| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / පඤ්‌චපකරණ-අනුටීකා • Pañcapakaraṇa-anuṭīkā |
2. පරිහානිකථා
2. Parihānikathā
1. වාදයුත්‌තිපරිහානිකථාවණ්‌ණනා
1. Vādayuttiparihānikathāvaṇṇanā
239. ඉදං සුත්‌තන්‌ති ඉදං ලක්‌ඛණමත්‌තං දට්‌ඨබ්‌බං. ‘‘පඤ්‌චිමෙ, භික්‌ඛවෙ, ධම්‌මා සමයවිමුත්‌තස්‌ස භික්‌ඛුනො පරිහානාය සංවත්‌තන්‌තී’’ති (අ. නි. 5.149-150) ඉදම්‌පි හි සුත්‌තං අනාගාමිආදීනංයෙව පරිහානිනිස්‌සයො, න අරහතො. සමයවිමුත්‌තොති අට්‌ඨසමාපත්‌තිලාභිනො සෙක්‌ඛස්‌සෙතං නාමං. යථාහ –
239. Idaṃsuttanti idaṃ lakkhaṇamattaṃ daṭṭhabbaṃ. ‘‘Pañcime, bhikkhave, dhammā samayavimuttassa bhikkhuno parihānāya saṃvattantī’’ti (a. ni. 5.149-150) idampi hi suttaṃ anāgāmiādīnaṃyeva parihāninissayo, na arahato. Samayavimuttoti aṭṭhasamāpattilābhino sekkhassetaṃ nāmaṃ. Yathāha –
‘‘කතමො ච පුග්‌ගලො සමයවිමුත්‌තො? ඉධෙකච්‌චො පුග්‌ගලො කාලෙන කාලං සමයෙන සමයං අට්‌ඨ විමොක්‌ඛෙ කායෙන ඵුසිත්‌වා විහරති, පඤ්‌ඤාය චස්‌ස දිස්‌වා එකච්‌චෙ ආසවා පරික්‌ඛීණා හොන්‌ති. අයං වුච්‌චති පුග්‌ගලො සමයවිමුත්‌තො’’ති (පු. ප. 1).
‘‘Katamo ca puggalo samayavimutto? Idhekacco puggalo kālena kālaṃ samayena samayaṃ aṭṭha vimokkhe kāyena phusitvā viharati, paññāya cassa disvā ekacce āsavā parikkhīṇā honti. Ayaṃ vuccati puggalo samayavimutto’’ti (pu. pa. 1).
‘‘පරිහානිධම්‌මො’’ති ච පුථුජ්‌ජනො ච එකච්‌චො ච සෙක්‌ඛො අධිප්‌පෙතො, න අරහාති. තස්‌මාති යස්‌මා යථාදස්‌සිතානි සුත්‌තානි අනාගාමිආදීනං පරිහානිලද්‌ධියා නිස්‌සයො, න අරහතො, තස්‌මා. තං නිස්‌සාය තං අපෙක්‌ඛිත්‌වා යස්‌මා ‘‘අරහතොපී’’ති එත්‌ථ අරහතොපි පරිහානි, කො පන වාදො අනාගාමිආදීනන්‌ති අයමත්‌ථො ලබ්‌භති, තස්‌මා පි-සද්‌දසම්‌පිණ්‌ඩිතමත්‌ථං දස්‌සෙන්‌තො ‘‘අරහතොපි…පෙ.… යොජෙතබ්‌බ’’න්‌ති ආහ. යස්‌මා වා කාමඤ්‌චෙත්‌ථ දුතියසුත්‌තං සෙක්‌ඛවසෙන ආගතං, පඨමතතියසුත්‌තානි පන අසෙක්‌ඛවසෙනපි ආගතානීති තෙසං ලද්‌ධි, තස්‌මා ‘‘අරහතොපී’’ති අට්‌ඨකථායං වුත්‌තං. තෙනාහ ‘‘ඉදං සුත්‌තං අරහතො’’තිආදි.
