Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / ఇతివుత్తక-అట్ఠకథా • Itivuttaka-aṭṭhakathā |
౧౦. పరిహానసుత్తవణ్ణనా
10. Parihānasuttavaṇṇanā
౭౯. దసమే పరిహానాయ సంవత్తన్తీతి అవుద్ధియా భవన్తి, మగ్గాధిగమస్స పరిపన్థాయ హోన్తి. అధిగతస్స పన మగ్గస్స పరిహాని నామ నత్థి. ‘‘తయో ధమ్మా’’తి ధమ్మాధిట్ఠానవసేన ఉద్దిట్ఠధమ్మే పుగ్గలాధిట్ఠానాయ దేసనాయ విభజన్తో ‘‘ఇధ, భిక్ఖవే, సేఖో భిక్ఖూ’’తిఆదిమాహ.
79. Dasame parihānāya saṃvattantīti avuddhiyā bhavanti, maggādhigamassa paripanthāya honti. Adhigatassa pana maggassa parihāni nāma natthi. ‘‘Tayo dhammā’’ti dhammādhiṭṭhānavasena uddiṭṭhadhamme puggalādhiṭṭhānāya desanāya vibhajanto ‘‘idha, bhikkhave, sekho bhikkhū’’tiādimāha.
తత్థ కమ్మం ఆరమితబ్బతో ఆరామో ఏతస్సాతి కమ్మారామో. కమ్మే రతోతి కమ్మరతో. కమ్మారామతం కమ్మాభిరతిం అనుయుత్తో పయుత్తోతి కమ్మారామతమనుయుత్తో. తత్థ కమ్మం నామ ఇతికత్తబ్బం కమ్మం, సేయ్యథిదం – చీవరవిచారణం, చీవరకరణం, ఉపత్థమ్భనం, పత్తత్థవికం, అంసబన్ధనం, కాయబన్ధనం, ధమకరణం, ఆధారకం, పాదకథలికం, సమ్మజ్జనీతి ఏవమాదీనం ఉపకరణానం కరణం, యఞ్చ విహారే ఖణ్డఫుల్లాదిపటిసఙ్ఖరణం . ఏకచ్చో హి ఏతాని కరోన్తో సకలదివసం ఏతానేవ కరోతి. తం సన్ధాయేతం వుత్తం. యో పన ఏతేసం కరణవేలాయమేవ ఏతాని కరోతి, ఉద్దేసవేలాయం ఉద్దేసం గణ్హాతి, సజ్ఝాయవేలాయం సజ్ఝాయతి, చేతియఙ్గణవత్తాదికరణవేలాయం చేతియఙ్గణవత్తాదీని కరోతి, మనసికారవేలాయం మనసికారం కరోతి సబ్బత్థకకమ్మట్ఠానే వా పారిహారియకమ్మట్ఠానే వా, న సో కమ్మారామో నామ. తస్స తం –
Tattha kammaṃ āramitabbato ārāmo etassāti kammārāmo. Kamme ratoti kammarato. Kammārāmataṃ kammābhiratiṃ anuyutto payuttoti kammārāmatamanuyutto. Tattha kammaṃ nāma itikattabbaṃ kammaṃ, seyyathidaṃ – cīvaravicāraṇaṃ, cīvarakaraṇaṃ, upatthambhanaṃ, pattatthavikaṃ, aṃsabandhanaṃ, kāyabandhanaṃ, dhamakaraṇaṃ, ādhārakaṃ, pādakathalikaṃ, sammajjanīti evamādīnaṃ upakaraṇānaṃ karaṇaṃ, yañca vihāre khaṇḍaphullādipaṭisaṅkharaṇaṃ . Ekacco hi etāni karonto sakaladivasaṃ etāneva karoti. Taṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ. Yo pana etesaṃ karaṇavelāyameva etāni karoti, uddesavelāyaṃ uddesaṃ gaṇhāti, sajjhāyavelāyaṃ sajjhāyati, cetiyaṅgaṇavattādikaraṇavelāyaṃ cetiyaṅgaṇavattādīni karoti, manasikāravelāyaṃ manasikāraṃ karoti sabbatthakakammaṭṭhāne vā pārihāriyakammaṭṭhāne vā, na so kammārāmo nāma. Tassa taṃ –
‘‘యాని ఖో పన తాని సబ్రహ్మచారీనం ఉచ్చావచాని కింకరణీయాని, తత్థ దక్ఖో హోతి అనలసో, తత్రుపాయాయ వీమంసాయ సమన్నాగతో, అలం కాతుం అలం సంవిధాతు’’న్తి (దీ॰ ని॰ ౩.౩౪౫; అ॰ ని॰ ౧౦.౧౮) –
‘‘Yāni kho pana tāni sabrahmacārīnaṃ uccāvacāni kiṃkaraṇīyāni, tattha dakkho hoti analaso, tatrupāyāya vīmaṃsāya samannāgato, alaṃ kātuṃ alaṃ saṃvidhātu’’nti (dī. ni. 3.345; a. ni. 10.18) –
ఆదినా సత్థారా అనుఞ్ఞాతకరణమేవ హోతి.
