| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / ඉතිවුත්‌තක-අට්‌ඨකථා • Itivuttaka-aṭṭhakathā |
10. පරිහානසුත්‌තවණ්‌ණනා
10. Parihānasuttavaṇṇanā
79. දසමෙ පරිහානාය සංවත්‌තන්‌තීති අවුද්‌ධියා භවන්‌ති, මග්‌ගාධිගමස්‌ස පරිපන්‌ථාය හොන්‌ති. අධිගතස්‌ස පන මග්‌ගස්‌ස පරිහානි නාම නත්‌ථි. ‘‘තයො ධම්‌මා’’ති ධම්‌මාධිට්‌ඨානවසෙන උද්‌දිට්‌ඨධම්‌මෙ පුග්‌ගලාධිට්‌ඨානාය දෙසනාය විභජන්‌තො ‘‘ඉධ, භික්‌ඛවෙ, සෙඛො භික්‌ඛූ’’තිආදිමාහ.
79. Dasame parihānāya saṃvattantīti avuddhiyā bhavanti, maggādhigamassa paripanthāya honti. Adhigatassa pana maggassa parihāni nāma natthi. ‘‘Tayo dhammā’’ti dhammādhiṭṭhānavasena uddiṭṭhadhamme puggalādhiṭṭhānāya desanāya vibhajanto ‘‘idha, bhikkhave, sekho bhikkhū’’tiādimāha.
තත්‌ථ කම්‌මං ආරමිතබ්‌බතො ආරාමො එතස්‌සාති කම්‌මාරාමො. කම්‌මෙ රතොති කම්‌මරතො. කම්‌මාරාමතං කම්‌මාභිරතිං අනුයුත්‌තො පයුත්‌තොති කම්‌මාරාමතමනුයුත්‌තො. තත්‌ථ කම්‌මං නාම ඉතිකත්‌තබ්‌බං කම්‌මං, සෙය්‍යථිදං – චීවරවිචාරණං, චීවරකරණං, උපත්‌ථම්‌භනං, පත්‌තත්‌ථවිකං, අංසබන්‌ධනං, කායබන්‌ධනං, ධමකරණං, ආධාරකං, පාදකථලිකං, සම්‌මජ්‌ජනීති එවමාදීනං උපකරණානං කරණං, යඤ්‌ච විහාරෙ ඛණ්‌ඩඵුල්‌ලාදිපටිසඞ්‌ඛරණං . එකච්‌චො හි එතානි කරොන්‌තො සකලදිවසං එතානෙව කරොති. තං සන්‌ධායෙතං වුත්‌තං. යො පන එතෙසං කරණවෙලායමෙව එතානි කරොති, උද්‌දෙසවෙලායං උද්‌දෙසං ගණ්‌හාති, සජ්‌ඣායවෙලායං සජ්‌ඣායති, චෙතියඞ්‌ගණවත්‌තාදිකරණවෙලායං චෙතියඞ්‌ගණවත්‌තාදීනි කරොති, මනසිකාරවෙලායං මනසිකාරං කරොති සබ්‌බත්‌ථකකම්‌මට්‌ඨානෙ වා පාරිහාරියකම්‌මට්‌ඨානෙ වා, න සො කම්‌මාරාමො නාම. තස්‌ස තං –
Tattha kammaṃ āramitabbato ārāmo etassāti kammārāmo. Kamme ratoti kammarato. Kammārāmataṃ kammābhiratiṃ anuyutto payuttoti kammārāmatamanuyutto. Tattha kammaṃ nāma itikattabbaṃ kammaṃ, seyyathidaṃ – cīvaravicāraṇaṃ, cīvarakaraṇaṃ, upatthambhanaṃ, pattatthavikaṃ, aṃsabandhanaṃ, kāyabandhanaṃ, dhamakaraṇaṃ, ādhārakaṃ, pādakathalikaṃ, sammajjanīti evamādīnaṃ upakaraṇānaṃ karaṇaṃ, yañca vihāre khaṇḍaphullādipaṭisaṅkharaṇaṃ . Ekacco hi etāni karonto sakaladivasaṃ etāneva karoti. Taṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ. Yo pana etesaṃ karaṇavelāyameva etāni karoti, uddesavelāyaṃ uddesaṃ gaṇhāti, sajjhāyavelāyaṃ sajjhāyati, cetiyaṅgaṇavattādikaraṇavelāyaṃ cetiyaṅgaṇavattādīni karoti, manasikāravelāyaṃ manasikāraṃ karoti sabbatthakakammaṭṭhāne vā pārihāriyakammaṭṭhāne vā, na so kammārāmo nāma. Tassa taṃ –
‘‘යානි ඛො පන තානි සබ්‍රහ්‌මචාරීනං උච්‌චාවචානි කිංකරණීයානි, තත්‌ථ දක්‌ඛො හොති අනලසො, තත්‍රුපායාය වීමංසාය සමන්‌නාගතො, අලං කාතුං අලං සංවිධාතු’’න්‌ති (දී. නි. 3.345; අ. නි. 10.18) –
‘‘Yāni kho pana tāni sabrahmacārīnaṃ uccāvacāni kiṃkaraṇīyāni, tattha dakkho hoti analaso, tatrupāyāya vīmaṃsāya samannāgato, alaṃ kātuṃ alaṃ saṃvidhātu’’nti (dī. ni. 3.345; a. ni. 10.18) –
ආදිනා සත්‌ථාරා අනුඤ්‌ඤාතකරණමෙව හොති.