‘‘Parihānidhammo’’ti ca puthujjano ca ekacco ca sekkho adhippeto, na arahāti. Tasmāti yasmā yathādassitāni suttāni anāgāmiādīnaṃ parihāniladdhiyā nissayo, na arahato, tasmā. Taṃ nissāya taṃ apekkhitvā yasmā ‘‘arahatopī’’ti ettha arahatopi parihāni, ko pana vādo anāgāmiādīnanti ayamattho labbhati, tasmā pi-saddasampiṇḍitamatthaṃ dassento ‘‘arahatopi…pe… yojetabba’’nti āha. Yasmā vā kāmañcettha dutiyasuttaṃ sekkhavasena āgataṃ, paṭhamatatiyasuttāni pana asekkhavasenapi āgatānīti tesaṃ laddhi, tasmā ‘‘arahatopī’’ti aṭṭhakathāyaṃ vuttaṃ. Tenāha ‘‘idaṃ suttaṃ arahato’’tiādi.
තතියස්‌මින්‌ති ‘‘සබ්‌බෙසඤ්‌ඤෙව අරහන්‌තානං පරිහානී’’ති එතස්‌මිං පඤ්‌හෙ. සො හි ‘‘සබ්‌බෙව අරහන්‌තො’’තිආදිනා ආගතෙසු තතියො පඤ්‌හො. තෙසන්‌ති මුදින්‌ද්‍රියානං. තතියස්‌මිම්‌පීති පි-සද්‌දො වුත්‌තත්‌ථසමුච්‌චයො. තෙන පඨමපඤ්‌හං සමුච්‌චිනොති ‘‘තත්‌ථපි තික්‌ඛින්‌ද්‍රියා අධිප්‌පෙතා’’ති.
Tatiyasminti ‘‘sabbesaññeva arahantānaṃ parihānī’’ti etasmiṃ pañhe. So hi ‘‘sabbeva arahanto’’tiādinā āgatesu tatiyo pañho. Tesanti mudindriyānaṃ. Tatiyasmimpīti pi-saddo vuttatthasamuccayo. Tena paṭhamapañhaṃ samuccinoti ‘‘tatthapi tikkhindriyā adhippetā’’ti.
සොයෙව න පරිහායතීති සොතාපන්‌නොයෙව සොතාපන්‌නභාවතො න පරිහායතීති අත්‌ථො. න චෙත්‌ථ සකදාගාමිභාවාපත්‌තියා සොතාපන්‌නභාවාපගමො පරිහානි හොති විසෙසාධිගමභාවතො. පත්‌තවිසෙසතො හි පරිහානීති. ඉතරෙති සකදාගාමිආදිකා. උපරිමග්‌ගත්‌ථායාති උපරිමග්‌ගත්‌තයපටිලාභත්‌ථාය ‘‘නියතො’’ති වුත්‌තමත්‌ථං අග්‌ගහෙත්‌වා.
Soyeva na parihāyatīti sotāpannoyeva sotāpannabhāvato na parihāyatīti attho. Na cettha sakadāgāmibhāvāpattiyā sotāpannabhāvāpagamo parihāni hoti visesādhigamabhāvato. Pattavisesato hi parihānīti. Itareti sakadāgāmiādikā. Uparimaggatthāyāti uparimaggattayapaṭilābhatthāya ‘‘niyato’’ti vuttamatthaṃ aggahetvā.
වාදයුත්‌තිපරිහානිකථාවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Vādayuttiparihānikathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
2. අරියපුග්‌ගලසංසන්‌දනපරිහානිකථාවණ්‌ණනා
2. Ariyapuggalasaṃsandanaparihānikathāvaṇṇanā
241. තතොති අරහත්‌තතො. තත්‌ථාති දස්‌සනමග්‌ගඵලෙ. වායාමෙනාති විපස්‌සනුස්‌සාහනෙන. තදනන්‌තරන්‌ති සොතාපත්‌තිඵලානන්‌තරං. පඨමං දස්‌සනමග්‌ගඵලානන්‌තරං අරහත්‌තං පාපුණාති, තතො පරිහීනො පුන වායමන්‌තො තදනන්‌තරං න අරහත්‌තං පාපුණාතීති කා එත්‌ථ යුත්‌තීති අධිප්‌පායො. පරවාදී නාම යුත්‌තම්‌පි වදති අයුත්‌තම්‌පීති කිං තස්‌ස වාදෙ යුත්‌තිගවෙසනායාති පන දට්‌ඨබ්‌බං. අපරිහානසභාවො භාවනාමග්‌ගො අරියමග්‌ගත්‌තා දස්‌සනාදස්‌සනමග්‌ගො විය. න චෙත්‌ථ අසිද්‌ධතාසඞ්‌කා ලොකුත්‌තරමග්‌ගස්‌ස පරස්‌සපි අරියමග්‌ගභාවස්‌ස සිද්‌ධත්‌තා, නාපි ලොකියමග්‌ගෙන අනෙකන්‌තිකතා අරියසද්‌දෙන විසෙසිතත්‌තා. තථා න විරුද්‌ධතා දුතියමග්‌ගාදීනං භාවනාමග්‌ගභාවස්‌ස ඔළාරිකකිලෙසප්‌පහානාදීනඤ්‌ච පරස්‌සපි ආගමතො සිද්‌ධත්‌තා.
