‘paṇḍupalāso dāni pāricchattako, koviḷāro, na cirasseva pannapalāso bhavissatī’ti. Yasmiṃ samaye devānaṃ tāvatiṃsānaṃ pāricchattako, koviḷāro, pannapalāso hoti, jālakajāto hoti, khārakajāto hoti, kuṭumalakajāto hoti, korakajāto hoti, attamanā, bhikkhave , devā tāvatiṃsā tasmiṃ samaye honti ‘korakajāto dāni pāricchattako koviḷāro, na cirasseva sabbapāliphullo bhavissatī’ti.
लीनत्थप्पकासिनियम्पि (दी॰ नि॰ टी॰ २.२९४) एत्थ एवमत्थो दस्सितो – पन्नपलासोति पतितपत्तो। खारकजातोति जातखुद्दकमकुळो। ये हि नीलपत्तका अतिविय खुद्दका मकुळा, ते ‘‘खारका’’ति वुच्चन्ति। जालकजातोति तेहियेव खुद्दकमकुळेहि जातजालको सब्बसो जालो विय जातो। केचि पन ‘‘जालकजातोति एकजालो विय जातो’’ति अत्थं वदन्ति। पारिच्छत्तको किर खारकग्गहणकाले सब्बत्थकमेव पल्लविको होति, ते चस्स पल्लवा पभस्सरपवाळवण्णसमुज्जला होन्ति। तेन सो सब्बसो समुज्जलन्तो तिट्ठति। कुटुमलजातोति सञ्जातमहामकुळो। कोरकजातोति सञ्जातसूचिभेदो सम्पतिविकसमानावत्थो। सब्बपालिफुल्लोति सब्बसो फुल्लितविकसितोति। अयञ्च अनुक्कमो दीघभाणकानं वळञ्जनानुक्कमेन दस्सितो, न एत्थ आचरियस्स विरोधो आसङ्कितब्बो।
Līnatthappakāsiniyampi (dī. ni. ṭī. 2.294) ettha evamattho dassito – pannapalāsoti patitapatto. Khārakajātoti jātakhuddakamakuḷo. Ye hi nīlapattakā ativiya khuddakā makuḷā, te ‘‘khārakā’’ti vuccanti. Jālakajātoti tehiyeva khuddakamakuḷehi jātajālako sabbaso jālo viya jāto. Keci pana ‘‘jālakajātoti ekajālo viya jāto’’ti atthaṃ vadanti. Pāricchattako kira khārakaggahaṇakāle sabbatthakameva pallaviko hoti, te cassa pallavā pabhassarapavāḷavaṇṇasamujjalā honti. Tena so sabbaso samujjalanto tiṭṭhati. Kuṭumalajātoti sañjātamahāmakuḷo. Korakajātoti sañjātasūcibhedo sampativikasamānāvattho. Sabbapāliphulloti sabbaso phullitavikasitoti. Ayañca anukkamo dīghabhāṇakānaṃ vaḷañjanānukkamena dassito, na ettha ācariyassa virodho āsaṅkitabbo.
कन्तनकवातोति देवानं पुञ्ञकम्मपच्चया पुप्फानं छिन्दनकवातो। कन्ततीति छिन्दति। सम्पटिच्छनकवातोति छिन्नानं छिन्नानं पुप्फानं सम्पटिग्गण्हकवातो। चिनन्तोति नानाविधभत्तिसन्निवेसवसेन निचिनं करोन्तो। अञ्ञतरदेवतानन्ति नामगोत्तवसेन अपञ्ञातदेवतानं। रेणुवट्टीति रेणुसङ्घातो। कण्णिकं आहच्चाति सुधम्माय कूटं आहन्त्वा।
Kantanakavātoti devānaṃ puññakammapaccayā pupphānaṃ chindanakavāto. Kantatīti chindati. Sampaṭicchanakavātoti chinnānaṃ chinnānaṃ pupphānaṃ sampaṭiggaṇhakavāto. Cinantoti nānāvidhabhattisannivesavasena nicinaṃ karonto. Aññataradevatānanti nāmagottavasena apaññātadevatānaṃ. Reṇuvaṭṭīti reṇusaṅghāto. Kaṇṇikaṃ āhaccāti sudhammāya kūṭaṃ āhantvā.
अनुफरणानुभावोति खीणासवस्स भिक्खुनो कित्तिसद्दस्स याव ब्रह्मलोका अनुफरणसङ्खातो आनुभावो। पब्बज्जानिस्सितं होतीति पब्बज्जाय चतुपारिसुद्धिसीलम्पि दस्सितमेवाति अधिप्पायो। पठमज्झानसन्निस्सितन्तिआदीसुपि इमिनाव नयेन अत्थो वेदितब्बो। इध पन उभयतो परिच्छेदो हेट्ठा सीलतो उपरि अरहत्ततो च परिच्छेदस्स दस्सितत्ता। तेनेतं वुत्तन्ति तेन कारणेन एतं ‘‘चतुपारिसुद्धिसीलं पब्बज्जानिस्सितं होती’’तिआदिवचनं वुत्तं। छट्ठं उत्तानमेव।
Anupharaṇānubhāvoti khīṇāsavassa bhikkhuno kittisaddassa yāva brahmalokā anupharaṇasaṅkhāto ānubhāvo. Pabbajjānissitaṃ hotīti pabbajjāya catupārisuddhisīlampi dassitamevāti adhippāyo. Paṭhamajjhānasannissitantiādīsupi imināva nayena attho veditabbo. Idha pana ubhayato paricchedo heṭṭhā sīlato upari arahattato ca paricchedassa dassitattā. Tenetaṃ vuttanti tena kāraṇena etaṃ ‘‘catupārisuddhisīlaṃ pabbajjānissitaṃ hotī’’tiādivacanaṃ vuttaṃ. Chaṭṭhaṃ uttānameva.
पारिच्छत्तकसुत्तादिवण्णना निट्ठिता।
Pāricchattakasuttādivaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / अङ्गुत्तरनिकाय • Aṅguttaranikāya
५. पारिच्छत्तकसुत्तं • 5. Pāricchattakasuttaṃ
६. सक्कच्चसुत्तं • 6. Sakkaccasuttaṃ
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / सुत्तपिटक (अट्ठकथा) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / अङ्गुत्तरनिकाय (अट्ठकथा) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā)
५. पारिच्छत्तकसुत्तवण्णना • 5. Pāricchattakasuttavaṇṇanā
६. सक्कच्चसुत्तवण्णना • 6. Sakkaccasuttavaṇṇanā
