| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / ปญฺจปกรณ-อนุฎีกา • Pañcapakaraṇa-anuṭīkā |
๒. ปริหานิกถา
2. Parihānikathā
๑. วาทยุตฺติปริหานิกถาวณฺณนา
1. Vādayuttiparihānikathāvaṇṇanā
๒๓๙. อิทํ สุตฺตนฺติ อิทํ ลกฺขณมตฺตํ ทฎฺฐพฺพํฯ ‘‘ปญฺจิเม, ภิกฺขเว, ธมฺมา สมยวิมุตฺตสฺส ภิกฺขุโน ปริหานาย สํวตฺตนฺตี’’ติ (อ. นิ. ๕.๑๔๙-๑๕๐) อิทมฺปิ หิ สุตฺตํ อนาคามิอาทีนํเยว ปริหานินิสฺสโย, น อรหโตฯ สมยวิมุโตฺตติ อฎฺฐสมาปตฺติลาภิโน เสกฺขเสฺสตํ นามํฯ ยถาห –
239. Idaṃsuttanti idaṃ lakkhaṇamattaṃ daṭṭhabbaṃ. ‘‘Pañcime, bhikkhave, dhammā samayavimuttassa bhikkhuno parihānāya saṃvattantī’’ti (a. ni. 5.149-150) idampi hi suttaṃ anāgāmiādīnaṃyeva parihāninissayo, na arahato. Samayavimuttoti aṭṭhasamāpattilābhino sekkhassetaṃ nāmaṃ. Yathāha –
‘‘กตโม จ ปุคฺคโล สมยวิมุโตฺต? อิเธกโจฺจ ปุคฺคโล กาเลน กาลํ สมเยน สมยํ อฎฺฐ วิโมเกฺข กาเยน ผุสิตฺวา วิหรติ, ปญฺญาย จสฺส ทิสฺวา เอกเจฺจ อาสวา ปริกฺขีณา โหนฺติฯ อยํ วุจฺจติ ปุคฺคโล สมยวิมุโตฺต’’ติ (ปุ. ป. ๑)ฯ
‘‘Katamo ca puggalo samayavimutto? Idhekacco puggalo kālena kālaṃ samayena samayaṃ aṭṭha vimokkhe kāyena phusitvā viharati, paññāya cassa disvā ekacce āsavā parikkhīṇā honti. Ayaṃ vuccati puggalo samayavimutto’’ti (pu. pa. 1).
‘‘ปริหานิธโมฺม’’ติ จ ปุถุชฺชโน จ เอกโจฺจ จ เสโกฺข อธิเปฺปโต, น อรหาติฯ ตสฺมาติ ยสฺมา ยถาทสฺสิตานิ สุตฺตานิ อนาคามิอาทีนํ ปริหานิลทฺธิยา นิสฺสโย, น อรหโต, ตสฺมาฯ ตํ นิสฺสาย ตํ อเปกฺขิตฺวา ยสฺมา ‘‘อรหโตปี’’ติ เอตฺถ อรหโตปิ ปริหานิ, โก ปน วาโท อนาคามิอาทีนนฺติ อยมโตฺถ ลพฺภติ, ตสฺมา ปิ-สทฺทสมฺปิณฺฑิตมตฺถํ ทเสฺสโนฺต ‘‘อรหโตปิ…เป.… โยเชตพฺพ’’นฺติ อาหฯ ยสฺมา วา กามเญฺจตฺถ ทุติยสุตฺตํ เสกฺขวเสน อาคตํ, ปฐมตติยสุตฺตานิ ปน อเสกฺขวเสนปิ อาคตานีติ เตสํ ลทฺธิ, ตสฺมา ‘‘อรหโตปี’’ติ อฎฺฐกถายํ วุตฺตํฯ เตนาห ‘‘อิทํ สุตฺตํ อรหโต’’ติอาทิฯ
‘‘Parihānidhammo’’ti ca puthujjano ca ekacco ca sekkho adhippeto, na arahāti. Tasmāti yasmā yathādassitāni suttāni anāgāmiādīnaṃ parihāniladdhiyā nissayo, na arahato, tasmā. Taṃ nissāya taṃ apekkhitvā yasmā ‘‘arahatopī’’ti ettha arahatopi parihāni, ko pana vādo anāgāmiādīnanti ayamattho labbhati, tasmā pi-saddasampiṇḍitamatthaṃ dassento ‘‘arahatopi…pe… yojetabba’’nti āha. Yasmā vā kāmañcettha dutiyasuttaṃ sekkhavasena āgataṃ, paṭhamatatiyasuttāni pana asekkhavasenapi āgatānīti tesaṃ laddhi, tasmā ‘‘arahatopī’’ti aṭṭhakathāyaṃ vuttaṃ. Tenāha ‘‘idaṃ suttaṃ arahato’’tiādi.