Ādinā satthārā anuññātakaraṇameva hoti.
භස්‌සාරාමොති යො භගවතා පටික්‌ඛිත්‌තරාජකථාදිවසෙන රත්‌තින්‌දිවං වීතිනාමෙති, අයං භස්‌සෙ පරියන්‌තකාරී න හොතීති භස්‌සාරාමො නාම. යො පන රත්‌තිම්‌පි දිවාපි ධම්‌මං කථෙති, පඤ්‌හං විස්‌සජ්‌ජෙති, අයං අප්‌පභස්‌සො භස්‌සෙ පරියන්‌තකාරීයෙව. කස්‌මා? ‘‘සන්‌නිපතිතානං වො, භික්‌ඛවෙ, ද්‌වයං කරණීයං – ධම්‌මී වා කථා, අරියො වා තුණ්‌හීභාවො’’ති (ම. නි. 1.273) වුත්‌තවිධිංයෙව පටිපන්‌නොති.
Bhassārāmoti yo bhagavatā paṭikkhittarājakathādivasena rattindivaṃ vītināmeti, ayaṃ bhasse pariyantakārī na hotīti bhassārāmo nāma. Yo pana rattimpi divāpi dhammaṃ katheti, pañhaṃ vissajjeti, ayaṃ appabhasso bhasse pariyantakārīyeva. Kasmā? ‘‘Sannipatitānaṃ vo, bhikkhave, dvayaṃ karaṇīyaṃ – dhammī vā kathā, ariyo vā tuṇhībhāvo’’ti (ma. ni. 1.273) vuttavidhiṃyeva paṭipannoti.
නිද්‌දාරාමොති යො යාවදත්‌ථං උදරාවදෙහකං භුඤ්‌ජිත්‌වා සෙය්‍යසුඛං, පස්‌සසුඛං, මිද්‌ධසුඛං අනුයුඤ්‌ජති, යො ච ගච්‌ඡන්‌තොපි නිසින්‌නොපි ඨිතොපි ථිනමිද්‌ධාභිභූතො නිද්‌දායති, අයං නිද්‌දාරාමො නාම. යස්‌ස පන කරජකායගෙලඤ්‌ඤෙන චිත්‌තං භවඞ්‌ගං ඔතරති, නායං නිද්‌දාරාමො, තෙනෙවාහ –
Niddārāmoti yo yāvadatthaṃ udarāvadehakaṃ bhuñjitvā seyyasukhaṃ, passasukhaṃ, middhasukhaṃ anuyuñjati, yo ca gacchantopi nisinnopi ṭhitopi thinamiddhābhibhūto niddāyati, ayaṃ niddārāmo nāma. Yassa pana karajakāyagelaññena cittaṃ bhavaṅgaṃ otarati, nāyaṃ niddārāmo, tenevāha –
‘‘අභිජානාමි ඛො පනාහං, අග්‌ගිවෙස්‌සන, ගිම්‌හානං පච්‌ඡිමෙ මාසෙ පච්‌ඡාභත්‌තං පිණ්‌ඩපාතප්‌පටික්‌කන්‌තො චතුග්‌ගුණං සඞ්‌ඝාටිං පඤ්‌ඤාපෙත්‌වා දක්‌ඛිණෙන පස්‌සෙන සතො සම්‌පජානො නිද්‌දං ඔක්‌කමිතා’’ති (ම. නි. 1.387).
