| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / องฺคุตฺตรนิกาย (ฎีกา) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
๕-๖. ปาริจฺฉตฺตกสุตฺตาทิวณฺณนา
5-6. Pāricchattakasuttādivaṇṇanā
๖๙-๗๐. ปญฺจเม ปติตปลาโสติ ปติตปโตฺตฯ เอตฺถ ปฐมํ ปณฺฑุปลาสตํ, ทุติยํ ปนฺนปลาสตญฺจ วตฺวา ตติยํ ชาลกชาตตา, จตุตฺถํ ขารกชาตตา จ ปาฬิยํ วุตฺตาฯ ทีฆนิกายฎฺฐกถายํ ปน มหาโควินฺทสุตฺตวณฺณนายํ (ที. นิ. อฎฺฐ. ๒.๒๙๔) อิมเมว ปาฬิํ อาหริตฺวา ทเสฺสเนฺตน ปฐมํ ปณฺฑุปลาสตํ, ทุติยํ ปนฺนปลาสตญฺจ วตฺวา ตติยํ ขารกชาตตา, จตุตฺถํ ชาลกชาตตา จ ทสฺสิตาฯ เอวญฺหิ ตตฺถ วุตฺตํ – ‘‘ปาริจฺฉตฺตเก ปุปฺผมาเน เอกํ วสฺสํ อุปฎฺฐานํ คจฺฉนฺติ, เต ตสฺส ปณฺฑุปลาสภาวโต ปฎฺฐาย อตฺตมนา โหนฺติฯ ยถาห –
69-70. Pañcame patitapalāsoti patitapatto. Ettha paṭhamaṃ paṇḍupalāsataṃ, dutiyaṃ pannapalāsatañca vatvā tatiyaṃ jālakajātatā, catutthaṃ khārakajātatā ca pāḷiyaṃ vuttā. Dīghanikāyaṭṭhakathāyaṃ pana mahāgovindasuttavaṇṇanāyaṃ (dī. ni. aṭṭha. 2.294) imameva pāḷiṃ āharitvā dassentena paṭhamaṃ paṇḍupalāsataṃ, dutiyaṃ pannapalāsatañca vatvā tatiyaṃ khārakajātatā, catutthaṃ jālakajātatā ca dassitā. Evañhi tattha vuttaṃ – ‘‘pāricchattake pupphamāne ekaṃ vassaṃ upaṭṭhānaṃ gacchanti, te tassa paṇḍupalāsabhāvato paṭṭhāya attamanā honti. Yathāha –
ยสฺมิํ, ภิกฺขเว, สมเย เทวานํ ตาวติํสานํ ปาริจฺฉตฺตโก โกวิฬาโร, ปณฺฑุปลาโส โหติ, อตฺตมนา, ภิกฺขเว, เทวา ตาวติํสา ตสฺมิํ สมเย โหนฺติ ‘ปณฺฑุปลาโส ทานิ ปาริจฺฉตฺตโก, โกวิฬาโร, น จิรเสฺสว ปนฺนปลาโส ภวิสฺสตี’ติฯ ยสฺมิํ สมเย เทวานํ ตาวติํสานํ ปาริจฺฉตฺตโก, โกวิฬาโร, ปนฺนปลาโส โหติ, ชาลกชาโต โหติ, ขารกชาโต โหติ, กุฎุมลกชาโต โหติ, โกรกชาโต โหติ, อตฺตมนา, ภิกฺขเว , เทวา ตาวติํสา ตสฺมิํ สมเย โหนฺติ ‘โกรกชาโต ทานิ ปาริจฺฉตฺตโก โกวิฬาโร, น จิรเสฺสว สพฺพปาลิผุโลฺล ภวิสฺสตี’ติฯ
Yasmiṃ, bhikkhave, samaye devānaṃ tāvatiṃsānaṃ pāricchattako koviḷāro, paṇḍupalāso hoti, attamanā, bhikkhave, devā tāvatiṃsā tasmiṃ samaye honti ‘paṇḍupalāso dāni pāricchattako, koviḷāro, na cirasseva pannapalāso bhavissatī’ti. Yasmiṃ samaye devānaṃ tāvatiṃsānaṃ pāricchattako, koviḷāro, pannapalāso hoti, jālakajāto hoti, khārakajāto hoti, kuṭumalakajāto hoti, korakajāto hoti, attamanā, bhikkhave , devā tāvatiṃsā tasmiṃ samaye honti ‘korakajāto dāni pāricchattako koviḷāro, na cirasseva sabbapāliphullo bhavissatī’ti.