ตติยสฺมินฺติ ‘‘สเพฺพสเญฺญว อรหนฺตานํ ปริหานี’’ติ เอตสฺมิํ ปเญฺหฯ โส หิ ‘‘สเพฺพว อรหโนฺต’’ติอาทินา อาคเตสุ ตติโย ปโญฺหฯ เตสนฺติ มุทินฺทฺริยานํฯ ตติยสฺมิมฺปีติ ปิ-สโทฺท วุตฺตตฺถสมุจฺจโยฯ เตน ปฐมปญฺหํ สมุจฺจิโนติ ‘‘ตตฺถปิ ติกฺขินฺทฺริยา อธิเปฺปตา’’ติฯ
Tatiyasminti ‘‘sabbesaññeva arahantānaṃ parihānī’’ti etasmiṃ pañhe. So hi ‘‘sabbeva arahanto’’tiādinā āgatesu tatiyo pañho. Tesanti mudindriyānaṃ. Tatiyasmimpīti pi-saddo vuttatthasamuccayo. Tena paṭhamapañhaṃ samuccinoti ‘‘tatthapi tikkhindriyā adhippetā’’ti.
โสเยว น ปริหายตีติ โสตาปโนฺนเยว โสตาปนฺนภาวโต น ปริหายตีติ อโตฺถฯ น เจตฺถ สกทาคามิภาวาปตฺติยา โสตาปนฺนภาวาปคโม ปริหานิ โหติ วิเสสาธิคมภาวโตฯ ปตฺตวิเสสโต หิ ปริหานีติฯ อิตเรติ สกทาคามิอาทิกาฯ อุปริมคฺคตฺถายาติ อุปริมคฺคตฺตยปฎิลาภตฺถาย ‘‘นิยโต’’ติ วุตฺตมตฺถํ อคฺคเหตฺวาฯ
Soyeva na parihāyatīti sotāpannoyeva sotāpannabhāvato na parihāyatīti attho. Na cettha sakadāgāmibhāvāpattiyā sotāpannabhāvāpagamo parihāni hoti visesādhigamabhāvato. Pattavisesato hi parihānīti. Itareti sakadāgāmiādikā. Uparimaggatthāyāti uparimaggattayapaṭilābhatthāya ‘‘niyato’’ti vuttamatthaṃ aggahetvā.
วาทยุตฺติปริหานิกถาวณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Vādayuttiparihānikathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
๒. อริยปุคฺคลสํสนฺทนปริหานิกถาวณฺณนา
2. Ariyapuggalasaṃsandanaparihānikathāvaṇṇanā
๒๔๑. ตโตติ อรหตฺตโตฯ ตตฺถาติ ทสฺสนมคฺคผเลฯ วายาเมนาติ วิปสฺสนุสฺสาหเนนฯ ตทนนฺตรนฺติ โสตาปตฺติผลานนฺตรํฯ ปฐมํ ทสฺสนมคฺคผลานนฺตรํ อรหตฺตํ ปาปุณาติ, ตโต ปริหีโน ปุน วายมโนฺต ตทนนฺตรํ น อรหตฺตํ ปาปุณาตีติ กา เอตฺถ ยุตฺตีติ อธิปฺปาโยฯ ปรวาที นาม ยุตฺตมฺปิ วทติ อยุตฺตมฺปีติ กิํ ตสฺส วาเท ยุตฺติคเวสนายาติ ปน ทฎฺฐพฺพํฯ อปริหานสภาโว ภาวนามโคฺค อริยมคฺคตฺตา ทสฺสนาทสฺสนมโคฺค วิยฯ น เจตฺถ อสิทฺธตาสงฺกา โลกุตฺตรมคฺคสฺส ปรสฺสปิ อริยมคฺคภาวสฺส สิทฺธตฺตา, นาปิ โลกิยมเคฺคน อเนกนฺติกตา อริยสเทฺทน วิเสสิตตฺตาฯ ตถา น วิรุทฺธตา ทุติยมคฺคาทีนํ ภาวนามคฺคภาวสฺส โอฬาริกกิเลสปฺปหานาทีนญฺจ ปรสฺสปิ อาคมโต สิทฺธตฺตาฯ
241. Tatoti arahattato. Tatthāti dassanamaggaphale. Vāyāmenāti vipassanussāhanena. Tadanantaranti sotāpattiphalānantaraṃ. Paṭhamaṃ dassanamaggaphalānantaraṃ arahattaṃ pāpuṇāti, tato parihīno puna vāyamanto tadanantaraṃ na arahattaṃ pāpuṇātīti kā ettha yuttīti adhippāyo. Paravādī nāma yuttampi vadati ayuttampīti kiṃ tassa vāde yuttigavesanāyāti pana daṭṭhabbaṃ. Aparihānasabhāvo bhāvanāmaggo ariyamaggattā dassanādassanamaggo viya. Na cettha asiddhatāsaṅkā lokuttaramaggassa parassapi ariyamaggabhāvassa siddhattā, nāpi lokiyamaggena anekantikatā ariyasaddena visesitattā. Tathā na viruddhatā dutiyamaggādīnaṃ bhāvanāmaggabhāvassa oḷārikakilesappahānādīnañca parassapi āgamato siddhattā.
อริยปุคฺคลสํสนฺทนปริหานิกถาวณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Ariyapuggalasaṃsandanaparihānikathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
๓. สุตฺตสาธนปริหานิกถาวณฺณนา
3. Suttasādhanaparihānikathāvaṇṇanā
๒๖๕. ปุคฺคลปญฺญตฺติอฎฺฐกถายํ ‘‘ปตฺติ, ผุสนา’’ติ จ ปจฺจกฺขโต อธิคโม อธิเปฺปโตติ วุตฺตํ ‘‘ปตฺตพฺพํ วทตีติ อาห ผุสนารห’’นฺติฯ
265. Puggalapaññattiaṭṭhakathāyaṃ ‘‘patti, phusanā’’ti ca paccakkhato adhigamo adhippetoti vuttaṃ ‘‘pattabbaṃ vadatīti āha phusanāraha’’nti.
๒๖๗. กตสนฺนิฎฺฐานสฺสาติ อิมสฺมิํ สตฺตาเห มาเส อุตุมฺหิ อโนฺตวเสฺส วา อญฺญํ อาราเธสฺสามีติ กตนิจฺฉยสฺสฯ
267. Katasanniṭṭhānassāti imasmiṃ sattāhe māse utumhi antovasse vā aññaṃ ārādhessāmīti katanicchayassa.
สุตฺตสาธนปริหานิกถาวณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Suttasādhanaparihānikathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
ปริหานิกถาวณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Parihānikathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / อภิธมฺมปิฎก • Abhidhammapiṭaka / กถาวตฺถุปาฬิ • Kathāvatthupāḷi / ๒. ปริหานิกถา • 2. Parihānikathā
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / อภิธมฺมปิฎก (อฎฺฐกถา) • Abhidhammapiṭaka (aṭṭhakathā) / ปญฺจปกรณ-อฎฺฐกถา • Pañcapakaraṇa-aṭṭhakathā / ๒. ปริหานิกถา • 2. Parihānikathā
ฎีกา • Tīkā / อภิธมฺมปิฎก (ฎีกา) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ปญฺจปกรณ-มูลฎีกา • Pañcapakaraṇa-mūlaṭīkā / ๒. ปริหานิกถา • 2. Parihānikathā