Ādinā satthārā anuññātakaraṇameva hoti.
భస్సారామోతి యో భగవతా పటిక్ఖిత్తరాజకథాదివసేన రత్తిన్దివం వీతినామేతి, అయం భస్సే పరియన్తకారీ న హోతీతి భస్సారామో నామ. యో పన రత్తిమ్పి దివాపి ధమ్మం కథేతి, పఞ్హం విస్సజ్జేతి, అయం అప్పభస్సో భస్సే పరియన్తకారీయేవ. కస్మా? ‘‘సన్నిపతితానం వో, భిక్ఖవే, ద్వయం కరణీయం – ధమ్మీ వా కథా, అరియో వా తుణ్హీభావో’’తి (మ॰ ని॰ ౧.౨౭౩) వుత్తవిధింయేవ పటిపన్నోతి.
Bhassārāmoti yo bhagavatā paṭikkhittarājakathādivasena rattindivaṃ vītināmeti, ayaṃ bhasse pariyantakārī na hotīti bhassārāmo nāma. Yo pana rattimpi divāpi dhammaṃ katheti, pañhaṃ vissajjeti, ayaṃ appabhasso bhasse pariyantakārīyeva. Kasmā? ‘‘Sannipatitānaṃ vo, bhikkhave, dvayaṃ karaṇīyaṃ – dhammī vā kathā, ariyo vā tuṇhībhāvo’’ti (ma. ni. 1.273) vuttavidhiṃyeva paṭipannoti.
నిద్దారామోతి యో యావదత్థం ఉదరావదేహకం భుఞ్జిత్వా సేయ్యసుఖం, పస్ససుఖం, మిద్ధసుఖం అనుయుఞ్జతి, యో చ గచ్ఛన్తోపి నిసిన్నోపి ఠితోపి థినమిద్ధాభిభూతో నిద్దాయతి, అయం నిద్దారామో నామ. యస్స పన కరజకాయగేలఞ్ఞేన చిత్తం భవఙ్గం ఓతరతి, నాయం నిద్దారామో, తేనేవాహ –
Niddārāmoti yo yāvadatthaṃ udarāvadehakaṃ bhuñjitvā seyyasukhaṃ, passasukhaṃ, middhasukhaṃ anuyuñjati, yo ca gacchantopi nisinnopi ṭhitopi thinamiddhābhibhūto niddāyati, ayaṃ niddārāmo nāma. Yassa pana karajakāyagelaññena cittaṃ bhavaṅgaṃ otarati, nāyaṃ niddārāmo, tenevāha –
‘‘అభిజానామి ఖో పనాహం, అగ్గివేస్సన, గిమ్హానం పచ్ఛిమే మాసే పచ్ఛాభత్తం పిణ్డపాతప్పటిక్కన్తో చతుగ్గుణం సఙ్ఘాటిం పఞ్ఞాపేత్వా దక్ఖిణేన పస్సేన సతో సమ్పజానో నిద్దం ఓక్కమితా’’తి (మ॰ ని॰ ౧.౩౮౭).