241. Tatoti arahattato. Tatthāti dassanamaggaphale. Vāyāmenāti vipassanussāhanena. Tadanantaranti sotāpattiphalānantaraṃ. Paṭhamaṃ dassanamaggaphalānantaraṃ arahattaṃ pāpuṇāti, tato parihīno puna vāyamanto tadanantaraṃ na arahattaṃ pāpuṇātīti kā ettha yuttīti adhippāyo. Paravādī nāma yuttampi vadati ayuttampīti kiṃ tassa vāde yuttigavesanāyāti pana daṭṭhabbaṃ. Aparihānasabhāvo bhāvanāmaggo ariyamaggattā dassanādassanamaggo viya. Na cettha asiddhatāsaṅkā lokuttaramaggassa parassapi ariyamaggabhāvassa siddhattā, nāpi lokiyamaggena anekantikatā ariyasaddena visesitattā. Tathā na viruddhatā dutiyamaggādīnaṃ bhāvanāmaggabhāvassa oḷārikakilesappahānādīnañca parassapi āgamato siddhattā.
අරියපුග්‌ගලසංසන්‌දනපරිහානිකථාවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Ariyapuggalasaṃsandanaparihānikathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
3. සුත්‌තසාධනපරිහානිකථාවණ්‌ණනා
3. Suttasādhanaparihānikathāvaṇṇanā
265. පුග්‌ගලපඤ්‌ඤත්‌තිඅට්‌ඨකථායං ‘‘පත්‌ති, ඵුසනා’’ති ච පච්‌චක්‌ඛතො අධිගමො අධිප්‌පෙතොති වුත්‌තං ‘‘පත්‌තබ්‌බං වදතීති ආහ ඵුසනාරහ’’න්‌ති.
265. Puggalapaññattiaṭṭhakathāyaṃ ‘‘patti, phusanā’’ti ca paccakkhato adhigamo adhippetoti vuttaṃ ‘‘pattabbaṃ vadatīti āha phusanāraha’’nti.
267. කතසන්‌නිට්‌ඨානස්‌සාති ඉමස්‌මිං සත්‌තාහෙ මාසෙ උතුම්‌හි අන්‌තොවස්‌සෙ වා අඤ්‌ඤං ආරාධෙස්‌සාමීති කතනිච්‌ඡයස්‌ස.
267. Katasanniṭṭhānassāti imasmiṃ sattāhe māse utumhi antovasse vā aññaṃ ārādhessāmīti katanicchayassa.
සුත්‌තසාධනපරිහානිකථාවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Suttasādhanaparihānikathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
පරිහානිකථාවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Parihānikathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / අභිධම්‌මපිටක • Abhidhammapiṭaka / කථාවත්‌ථුපාළි • Kathāvatthupāḷi / 2. පරිහානිකථා • 2. Parihānikathā
අට්‌ඨකථා • Aṭṭhakathā / අභිධම්‌මපිටක (අට්‌ඨකථා) • Abhidhammapiṭaka (aṭṭhakathā) / පඤ්‌චපකරණ-අට්‌ඨකථා • Pañcapakaraṇa-aṭṭhakathā / 2. පරිහානිකථා • 2. Parihānikathā
ටීකා • Tīkā / අභිධම්‌මපිටක (ටීකා) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / පඤ්‌චපකරණ-මූලටීකා • Pañcapakaraṇa-mūlaṭīkā / 2. පරිහානිකථා • 2. Parihānikathā