‘‘Abhijānāmi kho panāhaṃ, aggivessana, gimhānaṃ pacchime māse pacchābhattaṃ piṇḍapātappaṭikkanto catugguṇaṃ saṅghāṭiṃ paññāpetvā dakkhiṇena passena sato sampajāno niddaṃ okkamitā’’ti (ma. ni. 1.387).
එත්‌ථ ච පුථුජ්‌ජනකල්‍යාණකොපි සෙඛොත්‌වෙව වෙදිතබ්‌බො. තස්‌මා තස්‌ස සබ්‌බස්‌සපි විසෙසාධිගමස්‌ස ඉතරෙසං උපරි විසෙසාධිගමස්‌ස ච පරිහානාය වත්‌තන්‌තීති වෙදිතබ්‌බං. සුක්‌කපක්‌ඛස්‌ස වුත්‌තවිපරියායෙන අත්‌ථවිභාවනා වෙදිතබ්‌බා.
Ettha ca puthujjanakalyāṇakopi sekhotveva veditabbo. Tasmā tassa sabbassapi visesādhigamassa itaresaṃ upari visesādhigamassa ca parihānāya vattantīti veditabbaṃ. Sukkapakkhassa vuttavipariyāyena atthavibhāvanā veditabbā.
ගාථාසු උද්‌ධතොති චිත්‌තවික්‌ඛෙපකරෙන උද්‌ධච්‌චෙන උද්‌ධතො අවූපසන්‌තො. අප්‌පකිච්‌චස්‌සාති අනුඤ්‌ඤාතස්‌සපි වුත්‌තප්‌පකාරස්‌ස කිච්‌චස්‌ස යුත්‌තප්‌පයුත්‌තකාලෙයෙව කරණතො අප්‌පකිච්‌චො අස්‌ස භවෙය්‍ය. අප්‌පමිද්‌ධොති ‘‘දිවසං චඞ්‌කමෙන නිසජ්‌ජායා’’තිආදිනා වුත්‌තජාගරියානුයොගෙන නිද්‌දාරහිතො අස්‌ස. අනුද්‌ධතොති භස්‌සාරාමතාය උප්‌පජ්‌ජනකචිත්‌තවික්‌ඛෙපස්‌ස අභස්‌සාරාමො හුත්‌වා පරිවජ්‌ජනෙන න උද්‌ධතො වූපසන්‌තචිත්‌තො, සමාහිතොති අත්‌ථො. සෙසං පුබ්‌බෙ වුත්‌තනයත්‌තා සුවිඤ්‌ඤෙය්‍යමෙව. ඉති ඉමස්‌මිං වග්‌ගෙ පඨමදුතියපඤ්‌චමඡට්‌ඨසත්‌තමඅට්‌ඨමනවමෙසු සුත්‌තෙසු වට්‌ටං කථිතං, ඉතරෙසු වට්‌ටවිවට්‌ටං.
Gāthāsu uddhatoti cittavikkhepakarena uddhaccena uddhato avūpasanto. Appakiccassāti anuññātassapi vuttappakārassa kiccassa yuttappayuttakāleyeva karaṇato appakicco assa bhaveyya. Appamiddhoti ‘‘divasaṃ caṅkamena nisajjāyā’’tiādinā vuttajāgariyānuyogena niddārahito assa. Anuddhatoti bhassārāmatāya uppajjanakacittavikkhepassa abhassārāmo hutvā parivajjanena na uddhato vūpasantacitto, samāhitoti attho. Sesaṃ pubbe vuttanayattā suviññeyyameva. Iti imasmiṃ vagge paṭhamadutiyapañcamachaṭṭhasattamaaṭṭhamanavamesu suttesu vaṭṭaṃ kathitaṃ, itaresu vaṭṭavivaṭṭaṃ.
දසමසුත්‌තවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Dasamasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
තතියවග්‌ගවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Tatiyavaggavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්‌තපිටක • Suttapiṭaka / ඛුද්‌දකනිකාය • Khuddakanikāya / ඉතිවුත්‌තකපාළි • Itivuttakapāḷi / 10. පරිහානසුත්‌තං • 10. Parihānasuttaṃ