ลีนตฺถปฺปกาสินิยมฺปิ (ที. นิ. ฎี. ๒.๒๙๔) เอตฺถ เอวมโตฺถ ทสฺสิโต – ปนฺนปลาโสติ ปติตปโตฺตฯ ขารกชาโตติ ชาตขุทฺทกมกุโฬฯ เย หิ นีลปตฺตกา อติวิย ขุทฺทกา มกุฬา, เต ‘‘ขารกา’’ติ วุจฺจนฺติฯ ชาลกชาโตติ เตหิเยว ขุทฺทกมกุเฬหิ ชาตชาลโก สพฺพโส ชาโล วิย ชาโตฯ เกจิ ปน ‘‘ชาลกชาโตติ เอกชาโล วิย ชาโต’’ติ อตฺถํ วทนฺติฯ ปาริจฺฉตฺตโก กิร ขารกคฺคหณกาเล สพฺพตฺถกเมว ปลฺลวิโก โหติ, เต จสฺส ปลฺลวา ปภสฺสรปวาฬวณฺณสมุชฺชลา โหนฺติฯ เตน โส สพฺพโส สมุชฺชลโนฺต ติฎฺฐติฯ กุฎุมลชาโตติ สญฺชาตมหามกุโฬฯ โกรกชาโตติ สญฺชาตสูจิเภโท สมฺปติวิกสมานาวโตฺถฯ สพฺพปาลิผุโลฺลติ สพฺพโส ผุลฺลิตวิกสิโตติฯ อยญฺจ อนุกฺกโม ทีฆภาณกานํ วฬญฺชนานุกฺกเมน ทสฺสิโต, น เอตฺถ อาจริยสฺส วิโรโธ อาสงฺกิตโพฺพฯ
Līnatthappakāsiniyampi (dī. ni. ṭī. 2.294) ettha evamattho dassito – pannapalāsoti patitapatto. Khārakajātoti jātakhuddakamakuḷo. Ye hi nīlapattakā ativiya khuddakā makuḷā, te ‘‘khārakā’’ti vuccanti. Jālakajātoti tehiyeva khuddakamakuḷehi jātajālako sabbaso jālo viya jāto. Keci pana ‘‘jālakajātoti ekajālo viya jāto’’ti atthaṃ vadanti. Pāricchattako kira khārakaggahaṇakāle sabbatthakameva pallaviko hoti, te cassa pallavā pabhassarapavāḷavaṇṇasamujjalā honti. Tena so sabbaso samujjalanto tiṭṭhati. Kuṭumalajātoti sañjātamahāmakuḷo. Korakajātoti sañjātasūcibhedo sampativikasamānāvattho. Sabbapāliphulloti sabbaso phullitavikasitoti. Ayañca anukkamo dīghabhāṇakānaṃ vaḷañjanānukkamena dassito, na ettha ācariyassa virodho āsaṅkitabbo.
กนฺตนกวาโตติ เทวานํ ปุญฺญกมฺมปจฺจยา ปุปฺผานํ ฉินฺทนกวาโตฯ กนฺตตีติ ฉินฺทติฯ สมฺปฎิจฺฉนกวาโตติ ฉินฺนานํ ฉินฺนานํ ปุปฺผานํ สมฺปฎิคฺคณฺหกวาโตฯ จินโนฺตติ นานาวิธภตฺติสนฺนิเวสวเสน นิจินํ กโรโนฺตฯ อญฺญตรเทวตานนฺติ นามโคตฺตวเสน อปญฺญาตเทวตานํฯ เรณุวฎฺฎีติ เรณุสงฺฆาโตฯ กณฺณิกํ อาหจฺจาติ สุธมฺมาย กูฎํ อาหนฺตฺวาฯ
Kantanakavātoti devānaṃ puññakammapaccayā pupphānaṃ chindanakavāto. Kantatīti chindati. Sampaṭicchanakavātoti chinnānaṃ chinnānaṃ pupphānaṃ sampaṭiggaṇhakavāto. Cinantoti nānāvidhabhattisannivesavasena nicinaṃ karonto. Aññataradevatānanti nāmagottavasena apaññātadevatānaṃ. Reṇuvaṭṭīti reṇusaṅghāto. Kaṇṇikaṃ āhaccāti sudhammāya kūṭaṃ āhantvā.
อนุผรณานุภาโวติ ขีณาสวสฺส ภิกฺขุโน กิตฺติสทฺทสฺส ยาว พฺรหฺมโลกา อนุผรณสงฺขาโต อานุภาโวฯ ปพฺพชฺชานิสฺสิตํ โหตีติ ปพฺพชฺชาย จตุปาริสุทฺธิสีลมฺปิ ทสฺสิตเมวาติ อธิปฺปาโยฯ ปฐมชฺฌานสนฺนิสฺสิตนฺติอาทีสุปิ อิมินาว นเยน อโตฺถ เวทิตโพฺพฯ อิธ ปน อุภยโต ปริเจฺฉโท เหฎฺฐา สีลโต อุปริ อรหตฺตโต จ ปริเจฺฉทสฺส ทสฺสิตตฺตาฯ เตเนตํ วุตฺตนฺติ เตน การเณน เอตํ ‘‘จตุปาริสุทฺธิสีลํ ปพฺพชฺชานิสฺสิตํ โหตี’’ติอาทิวจนํ วุตฺตํฯ ฉฎฺฐํ อุตฺตานเมวฯ
Anupharaṇānubhāvoti khīṇāsavassa bhikkhuno kittisaddassa yāva brahmalokā anupharaṇasaṅkhāto ānubhāvo. Pabbajjānissitaṃ hotīti pabbajjāya catupārisuddhisīlampi dassitamevāti adhippāyo. Paṭhamajjhānasannissitantiādīsupi imināva nayena attho veditabbo. Idha pana ubhayato paricchedo heṭṭhā sīlato upari arahattato ca paricchedassa dassitattā. Tenetaṃ vuttanti tena kāraṇena etaṃ ‘‘catupārisuddhisīlaṃ pabbajjānissitaṃ hotī’’tiādivacanaṃ vuttaṃ. Chaṭṭhaṃ uttānameva.
ปาริจฺฉตฺตกสุตฺตาทิวณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Pāricchattakasuttādivaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / สุตฺตปิฎก • Suttapiṭaka / องฺคุตฺตรนิกาย • Aṅguttaranikāya
๕. ปาริจฺฉตฺตกสุตฺตํ • 5. Pāricchattakasuttaṃ
๖. สกฺกจฺจสุตฺตํ • 6. Sakkaccasuttaṃ
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / สุตฺตปิฎก (อฎฺฐกถา) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / องฺคุตฺตรนิกาย (อฎฺฐกถา) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā)
๕. ปาริจฺฉตฺตกสุตฺตวณฺณนา • 5. Pāricchattakasuttavaṇṇanā
๖. สกฺกจฺจสุตฺตวณฺณนา • 6. Sakkaccasuttavaṇṇanā