‘‘Abhijānāmi kho panāhaṃ, aggivessana, gimhānaṃ pacchime māse pacchābhattaṃ piṇḍapātappaṭikkanto catugguṇaṃ saṅghāṭiṃ paññāpetvā dakkhiṇena passena sato sampajāno niddaṃ okkamitā’’ti (ma. ni. 1.387).
ఏత్థ చ పుథుజ్జనకల్యాణకోపి సేఖోత్వేవ వేదితబ్బో. తస్మా తస్స సబ్బస్సపి విసేసాధిగమస్స ఇతరేసం ఉపరి విసేసాధిగమస్స చ పరిహానాయ వత్తన్తీతి వేదితబ్బం. సుక్కపక్ఖస్స వుత్తవిపరియాయేన అత్థవిభావనా వేదితబ్బా.
Ettha ca puthujjanakalyāṇakopi sekhotveva veditabbo. Tasmā tassa sabbassapi visesādhigamassa itaresaṃ upari visesādhigamassa ca parihānāya vattantīti veditabbaṃ. Sukkapakkhassa vuttavipariyāyena atthavibhāvanā veditabbā.
గాథాసు ఉద్ధతోతి చిత్తవిక్ఖేపకరేన ఉద్ధచ్చేన ఉద్ధతో అవూపసన్తో. అప్పకిచ్చస్సాతి అనుఞ్ఞాతస్సపి వుత్తప్పకారస్స కిచ్చస్స యుత్తప్పయుత్తకాలేయేవ కరణతో అప్పకిచ్చో అస్స భవేయ్య. అప్పమిద్ధోతి ‘‘దివసం చఙ్కమేన నిసజ్జాయా’’తిఆదినా వుత్తజాగరియానుయోగేన నిద్దారహితో అస్స. అనుద్ధతోతి భస్సారామతాయ ఉప్పజ్జనకచిత్తవిక్ఖేపస్స అభస్సారామో హుత్వా పరివజ్జనేన న ఉద్ధతో వూపసన్తచిత్తో, సమాహితోతి అత్థో. సేసం పుబ్బే వుత్తనయత్తా సువిఞ్ఞేయ్యమేవ. ఇతి ఇమస్మిం వగ్గే పఠమదుతియపఞ్చమఛట్ఠసత్తమఅట్ఠమనవమేసు సుత్తేసు వట్టం కథితం, ఇతరేసు వట్టవివట్టం.
Gāthāsu uddhatoti cittavikkhepakarena uddhaccena uddhato avūpasanto. Appakiccassāti anuññātassapi vuttappakārassa kiccassa yuttappayuttakāleyeva karaṇato appakicco assa bhaveyya. Appamiddhoti ‘‘divasaṃ caṅkamena nisajjāyā’’tiādinā vuttajāgariyānuyogena niddārahito assa. Anuddhatoti bhassārāmatāya uppajjanakacittavikkhepassa abhassārāmo hutvā parivajjanena na uddhato vūpasantacitto, samāhitoti attho. Sesaṃ pubbe vuttanayattā suviññeyyameva. Iti imasmiṃ vagge paṭhamadutiyapañcamachaṭṭhasattamaaṭṭhamanavamesu suttesu vaṭṭaṃ kathitaṃ, itaresu vaṭṭavivaṭṭaṃ.
దసమసుత్తవణ్ణనా నిట్ఠితా.
Dasamasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
తతియవగ్గవణ్ణనా నిట్ఠితా.
Tatiyavaggavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / ఖుద్దకనికాయ • Khuddakanikāya / ఇతివుత్తకపాళి • Itivuttakapāḷi / ౧౦. పరిహానసుత్తం • 10. Parihānasuttaṃ